Επτά αρχαία ανάκτορα της Κρήτης

Κνωσός
Το Μινωικό ανάκτορο της Κνωσού βρίσκεται 5 χλμ. ΝΑ του Ηρακλείου και καλύπτει μια έκταση περίπου 15 τετρ. χλμ. Η Κνωσός είναι το πρώτο σημαντικό Μινωικό παλάτι της Κρήτης και είναι χτισμένο στο λόφο Κεφαλά. Η περιοχή επιλέχτηκε για τη στρατηγική θέση της και για τα φυσικά πλεονεκτήματα που είχε. Πρόκειται για το πιο σημαντικό δείγμα του Μινωικού πολιτισμού, που έζησε την ακμή του από το 1700 π.Χ. έως το 1450 π.Χ. Εκεί σύμφωνα με την παράδοση, έζησε ο βασιλιάς Μίνωας. Σπουδαίοι μύθοι είναι συνδεδεμένοι με το ανάκτορο της Κνωσού, όπως ο Λαβύρινθος του Μινώταυρου και η ιστορία του Δαίδαλου και του Ικάρου. Η πόλη της Κνωσού κατοικείτο από τα νεολιθικά χρόνια έως περίπου το 1350 π.Χ. όπου και καταστρέφεται οριστικά. Το πρώτο παλάτι χτίστηκε το 2000 π.Χ., αλλά ένας μεγάλος σεισμός στα τέλη του 1600 π.Χ. προκάλεσε τη ολική καταστροφή του. Οι Μινωίτες το ανοικοδόμησαν πάλι κάπου μεταξύ 1600-1550 π.Χ. και παράλληλα χτίστηκαν κι άλλα κτίρια. Όμως, ένας νέος σεισμός που πιθανώς προκλήθηκε από την έκρηξη του ηφαιστείου της Θήρας κατέστρεψε το παλάτι ακόμα μια φορά το 1500 π.Χ. Αποκαταστάθηκε πάλι και χρησιμοποιήθηκε από τους Αχαιούς περίπου το 1450-1400 π.Χ. Ήταν περίπου το 1300 π.Χ. όταν το παλάτι καταστράφηκε, αυτή τη φορά από μια πυρκαγιά, που άρχισε στις αποθήκες εμπορευμάτων. Ύστερα από αυτό, το παλάτι δεν αποκαταστάθηκε ξανά και έπαψε να κατοικείται, μέχρι την ανακάλυψή του το 1900 μ.Χ. από τον Άρθουρ Έβανς. Η αρχαιολογική περιοχή της Κνωσού διαιρείται σε δύο μέρη. Στην ανατολική πλευρά οι επισκέπτες μπορούν να δουν τα εργαστήρια και τις αποθήκες εμπορευμάτων της Μινωικής περιόδου και να περάσουν έπειτα στη δυτική πλευρά, όπου βρίσκονται τα θρησκευτικά και βασιλικά δωμάτια και να θαυμάσουν την «αίθουσα» του θρόνου.

 

Aρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου

Φαιστός
Η Φαιστός είναι το δεύτερο σημαντικότερο Μινωικό παλάτι. Βρίσκεται 63 χλμ. ΝΔ από το Ηράκλειο. Η Φαιστός είναι πιθανότατα το παλάτι του Ροδάμανθυ, αδελφού του βασιλιά Μίνωα. Το παλάτι χτίστηκε δύο φορές. Το πρώτο παλάτι χτίστηκε το 1900 π.Χ., αλλά ένας σεισμός στα τέλη του 1700 π.Χ. το κατέστρεψε. Το 1650 π.Χ. ένα μεγαλοπρεπέστερο παλάτι χτίστηκε στη θέση του. Όμως, ούτε αυτό άντεξε τον σεισμό που προκλήθηκε από την έκρηξη του ηφαιστείου της Θήρας το 1500 π.Χ. Γενικά, τα νέα παλάτια τα οικοδομούσαν πάνω στα ερείπια των προηγουμένων, πάντα μεγαλύτερα και καλύτερα. Η Φαιστός αποτελεί άριστο παράδειγμα των μεθόδων που χρησιμοποιήθηκαν για να κατασκευαστούν Κρητικά παλάτια και κοινωνίες. Είναι προφανές ότι στην αρχαία Κρήτη η οικονομία ήταν άρρητα δεμένη με τη θρησκεία σε κάθε πτυχή της καθημερινής ζωής των κατοίκων της.

Ζάκρος
Το ανάκτορο της Ζάκρου βρίσκεται στο ανατολικότερα σημείο της Κρήτης, στο νομό Λασιθίου, στην περιοχή που σήμερα ονομάζεται Κάτω Ζάκρος. Απέχει περίπου 39 χλμ. από τη Σητεία και 8 χλμ. από το χωριό Ζάκρος. Στην περιοχή βρίσκονται τα ερείπια της αρχαίας Μινωικής πόλης της Ζάκρου και αποτελούν σήμερα σημαντικό αρχαιολογικό χώρο του Μινωικού πολιτισμού. Θεωρείται ότι ήταν ένα από τα τέσσερα κύρια διοικητικά κέντρα των Μινωιτών, ενώ το προστατευμένο λιμάνι της και η στρατηγική της θέση την κατέστησαν σημαντικό εμπορικό κέντρο για το εμπόριο προς τα ανατολικά. Εδώ ανασκάφτηκε το 4ο σε μέγεθος μινωικό ανάκτορο της Κρήτης και το οποίο είναι το μοναδικό που βρέθηκε ασύλητο. Κτίστηκε το 1900 π.Χ. περίπου, είχε έκταση 8.000 τμ. και αποτελείτο από 180 διαμερίσματα. Κτίστηκε ξανά το 1600 π.Χ περίπου και καταστράφηκε το 1450 π.Χ μαζί με τα υπόλοιπα κύρια κέντρα του Μινωικού πολιτισμού. Σήμερα τα ερείπια του παλατιού είναι εμφανή και επισκέψιμα, καθιστώντας τη Ζάκρο δημοφιλή τουριστικό προορισμό. Ανασκάφτηκε για πρώτη φορά από τον D. G. Hogarth της Βρετανικής Αρχαιολογικής Σχολής Αθηνών οπότε και αποκαλύφθηκαν δώδεκα σπίτια, όμως η ανασκαφή σταμάτησε. Το 1961 ο καθηγητής Νικόλαος Πλάτων ξεκίνησε και πάλι την ανασκαφή και ανακάλυψε το Παλάτι της Ζάκρου. Το ανάκτορο της Αρχαίας Ζάκρου είναι μικρότερο από τα υπόλοιπα ανάκτορα αλλά έχει παρόμοια διάταξη με τα ανάκτορα της Κνωσού και της Φαιστού. Έχει κεντρική αυλή (πλακόστρωτη) γύρω από την οποία αναπτύσσεται το οικοδόμημα με λαβυρινθώδη διάταξη, με τρείς δυτικές εισόδους και μια κύρια είσοδο στην οποία υπάρχει και βωμός. Στην δυτική πλευρά του ανακτόρου υπάρχουν τα δωμάτια των αξιωματούχων ενώ στην βόρεια πλευρά υπήρχαν αίθουσες συμποσίων, οι φωταγωγοί ενώ στην ίδια πλευρά βρέθηκαν μεγάλες λεκάνες οι οποίες είχαν λατρευτικό χαρακτήρα. Τα κυρίως διαμερίσματα και τα διάφορα εργαστήρια βρισκόταν στην ανατολική και νότια πλευρά αντίστοιχα. Η τοποθεσία του ανακτόρου είχε μεγάλη σημασία γιατί στην περιοχή που ήταν κτισμένο μπορούσε να εμπορεύεται με την Ανατολή καθώς επίσης και με τα άλλα ανάκτορα του νησιού. Στον χώρο ανακαλύφθηκαν επίσης αργιλικές πλάκες με επιγραφές σε Γραμμική Α και βρέθηκαν πολλά αγγεία που βρισκόταν μέσα στο θησαυροφυλάκιο του ανάκτορου. Επίσης ανάμεσα στα ευρήματα ξεχωρίζουν μεγάλα ξίφη με φύλλα χρυσού, ελεφαντόδοντα, χάλκινα διακοσμητικά από την Κύπρο και ένας αμφορέας με παράσταση ενός ιερού κορυφής και αγριμιών. Πολλά από τα ευρήματα αυτά βρίσκονται στο Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου. Η κάτω Ζάκρος εκτός από την αξία του αρχαιολογικού της χώρου έχει να προσφέρει ένα όμορφο περιβάλλον, μια θαυμάσια αμμουδιά και ήρεμα γαλάζια νερά πραγματική πρόκληση για κολύμπι.

Γόρτυνα
Η Γόρτυνα βρίσκεται 45 χλμ. από το Ηράκλειο Κρήτης, στο οροπέδιο της Μεσσαράς. Πρόκειται για μια από τις σημαντικότερες πόλεις της Κρήτης κι έναν από τους μεγαλύτερους αρχαιολογικούς χώρους της Ελλάδας. Αν και κατοικήθηκε για πρώτη φορά από το τέλος της νεολιθικής εποχής (3000 π.Χ.) τη μεγαλύτερη ακμή της την γνώρισε στους χρόνους της ρωμαϊκής κυριαρχίας. Ο Όμηρος στην Ιλιάδα αναφέρεται στην πόλη ως Γόρτυς. Υπάρχουν διάφορες εκδοχές για την ονοματοθεσία της Γόρτυνας. Αυτή που επικρατεί λέει ότι το όνομα η πόλη το πήρε από τον Γόρτυνα, γιο του Ραδάμανθυ βασιλιά της Φαιστού και αδερφού του Μίνωα. Ένας από τους μύθους λέει ότι ο Δίας κατέφυγε στη Γόρτυνα όταν έκλεψε την Ευρώπη από τον Λίβανο, μεταμφιεσμένος σε ταύρο. Ο Δίας και η Ευρώπη απέκτησαν τρία παιδιά. Τους βασιλιάδες των τριών Μινωικών ανακτόρων της Κρήτης. Από ιστορικά στοιχεία φαίνεται να κατοικήθηκε γύρω στα 3000 π.Χ. και άκμασε την Μινωική περίοδο από το 1600 π.Χ. έως το 1100 π.Χ. Καταστράφηκε δύο φορές από σεισμό. Την δεύτερη φορά το 796 μ.Χ. οι καταστροφές ήταν τεράστιες! Στα ερείπια χτίστηκαν τα σημερινά χωριά Άγιοι Δέκα, Αμπελούζος και Μητρόπολη. Η Γόρτυνα κατάφερε να βάλει την Φαιστό σε δεύτερη μοίρα, μια πόλη που κατά την Μινωική περίοδο ήταν η σημαντικότερη πόλη της Κρήτης. Κατά τη διάρκεια των κλασσικών ετών η πόλη ήταν αρκετά ισχυρή ώστε να μπορεί να επιλέξει είτε να γίνει σύμμαχος με την Κνωσό ή να πάει εναντίων της για την κυριαρχία της Κρήτης. Όταν οι Ρωμαίοι εισέβαλαν στο νησί, οι άνθρωποι της Γόρτυνας συμμάχησαν μαζί τους. Έτσι, ήταν η μόνη πόλη που δεν κατέστρεψαν, σε αντίθεση με τη Κνωσό και τη Φαιστό. Οι Ρωμαίοι την όρισαν πρωτεύουσα της Κρήτης και σε κάποια περίοδο και της Κυρηναϊκής. Την κόσμησαν μάλιστα με ναούς, θέατρα, αγάλματα, θέρμες και άλλα λαμπρά οικοδομήματα. Ήταν επίσης η πρώτη πόλη στην Κρήτη που έγινε χριστιανική. Η ανοδική πορεία της συνεχίστηκε έως ότου η Κρήτη κατακτήθηκε από τους Άραβες το 863 μ.Χ. Καταστράφηκε από τους Σαρακηνούς το 824 μ.Χ. και η έδρα του νησιού μεταφέρθηκε στο Χάνδακα. Αργότερα, κατά τη διάρκεια της Ενετικής κυριαρχίας, εγκαταλείφθηκε. Οι πρώτες έρευνες στη Γόρτυνα άρχισαν με την εύρεση της Μεγάλης Επιγραφής το 1884 από τους Ιωσήφ Χατζηδάκη, τον Ιταλό Frederico Halbherr και τον Στέφανο Ξανθουδίδη. Λίγο μετά, το 1898, άρχισαν οι πρώτες ανασκαφές και διήρκεσαν έως το 1940. Τον 6ο αιώνα μ.Χ. χρίστηκε εκεί ένας από τους πρώτους χριστιανικούς ναούς, ο ναός του Αγίου Τίτου, του οποίου τα ερείπια υπάρχουν μέχρι και σήμερα. Τα πιο σπουδαία επισκέψιμα μνημεία είναι: το Πραιτόριο, που αποτέλεσε την έδρα του Ρωμαίου διοικητή στην Κρήτη, τα Ρωμαϊκά Λουτρά, το Ωδείο και η Μεγάλη Επιγραφή, το Ρωμαϊκό θέατρο, η ακρόπολη, ο ναός του Αγίου Τίτου, ο ναός του Απόλλωνα, το ιερό των αιγυπτιακών θεοτήτων, το Νυμφαίο, το Αμφιθέατρο, η Μεγάλη Πόρτα, ο Ιππόδρομος, το νεκροταφείο της πόλης, το παλαιοχριστιανικό τρίκογχο και οι τάφοι των Αγ. Δέκα. Πίσω από τον χώρο του θεάτρου υπάρχουν μεγάλες πλάκες από πέτρα, πάνω στις οποίες είναι χαραγμένοι οι νόμοι της Γόρτυνας. Σπουδαία είναι και τα νομίσματα που έκοβαν. Τρία κέρματα έχουν βρεθεί από τον 4ο αιώνα π.Χ., ένα από τον 3ο κι ένα από τον 2ο - 1ο αιώνα π.Χ. Τα τέσσερα απεικονίζουν την Ευρώπη και το ένα το κεφάλι του Δία ή του Μίνωα.

