Μετατραυματικό στρες και οικονομική κρίση: πώς να προστατέψουμε την ψυχική υγεία των παιδιών μας;

Μετά τα γεγονότα των τελευταίων εβδομάδων πολλοί άνθρωποι φτάνουν στο γραφείο ειδικών με έντονα συναισθήματα φόβου, απελπισίας, τρόμου. Περιγράφουν εικόνες, σκέψεις ή ακόμα και όνειρα τα οποία δυσκολεύουν την καθημερινότητά τους, ενώ πολύ συχνά παρατηρούνται στον άνθρωπο προσπάθειες αποφυγής συγκεκριμένων δραστηριοτήτων (πχ. να πάει στην αγορά ή σε μία ουρά για εισιτήρια), αποστασιοποίηση ή αποξένωση από άλλα άτομα (πχ. φίλους ή και μέλη οικογένειας), αδυναμία εκδήλωσης συναισθημάτων αγάπης (πχ. προς τον εαυτό του ή ακόμα και τα παιδιά), ένα αίσθημα ότι το μέλλον του ατόμου είναι αμφίβολο και πρόσκαιρο χωρίς δυνατότητα δεσμεύσεων-όπως καριέρα ή παιδιά. Επιπλέον, παρατηρείται δυσκολία του ατόμου να αποκοιμηθεί ή να κοιμηθεί για αρκετές συναπτές ώρες, ευθιξία και θυμός, δυσκολία συγκέντρωσης και άλλα. Όλα τα παραπάνω αποτελούν καθαρή συμπτωματολογία μίας αγχώδους διαταραχής που ονομάζεται Μετατραυματικό Στρες.

Η διαταραχή του Μετατραυματικού Στρες (PosttraumaticStressDisorder-PTSD) ή η Διαταραχή Μετατραυματικού Άγχους (ΔΜΤΑ), κατά τη βιβλιογραφία ανά τους καιρούς παρουσιάζεται ως μία εκδήλωση στρες που σχετίζεται με την έκθεση έμμεσα ή κυρίως άμεσα του ατόμου σε μία βίαιη και τραυματική εμπειρία, ή ακόμα και ως «ψυχιατρική διαταραχή». Η αλήθεια είναι ότι οι έρευνες μας λένε ότι όσο πιο μικρός (νεαρός) ένας άνθρωπος εκτεθεί σε παράγοντες ικανούς για Μ.Σ. τόσο πιο βαθιές και άμεσες είναι οι συνέπειες στην «βιολογία του» (μειωμένο μέγεθος ιππόκαμπου και αμυγδαλής) και στην ψυχολογία του.

Θα μπορούσαμε να αναλύουμε για πολλές σελίδες έρευνες για το Μ.Σ., την ηλικία ή τη φύση της απειλής ή του τραύματος που κανείς υπέστη, πώς, για πόσο, από ποιόν, και τις συνέπειες, όμως στο συγκεκριμένο άρθρο θέλουμε να δοθεί έμφαση το πώς η Οικονομική Κρίση με όλες αυτές τις υφέσεις στη ζωή μας, στην Ελλάδα συγκεκριμένα, επηρεάζει την οικογένεια και συγκεκριμένα τα παιδιά.

Η δυστυχία (με όποιον ορισμό) ή η δυσκολία και το πώς οι γονείς βιώνουν ό,τι γίνεται γύρω τους είναι ο πιο βασικός παράγοντας που θα επηρεάσει μόνιμα την ψυχική υγεία των παιδιών μας. Αυτά τα χρόνια, επιφανείς ειδικοί ψυχικής υγείας ασχολούνται με την έκπτωση της ψυχικής υγείας των ενηλίκων, των εφήβων και των παιδιών εξαιτίας των συναισθημάτων ανασφάλειας και αλλαγών στο οικονομικό-πολιτικό-επαγγελματικό-κοινωνικό σκηνικό της χώρας που βιώνουν οι οικογένειες.

