Οι τέσσερις σοφοί πίθηκοι

Υπάρχει ένα αρχαίο γνωμικό και μια εικόνα που απεικονίζει τον τρόπο σκέψης και την ζωή των ανθρώπων μέσα από μια σειρά αρχετυπικούς πιθήκους. Η εικόνα λέει, «Δεν ακούω κανένα κακό, δε βλέπω κανένα κακό και δεν ομιλώ για κανένα κακό», κι απεικονίζεται συνήθως από τρεις πιθήκους στη σειρά.

Ο πρώτος καλύπτει τα μάτια του, ο δεύτερος τα αυτιά του, ο τρίτος το στόμα του. Από αυτούς τους δήθεν σοφούς πιθήκους, κανείς δεν φαίνεται σοφότερος από τον άλλο για την άγνοιά του και όμως αυτό το απόφθεγμα «σοφίας» εξακολουθεί να είναι ευρέως αποδεκτό. 

 

Αυτό όμως που οι περισσότεροι άνθρωποι δεν συνειδητοποιούν, είναι ότι η απεικόνιση αυτή είναι σκόπιμα ελλιπής, γιατί υπάρχει ένας τέταρτος σοφός πίθηκος που σπάνια απεικονίζεται στη δυτική ερμηνεία. Εκπροσωπεί την αρετή «δεν φοβούμαι κανένα κακό», ο τέταρτος πίθηκος που κάθεται με τα χέρια διπλωμένα πάνω από την κοιλιά του. Είναι ο πατριώτης ο οποίος, μη φοβούμενος κανένα κακό, κάνει ερωτήσεις και μοιράζεται τις πληροφορίες με άλλους, ώστε όλοι μαζί να μπορούν να προχωρήσουν.

Οι τέσσερις σοφοί πίθηκοι αντανακλούν τις τέσσερις αρχετυπικές αντιδράσεις στις πληροφορίες. Σε μια ολιγαρχική κοινωνία, όπως η δική μας, η οποία είναι δομημένη για να ωφελεί τους λίγους σε βάρος των πολλών, ο πρώτος πίθηκος είναι οι Ηλίθιοι που κλείνουν τα μάτια τους σε όλες τις πληροφορίες που φέρνουν αυτή την πραγματικότητα μπροστά τους και απλά αρνούνται να μάθουν. Ο δεύτερος πίθηκος είναι οι Ζηλωτές που υποστηρίζουν ένθερμα την επίσημη αφήγηση και κλείνουν τα αυτιά τους για να μην ακούσουν τι πραγματικά συμβαίνει, όμως τείνουν να φλυαρούν. Κι ο τρίτος πίθηκος είναι οι Ελιτιστές που κρατούν το στόμα τους κλειστό και δεν αποκαλύπτουν τι είδαν και τι έχουν ακούσει, ούτε τι έχουν κατανοήσει ότι συμβαίνει, αλλά επιλέγουν τη σιωπή. Ο τέταρτος πίθηκος που είναι οι Πατριώτες, η λιγότερο συχνή μορφή από τους πιθήκους, είναι εκείνοι που χρησιμοποιούν όλες τις αισθήσεις τους, παρατηρούν αλλά δεν αντιδρούν στο φόβο.

 

Το αρχέτυπο των τεσσάρων σοφών πιθήκων θεωρείται ένα από τα παλαιότερα αξιώματα με εικόνα. 

Η αρχική ιδέα έχει τις ρίζες της στην κινεζική φιλοσοφία και ανάγεται τουλάχιστον στον 8ο αιώνα. 

 

Στην Ιαπωνία, ερμηνεύεται ως ο χρυσός κανόνας και είναι επίσης ένα παιχνίδι με τις λέξεις. Η ιαπωνική λέξη για τη μαϊμού είναι σάρου, saru κι έτσι στα ιαπωνικά, ονομάζονται: μιζάρου, mizaru, κικαζάρου, kikazaru, ιβαζάρου, iwazaru και χιζάρου, shizaru. Έξω από την Ιαπωνία, η παρουσίαση των σοφών πιθήκων σε όλο τον κόσμο δεν έχει την τέταρτη μαϊμού, shizaru. Οι Βουδιστές και πολλοί άλλοι ερμηνεύουν τους σοφούς πιθήκους ως καρμική υπενθύμιση του είδους να μη συμμετέχει κανείς σε οποιαδήποτε μορφή του κακού, όμως σημαίνει περισσότερα από αυτό. Αυτή η παραδοσιακή ερμηνεία αναφέρει ότι δεν πρέπει κανείς να δει, να ακούσει ή να μιλήσει προς αποφυγήν του κακού. Είναι αλήθεια ότι η αποφυγή κι η αποστασιοποίηση είναι σοφή, αλλά αυτό είναι μόνο ένα μέρος της αλήθειας. 