Μάλια
Το όνομα του αρχαίου οικισμού δεν είναι γνωστό. Ο αρχαιολογικός χώρος δανείστηκε το όνομα του από τη ομώνυμη γειτονική κωμόπολη. Το ανάκτορο κτίστηκε την ίδια περίπου περίοδο που ανεγέρθηκαν τα ανάκτορα της Κνωσού, της Φαιστού και της Ζάκρου, ακολούθησε την ίδια αρχιτεκτονική γραμμή, αλλά και την ίδια τύχη από την πλευρά της ακμής και της παρακμής. Το διώροφο αυτό ανάκτορο είχε έκταση 8.000 τμ. Οι πολλές αποθήκες, τα εργαστήρια και οι βιοτεχνικοί χώροι, προσδίδουν χαρακτήρα μεγάλης αγροτικής βίλας. Ο μεγάλος πέτρινος κέρνος με τις 34 αβαθείς κυκλικές κοιλότητες, το εξαίρετο χρυσό κόσμημα των μελισσών και η μαρμάρινη σαρκοφάγος με τις ανάγλυφες παραστάσεις προέρχονται από το ανάκτορο αυτό. Σήμερα βρίσκονται στο αρχαιολογικό μουσείο Ηρακλείου.

Αγία Τριάδα
Ένας πολύ σημαντικός αρχαιολογικός χώρος της κεντρικής Κρήτης, κοντά στη Φαιστό, στις όχθες του Γεροπόταμου, με ξεχωριστή φυσική ομορφιά είναι η Αγία Τριάδα. Βρίσκεται 64 χλμ. ΝΔ του Ηρακλείου και 3 χλμ. νοτιότερα της Φαιστού. Η βασιλική έπαυλη ή μικρό μινωικό ανάκτορο της Αγίας Τριάδας, όπως το ονόμασαν οι Ιταλοί αρχαιολόγοι που το έφεραν στο φως στις αρχές του προηγούμενου αιώνα, χτίστηκε γύρω στο 1600 π.Χ. πάνω σε λόφο και αποτελεί ένα από τα πιο σπουδαία μνημεία μινωικής αρχιτεκτονικής με πλούσια ευρήματα. Πιστεύεται ότι χρησίμευε σαν θερινή κατοικία του βασιλιά της Φαιστού, ενώ από άλλους ερευνητές θεωρείται ότι χρησιμοποιήθηκε από τον βασιλιά της Φαιστού μετά την καταστροφή του ανακτόρου, αλλά ίσως να χρησιμοποιείτο παράλληλα με το ανάκτορο της Φαιστού. Η Βασιλική Έπαυλη κτίστηκε γύρω στον 16ο αιώνα π.X. (Υστερομινωική ΙΑ). Μετά την καταστροφή των ανακτόρων (1450 π.X.) στη βόρεια πλευρά της έπαυλης κατασκευάστηκε ένα μέγαρο «'μυκηναϊκού τύπου». Στη Γεωμετρική περίοδο (8ος αιώνας π.X.) η Έπαυλη ήταν τόπος λατρείας. Ιερό αφιερωμένο στο Δία Bελχανό κτίστηκε κατά την Ελληνιστική εποχή (4ος-1ος αιώνας π.X.). Την περίοδο της Ενετοκρατίας στο χώρο της αυλής της Έπαυλης κτίστηκε ο ναός του Αγίου Γεωργίου του Γαλατά (14ος αιώνας μ.X.).

Μέγαρο Βαθύπετρο
Το Βαθύπετρο βρίσκεται στην περιοχή Πίσω Λιβάδια περίπου 4 χλμ. νότια από τις Αρχάνες και 20 χλμ. από το Ηράκλειο Κρήτης. Πρόκειται για μινωική έπαυλη που ανακαλύφθηκε το 1949 από τον Σπύρο Μαρινάτο. Ένα μικρό διώροφο μινωικό ανάκτορο με κεντρική και δυτική αυλή, με εξωτερικούς χώρους από λαξευμένες πέτρες, ένα μικρό ιερό, αποθήκη και στοές, πιθανότατα πολυτελής κατοικία της εποχής για κάποιο επίσημο πρόσωπο. Χτίστηκε περίπου το 1550 π.Χ. αλλά αργότερα καταστράφηκε μάλλον από σεισμό. Το 1450 π.Χ. χρησιμοποιήθηκε ξανά ως αγροτική κατοικία. Είναι άξιο να σημειώσουμε ότι σε μια από τις πτέρυγές του ανακαλύφθηκε πιεστήριο σταφυλιών και στην αυλή του μια εγκατάσταση ελαιοτριβείου! Επίσης βρέθηκαν εργαστήρια αγγειοπλαστικής.

Ο γλύπτης του μέτρου και της συμμετρίας, Πολύκλειτος, (482 – 420 π.Χ.)

Ο διάσημος γλύπτης της αρχαιότητας Πολύκλειτος κατέχει στην Αργεία τέχνη την ίδια θέση που κατείχε ο Φειδίας στην Αττική. Ήταν κατ’ άλλους μεν Σικυώνιος, ο οποίος ζούσε και εργαζόταν κυρίως στο Άργος, κατ’ άλλους δε Αργείος. Ήκμασε γύρω στο 450 – 420 π.χ. και υπήρξε μαθητής του περίφημου Αργείου γλύπτη Αγελάδα.

Βίος

Το λαμπερό αυτό αστέρι της σχολής του Άργους, κατέχει στην Αργειακή τέχνη θέση παρόμοια μ΄  αυτή του Φειδία στην Αττική. Άλλοι ισχυρίζονται ότι κατάγεται  από τη Σικυώνα, αλλά ζούσε και εργαζόταν κυρίως στο Άργος· άλλοι, ισχυρίζονται πως κατάγεται από το Άργος. Από αυτό παρορμητικά μερικοί δέχθηκαν, χωρίς να αληθεύει, ότι ο Σικυώνιος και ο Αργείος Πολύκλειτος ήταν δυο εντελώς  διαφορετικά πρόσωπα. Η γνώμη αυτή αποδεικνύεται εντελώς ανυπόστατη. Ο Overbeck (gesch. der gr. plastic  τόμος 1, σελ. 386) πιστεύει ότι γεννήθηκε την 74η  ή 75η Ολυμπιάδα (περίπου το 482 – 478). Επομένως, ήταν σύγχρονος του Φειδία, αλλά νεότερός του  16-18 χρόνια.

Μαζί με τον Αθηναίο τεχνίτη μαθήτευσαν κοντά στον Αγελάδα. Ο πατέρας του ονομάζονταν Πάτροκλος ή Πατροκλής. Όταν μάλιστα το Άργος απόκτησε πολύ σημαντική πολιτικά θέση εξαιτίας και της σταθερής συμμαχίας του με την Αθήνα, συγκεντρώθηκε σ΄ αυτό η καλλιτεχνική δραστηριότητα του Αργειακού εργαστηρίου. Επικεφαλής του και πρώτος του τεχνίτης   αναδεικνύεται ο Πολύκλειτος. Προώθησε σε μέγιστο βαθμό  την τέχνη, όπως ο Φειδίας στην Αθήνα, με τις ιδιότητες εκείνες της γλαφυρότητας και της συμμετρίας, οι οποίες απέρρεαν από το Δωρικό χαρακτήρα. Όπως και ο Φειδίας ήταν υπεύθυνος για το γλυπτό διάκοσμο του Παρθενώνα, έτσι και ο Πολύκλειτος αντίστοιχα γι΄ αυτόν του  Ηραίου, του οποίου οι μετόπες και η ζωφόρος παρίσταναν τη γέννηση του Δία, τη Γιγαντομαχία και τον Τρωικό πόλεμο.

Έργα

Ο Ερμής στη Λυσιμάχια: πρωτοβρέθηκε στη Λυσιμάχια  στη Θρακική χερσόνησο, όπου μεταφέρθηκε την 117,3 ολυμπιάδα τη χρονιά δηλαδή που χτίστηκε η πόλη, ενώ πριν η βάση του βρισκόταν στον Αίνο ή στην Καρία. Όπως μάλιστα μπορεί κανείς να συμπεράνει από τη στάση του δεξιού χεριού, ο  Ερμής που βρίσκεται μπροστά μας είναι ο λόγιος. Η στάση γενικά, η μορφή του κεφαλού και οι αναλογίες συμφωνούν μ΄ αυτές του Δορυφόρου  και του Διαδύμενου. Πολυκλείτειες μορφές δείχνει και το ωραίο χάλκινο άγαλμα του Ερμή το οποίο δημοσίευσε ο Conze. ( Jachr. d;  arch. inst. 1887 taf. 9).
Αφροδίτη στις Αμύκλες: αυτό αποτελούσε μέρος του αναθήματος που αφιέρωσαν οι Σπαρτιάτες για τη νίκη τους στους Αιγός ποταμούς (Ολυμπ. 93,4). Ήταν χάλκινο και στηριζόταν πάνω σε τρίποδα.
Ζεύς Μειλίχιος: Μαρμάρινο άγαλμα τοποθετημένο στο Άργος. Το άγαλμα αυτό όπως και το επόμενο μερικοί το αποδίδουν  στο νεότερο Πολύκλειτο.
Απόλλων, Λητώ, Άρτεμη: Από λευκό μάρμαρο, στο ιερό της ορθίας Αρτέμιδος, πάνω στο όρος Λυκώνη.

Ήρα, η πολιούχος θεά του Άργους

Εκείνο όμως το έργο του Πολύκλειτου που ξεπερνά όλα τα άλλα εμπνευσμένα του έργα, είναι η Ήρα, η πολιούχος θεά του Άργους Όπως μάλιστα ο Φειδίας εμπνεύστηκε από τον Όμηρο την κατασκευή του αγάλματος του Ολυμπίου Διός, έτσι και ο Αργείος τεχνίτης, του ίδιου  του  Φειδία ζήλεψε τη δόξα και βάλθηκε να δημιουργήσει ένα έργο αντίστοιχο και αντάξιο σύντροφο του Παντοκράτορα Δία.
Το κολοσσιαίο τούτο χρυσελεφάντινο  άγαλμα του δαιμόνιου τεχνίτη, καθόταν πάνω σε θρόνο στο Ηραίο. Το κατασκεύασε μετά την 89,2 ολυμπιάδα (423 π.χ.), δηλαδή μετά την καταστροφή του αρχαίου ναού. Αυτό ήταν το πιο τέλειο και εκλεπτυσμένο έργο που το εκτέλεσε με δημόσια παραγγελία. Ήταν η πιο άρτια παράσταση της θεάς και το πρότυπο του αρχετύπου της Ήρας. Είναι κολοσσιαίου μεγέθους, αλλά μικρότερο από το Δία και την Αθηνά του Φειδία, γιατί έπρεπε να είναι ανάλογο με το μέγεθος του ναού. Η θεά  παριστάνεται να κάθεται πάνω σε χρυσό θρόνο, ντυμένη με πλούσιο φόρεμα, που άφηνε γυμνούς μόνο το λαιμό και τους ωραίους λευκούς ώμους. Σύμφωνα μάλιστα με το επόμενο επίγραμμα του Παρμενίωνα που γράφτηκε για το άγαλμα της Ήρας, ο τεχνίτης έδειξε από το σώμα της θεάς μόνο ό, τι επιτρέπεται να δουν θεοί και άνθρωποι, ενώ συγκάλυψε ό,  τι μόνο το μάτι του Δία έπρεπε να βλέπει. (Ελλ. Ανθολ. 2,185.5)

Ωργείος…φυλασσόμεθα.

Το κεφάλι με τα πλούσια μαλλιά, το  έζωνε χρυσό στεφάνι, πάνω στο οποίο ήταν σμιλεμένες οι ακόλουθες της θεάς, οι Ώρες και οι Χάριτες. Στ΄ αριστερό της χέρι κρατούσε σκήπτρο, πάνω στο οποίο καθόταν ένας κούκος σύμβολο του ιερού της γάμου με τον Δία και της καλότυχης γονιμότητάς της. Στο δεξί της χέρι κρατούσε  ρόδι είτε για να συμβολίζει το θρίαμβό της ενάντια στην αντίζηλό της Δήμητρα η οποία μισούσε τον καρπό αυτό που συμβόλιζε το γάμο του Πλούτωνα με την αγαπημένη της θυγατέρα Περσεφόνη, είτε σα γενικό έμβλημα του γάμου. Υπήρχε όμοια ένα κλήμα αμπελιού και δέρμα λιονταριού, πάνω στο οποίο έβαζε τα πόδια της, για να φανερώσει το μίσος της κατά των δύο άλλων παλλακίδων του Δία,  δηλαδή της Σεμέλης και της Αλκμήνης και κατά των γιών τους,  Διόνυσου και Ηρακλή, γιατί το κλήμα και το δέρμα του λιονταριού ήταν σύμβολα αυτών των θεών. Τέλος, γνωρίζουμε ότι η Ήβη, το παιδί που έκανε με το Δία η  ίδια η θεά, χρυσελεφάντινο κι αυτό, το φιλοτέχνησε ο Ναυκύδης μαθητής του Πολύκλειτου και ήταν τοποθετημένο δίπλα στο θρόνο της μητέρας του, πάνω στην ίδια βάση. Χρυσελεφάντινη την έκανε την Ήρα ο χαλκοπλάστης Πολύκλειτος, παρακινημένος βέβαια από τα έργα του ένδοξου συμμαθητή του, του  Φειδία. Ο Μάξιμος μάλιστα ο Τύριος την περιγράφει ως εξής: Ήραν έδειξεν Αργείοις…βασιλικήν (δηλαδή, καθισμένη πάνω σε χρυσό θρόνο). Και ο Μαρτιάλιος ακολούθως: «βοώπιν…μεγαλοπρέπειαν.

