Η “Σκοτεινή” πλευρά των Χριστουγέννων

Μέσα στην γιορτινή και χαρούμενη ατμόσφαιρα των Χριστουγέννων παραμονεύουν τέρατα και πλάσματα που δεν θα θέλατε να τα συναντήσετε στον δρόμο σας. Σύμφωνα με λαογραφικούς μύθους και παραδόσεις ανά τον κόσμο τα πιο γνωστά και τρομακτικά από αυτά είναι τα ακόλουθα:

Καλικάτζαροι, Ελλάδα
Οι καλικάντζαροι είναι όντα που εμφανίζονται στη γη την παραμονή των Χριστουγέννων, για δώδεκα ημέρες μέχρι τα Θεοφάνια που γίνεται ο Αγιασμός των Υδάτων. Οι Αρχαίοι πίστευαν πως όταν οι νεκροί εύρισκαν την πόρτα του Άδη ανοιχτή, έβγαιναν στον πάνω κόσμο και τριγυρνούσαν παντού. Ο αρχαιολόγος Κωνσταντίνος Ρωμαίος υποστήριξε την άποψη πως οι καλικάντζαροι προέρχονται από τις αρχαίες Κήρες δηλαδή τις ψυχές των νεκρών. Εικάζεται πως ζουν τον περισσότερο καιρό μέσα σε σπήλαια, στα έγκατα της γης. Την ημέρα κοιμούνται γιατί φοβούνται τον ήλιο. Όλο τον χρόνο προσπαθούν να πριονίσουν το δέντρο της ζωής, παγκόσμιο σύμβολο ενός νοητού συνδέσμου μεταξύ ουρανού, Γης και κάτω κόσμου. Θεωρούνται μοχθηρά και πονηρά όντα, όμως δεν μπορούν να βλάψουν τους ανθρώπους παρά μόνο να τους πειράξουν, ενοχλήσουν ή να τους φοβερίσουν. Ανεβαίνουν στους ώμους των ανθρώπων που συναντούν τη νύχτα και προσπαθούν να τους πνίξουν ή να τους παρασύρουν σε χορό.
Κάθε περιοχή της Ελλάδας έχει τα δικά της έθιμα σχετικά με την εμφάνισή των καλικάντζαρων. Στα Επτάνησα πιστεύουν ότι είναι αόρατες δυνάμεις που μπορούν να κάνουν δεκάδες κακά. Υπάρχει επίσης η δοξασία ότι, αν κάποιος μιλήσει σε καλικάντζαρο, αυτός μπορεί να του πάρει την ομιλία.Ο λαός τους φαντάζεται με διάφορες μορφές κατά περιοχή με κοινό γνώρισμα την ασχήμια τους. Περιγράφονται ως κακομούτσουνοι σιχαμένοι, κουτσοί και στραβομούρηδες. Είναι άσχημα, μαυριδερά, και τριχωτά όντα με κατακόκκινα γουρλωτά μάτια, μακριά χέρια με νύχια γαμψά, έχουν μεγάλα δόντια, μυτερά αυτιά και ουρά όμοια με αυτή του διαβόλου.