 

Στην Ασία οι άνθρωποι αντιλαμβάνονται ότι κάθε κίνηση, φυσικά και μεταφυσικά, αρχίζει και δένεται στην κοιλιακή περιοχή σε ένα ενεργειακό σημείο ακριβώς πάνω από τον αφαλό, που ονομάζεται νταντιέν, dantien. Ο τέταρτος πίθηκος είναι άφοβος και ατρόμητος και παρακολουθεί και ακούει ήρεμα, με τα χέρια πάνω στο ενεργειακό σημείο. Η τέταρτη σοφή μαϊμού αντιμετωπίζει την αλήθεια χωρίς φόβο, μια ξεχωριστή αντίθεση με τις άλλες τρεις κι αυτό προφανώς τρόμαξε τις υπόλοιπες. Η ιστορία των σοφών πιθήκων, είναι ένα παλιό παράδειγμα της ελλιπούς αλήθειας. Η απουσία συνήθως αγνοείται ή θεωρείται ασήμαντη. Παρομοίως, στο 1984 του Τζορτζ Όργουελ, το «Κόμμα» διαγράφει την πατριωτική αδελφότητα από την γλώσσα του κράτους.

Τι μπορεί να μας διδάξει το 1984 για το 2015.

Η «Θεωρία και Πρακτική του Ολιγαρχικού Κολεκτιβισμού» είναι το βιβλίο μέσα στο βιβλίο «1984». Το Telescreen, είναι η γιγάντια οθόνη που μεταδίδει συνεχώς τις κατευθυντήριες γραμμές, καθώς παράλληλα παρακολουθεί κι επιβλέπει το κοινό. Υπάρχουν τρεις τύποι ανθρώπων σε αυτή την δυστοπική κοινωνία: οι υψηλοί (Εσωτερικό Κόμμα), οι μεσαίοι (Εξωτερικό Κόμμα) και οι χαμηλοί (Προλετάριοι). Όλοι πρέπει να υπακούν στην κολεκτιβιστική κοινωνία. Οι χαμηλού κύρους είναι αναγκασμένοι να αποδέχονται τις ψευδείς εικόνες και τις απαιτήσεις της κοινωνίας ως δική τους πραγματικότητα, είναι φυλακισμένοι σε όλη τους τη ζωή χωρίς να γνωρίζουν ότι είναι φυλακισμένοι. Οι μεσαίοι είναι απελευθερωμένοι, αλλά πιστοί στην κομματική γραμμή, όπως τη διαμορφώνει το Telescreen κι αν τους πει ότι δύο συν δύο ίσον πέντε, θα το δεχτούν χωρίς δεύτερη σκέψη, σαν φοβισμένοι πίθηκοι. Οι υψηλοί που ελέγχουν το Telescreen, φροντίζουν ώστε οτιδήποτε αμφισβητήσει το σύστημα να διαδίδεται απλά ότι δεν υπάρχει κι έτσι όσοι το αμφισβητούν είναι απομονωμένοι, όπως στην κοινή τακτική «διαίρει και βασίλευε», αυτοκρατοριών του παρελθόντος και του παρόντος. Ότι ακούγεται για «οργάνωση πατριωτών» λέει το Τηλεσκρήν ότι είναι διαδόσεις και ότι δεν υπάρχει κάτι τέτοιο. Το «Εσωτερικό Κόμμα», προσπαθεί να κάνει τον πρωταγωνιστή της ιστορίας, τον πατριώτη Winston Smith, να πιστέψει ότι εκείνος είναι το τελευταίο άτομο που αμφισβητεί, που αναρωτιέται, που ακούει και που μιλά. Η επαναστατική Αδελφότητα είναι γνωστή μόνο ως μια φήμη και ο Σμιθ πιστεύει ότι είναι «ο τελευταίος άνθρωπος στην Ευρώπη» (ο τίτλος που προορίζονταν αρχικά για το βιβλίο από τον George Orwell, αντί του 1984.) Στην ολοκληρωτική κοινωνία που απεικονίζεται στο 1984, η μονοπώληση της κοινωνίας είναι αναμφισβήτητα πιο προηγμένη από ό, τι βλέπουμε στη σύγχρονη πολιτική. Ωστόσο, ακριβώς όπως στο 1984, οι πατριώτες -όσοι δεν φοβούνται κανένα κακό και ενεργούν αναλόγως-, διαγράφονται από τη δημόσια συνείδηση με τον ίδιο ακριβώς τρόπο.