Αυτή, λοιπόν, τη μορφή της Ήρας δεν μπορούμε να την παραλληλίσουμε και να τη θεωρήσουμε εφάμιλλη του Ολύμπιου Δία του Φειδία, ο οποίος παράστησε έτσι το θεό όπως τον έπλασε η φαντασία όλων των Ελλήνων και ήταν ριζωμένος βαθιά στη συνείδηση ολόκληρου του Έθνους. Αυτό το πρότυπο ακολουθώντας ο Πολύκλειτος, όφειλε να παραστήσει την Ήρα σαν την ανώτατη βασίλισσα του ουρανού και έξοχη σύζυγο του παντοκράτορα Δία. Αλλά, αντί να παρακινηθεί από την ιδέα που είχε ολόκληρο το έθνος για την ιδεατή μορφή της Ήρας, βασίστηκε μόνο στη θρησκεία και τη λατρεία της Ήρας από τους Αργείους, οι οποίοι βέβαια την τιμούσαν  σα βασίλισσα του ουρανού και ευγενή σύζυγο του κοσμοκράτορα Δία, αλλά τη θεωρούσαν ιδιαίτερα σαν προστάτισσα και οδηγήτρια του ιερού δεσμού του γάμου. Γι΄ αυτό και την έκανε ένθρονη, με συστολή να στέκεται, ντυμένη αναμφίβολα με φόρεμα που φτάνει ως τα πόδια, και με πανωφόρι που είχε πτυχές βαθιές,  πάνω στο οποίο έδειχναν ακόμα λευκότερα τα χέρια της, πλασμένα από ελεφαντόδοντο. Επομένως, συγχώνευσε τη μερική αυτή ιδέα με την καθολική και αναγκαστικά παράστησε τη θεά αυστηρή φύλακα του ιερού νόμου σε αντίθεση με την ελαφρότητα και την αστάθεια και την επιρρέπεια του συζύγου της να παραβιάζει το συζυγικό του καθήκον. Μαρμάρινο κεφάλι στη Νεάπολη παριστάνει τη θεά  καχύποπτη, ν΄ αρπάζεται εύκολα και να μαλώνει με  το Δία. Μόνο η συνεχής και επανειλημμένη εξέταση της προτομής της θεάς μπορεί να μας κάνει ικανούς να κατανοήσουμε αυτή την αξιοθαύμαστη εργασία, η οποία είναι η τελειότερη αναπαράσταση της ιδέας της θεάς και είναι απαράμιλλης αισθητικής αξίας.

Και είναι αναγκαία η συνεχής και επανειλημμένη εξέταση ιδιαίτερα για τούτο: γιατί η θεά είναι κλεισμένη εντελώς στον εαυτό της και δεν μας προκαταλαμβάνει όπως ο Δίας μ΄ εκείνο το γλυκύ και πράο μειδίαμα, το οποίο παίζοντας πάνω στα χείλη της προτομής μας επιτρέπει να αισθανθούμε τον πατέρα των θεών και των ανθρώπων σε όλη του την κυριαρχία πάνω στον κόσμο. Αλλά εδώ κυριαρχεί η αυστηρότητα και το μεγαλείο. Η προτομή της Ήρας παρουσιάζεται φοβερή. Κι όμως. Είναι αλήθεια ότι μόνο αυτή η ομορφιά υποφέρει τη μεγαλοπρέπεια του βασιλιά των θεών. Ας δοκιμάσουμε, λοιπόν, εστιάζοντας στα μέρη της μορφής της  να αισθανθούμε αυτή την ομορφιά. Το πολύ πλατύ και ψηλό, ιδιαίτερα μάλιστα στη μέση και προς τα κάτω, ισχυρά καμαρωτό μέτωπο, προδίδει την  πολύ ισχυρή θέληση και τον αυστηρό χαρακτήρα της θεάς. Το μέτωπο το λαμπερό και νεανικό που με την ισχυρή του απόληξη ρίχνει για τα καλά  τη σκιά του στα περήφανα βαθουλωτά μάτια, αναδεικνύει το κάτω μέρος του προσώπου μέσα σε μια ουράνια καθαρότητα. Με ράχη πλατιά η ολόισια μύτη ανεβαίνει  κλιμακωτά. Το λίγο ανοιχτό στόμα προδίδει την αυστηρότητα και την τραχύτητα της θεάς. Το πηγούνι της που είναι γενικά δυνατό και προεξέχει πολύ, αλλά είναι κανονικά  στρογγυλό, φανερώνει την ανεξάντλητη ενεργητικότητά της, ενώ ο λαιμός της μας αναγκάζει να αισθανθούμε την ακατάβλητη δύναμη της θέλησης της θεάς. Το κάλλος της, λοιπόν, μοιάζει όχι με το ανοιξιάτικο μπουμπούκι, αλλά με το ρόδο που΄ ναι στην ώρα του το καλοκαίρι·όχι με την τρυφεράδα της κόρης, αλλά με την πληρότητα και της ωριμότητα της μεστωμένης γυναίκας. Αυτής όμως  που  ποτέ δεν μαραινόταν, αλλά ξανάπαιρνε πάντα πίσω τη λαμπρή της νιότη, καθώς λουζόταν  στην Κάναχο πηγή.
Αλλά παρόλο της το μεγαλείο η Ήρα  είναι η θεϊκή σύζυγος στην τελειότερή της εκδοχή. Πάνω στα λουλουδιασμένα μάγουλα περνούν οι χιλιετηρίδες χωρίς ν΄ αφήνουν τα ενοχλητικά τους ίχνη, ενώ η απαλή στρογγυλάδα της μπροστινής επιφάνειας του λαιμού, μας αφήνει το περιθώριο να μαντέψουμε τα πλούσια στήθια  της, το μαλακό μαξιλάρι που πάνω του αφήνει τις έγνοιες του ο Δίας. Με την απαλότητα της σάρκας και την περιποίηση των μαλλιών, μαλακώνει κάπως ο καλλιτέχνης την αυστηρότητα της μορφής. Πάνω απ΄ όλα η αντίθεση αυτών  των μαλλιών που πλούσια κυματίζουν ήρεμα, ενώ το φως που πέφτει χάνεται στη σκιά των αυλακιών τους κάνοντάς τα να μοιάζουν  χαλαρά, με το χάλκινο λείο μέτωπο της θεάς και τον ευθυτενή λαιμό είναι απαράμιλλη. Τα  απαλά μαλλιά είναι πολύ απέριττα τραβηγμένα προς τα πάνω, αλλ΄ όμως χτενισμένα με μεγάλη επιμέλεια και το μαργαριταρένιο στεφάνι δείχνει, ότι η Ήρα είναι αντάξια σύζυγος του βασιλιά των θεών.  Απ΄ αυτή λοιπόν την ιδεατή  παράσταση της βασίλισσας του ουρανού και της θεάς του γάμου, κατανοούμε τον απέραντο σεβασμό, που έτρεφε στο πρόσωπό της ο πιστός Αργείος, και την πεποίθηση  ότι ο γάμος είναι ιερός και η ζωή μέγα αγαθό και πρώτο. Αυτή την πεποίθηση ενέπνεε η θεά στους πιστούς της δούλους.

Στη σφαίρα του υπεράνθρωπου ανήκουν και τα επόμενα έργα

Hρακλής Ηγήτωρ παίρνοντας τα όπλα:  Σύμφωνα με τον Lowey (inschrif. griech. bild  σελ 321) βρέθηκε στη Ρώμη η εξής επιγραφή:  opus polycliti.  Η επιγραφή ααυτή ίσως αναφέρεται σ΄ αυτό το άγαλμα, διότι, όπως αναφέρει ο Πλίνιος  (34, 56) στη Ρώμη ένα έργο αναφερόταν στον Πολύκλειτο ( fecit Herculem qui Romae, hagetera arma sumentem).
Ηρακλής Υδροκτόνος, νικώντας την Ύδρα.

Δορυφόρος


Ο «Δορυφόρος», αντίγραφο του πρωτότυπου έργου.
 
Ο «Δορυφόρος», (αυτός που φέρει το δόρυ), είναι ένα μαρμάρινο Ρωμαϊκό αντίγραφο του χαμένου χάλκινου πρωτοτύπου Είναι χαρακτηριστικό παράδειγμα της ώριμης κλασσικής  γλυπτικής (480-323 π. Χ) Βρίσκεται στο αρχαιολογικό μουσείο της Νάπολης. Φιλοτεχνήθηκε από τον γλύπτη Πολύκλειτο από το Άργος. Ο «Δορυφόρος» χρονολογείται γύρω στο 440 π.Χ. Απεικονίζει έναν καλογυμνασμένο αθλητή ο οποίος φέρει βαρύ δόρυ. Το γλυπτό αυτό φέρει όλα τα τυπικά χαρακτηριστικά της ώριμης κλασσικής περιόδου και θεωρείται σταθμός στην γλυπτική. Ο Δορυφόρος θεωρείται εφαρμογή της αισθητικής θεωρίας του Πολύκλειτου του «κανόνα». Ίσως ενσάρκωνε τον Αχιλλέα. Ταυτίζει την ιδέα της ανδρείας και της ομορφιάς με την ιδέα του ωραίου ήρωα. Ο Πολύκλειτος από το Άργος είχε εξειδικευτεί στην κατασκευή ανδριάντων αθλητών και απεικόνιζε στα αγάλματά του την χαλάρωση μετά τον αγώνα. Το σώμα του Δορυφόρου είναι δοσμένο με μαθηματική ακρίβεια στις αναλογίες και με στοιχεία αφαίρεσης. Επιδεικνύει το τέλος της εφηβείας. Η έμπειρη κατεργασία των μυών και το τριχωτό του ηβαίου επιτυγχάνουν την αποτύπωση της ωριμότητας του ανθρώπου (όπως και στην ώριμη κλασσική γλυπτική) της τέλειας ωριμότητας του ανθρώπου. Το ανθρώπινο ανδρικό σώμα παρουσιάζεται με ιδανικές αναλογίες χάρη σε ένα σύστημα που επινόησε ο Πολύκλειτος γνωστό ως «κανών» Ο Πολύκλειτος έγραψε και σχετική γραμματεία και κατασκεύασε το άγαλμα σύμφωνα με τον κανόνα. Φυσιοκρατία, τρισδιάστατη κάλυψη. Ιδανικό κάλλος, νηφάλιο πρόσωπο ,γυμνασμένο σώμα.

Ο νέος άνδρας παριστάνεται με το δόρυ στηριγμένο στον αριστερό του ώμο, φαίνεται σαν να στέκεται ενώ βαδίζει. Ο θεατής κοιτάζοντας το έχει την αίσθηση πως ο νέος την επόμενη στιγμή θα ξεκινήσει να κινείται πάλι. Το κορμί του είναι ρωμαλέο και αθλητικό Ζυγιάζεται πάνω στο δεξί του πόδι , ενώ το αριστερό του πόδι (χαλαρό) πατά πίσω στα ακροδάχτυλα. Το κεφάλι του είναι στραμμένο δεξιά. Χαρακτηριστικό για τα έργα του Πολύκλειτου είναι το χαμηλό ανάγλυφο των μαλλιών ,οι φαρδιοί ώμοι και το τονισμένο και ευδιάκριτο σχέδιο των μυών.

Μέτρο – συμμετρία

Το άγαλμα αυτό φανερώνει μια τέλεια δομή, με τέλειες αναλογίες (συμμετρία) οι οποίες δεν ήταν πραγματικές αλλά καθαρά θεωρητικές, υπολογισμένες με μαθηματικό τρόπο και με μεγάλη ακρίβεια με βάση ένα κοινό μέτρο αντιπροσώπευε το σύνολο των καλύτερων αναλογιών μιας σειράς αθλητών δηλ. ολυμπιονικών (ειδίκευση του Πολύκλειτου). Έχει ωραίο αθλητικό σώμα που αντανακλάται στο νηφάλιο και σεμνό του πρόσωπο με αυτό τον τρόπο εκφράζεται καλύτερα το ανθρωπιστικό ιδεώδες της καλοκαγαθίας του σωματικού και ψυχικού κάλους των πολιτών.

Διαδούμενος

Πρόκειται για αντίγραφο του 100 π.X. του φημισμένου χάλκινου αγάλματος του Διαδούμενου, που κατασκεύασε γύρω στο 450-425 π.X. ο Aργείος γλύπτης Πολύκλειτος. Tο άγαλμα ήταν περίφημο ήδη από την αρχαιότητα και αναφέρεται από το Pωμαίο ιστορικό Πλίνιο (nat. 34.55). Παριστάνεται νεαρός αθλητής να δένει στο κεφάλι του την ταινία της νίκης. Δίπλα στη μορφή υπάρχει κορμός δέντρου, που αποτελεί προσθήκη του αντιγραφέα. Σε αυτόν είναι ριγμένο το ένδυμα του νέου, και επάνω του στηρίζεται μια φαρέτρα, γεγονός που έχει οδηγήσει ορισμένους μελετητές στην ταύτιση της μορφής με τον θεό Aπόλλωνα.

Tο άγαλμα ενσαρκώνει το αθλητικό ιδεώδες, αλλά και τις ιδανικές αναλογίες του γυμνού ανδρικού σώματος, όπως αυτές εκφράστηκαν στον “κανόνα” του Πολύκλειτου, ενός από τους κατ’ εξοχήν γλύπτες χάλκινων αγαλμάτων αθλητών της κλασικής αρχαιότητας. Πρόσφατες έρευνες αποκάλυψαν ότι το γλυπτό έφερε επιχρύσωση.