Οι Καλικάντζαροι έχουν πολλά ονόματα, όπως: Καρκάντζαροι, Σκαρικατζέρια, Καρκατζέλια, Κολλιτσαρδοί, Πλανήταροι, (Κύπρος), Κάηδες(Σύμη),Καλλισπούδηδες,Χρυσαφεντάδοι(Πόντος),Παγανά, Τσαγκάρτα, Σκαλικαντζούρια, Καρκαντζάλια, Ξωτικά, Τζόγες, Βερβελούδες,Καζούρια,Ντρουμέγκες,Λυκοκαντζάνια,Μαλλιέρηδες,Κατσιμπουχέρηδες,Σταχτομπούτηδες,Κατσικοπόδαροι,Τρικλοπόδηδες, Λαγάφτηδες,Αφορίτες, Κουλάφτηδες κλπ.Αρχηγός τους είναι ο Μανδρακούκος, ο πιο επικίνδυνος απ’ όλους. Είναι κοντόχοντρος,τραγοπόδαρος, καραφλός, ασχημομούρης. Ο Κωλοβελόνης, που είναι αδύνατος και σουβλερός σαν μακαρόνι και περνά από κλειδαρότρυπες και χαραμάδες. Ο Κοψαχείλης με τεράστια κοφτερά δόντια, που κρέμονται από το στόμα του. Ο Μαγάρας, με την τεράστια κοιλιά του, ο οποίος μαγαρίζει όλα τα φαγητά και τα γλυκά.Καθένας είναι ξεχωριστός και έχει ένα ελάττωμα. Άλλοι Καλικάντζαροι είναι ο Μαλαγάνας, ο Τρικλοπόδης, ο Πλανήταρος, ο Μαλαπέρδας, ο Βατρακούκος, ο Καταχανάς, ο Περίδρομος, ο Κουλοχέρης, ο Παρωρίτης, ο Γούρλος, ο Κοψομεσίτης, ο Στραβολαίμης, ο Κατσικοπόδαρος, ο Παγανός.
Η τροφή τους είναι κυρίως σκουλήκια, βάτραχοι, φίδια, ποντίκια κ.ά. Η πιο αγαπημένη τους τροφή είναι το παστό χοιρινό. Εκείνοι που θέλουν να τους καλοπιάσουν τους αφήνουν τηγανίτες και λουκουμάδες. Όταν όμως πιάσουν κανένα από αυτούς τον δένουν και τον υποχρεώνουν να μετρήσει τις τρύπες του κόσκινου!Ανεβαίνουν στα δένδρα, πηδούν από στέγη σε στέγη, σπάζουν κεραμίδια, κάνουν φασαρία και ζημιές. Άμα βρουν ευκαιρία κατεβαίνουν από τις καμινάδες στα σπίτια και μαγαρίζουν ό,τι βρούνε. Κλέβουν τα εδέσματα του Δωδεκαήμερου από τους ανθρώπους ή μέσα από τα σπίτια τους.
Τα αποτρεπτικά μέσα που λαμβάνονται κατά των Καλικάντζαρων είναι α) το σημείο του Σταυρού. Σε πολλά χωριά της Πελοποννήσου, από τη μέρα των Χριστουγέννων ζωγραφίζουν σε όλες τις πόρτες και τα παράθυρα του σπιτιού ένα σταυρό με κάρβουνο.
β) ο Αγιασμός των σπιτιών και μάλιστα τη παραμονή των Φώτων.
γ) η απαγγελία του «Πάτερ ημών» τρεις φορές.
δ) Λιβάνισμα, χαϊμαλιά πίσω από τη πόρτα, μια τούφα λυχνάρι κρέμασμα του φυτού Χρυσοβασιλίτσα, αλάτι στη φωτιά.
ε ) Η φωτιά.
Στη Χίο, την παραμονή των Χριστουγέννων ο νοικοκύρης του σπιτιού φέρνει μέσα στο σπίτι ένα μεγάλο ξύλο. Το «Χριστόξυλο» όπως το λένε, το ραίνουν με αμύγδαλα και καρύδια που μαζεύουν τα παιδιά και τα τρώνε. Κατόπιν η νοικοκυρά βάζει το κούτσουρο στο τζάκι όπου θα καίγεται συνέχεια όλο το δωδεκαήμερο. Τη στάχτη που θα μαζέψουν τη ρίχνουν στις τέσσερις γωνιές του σπιτιού για να προστατεύει από τα δαιμόνια.

Grýla, Ισλανδία
Από την παγωμένη Ισλανδία, η πιο τρομακτική φιγούρα που συνδέεται με τα Χριστούγεννα από τον 17ο αιώνα είναι η Grýla. H φρικιαστική αυτή γυναίκα έχει οπλές για πόδια, μεγάλα αυτιά, ρυτιδιασμένο πρόσωπο και ουρά. Ζει στην περιοχή DimmuBorgir lava fields κοντά στη λίμνη Myvatn. Απαγάγει τα άτακτα παιδιά, τα βάζει στο σακί της και όταν γυρίσει στην σπηλιά της τα βράζει ζωντανά. H Grýla είχε δυο σύζυγούς τον Gustur και τον Boli ενώ ο τρίτος της σύζυγος ο Leppalúdi, θεωρείται ο πατέρας των 13 The Yule Lads. Την μάγισσα συντροφεύει ένα διαβολικό μαύρο κατοικίδιο, που ονομάζεται Yuletide Cat.