Θεσμική καταστολή του τέταρτου πιθήκου.

Όποιος παρατηρεί την επικαιρότητα κι αναρωτιέται χωρίς φόβο, είναι ο πατριώτης που αποτελεί μια ξεχωριστή απειλή για το κατεστημένο. Τα ιδρύματα του κατεστημένου μπορούν να επηρεάσουν εύκολα τις άλλες τάξεις ανθρώπων προς όφελός τους, μέσω της χειραγώγησης της ενημέρωσης, αλλά δεν μπορούν να ελέγξουν τους πατριώτες με τον ίδιο τρόπο. Διαγράφουν λοιπόν και διαστρεβλώνουν κάθε έννοια που μοιάζει ως αντίθεση στην ατζέντα τους και κρύβουν τις πληροφορίες επειδή και οι ίδιοι φοβούνται. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο λειτουργούν στις σκιές, κρύβουν τις πραγματικές δράσεις τους και προσπαθούν να διαγράψουν την αλήθεια. 

 

Η νοοτροπία του πατριώτη – να μην φοβάται το κακό – τους τρομάζει όσο τίποτε άλλο! Τα ιδρύματα του κατεστημένου επιδιώκουν να απομονώσουν και να αποδυναμώσουν τον αληθινό πατριωτισμό διαστρεβλώνοντας και συγχέοντας την έννοια του και καταργώντας την εντελώς, με την ενστάλαξη εθνικιστικών συνθημάτων «είτε είστε μαζί μας ή εναντίον μας», που είναι απλά ελιτισμός που παρουσιάζεται ως πατριωτισμός. Σήμερα, οι κυβερνήσεις και τα μέσα ενημέρωσης προσπαθούν να διαγράψουν την έννοια του αληθινού πατριωτισμού και να μετατρέψουν την αντίληψή μας για τον «πατριωτισμό», απλά και μόνο σε μια σημαία που κυματίζει, σε ένα πολεμοκάπηλο φανατισμό, και σε ένα υπερ-κολεκτιβιστικό ελιτισμό. Γιατί; Επειδή τα ισχυρά ιδρύματα θα προτιμούσαν το κοινό να αντιλαμβάνεται όποιους αντιτίθενται σε αυτά, ως ζηλωτές, ως ηλίθιους και ως ελιτιστές που ισχυρίζονται ότι είναι πατριώτες. Τα θεσμικά όργανα προτιμούν οι φωνές των αληθινών πατριωτών να συγχέονται με τις άλλες με τέτοιον τρόπο ώστε όταν το κοινό αντιλαμβάνεται τη φωνή της πατριωτικής αντιπολίτευσης αυτή να ακούγεται μόνο από τις ομιλίες των ζηλωτών και των ηλίθιων, οπότε είναι πολύ πιο εύκολο για τα ιδρύματα να κρύψουν αυτή τη φωνή πίσω από τις προκαταλήψεις και την παραπληροφόρηση. Και το κάνουν αυτό με τη δημιουργία μιας «ελεγχόμενης» αντιπολίτευσης. 

