ΡΗΤΟΡΙΚΗ: ΑΙΣΧΙΝΗΣ - Κατὰ Κτησιφῶντος (49-53)

[49] Ἔστι δὲ ὑπόλοιπόν μοι μέρος τῆς κατηγορίας ἐφ᾽ ᾧ μάλιστα σπουδάζω· τοῦτο δέ ἐστιν ἡ πρόφασις δι᾽ ἣν αὐτὸν ἀξιοῖ στεφανοῦσθαι. Λέγει γὰρ οὕτως ἐν τῷ ψηφίσματι· «καὶ τὸν κήρυκα ἀναγορεύειν ἐν τῷ θεάτρῳ πρὸς τοὺς Ἕλληνας ὅτι στεφανοῖ αὐτὸν ὁ δῆμος ὁ Ἀθηναίων ἀρετῆς ἕνεκα καὶ ἀνδραγαθίας», καὶ τὸ μέγιστον· «ὅτι διατελεῖ καὶ λέγων καὶ πράττων τὰ ἄριστα τῷ δήμῳ».

[50] Ἁπλοῦς δὴ παντάπασιν ὁ μετὰ ταῦτα ἡμῖν λόγος γίγνεται, καὶ ὑμῖν ἀκούσασι κρῖναι εὐμαθής· δεῖ γὰρ δή που τὸν μὲν κατηγοροῦντα ἐμὲ τοῦθ᾽ ὑμῖν ἐπιδεικνύναι ὡς εἰσὶν οἱ κατὰ Δημοσθένους ἔπαινοι ψευδεῖς, καὶ ὡς οὔτ᾽ ἤρξατο λέγειν τὰ βέλτιστα, οὔτε νῦν διατελεῖ πράττων τὰ συμφέροντα τῷ δήμῳ. Κἂν τοῦτ᾽ ἐπιδείξω, δικαίως δή που τὴν γραφὴν ἁλώσεται Κτησιφῶν· ἅπαντες γὰρ ἀπαγορεύουσιν οἱ νόμοι μηδένα ψευδῆ ἐγγράφειν ἐν τοῖς δημοσίοις ψηφίσμασι. Τῷ δ᾽ ἀπολογουμένῳ τοὐναντίον τούτου δεικτέον ἐστίν. Ὑμεῖς δ᾽ ἡμῖν ἔσεσθε τῶν λόγων κριταί.

 [51] Ἔχει δ᾽ οὕτως. Ἐγὼ τὸν μὲν βίον τὸν Δημοσθένους ἐξετάζειν μακροτέρου λόγου ἔργον ἡγοῦμαι εἶναι. Τί γὰρ δεῖ νῦν ταῦτα λέγειν ἢ τὰ περὶ τὴν τοῦ τραύματος γραφὴν αὐτῷ συμβεβηκότα, ὅτ᾽ ἐγράψατο εἰς Ἄρειον πάγον Δημομέλην τὸν Παιανιέα, ἀνεψιὸν ὄντα, καὶ τὴν τῆς κεφαλῆς ἐπιτομήν· ἢ τὰ περὶ τὴν Κηφισοδότου στρατηγίαν καὶ τὸν τῶν νεῶν ἔκπλουν τὸν εἰς Ἑλλήσποντον, ὅτε εἷς ὢν τῶν τριηράρχων Δημοσθένης,

[52] καὶ περιάγων τὸν στρατηγὸν ἐπὶ τῆς νεώς, καὶ συσσιτῶν καὶ συνθύων καὶ συσπένδων, καὶ τούτων ἀξιωθεὶς διὰ τὸ πατρικὸς αὐτῷ φίλος εἶναι, οὐκ ὤκνησεν ἀπ᾽ εἰσαγγελίας αὐτοῦ κρινομένου περὶ θανάτου κατήγορος γενέσθαι· καὶ ταῦτ᾽ ἤδη τὰ περὶ Μειδίαν καὶ τοὺς κονδύλους οὓς ἔλαβεν ἐν τῇ ὀρχήστρᾳ χορηγὸς ὤν, καὶ ὡς ἀπέδοτο τριάκοντα μνῶν ἅμα τήν τε εἰς αὑτὸν ὕβριν καὶ τὴν τοῦ δήμου καταχειροτονίαν ἣν ἐν Διονύσου κατεχειροτόνησε Μειδίου.

[53] Ταῦτα μὲν οὖν μοι δοκῶ καὶ τἆλλα τὰ τούτοις ὅμοια ὑπερβήσεσθαι, οὐ προδιδοὺς ὑμᾶς οὐδὲ τὸν ἀγῶνα καταχαριζόμενος, ἀλλ᾽ ἐκεῖνο φοβούμενος μή μοι παρ᾽ ὑμῶν ἀπαντήσῃ τὸ δοκεῖν μὲν ἀληθῆ λέγειν, ἀρχαῖα δὲ καὶ λίαν ὁμολογούμενα. Καίτοι, ὦ Κτησιφῶν, ὅτῳ τὰ μέγιστα τῶν αἰσχρῶν οὕτως ἐστὶ πιστὰ καὶ γνώριμα τοῖς ἀκούουσιν ὥστε τὸν κατήγορον μὴ δοκεῖν ψευδῆ λέγειν, ἀλλὰ παλαιὰ καὶ λίαν προωμολογημένα, πότερα αὐτὸν δεῖ χρυσῷ στεφάνῳ στεφανωθῆναι, ἢ ψέγεσθαι; καὶ σὲ τὸν ψευδῆ καὶ παράνομα τολμῶντα γράφειν πότερα χρὴ καταφρονεῖν τῶν δικαστηρίων, ἢ δίκην τῇ πόλει δοῦναι;