The Yule Lads, Ισλανδία
Τα παιδιά στην Ισλανδία αφήνουν έξω από το παράθυρο κάθε βράδυ, για 13 νύχτες πριν τα Χριστούγεννα ένα παπούτσι. Εάν ήταν καλά παιδιά the Yule Lads τους έχουν αφήσει ένα δώρο. Στην αντίθετη περίπτωση μια χαλασμένη πατάτα.
Τα ονόματα τους τα οποία είναι: Sheep Cote Clog, Gully Gawk, Stubby, Spoon Licker, Pot Scraper, BowlLicker,Door Slammer, Skyr Gobbler, Sausage Swiper, Window Peeper, Doorway Sniffer, Meat Hook, Candle Stealer, βασίζονται σε ένα χαρακτηριστικό της συμπεριφοράς τους.
Θεωρούνται σκανδαλιάρηδες και μικροεγκληματίες, κλέβουν φαγητό και μητέρα τους είναι η τρομερή Grýla.

Τhe Yule Cat, Jólakötturinn, Ισλανδία
Ο γιγάντιος γάτος είναι αιμοδιψής και έρχεται να καταβροχθίσει όσους δεν δούλεψαν την προηγουμένη χρονιά. Όσοι δούλεψαν σκληρά θα ανταμειφθούν και κατά συνέπεια θα αποκτήσουν καινούργια ρούχα. Οι υπόλοιποι θα έχουν αντιμετωπίσουν τον τρομακτικό γάτο με την ακόρεστη πείνα για ανθρώπινη σάρκα.
Κανείς δεν ξέρει ακριβώς πως προέκυψε ο μύθος του Jólakötturinn. Οι ιστορικοί της λαογραφίας πιστεύουν ότι προέρχεται από τον Μεσαίωνα για να φοβερίσει τους χωρικούς έτσι ώστε να ολοκληρώσουν τις δουλειές τους πριν τα Χριστούγεννα.
Υπάρχει ένα ποίημα από τον Ισλανδό ποιητή Jóhannes úr Kötlum (1899–1972): You all know the YuleCat. And that Cat was huge indeed. People didn’t know where he came from or where he went. (…) He roamed at large, hungry and evil in the freezing Yule snow. In every home people shuddered at his name.
Επίσης κυκλοφορεί και ένα τραγούδι about the Christmas Cat, οποίο ερμηνεύει η διάσημη τραγουδίστρια Bjork.

Krampus, Αυστρία
Σύμφωνα με το έθιμο, o Saint Nicholas πηγαίνει από σπίτι σε σπίτι, μαζί με τον Krampus. Εάν κάποιο από τα παιδιά ήταν καλό καθ’ όλη την διάρκεια του χρόνου, θα πάρει δώρα. Εάν όχι, o Krampus το απαγάγει και το σέρνει στα καζάνια της Κόλασης. Κάποια από αυτά τα πετάει σε παγωμένα ποτάμια, άλλα τα τρώει.
O Krampus είναι ο γιός της θεάς των Viking, Hel, ένας δαίμονας, με τεράστια γλώσσα, κέρατα και κυνόδοντες, διχαλωτές οπλές, μια σατανική μορφή.
Στις χώρες γύρω από τις Άλπεις, (Αυστρία, Γερμανία, Γαλλία, Ιταλία, Λίχτενσταϊν, Μονακό, Σλοβενία και Ελβετία) την παραμονή της γιορτής του St. Nicholas, (6 Δεκεμβρίου) γνωστή ως Krampusnacht, Krampus Night, άνθρωποι μεταμφιεσμένοι ως δαίμονες βγαίνουν στους δρόμους, πίνουν και φοβερίζουν τους περαστικούς με μαστίγια και αλυσίδες.Υπάρχει comic και ταινία Krampus 2015