Η Πληγωμένη Αμαζόνα

 

Το αυθεντικό αυτού του αγάλματος επήρε το πρώτο βραβείο κατά την διάρκεια ενός διαγωνισμού στην Έφεσο, στην οποία έλαβαν μέρος ο Πολύκλειτος, Φειδίας, Κρεσίλας, Κύδων και Φράδμων. Ο Πλίνιος μας αναφέρει τα γεγονότα: Οι κάτοικοι της Εφέσου είχαν ζητήσει  ένα άγαλμα της Αμαζόνας για τον ναό της Αρτέμιδος. Οι πιο φημισμένοι γλύπτες της Ελλάδος της εποχής ήλθαν στην Έφεσο να λάβουν μέρος με τα έργα τους. Οι αρμόδιοι τους ζήτησαν να εκτιμήσουν οι ίδιοι τα έργα τους. Όλοι φυσικά αξιολόγησαν το έργο τους ως το καλύτερο αλλά στην θέση του δεύτερου ο Πολύκλειτος έλαβε τους περισσότερους ψήφους και αναδείχθηκε ο νικητής του διαγωνισμού.
Ο Φειδίας ήλθε δεύτερος, Κρεσίλας τρίτος, Κύδων τέταρτος και ο Φράδμων πέμπτος.  Ο Πολύκλειτος χρησιμοποιεί ξανά το κόντρα πόστο. Το άγαλμα δίνει την αίσθηση της ηρεμίας και ανάπαυσις. Το προεξέχων αριστερό πόδι, το οποίο δέχεται το βάρος του σώματος, δίνει κίνηση στο αρμονικά συμπλεγμένο σώμα.
Ο Αποξυόμενος: Το άγαλμα αυτό παριστάνει νεαρό με ζωστήρα να καθαρίζεται από τη σκόνη της παλαίστρας.
Αποπτερνίζων:  Παριστάνει παγκρατιαστή πιθανώς να χρησιμοποιεί τη φτέρνα του για να πλήξει τον αντίπαλο.
Κανηφόροι: Τα αγάλματα αυτά ,πιθανώς, ήταν προορισμένα σαν αφιερώματα στην Ήρα. Είναι μάλιστα γνωστό ότι και στη λατρεία της θεάς του Άργους υπηρετούσαν γυναίκες  (πρβλ. arch. zeitung  σελ. 253 του έτους 1866).
Αστραγαλίζοντες: Δυο παιδιά, ίσως ο Έρωτας κι ο Γανυμήδης παριστάνονται σε σύμπλεγμα να παίζουν με τους αστραγάλους. Σύμφωνα με τον Πλίνιο βρίσκονταν στο ανάκτορο του αυτοκράτορα Τίτου και θεωρούνταν το πιο άρτιο έργο της αρχαιότητας. (Sillig. cat. artif.  SEL. 364).  Μερικοί θεωρούν την εικόνα η οποία έχει σωθεί στο  Description ancient marbles  τόμο 2, ότι παριστάνει το ένα μόνο παιδί  να παίζει.
Αρτέμονας: Μηχανικός τον καιρό του Περικλή και ονομάσθηκε Περιφόρητος, αφού, επειδή ήταν κουτσός, τον πήγαιναν με φορείο στα έργα που ήταν κατεπείγοντα. Υπάρχουνε όμως και μερικοί, οι οποίοι πιστεύουν, ότι ο Αρτέμων Περιφόρητος αποτελεί παράσταση ανθρώπου θηλυπρεπή και έκλυτου, με σκουλαρίκια και παρασόλι, δηλαδή με εξολοκλήρου γυναικείες ιδιότητες σε αντίθεση με τον Ηρακλή τον Ηγήτορα, το πρότυπο αυτό του  άριστου άνδρα, του ικανού στον πόλεμο ανθρώπου. (Πλτ. Περ. 8,27. «  Έφορος δε και μηχαναίς… Περιφόρητον).
Το άγαλμα του αθλητή Θερσίλοχου από την Κέρκυρα ο οποίος νίκησε στην Ολυμπία και πήρε στεφάνι σε ένα παιδικό αγώνισμα.
Του Αριστίωνα, γιου του Θεόφιλου από την Επίδαυρο , ο οποίος νίκησε στην πυγμαχία και πήρε στεφάνι. Στην Ολυμπία βρέθηκε βάση από λευκό μάρμαρο, πάνω στην οποία είναι χαραγμένη η ακόλουθη επιγραφή, η οποία συμφωνεί με όσα λέει ο Παυσανίας (6,13,6)  Αριστίων Θεοφίλεος../ Πολύκλειτος εποίησε. Μερικοί αποδίδουν αυτό το έργο στο νεότερο Πολύκλειτο. (inschrif. gr. bild.  από τον  Lowey σελ. 73),
Το άγαλμα του Κυνίσκου πυγμάχου από τη Μαντίνεια. Βρέθηκε μάλιστα στην Ολυμπία και επιγραφή που συμφωνεί με όσα λέει ο Παυσανίας. (Παυσ. 6,4,11 inschrif. Lowey  σελ. 43).
Το άγαλμα του Πυθοκλή από την Ηλεία , ο οποίος νίκησε στο πένταθλο. Η βάση αυτού του αγάλματος βρέθηκε στην Ολυμπία, από μαύρο ασβεστόλιθο με εγχάρακτη επιγραφή. (Παυσ. 6,7,10 inscrip. gr. ant.  σελ. 19. 44). Και αυτό και το επόμενο αποδίδονται στο νεότερο Πολύκλειτο.
Το άγαλμα του Ξενοκλή του Μαιναλίου που νικά παιδιά παλαιστές (Παυσ. 6,9,2) Στην Ολυμπία βρέθηκε επιγραφή πάνω σε μαρμάρινη βάση (inschrif. Lowey σελ. 70).

Η διαφορά σοφίας και γνώσης

Ο Δάσκαλος έλεγε πως το μόνο που ο άνθρωπος πρέπει να αναζητάει είναι οι γνώσεις και η σοφία. Όταν τον ρωτήσανε που είναι η διαφορά, εκείνος απάντησε:

– Τις γνώσεις θ’ αποκτήσετε διαβάζοντας βιβλία και ακούγοντας διαλέξεις.

– Και την σοφία;

– Γράφοντας το βιβλίο της δικής σας ζωής, το απόσταγμα δηλαδή της δικής σας αντίληψης, από τις γνώμες και τις αντιλήψεις άλλων.

Αυτό είναι μία πολύ δύσκολη και επίπονη δουλειά για κάθε σοφό και αδογμάτιστο άνθρωπο , καθώς κάθε λίγο, χρειάζεσαι μία καινούργια έκδοση...!

Αν πραγματικά μ’ αγαπάς, νοιάζεσαι για μένα

Όταν θέλω κάποιον, αντιλαμβάνομαι τη σημασία που έχει για μένα αυτό που κάνει, αυτό που του αρέσει ή αυτό που τον πονάει. Το σε θέλω σημαίνει, επομένως, νοιάζομαι ΓΙΑ σένα, και το σ΄αγαπώ σημαίνει: νοιάζομαι πάρα πολύ. Τόσο πολύ που καμιά φορά, όταν σ΄αγαπάω, βάζω το να είσαι εσύ καλά πάνω από άλλα πράγματα, τα οποία είναι επίσης σημαντικά για μένα.

Αυτός ο ορισμός (ότι νοιάζομαι ΓΙΑ σένα) δεν μετατρέπει την αγάπη σε κάτι πολύ μεγάλο, ούτε όμως μειώνει την αξία της κάνοντάς την να φαίνεται μια ανοησία.

Θα οδηγήσει, για παράδειγμα, στην πλήρη συνειδητοποίηση δύο γεγονότων: δεν είναι αλήθεια ότι σ΄αγαπάνε εκείνοι που δεν νοιάζονται πολύ για τη ζωή σου, και δεν είναι αλήθεια ότι δεν σ΄αγαπάνε εκείνοι που ζουν εξαρτημένοι απ΄ότι σου συμβαίνει.
Επαναλαμβάνω : αν μ΄αγαπάς πραγματικά, νοιάζεσαι για μένα…!

Αυτό σημαίνει, επομένως, – όσο κι αν με πονάει να το παραδεχτώ – ότι αν δεν νοιάζεσαι ΓΙΑ μένα, είναι γιατί δεν μ΄αγαπάς. Αυτό δεν είναι κακό, δεν λέει κάτι άσχημο για σένα που δεν μ΄αγαπάς, είναι απλώς η πραγματικότητα, έστω κι αν είναι μια θλιβερή πραγματικότητα (όπως λέει και το τραγούδι του Σερράτ : Ποτέ δεν είναι η αλήθεια θλιβερή, απλώς δεν υπάρχει άλλη λύση. Πρέπει μάλλον να καταλάβουμε ότι το θλιβερό είναι αυτό ακριβώς : ότι δεν γίνεται αλλιώς).

Η διαφοροποίηση που κάνω – και που είναι μόνο ποσοτική – ανάμεσα στο θέλω και στο αγαπώ είναι η ίδια που γίνεται με τις περισσότερες τρυφερές εκφράσεις που χρησιμοποιούμε για να ΜΗΝ πούμε Σ΄αγαπώ. Λέμε : μ΄αρέσεις, σε βρίσκω συμπαθητικό, νιώθω για σένα τρυφερότητα, είσαι η έμπνευσή μου, έχω αισθήματα αγάπης για σένα κ.λ.π.

Μπορώ να κάνω ένα σωρό πράγματα για να σου εκφράσω, να σου δείξω, να σου αποδείξω, να επιβεβαιώσω ή να υποστηρίξω ότι σ΄αγαπώ, όμως, μόνο ένα πράγμα μπορώ να κάνω με την αγάπη μου, κι αυτό είναι να Σ΄ΑΓΑΠΩ, να ασχολούμαι μαζί σου, να εκδηλώνω τα συναισθήματά μου όπως τα νιώθω. Και το πως τα αισθάνομαι είναι ο δικός μου τρόπος να σ΄αγαπώ.

Μπορείς να το δεχτείς ή μπορείς να το απορρίψεις, μπορείς να καταλάβεις τι σημαίνει ή μπορείς να το αγνοήσεις παντελώς. Αυτός, όμως, είναι ο τρόπος μου να σ΄αγαπώ, δεν έχω άλλον.
Ο καθένας έχει έναν μόνο τρόπο ν’ αγαπάει : τον δικό του. Αν κάποιος δεν σ΄αγαπάει όπως θα ήθελες να σ΄αγαπήσει, αυτό δεν σημαίνει ότι δεν σ΄αγαπάει με όλη τη δύναμη της ψυχής του…

Οδυσσεύς και Πηνελόπη σαν πρότυπα

Το Ελληνικό Πάνθεον έχει βγάλει πάμπολλους τύπους ανθρώπων (ανδρείων, σοφών, δυνατών, ημίθεων ακόμη και θεών ) αλλά κανείς δεν έχει τα πλούσια προσόντα -αλλά και τα ελαττώματα- που διαθέτει ο Οδυσσέας. Σωστός λοιπόν Ελληνας. Αλλά ποιος ήταν ο Οδυσσέας; Που γεννήθηκε; Τι σημαίνει το όνομα του; Ποιοι ήταν οι πρόγονοι του ;

Ιστορικόν
Ο φερόμενος σαν πατέρας του ο Λαέρτης όταν ήταν ακόμη διάδοχος του βασιλικού θρόνου , έλαβε μέρος στο κυνήγι του Καλυδωνίου Κάπρου , καθώς και στην εκστρατεία των Αργοναυτών. [Να σημειωθεί ότι δεν έγινε ένα και μοναδικό ταξίδι της «Αργούς» στη Μεσόγειο, Ατλαντικό και Ινδικό Ωκεανό, αλλά κάθε γενιά ανελάμβανε τέτοια μακρά ταξίδια στην Αμερική, Ινδίες, Βόρεια Ευρώπη, ενώ στη Μεσόγειο κολυμπούσαν σαν βάτραχοι στη λίμνη .Οι Αργοναύτες σύμφωνα με τις αρχαιολογικές, γλωσσολογικές, εθνολογικές και άλλες έρευνες έφθασαν ως τα πέρατα του κόσμου και μετέφεραν εκεί τον Ελληνικό πολιτισμό τους, τα αρχέτυπα σύμβολα τους , της γλώσσα τους κ.α. Αλλά αυτό είναι άλλο κεφάλαιο]

Όταν ο Λαέρτης απεφάσισε να νυμφευτεί πήρε γυναίκα του την Αντίκλεια από την Ρούμελη, κόρη του Αυτολύκου από τον Παρνασσό. Η νύφη επιστρέφοντας στην Ιθάκη γέννησε στο χωριό Αλαλκωμενές της Βοιωτίας τον Οδυσσέα. Όμως η νύφη δεν ήταν έγγειος από τον Λαέρτη, αλλά από τον Σίσυφο. Ένεκα τούτου ο Οδυσσεύς έκτισε πόλιν στην Ιθάκη που την ονόμασε Αλαλκωμενές, τόπο γεννήσεως του. Αλλού λένε ότι τον γέννησε στο Νήριτον όρος , δεν έχει σημασία. Ο παππούς του Αυτόλυκος ήταν μέγας κλέφτης και κακός, μισούμενος από όλους. Αργότερα ο παππούς του ήρθε στην Ιθάκη για να βαφτίσει τον εγγονό του , όπως ήταν η συνήθεια και να του δώσει το όνομα. Επειδή εμισείτο από όλους ονόμασε τον εγγονό του Οδυσσέα (οδυσσάμενος=μισούμενος). Αυτός ανετράφη στην Ιθάκη από την τροφό του Ευρύκλειαν. [Το όνομα της δεν είναι τυχαίον καθότι υποδηλώνει ότι πήρε ευρύτατη παιδείαν]. Όταν ενηλικιώθηκε πήγε στον Παρνασσό για να επισκεφθεί τον παππού του κατά την συνήθειαν και βγήκε για κυνήγι κάπρων με τους γιούς του Αυτολύκου , δηλαδή τους θείους του . Εκεί όμως πληγώθηκε από έναν κάπρον, γεγονός που του άφησε ουλήν μετά την επούλωση του τραύματος. Είναι το σημάδι που θα αναγνωρίσει βραδύτερον η Πηνελόπη για να πεισθεί ότι είναι αυτός και όχι κάποιος σωσίας του. Το βασίλειον του εκτείνετο στην Κεφαλληνία (η οποία τότε ονομάζετο Σάμη), στην Ζάκυνθο, Λευκάδα και στα παράλια της Ακαρνανίας . Τους κατοίκους αυτών των νησιών και περιοχών ονόμαζαν Κεφαλλήνες από τον μυθικόν βασιλιά Κέφαλον [Ο Κέφαλος είναι γιός του Ερμή και της Έρσης και είναι αυτός που έδιωξε τους γηγενείς Τηλεβόες από το νησί και εγκατέστησε τους Κεφαλλήνες ]

Ο Οδυσσεύς

Ο πολυμήχανος χαρακτήρας του Οδυσσέως αποκαλύπτεται από τα εξής γεγονότα:

1/ Πήρε γυναίκα του την Πηνελόπη με δόλο και απάτη, όταν ήλθε στην συνέλευση των μνηστήρων της Ελένης και τους συμβούλευσε να δώσουν τον όρκον προς τον Τυνδάρεων.[Λόγω του πλήθους των μνηστήρων για την ωραία Ελένη, ο Οδυσσέας υποσχέθηκε ότι αν ο βασιλιάς τον βοηθούσε να κερδίσει το χέρι της Πηνελόπης (ανιψιάς του Τυνδάρεως) σε αντάλλαγμα θα του απεκάλυπτε έναν τρόπο να απαλλαγεί από τυχόν προβλήματα με τους πολυάριθμους μνηστήρες. Όταν ο Τυνδάρεως δέχθηκε την συμφωνία, ο Οδυσσέας του είπε να απαιτήσει από όλους τους μνηστήρες να ορκισθούν ότι θα υπερασπισθούν και θα προστατεύσουν αυτόν που θα επιλεγεί ως σύζυγος της Ελένης, από οτιδήποτε θα μπορούσε να θέσει σε κίνδυνο το γάμο του.]