***
[49] Απομένει να αναπτύξω ακόμη εκείνο το μέρος του κατηγορητηρίου στο οποίο δίνω πολύ μεγάλη σημασία· αυτό είναι η πρόφαση για την οποία ο Κτησιφών κρίνει τον Δημοσθένη άξιο να στεφανωθεί. Αναφέρει δηλαδή στο ψήφισμά του τα εξής: «να ανακοινώσει ο κήρυκας στο θέατρο μπροστά στους Έλληνες ότι ο αθηναϊκός λαός στεφανώνει τον Δημοσθένη για την αρετή και την ακεραιότητά του», και το πιο τερατώδες, «επειδή με λόγια και με έργα επιδιώκει τα καλύτερα για τον λαό».

[50] Ύστερα από αυτά λοιπόν, ο λόγος γίνεται για μένα πάρα πολύ απλός και για σας θα είναι εύκολο, αφού με ακούσετε, να κρίνετε. Πρέπει λοιπόν εγώ ο κατήγορος να αποδείξω σε σας ότι οι έπαινοι για τον Δημοσθένη δεν ανταποκρίνονται στην πραγματικότητα· ούτε δηλαδή επιχείρησε «να δώσει τις καλύτερες συμβουλές» ούτε τώρα «εξακολουθεί να ενεργεί προς το συμφέρον του λαού». Και, αν αποδείξω αυτό, ο Κτησιφών, κατά πώς φαίνεται, δίκαια θα χάσει την υπόθεση. Γιατί όλοι οι νόμοι δεν επιτρέπουν σε κανέναν να συμπεριλάβει ψεύδη σε δημόσια έγγραφα. Ο απολογούμενος από την πλευρά του θα πρέπει να αποδείξει το αντίθετο απ᾽ αυτό. Και εσείς θα είστε οι κριτές των λόγων μας. Αυτή είναι η κανονική διαδικασία.

[51] Για να εξετάσω την ιδιωτική ζωή του Δημοσθένη, νομίζω ότι χρειάζεται ένας λόγος πολύ μακρύτερος του συνήθους. Αλλά γιατί να αναφέρω τώρα αυτά; τα όσα δηλαδή του έχουν συμβεί σχετικά με την καταγγελία για τον τραυματισμό του, όταν μήνυσε στον Άρειο Πάγο τον Δημομέλη από την Παιανία, τον ξάδερφό του, ενώ επρόκειτο για χτύπημα που είχε προκαλέσει ο ίδιος στο κεφάλι του· ή τα σχετικά με τη στρατηγία του Κηφισοδότου, κατά την αποστολή της ναυτικής μοίρας στον Ελλήσποντο·

[52] αναφέρομαι στον καιρό που ο Δημοσθένης, ως ένας από τους τριηράρχους, είχε στο σκάφος του τον στρατηγό, έτρωγε, θυσίαζε και έκανε σπονδές μαζί του· και, ενώ αξιώθηκε να απολαμβάνει τέτοιες τιμές ως πατρικός του φίλος, δεν δίστασε, όταν ο Κηφισόδοτος δικαζόταν για δημόσιο αδίκημα με κίνδυνο να καταδικαστεί σε θάνατο, να γίνει κατήγορός του· ακόμη ποιος ο λόγος να αναφερθώ στα όσα συνέβησαν μεταξύ αυτού και του Μειδία, τις γροθιές που έφαγε ο Δημοσθένης στην ορχήστρα όντας χορηγός, ότι πούλησε για τριάντα μνες τόσο την προσβολή στο πρόσωπό του όσο και την καταδικαστική απόφαση του λαού εναντίον του Μειδία μέσα στο θέατρο του Διονύσου;

[53] Αυτά λοιπόν τα συμβάντα και τα άλλα τα παρόμοια με αυτά νομίζω πως το καλύτερο είναι να τα παραλείψω, όχι γιατί θέλω να σας εξαπατήσω ούτε να χαλαλίσω την υπόθεση, αλλά από φόβο μήπως μου πει κάποιος: εντάξει, είναι αλήθεια αυτά που λες αλλά παλαιά και πανθομολογούμενα. Αλήθεια, Κτησιφώντα, για τον άνθρωπο για τον οποίο οι μεγαλύτερες ντροπές είναι αναμφισβήτητα πιστευτές και γνωστές σε όσους τις ακούν, ώστε ο κατήγορος να δίνει την εντύπωση ότι δεν λέει ψέματα αλλά απλώς παλαιά και εκ των προτέρων παραδεκτά, τι από τα δύο, πρέπει να τιμηθεί με χρυσό στεφάνι ή να του αποδοθεί μομφή; Και, όσο για σένα που είχες το θράσος να προτείνεις ψευδές και παράνομο ψήφισμα, τι από τα δύο, πρέπει να σου επιτραπεί να περιφρονείς τα δικαστήρια ή να τιμωρηθείς από την πόλη;