 

Όπως σημειώνει η ερευνήτρια Sonya van Gelder: Η διείσδυση αντίθετων ή δυσφημιστικών στοιχείων στις πληροφορίες μειώνουν την αξιοπιστία της πληροφορίας σε ένα πόλεμο πληροφοριών. Εκτός από την απόκτηση μιας εμπιστευτικής πληροφορίας, μέσα από την παραπληροφόρηση μπορεί να διαρρεύσουν σκόπιμα πληροφορίες που δημιουργούν διαίρεση κι έτσι κατευθύνονται οι «ομάδες σκέψης» και η δραστηριότητα των δικτύων υποστήριξης μακριά από την επίτευξη πραγματικών αποτελεσμάτων. Η «Ελεγχόμενη αντιπολίτευση» ικανοποιεί επίσης την περιστασιακή ανησυχία του παρατηρητή που νομίζει έτσι, ότι «κάποιος κάνει κάτι» για την κατάσταση που βιώνουμε. Τέτοια διείσδυση χρησιμεύει επίσης για να αμαυρώνει τα μέσα ενημέρωσης και τη φήμη ενός ολόκληρου κινήματος και ως εκ τούτου, την αντίληψη του κοινού. Αυτός ο απλός τρόπος χειρισμού είναι εξαιρετικά αποτελεσματικός. Σε ένα πόλεμο πληροφοριών, πολλοί εργάζονται και στις δύο πλευρές κι ο ένοχος μπορεί να παρουσιαστεί έτσι που να μοιάζει με τα θύματα και τα θύματα να φαίνονται ένοχοι κι αυτό σαμποτάρει την ελεύθερη διέλευση της αλήθειας. 

 

Με το να επιτρέπουμε στον εαυτό μας να χειραγωγηθεί, καθιστούμε εύκολο να μας υποτάξουν, να διεισδύσουν , να εφαρμόσουν το διαίρει και βασίλευε. Ένας από τους κύριους τρόπους με τους οποίους η αντιπολίτευση ελέγχεται και απορροφάται από το παρασκήνιο όσων βρίσκονται στην εξουσία, είναι να δημιουργηθεί ένα άλλο σύστημα που οικειοποιείται την αντιπολίτευση. Ένα παράδειγμα στο «1984» ήταν η έγκριση από το Εσωτερικό Κόμμα, να χρησιμοποιούν την μορφή του Μεγάλου Αδελφού, «Big Brother», για την εκπροσώπησή τους μέσω της οθόνης Telescreen. Ο Big Brother δεν αντικατοπτρίζει το πατριωτικό πνεύμα της αδελφοσύνης, ή της Αδελφότητας, αλλά παρέχει την «επίσημη» αφήγηση, ενώ οικειοποιείται και την διαστρέβλωση της έννοιας της αδελφοσύνης στο «εμπορικό σήμα» της Telescreen που ενσταλάζει την ψυχολογία του κολεκτιβισμού, αντί της αδελφότητας, κάτι που είναι μια τεράστια διαφορά. Σήμερα, τα ΜΜΕ μπερδεύοντας τα λόγια και τις ιδέες τους, τις πολιτικές τους και τα προϊόντα τους, με πατριωτικές ιδέες και λέξεις, πολύ απλά, παίρνουν το νόημα των λέξεων και τα αρχέτυπα και τα αντιστρέφουν.
 

Διαγράφοντας τους πατριώτες, και την έννοια του «δεν φοβάμαι κανένα κακό», από την κοινωνικο-πολιτική αφήγηση, η ελέγχουσα ελίτ υποτάσσει με ένα δοκιμασμένο τρόπο την κοινωνία που κυβερνά. Οι Ηλίθιοι και οι Ζηλωτές δεν την αμφισβητούν, και οι Ελιτιστές την βοηθούν να διαδώσει την προπαγάνδα της.

«Η μη συνεργασία με το κακό είναι ένα ιερό καθήκον.» ~ Γκάντι

Το μάθημα των σοφών πιθήκων περιέχεται στην ερμηνεία του, αλλά αυτό που δεν συζητιέται είναι ότι οι πραγματικά σοφοί διατηρούν όλες τις αισθήσεις τους. Οι σοφοί δεν συμμετέχουν στο κακό ούτε το αγνοούν με τον ένα ή τον άλλο τρόπο. Δεν παρατηρούν το κακό με φόβο, αλλά με ηρεμία και με ευαισθητοποίηση. Όπως η τέταρτη σοφή μαϊμού, είναι ενημερωμένοι και σε εγρήγορση. Αγνοούν μόνο την ασχετοσύνη. Ακούνε και παρατηρούν χωρίς προκατάληψη, δεν εμποδίζουν τις αισθήσεις τους με το φόβο, χαρακτηρίζονται από ένα απαιτητικό όραμα, από κατανόηση όσων ακούν, από στοχαστικό λόγο και από το θάρρος να διατηρήσουν τη γνώμη τους.