2/ Όταν συναθροίζετο ο στόλος για την εκστρατεία , αυτός αθέτησε το λόγο του διότι ήθελε να παραμείνει κοντά στην Πηνελόπη του. Ίσως και διότι ο χρησμός του είπε ότι θα επιστρέψει γυμνός μετά 20 ετίαν στο σπίτι του. Αυτόν μετέπεισε ο Αγαμέμνων , Μενέλαος και Παλαμήδης που ήρθαν προς τον σκοπόν αυτόν στην Ιθάκη. Τελικά, εξεστράτευσε με δώδεκα πλοία.

3/ Όταν ο στόλος ήταν στην Αυλίδα πήγε στη Σκύρο και ανακάλυψε και αυτός την προσποίηση του Αχιλλέως.

4/ Μετέβη και στις Μυκήνες με πλαστές επιστολές και εξαπατήσας την Κληταιμνήστραν , έλαβε την Ιφιγένεια προκειμένου να θυσιαστεί.

5/ Πήγε σαν πρέσβης στην Τρωάδα για να ζητήσει την Ελένη προκειμένου να μην εκστρατεύσουν οι Έλληνες, αλλά επέστρεψε άπρακτος.

6/ Στην Τρωάδα εφόνευσε με πανουργία τον εχθρόν του Παλαμήδην και Αίαντα Τελαμώνιον και κατενίκησε και τον Φιλοκτήτην, οι οποίοι ήταν οι πρώτιστοι ήρωες των Ελλήνων. Παρ' ολίγον δε να φονεύσει ιδιοχείρως και δολίως τον Διομήδην, ο οποίος ήταν ο πρώτιστος φίλος του. Και όλα αυτά διότι τους μισούσε για την ανδρεία , την υπόληψη και τα κατορθώματα αυτών. Πέραν της δολιότητος και πανουργίας ο Οδυσσεύς διέθετε και ευγλωττία και πειθώ.

7/ Τέλος, η άλωση της Τροίας οφείλεται στην πανουργία του και στο στρατηγικό του σχέδιο να φτιάξουν τον Δούρειο Ιππον , στον οποίον εισήλθε τελευταίος και έκλεισε αυτός την θύραν. Ηταν δικό του λοιπόν το στρατήγημα να εισέλθουν και καταλάβουν αιφνιδιαστικά στην πόλη, εξαπατώντες τους Τρώες. Επομένως η πτώση της Τροίας δεν οφείλεται τόσο στην ορμή και την γενναιότητα του Αχιλλέως όσο στην πανουργία και το σχέδιο του Οδυσσέως, όπως ομολόγησαν και οι Τρώες.

Ο Οδυσσεύς ήταν και δεινότατος μαχητής. Αυτός φόνευσε τους : Κοίρανον, Νοήμονα, Αλάστορα, Χρόνιον, Αλκανδρον, Αλιον, Ιφιτίδην, Πρύτανιν, Χερσιδάμαντα, Χάροπα, Θόαν και Εύνομον. Περιττόν να πούμε ότι ήταν ο δεινότερος ναυτικός και θαλασσοπόρος όλων των Ελλήνων . Λόγω οικονομίας δεν θα αναφερθεί ο δόλος και η πανουργία του Οδυσσέως στο 10 ετές ταξίδι του ως το νησί της Καλυψούς.

Η Πηνελόπη

Ο Οδυσσέας νυμφεύθηκε την Πηνελόπην, γυναίκα δυναμική που είναι αφοσιωμένη στα του οίκου της. Τον δυναμισμό και την ευφυΐα της έδειξε όταν έμεινε μόνη στο ανάκτορο του Λαέρτη , γιατί εκείνος γηραιός ών είχε αποσυρθεί στα κτήματα του, 20 ολόκληρα χρόνια που ο σύζυγος της Οδυσσεύς έλλειπε ( δέκα στην Τροία και δέκα στο ταξίδι της επιστροφής του) από την Ιθάκη. Εκείνη κράτησε τα ηνία της διοίκησης στα χέρια και την ανατροφή του γιού της Τηλέμαχου , διότι αυτός ήτο ανήλικος για να αναλάβει την διαδοχή του πατέρα του. Εκεί που υστερούσε η Πηνελόπη ήταν η πολιτική διακυβέρνηση της Πολιτείας, διότι από τότε που έφυγε ο Οδυσσεύς σταμάτησε κάθε πολιτική δραστηριότητα . Στο σημείο που είναι αξιοθαύμαστη είναι ο τρόπος που δεν δέχθηκε να παντρευτεί κάποιον από τους πολλούς μνηστήρες που κυριολεκτικά την πολιορκούσαν , και ίσως αυτός ήταν και ο λόγος που δεν πήγε ποτέ στο πατρικό της σπίτι διότι θα έδινε την ευκαιρία στους μνηστήρες να ζητήσουν το χέρι της κόρης από τους γονείς της. Στο διάστημα αυτό οι μνηστήρες κατασπαταλούν το βιός του οίκου του Οδυσσέα , χωρίς να μπορεί να τους σταματήσει η Πηνελόπη και ο ανήλικος Τηλέμαχος.

Το Παιχνίδι με τους Μνηστήρες

Ενώ έχουμε την εντύπωση ότι η Πηνελόπη ήταν άβουλη μπρος στις βουλήσεις των μνηστήρων, η πραγματικότητα είναι κάπως διαφορετική. Διότι η βασίλισσα χρησιμοποιεί τον δόλο και την πανουργία για να κωλυσιεργεί και να τους εξαπατά επί 20 συναπτά έτη. Με το τέχνασμα κατασκευής του σαβάνου για τον Λαέρτη εξαπατά τους μνηστήρες τρία έτη .

Η Πηνελόπη ούτε σαρκική σχέση δημιούργησε με κανέναν από τους μνηστήρες , αλλά ήτο φιλική προς αυτούς. Είχε συνάψει κάποιου είδους ερωτική σχέση με όλους, τους δημιουργούσε ερωτικό πόθο και συνομιλούσε μαζί τους, χωρίς να παραδοθεί σε κανέναν. Με τα αισθήματα φιλίας προς όλους τους έκανε να βρίσκονται μεταξύ τους σε σχέση αντιζηλίας και καχυποψίας, διότι υποπτεύονταν ο ένας τον άλλο ότι κάτι κρυφό συνέβαινε στο σκοτάδι. Έτσι όλοι την επιθυμούσαν αλλά κανένας δεν τολμούσε να προχωρήσει στα ενδότερα του οίκου της. Όμως για τον Τηλέμαχο είχαν γίνει σωστές μάστιγες διότι ξημεροβραδιάζονταν στο παλάτι και προέβαιναν σε ασύδοτη κατανάλωση τροφών και οίνου που δεν τους ανήκε . Με τον χρόνο οι μνηστήρες έδειχναν και αισθήματα συμπάθειας για τη βασίλισσα και φυσικά η Πηνελόπη τους το ανταπέδιδε με αισθήματα τρυφερότητας. Είναι χαρακτηριστικό το όνειρο που διηγείται στον επαίτη -σύζυγο της «για ένα κοπάδι χήνες που τις καταστρέφει ένας μανιασμένος αετός» (Οδ. τα 535-539) Οι μνηστήρες κατά την αρχαία αντίληψη έπρεπε να χαθούν διότι προέβησαν σε βαριά υβρι και αλαζονεία και αυτή όπλισε το χέρι του Οδυσσέα με τα όπλα της εξολόθρευσης τους.

Επίλογος

Μήπως θα πρέπει να διδάσκουμε την Ελληνική ιστορία όχι για να μας περνάει ευχάριστα η ώρα, αλλά για να διδασκόμαστε και να προσαρμόζουμε τον τρόπο σκέψεως μας για να διορθώσουμε τα ελαττώματα μας και να γίνουμε αποτελεσματικότεροι ;

Μήπως πρέπει-αντί να διδασκόμαστε την ξένη θρησκεία από το πολιτικό βίβλο των Εβραίων (Βίβλος) να διδάσκουμε την Ιλιάδα και Οδύσσεια, ώστε να γίνουμε καλύτεροι;

Μήπως έχουμε κληρονομήσει γονίδια του Οδυσσέως και μισούμε, όποιον εξέχει σε ανδρεία, φρόνηση, υπόληψη και σωφροσύνη και τον δολοφονούμε με σύγχρονα μέσα και όχι με το τόξο και ακόντιο του Οδυσσέως;

Μήπως χάσαμε το ευρηματικότατα, ευστροφία, ναυτοσύνη, αγάπη για αγώνα και δράση και την ευγλωττία και την πειθώ του Οδυσσέως και πρέπει να τα ξαναβρούμε;

Μήπως χάσαμε την αποφασιστικότητα μας και στέκουμε φοβισμένοι έξω από τον σύγχρονο «Δούρειο Ιππο» για να καταλάβουμε την Τροία; Αντίθετα η φοβία μας αυτή έδωσε στον εχθρό την ευκαιρία να κυριεύσει την Ιθάκη;

Μήπως πρέπει και οι Ελληνίδες -και ιδιαίτερα οι παντρεμένες- να πάρουν σαν υπόδειγμα την Πηνελόπη , αντί να μιμούνται τις πόρνες του «PLAY BOY» και τα κάκιστα πρότυπα της μικρής οθόνης;

Μήπως ακόμη και αν η μοίρα το φέρει να καταντήσουμε επαίτες -όπως σήμερον- πρέπει να ενεργοποιήσουμε τις σωματικές, ψυχικές και πνευματικές μας δυνάμεις και όλοι μαζί να αποκτήνουμε τους σύγχρονους μνηστήρες και ωλετήρες της πατρίδος;

Μήπως γίναμε σαν τους μνηστήρες της Πηνελόπης και ερωτευτήκαμε την ξένη «βασίλισσα» , σιτιζόμενοι στον οίκο της και μήπως διαπράττουμε βαριά ύβριν με την συμπεριφορά μας , αποτέλεσμα της οποίας είναι να μας κατασπαράσσει ο γαμψώνυχος τοκογλύφος αετός σαν να είμαστε χήνες;

ΒΑΛΤΕ ΜΙΑ ΔΟΣΗ ΑΙΣΙΟΔΟΞΙΑΣ ΣΤΗ ΖΩΗ ΣΑΣ!

Είναι δυνατή η διδασκαλία και η εκμάθηση της αισιοδοξίας!

Οι αισιόδοξοι άνθρωποι μπορούν να απολαύσουν πολλά προνόμια στην υγεία και στον τρόπο ζωής τους. Η αισιοδοξία υπολογίζεται από τον δικό σας τρόπο ερμηνείας, και πώς ορίζετε τα γεγονότα. Αν μάθετε να ορίζετε τα θετικά γεγονότα ως α) κάτι που έγινε χάρη σε σας, β) ένα σημάδι ότι θα έρθουν και άλλα καλά και γ) ένδειξη ότι θα συμβούν και άλλα καλά πράγματα και σε άλλους τομείς της ζωής σας, έχετε διανύσει την μισή διαδρομή. Αν επιπλέον μπορείτε να σκεφτείτε και τα αρνητικά γεγονότα ως α) γεγονότα που δεν οφείλονται σε σας και β) μεμονωμένα περιστατικά που δεν έχουν να κάνουν τίποτα με μελλοντικά γεγονότα ή άλλες περιοχές της ζωής σας, έχετε διανύσει και τον υπόλοιπο μισό δρόμο!
Όταν συμβαίνει κάτι θετικό στη ζωή σας, σταματήστε να αναλύετε τη διαδικασία της σκέψης σας για λίγο. Σκεφτείτε όλες τις δυνατότητες που έχετε και τρόπους να συνεισφέρουν, και άμεσα και έμμεσα, ώστε να κάνετε αυτό το γεγονός να συμβεί. Για παράδειγμα, πήρατε άριστα σε ένα τεστ, μην σκεφτείτε απλά ότι ήσασταν καλά προετοιμασμένοι, αλλά επιπλέον αναγνωρίστε πόσο σημαντικό ρόλο έπαιξαν η εξυπνάδα και η αφοσίωσή σας.
Σκεφτείτε και άλλες περιοχές της ζωής που θα μπορούσαν να επηρεαστούν από αυτό το καλό γεγονός και που μπορούν επίσης να προκαλέσουν και άλλα καλά θετικά γεγονότα. Για παράδειγμα, τι άλλα καλά πράγματα μπορούν να συμβούν ως αποτέλεσμα της εξυπνάδας, της αφοσίωσης και της ικανότητάς σας να προετοιμάζεστε για μια εργασία;
Φανταστείτε πόσες δυνατότητες μπορείτε να χρησιμοποιήσετε μελλοντικά. Λόγω του ότι εσείς κρατάτε το κλειδί της επιτυχίας σας, δεν θα έπρεπε να περιμένετε ότι θα καταφέρετε σε μελλοντικά τεστ; Δεν είναι μια επιτυχημένη καριέρα ένα φυσικό επακόλουθο;
Όταν συμβαίνουν αρνητικά γεγονότα, σκεφτείτε τις μη ελεγχόμενες περιστάσεις που θα μπορούσαν να έχουν συμβάλλει σε αυτό. Αν δεν τα πάτε καλά σε ένα τεστ, για παράδειγμα, μήπως ήσασταν υπερβολικά απασχολημένος την περασμένη εβδομάδα; Είχατε κοιμηθεί αρκετά; Ποιες άλλες εξωτερικές περιστάσεις συνέβαλαν στην αποτυχίας σας; Θυμηθείτε ότι αυτό δεν είναι μια συλλογιστική γύρω από τις προσωπικές σας αδυναμίες.
Επίσης να θυμάστε ότι θα έχετε άπειρες ευκαιρίες στο μέλλον για να τα καταφέρετε καλύτερα. Σκεφτείτε την επόμενη δυνατή επιτυχία σας, ή άλλες περιοχές που μπορείτε να διαπρέψετε.

