Επηρεάζει το περιβάλλον μας τους εγκεφάλους μας;

Ερευνητές από το Charité, ένα από τα μεγαλύτερα πανεπιστημιακά νοσοκομεία της Ευρώπης, στο Βερολίνο, έδειξαν ότι τροποποιήσεις στη δομή ενός ειδικού γονιδίου έχουν αρνητική επίδραση στα ατομικά τεστ επιδόσεων. Αυτό υποδεικνύει ότι περιβαλλοντικά επαγόμενες επιγενετικές αλλαγές στο γενετικό μας υλικό έχει μεγαλύτερη επίδραση στην ευφυΐα από ότι θεωρείτο προηγουμένως. Τα αποτελέσματα από αυτή τη μελέτη δημοσιεύθηκαν στο Translational Psychiatry.

Το άγχος και οι δυσμενείς εμπειρίες της ζωής είναι παραδείγματα περιβαλλοντικών παραγόντων που μπορούν να επηρεάσουν της γονιδιακή δραστηριότητα, οδηγώντας σε δομικές αλλαγές στο γενετικό μας υλικό (το γονιδίωμα). Αυτές οι «επιγενετικές αλλαγές» επιτρέπουν το ανθρώπινο γονιδίωμα να προσαρμόζεται στο περιβάλλον του, επιτρέποντας το DNA μας να μεταβιβαστεί στην επόμενη γενιά των κυττάρων, καθώς και τη μεταβίβαση πληροφορίας που προσδιορίζει εάν και κάτω από ποιες συνθήκες, ένα συγκεκριμένο γονίδιο θα ενεργοποιηθεί.

Η μελέτη ήταν υπό την καθοδήγηση του Dr. Jakob Kaminski και του Καθηγητή Dr. Andreas Heinz του Τμήματος Ψυχιατρικής και Ψυχοθεραπείας του Charité. Η διεθνής ομάδα των ερευνητών συνέκρινε τα αποτελέσματα των τεστ IQ για 1500 εφήβων με επιγενετικές τροποποιήσεις. Η μελέτη εστίασε στον έλεγχο γονιδίων που είναι σημαντικά στη μετάδοση σήματος που βασίζεται στην ντοπαμίνη (νευροδιαβίβαση ντοπαμίνης). Η ντοπαμίνη παίζει σημαντικό ρόλο στο σύστημα επιβράβευσης του εγκεφάλου και είναι κρίσιμος παράγοντας στην διαμόρφωση της παρόρμησης και στην παρότρυνση ενός ατόμου. Οι ερευνητές μπόρεσαν να δείξουν σύνδεση μεταξύ της επιγενετικής ρύθμισης της νευροδιαβίβασης ντοπαμίνης και της επίδοσης σε τεστ IQ ενός ατόμου. Η επιγενετική τροποποίηση προέκυψε με το να «σιωπήσει» το γονίδιο υποδοχέας της ντοπαμίνης: οι νευρώνες έφεραν λιγότερους υποδοχείς ντοπαμίνης και η μετάδοση του σήματος μειώθηκε. Σε αυτή την μελέτη, η αποσιώπηση του γονιδίου συνοδεύτηκε με χαμηλότερες επιδόσεις στο τεστ IQ.

Σχολιάζοντας επί των αποτελεσμάτων της μελέτης ο Dr. Kaminski εξηγεί: «Είχαμε τη δυνατότητα προηγουμένως να παρατηρήσουμε συνδέσεις μεταξύ άγχους και γνωστικής επίδοσης, ιδιαίτερα σε σχέση με τη δραστηριότητα του ελεγχόμενου από τη ντοπαμίνη συστήματος ανταμοιβής. Τώρα, η περιβαλλοντικά επαγόμενη δραστηριότητα του γονιδίου εντάσσεται στις τάξεις άλλων παραγόντων γνωστών για το ότι επηρεάζουν τη επίδοση σε τεστ IQ, όπως η φτώχεια και η γενετική κατάσταση. Στη μελέτη αυτή, μπορέσαμε να παρατηρήσουμε πώς οι ατομικές διαφορές στα αποτελέσματα των τεστ IQ συνδέονται τόσο με τις επιγενετικές αλλαγές όσο και με τις διαφορές στην εγκεφαλική δραστηριότητα που συνδέονται με τις περιβαλλοντικές επιδράσεις». Οι ερευνητές ελπίζουν να πραγματοποιήσουν περισσότερες σε βάθος μελέτες για να προσδιορίσουν την έκταση των περιβαλλοντικά επαγόμενων νευροβιολογικών τροποποιήσεων, καθώς και το βαθμό που αυτές οι τροποποιήσεις επηρεάζουν την επίδοση σε τεστ IQ.