 

Οι άνθρωποι δεν είναι πίθηκοι. Οι άνθρωποι είναι άνθρωποι. Είναι η αντίδρασή μας στις πληροφορίες αυτό που μας καθορίζει. Όλοι μοιάζουμε. Όλοι θέλουμε τροφή και καθαρό νερό και προσωπική ελευθερία. Η διαφορά μεταξύ των ανθρώπων είναι στο πώς αντιδρούν στις πληροφορίες. Οι αντιδράσεις μας συχνά βασίζονται σε προηγούμενες πληροφορίες που πήραμε, σε εμπειρίες και σε ανοχές, συνήθειες ή φόβους, που οι άνθρωποι μπορούν να μεταφέρουν ο ένας στον άλλο, ανάλογα με τις συνθήκες και τις περιστάσεις. 

Το να σκέφτεσαι ως πατριώτης, δεν σημαίνει κατ 'ανάγκην ότι θέλεις αλλαγή για χάρη της αλλαγής αλλά μόνο όταν η αλλαγή είναι απαραίτητη για να γίνει το σωστό ή να ακυρωθεί το λανθασμένο. Οι πατριώτες είναι πρόθυμοι να εφαρμόσουν την αλλαγή μέσω της δράσης και της απραξίας τους. Είναι σε θέση να υιοθετήσουν τις αλλαγές, ή να σταματήσουν και να εξετάσουν τις νέες πληροφορίες. Οι πατριώτες χρησιμοποιούν τις αισθήσεις τους και διακόπτουν τη συμμετοχή τους στη διαιώνιση της χειραγωγημένης πληροφορίας. Οι πατριώτες είναι κάτι σπάνιο στην κοινωνία, όπως τα τετράφυλλα τριφύλλια στο δάσος, αλλά υπάρχουν πράγματι. Οι πατριώτες δεν φοβούνται να σταματήσουν, να κοιτάξουν, να ακούσουν και να μιλήσουν. Οι πατριώτες δεν φοβούνται για τις επιπτώσεις της ομιλίας τους, δεν φοβούνται να πουν την αλήθεια.

Η δύναμη του ατόμου και του πατριώτη βρίσκεται στα διδάγματα της ιστορίας. Οι θεσμοθετημένες μηχανές της εκμετάλλευσης μπορούν να αποσυναρμολογηθούν και να βελτιωθούν και τα άτομα μπορούν να ξεπεράσουν το θεσμικό τοίχος. Ακριβώς όπως δημιούργησαν οι άνθρωποι τους θεσμούς, έτσι οι άνθρωποι είναι σε θέση να σταματήσουν ή να αναπτύξουν τα ιδρύματα των θεσμών. Τα ιδρύματα αυτά πάνω από όλα, είναι μια από τις δομές των ανθρώπων – μηχανισμοί της κοινωνίας τους. Όταν πιεστούν υπερβολικά, οι ηλίθιοι και οι ζηλωτές είναι σε θέση να συνειδητοποιήσουν ότι έχουν τυφλώσει τα μάτια τους κι έχουν αποσυνδέσει τα αυτιά τους από την αλήθεια. Και όταν οι αυτοκρατορίες πιέζουν πολύ τον πληθυσμό τους, τότε αναπόφευκτα θα πέσουν.

Όταν πρόκειται για το κακό, ο μόνος τρόπος για να το ακυρώσουμε είναι να εξετάσουμε, να ακούσουμε, να μιλήσουμε γι 'αυτό και να σταματήσουμε την υποστήριξη του χωρίς φόβο. Σηκωθείτε ευθέως, χωρίς φόβο. Μην συνεργάζεστε με το κακό, αλλά αντιμετωπίσετε το κατά μέτωπο. Όταν το κακό γίνεται θεσμοθετημένο, από τις κυβερνήσεις και τις επιχειρήσεις, θα πρέπει να αντιμετωπίζεται από τους ανθρώπους με πρόγνωση του περιβάλλοντος τους και των συνθηκών. Μόνο με τη χρήση των αισθήσεων και με την άρνηση να υπηρετήσει το κακό, μπορεί κανείς να βάλει τον πίθηκο του στο έργο της ακύρωσης του κακού που κρύβεται πίσω από τις σκιές της κοινωνίας μας.