Συμβουλές:
· Το κλειδί της αισιοδοξίας είναι η μεγέθυνση της επιτυχίας και ελάττωση της αποτυχίας.

· Είναι ευεργετικό να κοιτάτε με ειλικρίνεια τις ατέλειές σας, έτσι ώστε να μπορέσετε να τις βελτιώστε, αλλά η επικέντρωση στις δυνάμεις σας δεν πρόκειται ποτέ να σας βλάψει.
· Να θυμάστε ότι όσο περισσότερο καλλιεργείτε τους τρόπους σκέψης σας, όλο και πιο αυτόματα θα συμβαίνει αυτό. Μην περιμένετε τεράστιες αλλαγές στη σκέψη αμέσως, αλλά να αναμένετε ότι θα ριζώσουν με τον καιρό.
· Πάντα να θυμάστε ότι σχεδόν οποιαδήποτε αποτυχία μπορεί να γίνει μια εμπειρία μάθησης, και να αποτελέσει ένα βήμα παραπάνω στην επόμενη επιτυχία!
· Εξασκηθείτε στις θετικές διαβεβαιώσεις. Πραγματικά δουλεύουν! Τι Χρειάζεστε:

   Θέληση για να εξετάσετε τις σκέψεις σας.

  Λίγα παραπάνω λεπτά για να επανεξετάζετε συστηματικά τους τρόπους σκέψης σας.

Οριοθέτηση και Ελευθερία

Το να αγαπάς κάποιον δε σημαίνει ότι παύεις να αγαπάς τον εαυτό σου. Το να παραχωρείς στον άλλο πλήρη ελευθερία δε σημαίνει ότι του παραχωρείς το δικαίωμα να σε κακομεταχειρίζεται, ούτε σημαίνει ότι καταδικάζεις τον εαυτό σου σε μια φυλακή δικής σου επινόησης, στην οποία θα ζεις μια ζωή που δεν επέλεξες προκειμένου κάποιος άλλος να ζει τη ζωή που επιλέγει. Ωστόσο, το να παραχωρείς πλήρη ελευθερία σημαίνει ότι δε θέτεις κανένα όριο στον άλλο.

Δε θέτεις όρια σ’ εκείνον, θέτεις όρια στον εαυτό σου. Οριοθετείς ό,τι επιλέγεις εσύ να βιώσεις, όχι αυτό που επιτρέπεται να βιώσει κάποιος άλλος.

Αυτή η οριοθέτηση είναι οικειοθελής και επομένως δεν είναι καθόλου περιορισμός. Είναι δήλωση του Ποιος Είσαι. Είναι δημιουργία. Προσδιορισμός.

Κανείς και τίποτα δεν περιορίζονται. Και η αγάπη δε γνωρίζει τίποτ’ άλλο από ελευθερία. Το ίδιο και η ψυχή. Και αυτές οι λέξεις αντικαθιστούν αμοιβαία η μια την άλλη. Αγάπη. Ελευθερία. Ψυχή. Όλες έχουν μέσα τους πλευρές των άλλων. Όλες είναι οι άλλες.

Είσαι ελεύθερος να ανακοινώνεις και να δηλώνεις το Ποιος Είσαι σε κάθε στιγμή του τώρα. Στην πραγματικότητα το κάνεις, χωρίς καν να το ξέρεις.

Δεν είσαι ελεύθερος, όμως, να δηλώσεις ποιος είναι κάποιος άλλος ή ποιος πρέπει να είναι. Αυτό θα το έκανε η Αγάπη.

Να σχετίζεσαι, όχι να έχεις σχέσεις

Τι σημαίνει αγάπη;
Η αγάπη είναι μια κατάσταση της συνειδητότητας σου. Όταν είσαι χαρούμενος, όταν υπάρχει χορός μέσα στο είναι σου. Κάτι αρχίζει να δονείται, να ακτινοβολεί από το κέντρο σου. Κάτι αρχίζει να πάλλεται γύρω σου κι αρχίζει να φτάνει στους ανθρώπους, στα δέντρα, στα βράχια, στα αστέρια. Όταν μιλάω για την αγάπη, μιλάω για αυτή την αγάπη – μια αγάπη που δεν είναι σχέση, αλλά μια κατάσταση του είναι.
Πάντοτε να θυμάσαι: Όποτε χρησιμοποιώ τη λέξη αγάπη, τη χρησιμοποιώ ως κατάσταση του είναι, όχι σαν σχέση. Η σχέση είναι απλώς μια πολύ μικρή πλευρά της. Η δική σου ιδέα όμως για την αγάπη, είναι βασικά η ιδέα της σχέσης, λες και οι σχέσεις είναι το παν.

Η ανάγκη για σχέση
Η σχέση χρειάζεται μόνο επειδή εσύ δεν μπορείς να είσαι μόνος, επειδή δεν έχεις ακόμη την ικανότητα να διαλογίζεσαι. Γι’ αυτό και ο διαλογισμός είναι αναγκαίος πριν μπορέσεις να αγαπήσεις πραγματικά. Πρέπει κανείς να έχει την ικανότητα να είναι μόνος –εντελώς μόνος- και ταυτόχρονα να είναι τρομερά ευδαιμονικός.
Τότε μπορείς να αγαπήσεις. Τότε η αγάπη σου δεν είναι πια μια ανάγκη αλλά ένα μοίρασμα. Δεν θα είσαι εξαρτημένος από τον άνθρωπο που αγαπάς. Θα μοιράζεσαι. Και το να μοιράζεσαι, είναι όμορφο.
Αυτό όμως που συμβαίνει συνήθως στον κόσμο είναι ότι ούτε εσύ έχει αγάπη μέσα σου ούτε ο άνθρωπος που νομίζεις ότι αγαπάς, έχει αγάπη μέσα του, όμως και οι δυο ζητάτε αγάπη από τον άλλον. Δυο ζητιάνοι ζητιανεύουν ο ένας από τον άλλον. Γι’ αυτό και οι εραστές τσακώνονται και καυγαδίζουν για το τίποτα- για ασήμαντα πράγματα!
Ο βασικός καυγάς είναι ότι ο καθένας από τους δυο θεωρεί ότι δεν παίρνει αυτό που έχει δικαίωμα να πάρει κι ότι ο άλλος τον ρίχνει. Και η αγάπη που βρίσκεται;
Κανένας δεν σκοτίζεται για να δώσει αγάπη, οι πάντες θέλουν μόνο να πάρουν.
Κι όταν οι πάντες θέλουν να πάρουν και κανένας δεν θέλει να δώσει, τότε οι πάντες αισθάνονται χαμένοι, κενοί, γεμάτοι ένταση.

 Η επανάληψη του ίδιου μοντέλου
Το βασικό θεμέλιο λείπει και εσύ έχεις αρχίσει να χτίζεις το ναό χωρίς θεμέλια. Είναι αναπόφευκτο να πέσει και να καταρρεύσει οποιαδήποτε στιγμή. Και ξέρεις πόσες φορές έχει καταρρεύσει η αγάπη σου και όμως εξακολουθείς να κάνει το ίδιο πράγμα ξανά και ξανά.
Ζεις τόσο ασυνείδητα! Δεν βλέπεις τι έχεις κάνει στη δική σου ζωή και στη ζωή των άλλων. Συνεχίζεις να επαναλαμβάνεις μηχανικά, σαν ρομπότ, το παλιό μοντέλο συμπεριφοράς, γνωρίζοντας πολύ καλά ότι αυτό το έχεις ξανακάνει. Και ξέρεις ποιο ήταν πάντοτε το αποτέλεσμα. Κατά βάθος αντιλαμβάνεσαι ότι πρόκειται να συμβεί και πάλι το ίδιο πράγμα. Προετοιμάζεσαι για να σου συμβεί και πάλι η ίδια η κατάρρευση.

Το μάθημα
Αν μπορείς να μάθεις κάτι από την αποτυχία της αγάπης, είναι το να γίνεις πιο συνειδητός, να γίνεις πιο διαλογιστικός. Και με το διαλογισμό, εννοώ την ικανότητα να είσαι χαρούμενος, όταν είσαι μόνος.
Πολύ σπάνια οι άνθρωποι έχουν την ικανότητα να είναι ευδαιμονικοί χωρίς κανέναν απολύτως λόγο – να κάθονται απλώς σιωπηλά και να είναι ευδαιμονικοί! Οι άλλοι θα τους περνάνε για τρελούς, επειδή η ιδέα της ευτυχίας είναι ότι πρέπει να έρχεται από κάποιον άλλον.
Να κάθεσαι όμως μόνος σου μέσα στο δωμάτιο σου και να είσαι ευδαιμονικός; Πρέπει να έχεις τρελαθεί! Οι άνθρωποι θα αρχίσουν αν υποψιάζονται ότι παίρνεις ψυχοφάρμακα. Ναι ο διαλογισμός είναι η υπέρτατη ψυχεδέλεια! Απελευθερώνει τις ίδιες σου τις ψυχεδελικές δυνάμεις. Απελευθερώνει το ίδιο σου το φυλακισμένο μεγαλείο. Και γίνεσαι τόσο χαρούμενος, που δεν χρειάζεσαι να έχεις καμία σχέση. Κι όμως μπορείς να σχετίζεσαι με τους ανθρώπους.

Διαφορά σχέσης και σχετίζεσθαι
Και αυτή ακριβώς είναι η διαφορά ανάμεσα στο να σχετίζεσαι και στο να έχεις σχέσεις. Η σχέση είναι κάτι στατικό, πάνω στο οποίο προσκολλάσαι.
Το να σχετίζεσαι είναι κάτι ρευστό, είναι μια ροή, μια κίνηση, μια διαδικασία. Συναντάς έναν άνθρωπο, έχεις τόσο πολλή αγάπη να δώσει κι όσο περισσότερη αγάπη δίνεις, τόσο περισσότερη έχεις…
Αυτό εναντιώνεται στους οικονομικούς νόμους του εξωτερικού κόσμου.
Από τη στιγμή που το έχεις γνωρίσει αυτό, ότι άν θέλεις να έχεις περισσότερη αγάπη και περισσότερη χαρά, αρκεί να δίνεις και μοιράζεσαι, τότε απλώς μοιράζεσαι.
Και τότε αισθάνεσαι ευγνωμοσύνη για όποιον σου επιτρέπει να μοιραστείς τη χαρά σου μαζί του. Αυτό όμως δεν είναι σχέση, είναι μια ροή – όπως το ποτάμι.
Το ποτάμι περνάει δίπλα από ένα δέντρο, το ποτίζει και συνεχίσει να κυλάει, να χορεύει. Και το δέντρο δεν λέει: «Που πας; Γιατί φεύγεις; Είμαστε παντρεμένοι! Για να μπορέσεις να φύγεις, πρέπει να έχεις πάρει διαζύγιο! Κι αφού ήθελες να μ’ αφήσεις, τότε γιατί ήρθες και με πότισες; Γιατί ήρθες και χόρευες τόσο όμορφα γύρω μου; »
Όχι το δέντρο ρίχνει τα λουλούδια του μέσα στο ποτάμι με βαθιά ευγνωμοσύνη και το ποτάμι συνεχίσει να κυλάει. Ο άνεμος έρχεται και χορεύει γύρω απ’ το δέντρο και φεύγει. Και το δέντρο δίνει το άρωμα του στον άνεμο.
Αυτό σημαίνει να σχετίζεσαι. Αν η ανθρωπότητα πρόκειται να ωριμάσει, αυτός θα είναι ο τρόπος της αγάπης. Οι άνθρωποι συναντιούνται, μοιράζονται και προχωρούν χωρίς κτητικότατα. Διαφορετικά, η αγάπη είναι ένα παιχνίδι του εγώ.
Οsho

«Καρδιά που κλαίει… Καρδιά που καίει»

Το καλό όταν έχεις Μεγάλη Καρδιά, είναι πως χωράει περισσότερο κόσμο.
Το κακό είναι πως ραγίζει μεγαλύτερη επιφάνεια.
Σε μεγαλύτερο βάθος…
Η καρδιά είναι μυς και, όπως όλοι οι μύες, δυναμώνει με την Άσκηση.
Η καρδιά ασκείται όχι μόνο με την Γυμναστική…
αλλά και με τον Έρωτα…
Το να ακολουθείς τις συμβουλές της Καρδιάς είναι οδυνηρό μεν, ηδονικό δε.
ΗΔΟΝΗ και ΟΔΥΝΗ ακούγονται το ίδιο.
Αλλά βιώνονται διαφορετικά…

Τόσο η Οδύνη, όσο και η Ηδονή, γεννούν το Δάκρυ.
Άλλοτε Χαράς, άλλοτε Λύπης… το Δάκρυ της Χαρμολύπης.
Μια καρδιά που κλαίει…
είναι καρδιά που καίει…

ΜΕΓΑΛΩΝΟΝΤΑΣ…

Από εκείνο τον δρόμο περνούσα καθημερινά για χρόνια. Ήταν ο δρόμος μου για το σχολείο. Παλιά ήταν απλά ένας δρόμος. Σήμερα μερικά χρόνια μετά είναι κάτι παραπάνω. Σαν να ξεκλείδωσα ένα κουτί με αναμνήσεις. Όλα απέκτησαν νόημα ακόμη και εκείνες οι κίτρινες γραμμές που βρίσκονται σε κάθε δρόμο. Εκείνες οι κίτρινες λωρίδες των δρόμων οδηγούν σε διαφορετικές κατευθύνσεις, χωρίζουν τα αυτοκίνητα, τους ανθρώπους, τις διαδρομές. Είναι άπειρες, δεν έχουν αρχή ή τέλος. Ή μήπως έχουν; Για τον καθένα απο εμάς ίσως δεν είναι απλώς δύο κίτρινες γραμμές.Συμβολίζουν ένα προσωπικό ταξίδι. Έχουν αφετηρία και τερματισμό. Μια συγκριμένη πορεία που πρέπει να ακολουθήσεις για να φτάσεις στον προορισμό σου. Από τον τόπο που γεννιέσαι στον τόπο που σπουδάζεις, στον τόπο που δουλέυεις, τον τόπο που επιλέγεις να χτίσεις τη ζωή σου. Και αντίστροφα. Οι γραμμές δεν έχουν μόνο μια κατεύθυνση. Σε γυρίζουν πίσω μαζί με το παιδί που μεγάλωσε ή άρχισε να μεγαλώνει.

