Παροδικότητα και Ευτυχία

Πολλοί άνθρωποι αναφέρουν ότι πολύ σπάνια σκέφτονται τον θάνατό τους, αλλά τους απασχολεί και ο τρόμος της παροδικότητας. Κάθε ευχάριστη στιγμή διαβρώνεται από την παρασκηνιακή σκέψη πως όλα όσα ζούμε στο παρόν είναι εφήμερα και πολύ σύντομα θα τελειώσουν. Μια ευχάριστη βόλτα μ' έναν φίλο υπονομεύεται απ' τη σκέψη ότι τα πάντα είναι προορισμένα να εξαφανιστούν, ο φίλος θα πεθάνει, το δάσος αυτό θ' αλλάξει μορφή απ' την επέκταση της αστικής ανάπτυξης. Τί νόημα έχει λοιπόν οτιδήποτε, αν όλα πρόκειται να γίνουν σκόνη;

Ό Φρόυντ διατυπώνει πολύ όμορφα το επιχείρημα αυτό (και το αντεπιχείρημα) σ' ένα σύντομο έλασσον δοκίμιο του (Σχετικά με την παροδικότητα), πού αφηγείται έναν καλοκαιρινό περίπατο του με δύο συνοδοιπόρους, έναν ποιητή κι έναν συνάδελφο του ψυχαναλυτή. Ό ποιητής θρηνούσε που κάθε ομορφιά είναι προορισμένη να σβήσει στην ανυπαρξία και πού όλα όσα αγαπούσε έχαναν την άξια τους, αφού στο τέλος θα εξαφανίζονταν. Ό Φρόυντ αμφισβήτησε το σκοτεινό συμπέρασμα του ποιητή και αρνήθηκε σθεναρά ότι ή παροδικότητα ακυρώνει την αξία ή το νόημα των πραγμάτων.

"Αντίθετα", αναφώνησε. "Tην αυξάνει! Οι περιορισμοί στη δυνατότητα μιας απόλαυσης αυξάνουν την άξια της απόλαυσης". Στη συνέχεια πρότεινε ένα πολύ ισχυρό αντεπιχείρημα στην ιδέα ότι ή παροδικότητα εμπερικλείει την έλλειψη νοήματος:

« Δήλωσα ότι μου ήταν ακατανόητο, γιατί ή σκέψη της παροδικότητας της ομορφιάς να παρεμποδίζει τη χαρά πού νιώθουμε μπροστά της. Σε ότι άφορα την ομορφιά της Φύσης πού κάθε φορά την καταστρέφει ο χειμώνας, ξαναγυρίζει την επόμενη χρονιά, επομένως σε σχέση με το μήκος της ζωής μας μπορεί στην πραγματικότητα να θεωρηθεί αιώνια. Ή ομορφιά της ανθρώπινης μορφής και του ανθρώπινου προσώπου χάνεται για πάντα στην πορεία της ζωής μας, αλλά ακριβώς ή εφήμερη της φύση είναι πού της προσδίδει τη φρεσκάδα της γοητείας της. Ένα λουλούδι πού ανθίζει, μόνο για μια νύχτα, δεν μας φαίνεται γι' αυτό λιγότερο όμορφο. Ούτε μπορώ να καταλάβω γιατί ή ομορφιά κι ή τελειότητα ενός έργου τέχνης ή ενός πνευματικού επιτεύγματος χάνει την αξία της, επειδή αυτό είναι χρονικά πεπερασμένο. Μπορεί πράγματι να έρθει μια μέρα πού οι πίνακες και τ' αγάλματα, τα όποια θαυμάζουμε σήμερα, θα γίνουν σκόνη, ή μπορεί να μας διαδεχτεί μια φυλή ανθρώπων πού δεν θα κατανοούν πια τα έργα των δικών μας ποιητών και στοχαστών, ή μπορεί να φτάσει μια γεωλογική εποχή, όπου ενδεχομένως να σβήσει κάθε έμψυχη ζωή επί γης. Αφού όμως ή άξια όλης αυτής της ομορφιάς και τελειότητας προσδιορίζεται μόνο από τη σημασία της για τη δική μας συναισθηματική ζωή, δεν χρειάζεται να ζήσει έπειτα από μας και επομένως δεν εξαρτάται από την απόλυτη της διάρκεια ».

Ό Φρόυντ λοιπόν επιχειρεί να μαλακώσει τον τρόμο του θανάτου διαχωρίζοντας την ανθρώπινη αισθητική και τις ανθρώπινες άξιες απ' το άγγιγμα του θανάτου και υποστηρίζοντας τη θέση ότι ή παροδικότητα δεν μπορεί να έχει αξιώσεις πάνω στα πράγματα πού έχουν ζωτική σημασία για τη συναισθηματική ζωή ενός ανθρώπου.