Belsnickel, Γερμανία
Ο Belsnickel, ένας ερημίτης ξυλοκόπος εμφανίζεται μερικές βδομάδες πριν τα Χριστούγεννα. Είναι ντυμένος με παλιά βρώμικα γούνινα ρούχα, πάντα σε σκούρα χρώματα, κρύβει το πρόσωπο του με μια γενειάδα και φοράει μια ζώνη που έχει κρεμάσει πάνω κουδούνια.
Στο ένα χέρι κρατάει μια βέργα για να δείρει τα παιδιά που ήταν άτακτα, και στο άλλο ένα σάκο με γλυκά, φρούτα, καρύδια, για τα φρόνιμα παιδιά. Συνοδεύει και αυτός τον Saint Nicholas.
Ο ξυλοκόπος λένε ότι έσερνε τα άτακτα παιδιά στο δάσος και τα έδερνε, ή τα απήγαγε από το κρεβάτι τους και δεν τα επέστρεφε ποτέ στους γονείς τους. Ωστόσο, ο Belsnickel, έδινε στα παιδιά την ευκαιρία να επανορθώσουν εάν το άξιζαν και τους ζητούσε να χορέψουν, να τραγουδήσουν ή να του απαγγείλουν ποιήματα.

Père Fouettard, Γαλλία
Σύμφωνα με τον θρύλο ο Le Père Fouettard εμφανίστηκε το 1150 και ήταν χασάπης. Ζούσε με την γυναίκα του σε ένα μικρό χωριό της Γαλλίας. Μια μέρα συνάντησαν τρία νεαρά αγόρια, τα προσκάλεσαν σπίτι τους, με σκοπό να τους ληστέψουν. Τους έδωσαν δηλητηριασμένα γλυκά και ο Père τους έκοψε το λαιμό και τους τεμάχισε. Όταν ο St. Nicholas έμαθε για αυτή την αποτρόπαια πράξη, έφερε τα αγόρια πίσω στη ζωή. Καταδίκασε τον Père Fouettard να τον υπηρετεί αιώνια, και να διανέμει κάρβουνο.
“Père Fouettard” είναι γνωστός ως “The Whipping Father”, ή “Knecht Ruprecht” στη Γερμανία, “Père La Pouque” στη Νορμανδία “Hans Trapp” στο l’Alsace , “Hanscrouf” στο Βέλγιο. Συνήθως απεικονίζεται να φοράει μακρύ παλτό, να έχει γένια και να κρατάει ένα μαστίγιο ή βέργα για να δέρνει τα άτακτα παιδιά την ημέρα του St. Nicholas. Όποιος του πει ψέματα του κόβει την γλώσσα.

The Tomten, Σκαδιναβία
Το πλάσμα αυτό από την Σκανδιναβική λαογραφία που μοιάζει με νάνο (gnome) ζει σε λόφους κοντά σε νεκροταφεία. Το Tomten φροντίζει, προστατεύει και βοηθάει αλλά εξαγριώνεται εύκολα. Σε περίπτωση που θυμώσει, μπορεί να τρελάνει τους ανθρώπους με τα κόλπα του και φτάνει στο σημείο να τους δαγκώσει. Το δάγκωμα του είναι δηλητηριώδες και οδηγεί στον θάνατο. Την παραμονή των Χριστουγέννων καλύτερα να αφήσετε ένα δώρο και φαγητό στο κήπο σας για το παράξενο αυτό πλάσμα.

Frau Perchta, Αυστρία
Η Frau Perchta (ή Berchta), γνωστή ως “the belly-splitter,” είναι μια μορφή βγαλμένη από την Γερμανική Μυθολογία. Αρχικά δεν συνδεόταν με τα Χριστούγεννα. Ήταν μια θεότητα που ζούσε στις Άλπεις, τις εποχές που επικρατούσε ο Παγανισμός. Το όνομα της τρομοκρατεί τα παιδιά στην Αυστρία και στην Βαυαρία. Εμφανίζεται κατά την διάρκεια των Χριστουγέννων, συγκεκριμένα, την 12ή νύχτα. Τριγυρνάει στην γη πετώντας και όσοι ήταν άπληστοι και τεμπέληδες, τους σκίζει το στομάχι και τους βγάζει τα έντερα, τα οποία αντικαθιστά με πέτρες, σκουπίδια και σανό. Όσοι ήταν γενναιόδωροι και εργατικοί τους δίνει ασημένια νομίσματα.
Τα δαιμονικά τέρατα γνωστά ως Straggele είναι βοηθοί της Frau Perchta .Tρώνε τα αποφάγια από τις γιορτές και κάποιες φορές όταν συναντούν κακά παιδιά, ως τιμωρία κλέβουν τα δώρα τους, τους βασανίζουν και τους κάνουν κομμάτια.