Πολλοί λένε ότι η ζωή είναι ένα μεγάλο ταξίδι με πολλούς σταθμούς και άγνωστο προορισμό. Απο τα μαθητικά χρόνια στην εφηβεία, από το σχολείο στο πανεπιστήμιο, απο την αθωότητα στην ενηλικίωση. Ο πρώτος μεγάλος σταθμός έρχεται με το πανεπιστήμιο. Εκεί αλλάζουν όλα. Ξαφνικά καλείσαι να αλλάξεις πόλη, περιβάλλον, καθημερινότητα. Μαθαίνεις να ζεις μόνος σου.Κυρίως όμως αρχίζεις να μαθαίνεις τον εαυτό σου.Προσαρμόζεσαι σε μια νέα πραγματικότητα που στην αρχή ίσως σε φοβίζει αλλά στη συνέχεια σε ενθουσιάζει. Νέοι άνθρωποι, νέες ιδέες, νέες δραστηριότητες. Με τον καιρό γίνεσαι κομμάτι ενός διαφορετικού κόσμου που μπορεί να μην ταιριάζει με τον κόσμο που μεγάλωσες και άφησες πίσω. Όταν ακολουθείς τις γραμμές για να γυρίσεις δεν είσαι ο ίδιος. Κουβαλάς μαζί σου εμπειρίες, γνώσεις, όνειρα που σε γεμίζουν αυτοπεποίθηση. Κάποιες φορές ομως μαζί με την αυτοπεποίθηση τρυπώνει και η αποξένωση, η αδιαφορία. Πολλοί όταν επιστρέφουν νιώθουν ξένοι. Δεν τους εκφράζει πλέον αυτός ο κόσμος. Συνειδητοποιούν ότι ίσως δεν τους άρεσε ποτέ. Έχουν μια νέα ζωή να ενδιαφερθούν.

Υπάρχουν όμως και κάποιοι που τον αγαπούν περισσότερο από πριν. Που τον νοσταλγούν. Που όταν ξαναβρίσκονται εκεί τους ξυπνούν μνήμες απο στιγμές που δύσκολα θα ξαναζήσουν.Θυμούνται γέλια και δάκρυα ανακατεμένα με αρώματα και μελωδίες , στόχους που πέτυχαν, όνειρα που έσβησαν.Ξεσκονίζεις τον έφηβο εαυτό σου. Τον εξετάζεις.Τον κατακρίνεις. Γελάς μαζί του. Συνειδητοποιείς ότι ίσως δεν διαφέρεις και πολύ.Όσο και αν προσπαθείς να πείσεις τον εαυτό σου ότι έχεις μεγαλώσει.

Οι άνθρωποι αλλάζουν. Εξελίσσονται. Όπως επίσης συμβιβάζονται, ξεχνούν, παρασύρονται, εξαπατούνται. Πρέπει να ακολουθήσεις την πορεία της ζωής όσο μακριά και αν σε στείλει. Ωστόσο μερικοί κοιτούν μόνο μπροστά ξεχνώντας το πίσω. Αυτό το “πίσω” τους φοβίζει.Το νιώθουν σαν μια βαριά αλυσίδα που τους κρατάει σφιχτά δέμένους στο παρελθόν. Αντίθετα το “μπροστά” τους συναρπάζει, το καινούριο τους τυφλώνει. Και έτσι ξεχνούν ανθρώπους, σχέσεις, αναμνήσεις. Αυτό που ξεχνάμε είναι ότι το παρελθόν διαμόρφωσε την προσωπικότητα μας. Οφείλουμε αυτό που είμαστε σε γεγονότα και καταστάσεις που μας ακολουθούν μέχρι σήμερα. Ακόμη και αν αυτό που γίναμε δεν μοιάζει με αυτό που ήμαστε, το παρελθόν είναι εκεί για να μας θυμίζει ένα ξεχασμένο κομμάτι του εαυτού μας. Απαρνούμενοι το παρελθόν είναι σαν να αρνούμαστε ένα κομμάτι του εαυτού μας, της ζωής που είχαμε κάποτε, των εμπειριών που βιώσαμε. Σαν ένα παζλ που δεν πρόκειται να ολοκληρώσεις ποτέ γιατί πάντα θα λείπουν μερικά κομμάτια.
Για να προχωρήσεις στη ζωή πρέπει να κάνεις πρώτα μερικά βήματα πίσω. Να επιστρέψεις στο σημείο εκκίνησης. Να ενώσεις τα κομμάτια. Να συναντήσεις το παιδί που άφησες πίσω σου. Να το κοιτάξεις στα μάτια. Θα σου θυμίσει ποιος ήσουν, ποιος είσαι και ποιος θέλεις να είσαι.

Γιατί το χιόνι είναι λευκό;

Γιατί το χιόνι είναι λευκό, αν το νερό είναι διάφανο; Οι περισσότεροι από εμάς αναγνωρίζουν ότι το νερό σε καθαρή μορφή είναι άχρωμο. Με ακαθαρσίες, όπως σε ένα λασπωμένο ποτάμι, το νερό παίρνει πολλαπλές άλλες αποχρώσεις.
Ακόμα και το χιόνι μπορεί να πάρει διάφορες αποχρώσεις ανάλογα με ορισμένες συνθήκες. Για παράδειγμα, το χρώμα του χιονιού, όταν συμπιέζεται, μπορεί να γίνει μπλε όπως στους μπλε πάγους των παγετώνων.

Η ανατομία μιας χιονονιφάδας
Ας συζητήσουμε τις ιδιότητες του χιονιού και του πάγου. Στην ουσία το χιόνι είναι μικροσκοπικά κρύσταλλα πάγου κολλημένα μεταξύ τους. Αν δούμε στο μικροσκόπιο έναν κρύσταλλο πάγου, θα παρατηρήσουμε ότι ο κρύσταλλος πάγου είναι επίσης διάφανος. Ωστόσο, το χιόνι είναι διαφορετικό. Όταν σχηματίζεται το χιόνι, εκατοντάδες μικροσκοπικά κρύσταλλα πάγου συσσωρεύονται μαζί για να σχηματίσουν τις νιφάδες του χιονιού που είμαστε εξοικειωμένοι.

Οι ιδιότητες του φωτός και του χιονιού
Το χιόνι γίνεται ορατό εξαιτίας του φωτός. Καθώς το χιόνι πέφτει και προσγειώνεται επί του εδάφους, το φως ανακλάται από την επιφάνεια των κρυστάλλων του πάγου. Δεδομένου ότι το χιόνι έχει πολλαπλές όψεις, ένα μέρος του φωτός είναι διάσπαρτο.
Το ορατό φως από τον ήλιο αποτελείται από μια σειρά από μήκη κύματος του φωτός του ηλεκτρομαγνητικού φάσματος που τα μάτια μας ερμηνεύουν ως διαφορετικά χρώματα. Όταν το φως χτυπά ένα αντικείμενο, διαφορετικά μήκη κύματος του φωτός απορροφώνται και ορισμένα από αυτά αντανακλώνται πίσω στα μάτια μας.
Κανείς δεν βλέπει ποτέ πραγματικά μια νιφάδα χιονιού. Τις περισσότερες φορές βλέπουμε τεράστιες συλλογές εκατομμύριων νιφάδων χιονιού επί του εδάφους. Καθώς το φως χτυπά το χιόνι στο έδαφος, το φως αντανακλάται προς διάφορες κατευθύνσεις, όπου κανένα μήκος κύματος του φωτός δεν απορροφάται ή δεν αντανακλάται με οποιαδήποτε συνέπεια. Κυρίως το λευκό φως από τον ήλιο αντανακλάται και εξακολουθεί να είναι λευκό φως, όταν χτυπά το χιόνι. Ως εκ τούτου, το χιόνι στο έδαφος φαίνεται λευκό.
Ένα άλλο σημαντικό σημείο που πρέπει να θυμόμαστε είναι ότι το χιόνι αποτελείται από μικροσκοπικά κρύσταλλα πάγου. Ο πάγος καθαυτός δεν είναι διαφανής, όπως το γυαλί σε ένα παράθυρο, αλλά ημιδιαφανής. Το φως δεν περνά μέσα από τον πάγο εύκολα. Καθώς το φως μέσα σε έναν κρύσταλλο πάγου αναπηδά γύρω από τις εσωτερικές επιφάνειες, κάποιο μέρος του φωτός ανακλάται και απορροφάται ελαφρά.
Με τα εκατομμύρια των κρυστάλλων πάγου σε ένα στρώμα χιονιού, οδηγεί σε ουδέτερο χρώμα. Αυτό σημαίνει ότι δεν υπάρχει προτίμηση προς τη μία πλευρά του ορατού φάσματος (κόκκινο) ή την άλλη πλευρά (βιολετί). Το συνολικό άθροισμα όλων των εν λόγω αναπηδήσεων του φωτός οδηγεί στο λευκό.

Η χρωματική παλέτα του χιονιού
Πολλοί άνθρωποι αναρωτιούνται αν το χιόνι μπορεί να πάρει άλλα χρώματα. Σε ορισμένες περιπτώσεις, οι ακαθαρσίες στο χιόνι αποτελεί την αιτία να εμφανιστεί ένα διαφορετικό χρώμα. Για παράδειγμα, τα φύκια μπορούν να αναπτυχθούν στο χιόνι κάνοντάς το να φαίνεται κόκκινο, πορτοκαλί ή πράσινο. Η βρωμιά και η μόλυνση μπορεί να κάνουν το χιόνι να φαίνεται γκρι ή μαύρο.

Η κόλαση της Ελλάδας

Ένας Έλληνας πεθαίνει και φτάνει στη ρεσεψιόν της Κόλασης και ο υπάλληλος του ανακοινώνει ότι επειδή είναι υπήκοος χώρας μέλους της Ευρωπαϊκής Ένωσης, μπορεί να διαλέξει μία από τις κολάσεις των χωρών-μελών.
Σκέφτεται λίγο και αποφασίζει να πάει στη Γερμανική. Οργανωμένη χώρα σου λέει, τόσα χρόνια στην Ελλάδα τι κατάλαβα, μου βγάλανε το λάδι. Τουλάχιστον, ας πάρω μυρωδιά του τι σημαίνει Ευρώπη, έστω και στην κόλαση.
Φτάνει λοιπόν μπροστά στην πύλη της γερμανικής κολάσεως. Μαύρο μάρμαρο, καλογυαλισμένο, σιδερένια πύλη και ψηλά γράφει με μεγάλα γράμματα: ΚΟΛΑΣΗ στα γερμανικά. Χτυπάει… Του ανοίγει ένας άψογα ντυμένος υπάλληλος και τον ρωτά τι θέλει.
– Να δω, του απαντά εκείνος πώς είναι.
– Ούτε να το σκέφτεστε, του απαντά ο υπάλληλος! Όλη την ημέρα μας δέρνουνε με κάτι τεράστια μαστίγια και το βράδυ μας βάζουνε σε κάτι τεράστια βαρέλια γεμάτα σκατά!! Φρίκη! Φρίκη!
Όπου φύγει-φύγει ο Έλληνας. Δοκιμάζει τις υπόλοιπες κολάσεις, τα ίδια. Έτσι, απογοητευμένος, καταφεύγει στην έσχατη λύση, την ελληνική κόλαση! Φτάνει λοιπόν έξω από την πύλη.
Μία πύλη εγκαταλειμμένη, βρώμικη όπου στο ψηλότερο σημείο της υπάρχει με μεγάλα φωσφορίζοντα γράμματα η λέξη ΚΟΛΑΣΗ. Το Κ και το Λ φυσικά δεν ανάβουν.
Έτσι η επιγραφή γράφει «ΟΑΣΗ».
– Ελληνική ανοργανωσιά, μουρμουρίζει.
Όσο πλησιάζει, ακούει κάτι περίεργους θορύβους… Μοιάζουν με μουσική. Πλησιάζει περισσότερο. Η μουσική πλέον ακούγεται ολοκάθαρα. Μπουζούκια, μπαγλαμάδες κλπ.
Χτυπάει… Του ανοίγει ένας τύπος κρατώντας μία μπουκάλα στο χέρι εντελώς φέσι και τον ρωτά τι θέλει.
– Ήρθα να δω πώς είναι, του λέει και βάζει το κεφάλι του μέσα…
Τραπέζια, κάπνα, κάτι γκόμενες χορεύουν πάνω στα τραπέζια τσιφτετέλια, νταούλια. Γενικώς, μπάχαλο. Τρελαίνεται ο τύπος…
– Τι γίνεται εδώ;! ρωτά.
– Aσε φίλε, χάλια του λέει ο μεθυσμένος. Η κατάσταση είναι δραματική εδώ πέρα. Μας δέρνουν όλη μέρα με κάτι τεράστια μαστίγια και το βράδυ μας βάζουν σε κάτι τεράστια βαρέλια με σκατά.
– Πλάκα μου κάνεις, ρωτά ο πεθαμένος. Εδώ πίνετε και γλεντάτε.
– Εεε, ξέρεις πώς είναι εδώ στην Ελλάδα. Τη μία δεν έχουμε σκατά, την άλλη χαλάνε τα μαστίγια.