Πολλοί γονείς βιώνουν κατάθλιψη και εγκατάλειψη των σχέσεων μέσα στην οικογένεια ακόμα και αν δεν υπάρχει διαζύγιο (μητέρες που δεν φροντίζουν παρά μόνο για τις πρωταρχικές ανάγκες επιβίωσης τα παιδιά τους, σύζυγοι που αποξενώνονται αποσταθεροποιώντας το οικογενειακό σύστημα, προσπάθεια να βρει κανείς «νόημα» σε εξωσυζυγικές σχέσεις οι οποίες φέρουν στιγμιαία αίσθηση ικανοποίησης και άλλα). Όλα αυτά γράφουν στις ψυχές των παιδιών μας.

Η βασική μας γραμμή αυτούς τους καιρούς είναι να παραμένουμε φροντιστικοί στους ανθρώπους μας, στην οικογένεια και τους εαυτούς μας. Να ενισχύουμε τη συζυγική σχέση και να είμαστε σε θέση να απορροφούμε από κοινού τα παιδικά άγχη, αλλιώς θα βουλιάζουμε σε αγχώδεις διαταραχές. Είναι σημαντικό να εμπεριέχουμε τις παιδικές αγωνίες και να δίνουμε σταθερότητα ως γονείς στα παιδιά μας, αλλιώς οι ίδιοι οι γονείς θα παραιτηθούμε και θα βιώνουμε καταθλιπτικά συναισθήματα. Η κατάθλιψη είναι ικανή να οδηγήσει τα παιδιά μας σε σύγχυση ρόλων (να γίνουν υπεργονιοί-γονείς στη θέση μας), και να δημιουργήσει ψυχικές αναστολές των αναγκών τους, με άμεση συνέπεια τη διαμόρφωση ψευδών εαυτών (ψευδής εαυτός θα θεωρηθεί όταν η «πρώτη ανάγνωση» εαυτού έχει για τα καλά κρύψει τις βαθύτερες ανάγκες του ατόμου).

Τέλος, είναι σημαντικό να υπερβούμε τις ενοχές μας γιατί αλλιώς στέλνουμε αντιφατικά μηνύματα στα παιδιά μας. Με το τελευταίο καλούμαστε οι γονείς να είμαστε σταθεροί σε μία γραμμή σχετική προς τη διαπαιδαγώγηση και την οριοθέτηση των παιδιών μας. Τώρα, στην εποχή της οικονομικής κρίσης, είναι σημαντικό να έχουμε ενήμερα τα παιδιά για τις οικονομικές δυσκολίες και αλλαγές, και η περιγραφή μας να δίνει ασφάλεια και ξεκάθαρα μηνύματα στο παιδί για το πώς εμείς οι γονείς είμαστε ικανοί για την απόλυτη διαχείριση της περίπτωσης. Αυτό, λοιπόν, συνεπάγεται ότι δεν αποπνέουμε απελπισία ή ενοχές για τα υλικά που δεν θα προσφέρουμε. Είναι μία σημαντική στιγμή να ενεργοποιήσουμε τις αξίες μας και να τις πιστέψουμε και να εμπνεύσουμε τα παιδιά μας για ένα καλύτερο μέλλον. Το μοίρασμα, η φιλία (σε αντίθεση με την αφθονία ηλεκτρονικών στο σπίτι), το καθαρό παιχνίδι στις παιδικές χαρές και γειτονιές, η συναναστροφή με ανθρώπους που έχουν επίσης δυσκολίες και όμως γελούν και ονειρεύονται, οι στόχοι, η μάθηση και άλλα είναι κάποια από αυτά που τώρα είναι η βάση της διαπαιδαγώγησης.

Τα παιδιά μας αντικατροπτίζουν τα συναισθήματα των γονέων τους. Σκεφτείτε με τι θα θέλατε να ποτίσετε τις ψυχές τους, με απελπισία και παράπονο ή με κουράγιο, όνειρα και ασφάλεια ότι ακόμα και όταν «τα πάντα ρεί», οι γονείς είναι εκεί για να διδάξουν και να καθοδηγήσουν.