La Befana, Ιταλία
Σε αντίθεση με τη Frau Perchta, ή Befana, είναι μια καλή μάγισσα. Σύμφωνα με μια Ιταλική Χριστουγεννιάτικη παράδοση που έχει τις ρίζες της στον 13ο αιώνα η μάγισσα “La Befana” (προερχόμενη από τη λέξη Θεοφάνεια) εμφανίζεται για να επανορθώσει για το λάθος της.Οι 3 Μάγοι στην αναζήτησή τους για τον μικρό Ιησού, ρώτησαν τη “La Befana” αν μπορούσε να τους βοηθήσει. Αρχικά εκείνη αρνήθηκε. Στη συνέχεια το μετάνιωσε και έψαξε να βρει τους 3 Μάγους και τον μικρό Ιησού, αλλά δεν τα κατάφερε.
Από τότε, κάθε χρόνο στις 5 Ιανουαρίου, πετάει με τη σκούπα της και μοιράζει δώρα σε όλα τα παιδιά, ελπίζοντας ότι κάποιο από αυτά είναι ο Χριστός. Γεμίζει τις κάλτσες των καλών παιδιών με δώρα, γλυκά (caramele) ή φρούτα ενώ τις κάλτσες των κακών παιδιών με κάρβουνα (carbone), κρεμμύδια ή σκόρδο.

Mari Lwyd – The Zombie Christmas Horse, Ουαλία
Η Mari Lwyd είναι ένα άλογο zombie που περιπλανιέται ανάμεσα στους ζωντανούς, για να τους υπενθυμίζει το λόγο ύπαρξης τους. Συμβολίζει την επιστροφή από τον Κάτω Κόσμο και την προσμονή του νέου έτους.Την παραμονή της Πρωτοχρονιάς είναι παράδοση στην Ουαλία, να φτιάχνουν ένα άλογο μαριονέτα που έχει σκελετό για κεφάλι και είναι καλυμμένο με ένα άσπρο πανί.
Το ομοίωμα της Mari Lwyd μαζί με άλλους παρευρισκόμενους, πηγαίνουν από πόρτα σε πόρτα και τραγουδάνε ένα τραγούδι το οποίο λέει: “Open your doors, Let us come and play, It’s cold here in the snow, At Christmastide” και ζητάνε να τους αφήσουν να μπούνε μέσα.Σύμφωνα με τους Κέλτες, το άλογο είναι σύμβολο δύναμης και γονιμότητας. Η Θεά Rhiannon που προστάτευε το φεγγάρι, τα άλογα, τα πουλιά είχε ένα μεγαλοπρεπές άσπρο άλογο.
Για να κρατήσετε έξω το άλογο zombie,πρέπει να το νικήσετε σε ένα παιχνίδι με ερωτήσεις ευστροφίας. Συνήθως η Mari Lwyd προσκαλείται μέσα στο σπίτι γιατί θεωρείται ότι φέρνει καλή τύχη και διώχνει τα υπόλοιπα κακά πνεύματα.

Snegurochka, Ρωσσία
Η Snegurochka, the Snow Maiden είναι ένα όμορφο ξανθό κορίτσι, που φοράει μπλε γούνινα ρούχα, στέμμα και συνοδεύει τον Ded Moroz (Grandfather Frost), αντίστοιχος του Άγιου Βασίλη. Μαζί ταξιδεύουν και μοιράζουν δώρα στα παιδιά.Σύμφωνα με ένα Ρωσικό παραμύθι, μια οικογένεια που δεν είχε παιδιά, έφτιαξε ένα κορίτσι από χιόνι το οποίο ζωντάνεψε. Οι συγχωριανοί της ανάβουν φωτιές και η Show Maiden όταν πηδάει πάνω από την φωτιά λιώνει και εξαφανίζεται.Σύμφωνα με μια άλλη εκδοχή, βασισμένη στο έργο “The Snow Maiden” 1873 του θεατρικού συγγραφέα Alexander Ostrovsky με μουσική του Tchaikovsky ενώ είναι μια ice queen, όταν ερωτεύτηκε κάποιον άντρα, η καρδιά της έλιωσε στην κυριολεξία.