Αυτό αλλάζει τα πάντα

Naomi Klein «Αυτό αλλάζει τα πάντα»  [This changes everything] Το βιβλίο που η Naomi Klein αφιέρωσε στη κλιματική αλλαγή συνιστά ήδη ένα γεγονός. Η συγγραφέας της «Στρατηγικής του σοκ» καταγγέλλει σε αυτό  την καπιταλιστική αναπτυξιακή λογική, την απληστία των πολυεθνικών του πετρελαίου, του άνθρακα και του φυσικού αερίου, καθώς και την υποταγή των κυβερνήσεων στα συμφέροντά τους.

«Είναι πιο εύκολο να δεχτούν να αλλάξουν το κλίμα της γης με χαοτικό και καταστροφικό τρόπο παρά να δεχτούν τη προοπτική αλλαγής της θεμελιώδους λογικής του καπιταλισμού, που βασίζεται στην ανάπτυξη και στο κυνήγι του κέρδους» γράφει η Naomi Klein

Για αυτήν, το πείσμα των κλιματο-σκεπτικιστών δεν πέφτει από τον ουρανό, αλλά οφείλεται στο ότι κατανοούν το γεγονός ότι ο σοβαρός αγώνας ενάντια στην υπερθέρμανση απαιτεί μια ριζική αλλαγή πολιτικής, με περισσότερη ρύθμιση, περισσότερο δημόσιο τομέα, περισσότερα κοινά αγαθά, περισσότερη δημοκρατία. Με αξίες διαφορετικές από εκείνες του ανταγωνισμού, της συσσώρευσης και του ο καθείς για τον εαυτό του. Πρόκειται για ένα μείζον έργο, η απήχηση του οποίου θα είναι σίγουρα σημαντική.

«Η επαναστατική δύναμη της κλιματικής αλλαγής»  Ο τίτλος είναι εύστοχος: «This changes everything» ["Αυτό αλλάζει τα πάντα"]. Η Naomi Klein καλεί τους προοδευτικούς να αδράξουν την ευκαιρία που τους προσφέρεται μέσα σε αυτούς του δύσκολους καιρούς.  Επειδή:

«Η αλήθεια για τη κλιματική αλλαγή, δεν ενοχλεί παρά μόνον εκείνους που ικανοποιούνται με το status quo» αναφορά στο τίτλο του φιλμ του Al Gore: «Μια αλήθεια που ενοχλεί».  Για τους άλλους, «αν υπήρξε ποτέ μια κατάλληλη στιγμή για να προωθήσουν ένα σχέδιο που στοχεύει να γιατρέψει τον πλανήτη γιατρεύοντας ταυτόχρονα τις τσακισμένες οικονομίες μας και τις διαλυμένες κοινότητές μας,  αυτή η στιγμή είναι τώρα»

Η περιβαλλοντική κρίση προσθέτει:

«τον υπαρξιακό επείγοντα χαρακτήρα της σε όλα τα προβλήματα. Κατά συνέπεια, προσφέρει ένα συνολικό λόγο στον οποίο τα πάντα, από τη πάλη για καλές θέσεις απασχόλησης μέχρι τη δικαιοσύνη για τους μετανάστες, περνώντας από τις επανορθώσεις για τις ιστορικές αδικίες όπως η δουλεία και η αποικιοκρατία, μπορούν να ενσωματωθούν στο μεγάλο σχέδιο οικοδόμησης μιας μη τοξικής οικονομίας, που θα αντέχει στα χτυπήματα, πριν είναι πολύ αργά»

Πιο οξυδερκής από πολλούς αντικαπιταλιστές αγωνιστές, η Naomi Klein πιστεύει «στην επαναστατική δύναμη της κλιματικής αλλαγής» και έχει χίλιες φορές δίκιο. Απαγγέλλει ένα αμείλικτο και πολύ πειστικό κατηγορητήριο ενάντια στις μεγάλες περιβαλλοντικές ενώσεις, μερικές από τις οποίες κατηγορούνται ότι ενσωματώθηκαν στο σύστημα. Για εναλλακτική λύση προτείνει την οικοδόμηση μαζικών κινημάτων. Η συγγραφέας παραδέχεται ότι

«εξακολουθεί να μην υπάρχει το είδος της αντιεξουσίας που θα έχει μια πιθανότητα να αλλάξει τη κοινωνία σε βαθμό που θα συγγενεύει με εκείνο που απαιτείται»

Όμως, βλέπει προδρομικά γεγονότα στις ριζοσπαστικές κινητοποιήσεις ενάντια στον εξορυκτισμό και τα μεγάλα σχέδια υποδομών, που πληθαίνουν στις τέσσερις γωνιές του πλανήτη. Το γεγονός ότι οι ιθαγενείς λαοί παίζουν συχνά ένα ρόλο-κλειδί σε αυτές τις κινητοποιήσεις είναι για την Naomi Klein μια πηγή ελπίδας, καθώς αυτοί οι λαοί έχουν μια θεώρηση της σχέσης με τη φύση διαφορετική από εκείνη της απόλυτης κυριαρχίας και του απόλυτου ελέγχου πάνω σε αυτήν που χαρακτηρίζει το καπιταλισμό και, πέρα από αυτόν, τη δυτική κουλτούρα από την εποχή του Διαφωτισμού.

Το «This changes everything» είναι ένα δυνατό βιβλίο.  Θα μπορούσε να είναι ακόμα περισσότερο αν η συγγραφέας είχε αφιερώσει μερικές δεκάδες σελίδες για να εξηγήσει καθαρά το μηχανισμό της κλιματικής αλλαγής και να παρουσιάσει τις κύριες οικο-κοινωνικές συνέπειές της, αντί να μπει κατευθείαν στη καταγγελία των κλιματο-σκεπτικιστών. Μου φαίνεται πως εδώ χάθηκε η ευκαιρία να μορφώσουμε το ευρύ κοινό. Αλλά πρόκειται για μια λεπτομέρεια.

Ένα βιβλίο γεμάτο ένταση: Το «This changes everything» είναι, κατά βάση, ένα παθιασμένο βιβλίο. Η συγγραφέας το ομολογεί:

«Είναι το πιο δύσκολο βιβλίο που μου έτυχε να γράψω, επειδή η έρευνα με οδήγησε να ψάξω να βρω ριζοσπαστικές απαντήσεις. Δεν έχω  καμιά αμφιβολία για την αναγκαιότητά τους, αλλά αναρωτιέμαι κάθε μέρα κατά πόσο είναι πολιτικά εφικτές».

Πράγματι, η Naomi Klein, αμφιταλαντεύεται ανάμεσα σε μια αντικαπιταλιστική εναλλακτική λύση αυτοδιαχειριζόμενη, αποκεντρωμένη, οικοσοσιαλιστική και οικοφεμινιστική, από τη μια, και σε ένα σχέδιο πράσινου ρυθμισμένου καπιταλισμού, βασισμένου σε μια μεικτή μετεγκατεστημένη οικονομία, εμποτισμένη από μια ιδεολογία της φροντίδας και της σύνεσης, από την άλλη.  Αυτή η ένταση εκδηλώνεται σε όλο το βιβλίο.

Μια επαναστατική πνοή διαπερνά την κατάληξή του, όταν η Naomi Klein παραλληλίζει την πάλη ενάντια στη δουλεία με την πάλη ενάντια στην ιδιοποίηση των πόρων.

Όμως, γράφει αλλού πως «υπάρχει επαρκής χώρος για κερδοφορία σε μια οικονομία μηδενικού άνθρακα» και ότι το εμπόδιο στην οικολογική μετάβαση προέρχεται από «τα σημερινά επιχειρηματικά μοντέλα (business models)» –και άρα όχι από την ίδια την οικονομία.

Αυτή η αμφιταλάντευση ίσως να έχει σχέση με την αντίληψη που φαίνεται να έχει η Naomi Klein για την ιδεολογία του εξουσιασμού της φύσης.  Η συγγραφέας έχει απόλυτα δίκιο όταν θυμίζει ότι αυτή η ιδεολογία προϋπάρχει του καπιταλισμού.  Όμως, ο καπιταλισμός είναι ακριβώς η μορφή με την οποία αυτή υπάρχει σήμερα.  Από αυτό δεν απορρέει ότι η κατάργηση αυτού του τρόπου παραγωγής θα εξαλείψει αυτόματα τις «εξορυξιστικές» αντιλήψεις –αντίθετα, η πάλη για «να φροντίζουμε τη φύση με σύνεση» θα πρέπει να συνεχιστεί για μια μακρά περίοδο μετά από το τέλος αυτού του συστήματος.

Ωστόσο, η εξουσιαστική ιδεολογία δεν αιωρείται στον αέρα, αλλά είναι ριζωμένη στις κοινωνικές δομές.  Η αντι-εξορυξιστική ιδεολογική μάχη είναι άρρηκτα δεμένη με τη μάχη ενάντια στις καπιταλιστικές κοινωνικές σχέσεις. Ειδικά με τη μάχη ενάντια στη μισθολογική εκμετάλλευση –που είναι στη πραγματικότητα μια μορφή «εξορυξιστικής» λεηλασίας του φυσικού πόρου που ονομάζεται εργατική δύναμη.

Όχι, η Γερμανία δεν είναι πρότυπο:   Τούτων λεχθέντων, πρέπει να το παραδεχθούμε ταπεινά: όλες και όλοι εκείνοι που στοχάζονται πάνω σε μια κοινωνική απάντηση στη κλιματική πρόκληση βρίσκονται αντιμέτωποι με την ένταση που αναφέρει η Naomi Klein στο πρόλογο του βιβλίου της. Αυτό είναι απόρροια του γεγονότος ότι υπάρχει σήμερα μια ιλιγγιώδης άβυσσος ανάμεσα στον ακραίο αντικαπιταλιστικό ριζοσπαστισμό των μέτρων που επιβάλλεται αντικειμενικά να ληφθούν για να αποφευχθεί μια τρομερή καταστροφή και στο επίπεδο συνείδησης της μεγάλης μάζας του πληθυσμού.

Η ακολουθητέα στρατηγική για να ριχτεί μια γέφυρα πάνω από αυτή την άβυσσο είναι αντικείμενο συζήτησης, και θα πήγαινε πολύ να κάναμε το δάσκαλο στην Naomi Klein. Όμως, ένα πράγμα μου φαίνεται ξεκάθαρο: στο ζήτημα του «πολιτικά εφικτού» δεν είναι καλά πληροφορημένη όταν φέρνει την ενεργειακή πολιτική της κυβέρνησης Μέρκελ, που βασίζεται στα feed-in-tariff, σαν παράδειγμα

«πολιτικής που παίρνει αποστάσεις από τη νεοφιλελεύθερη ορθοδοξία»

Τα feed-in-tariff είναι υποχρεωτικά τιμολόγια, που κάνουν τον πράσινο ηλεκτρισμό ανταγωνιστικό προς το «βρώμικο» ηλεκτρισμό. Όπως και τα πράσινα πιστοποιητικά, συγκεκριμενοποιούν τη φιλελεύθερη ιδέα ότι αρκεί η ενσωμάτωση των «εξωτερικών συνεπειών» για γίνουν οικο-συμβατές οι επενδυτικές αποφάσεις που βασίζονται στο κόστος-αποδοτικότητα.  Στο περιβαλλοντικό επίπεδο, αυτή η ιδέα είναι καταδικασμένη να αποτύχει επειδή βάζει την ανάπτυξη της αγοράς των πράσινων τεχνολογιών πάνω από τις προσπάθειες μείωσης της ενεργειακής κατανάλωσης.

Στο κοινωνικό επίπεδο, το γερμανικό σύστημα χρηματοδοτείται από μια προσαύξηση (Umlage) που παρακρατείται από τους λογαριασμούς του ηλεκτρικού.  Όλα τα νοικοκυριά πληρώνουν, αλλά η προσαύξηση αντισταθμίζεται και με το παραπάνω για εκείνους που έχουν επενδύσει στις ανανεώσιμες, καθώς πουλάνε τον ηλεκτρισμό σε υψηλή τιμή, εγγυημένη από το κράτος για 20 χρόνια. Τα μη προνομιούχα στρώματα πληρώνουν λοιπόν για τα προνομιούχα (άτομα, συνεταιρισμούς ή επιχειρήσεις).

Είναι αλήθεια ότι οι γερμανικοί δήμοι παράγουν και πουλάνε και αυτοί πράσινη ενέργεια. Σε αυτή τη περίπτωση, η κοινωνία επωφελείται φυσικά από μια επιστροφή με τη μορφή υπηρεσιών. Πρόκειται για μια θετική πλευρά του συστήματος, που η Naomi Klein έχει δίκιο να υπογραμμίζει, αλλά αυτό δεν αρκεί για να κάνει τη Γερμανία παράδειγμα προς μίμηση.  Τρεις χιλιάδες επιχειρήσεις απαλλάσσονται του 80% της Umlage  (πράγμα που αντιπροσωπεύει ένα δώρο 4 μέχρι 5 δισεκατομμυρίων Ευρώ το χρόνο).

Απέχουμε πολύ από το δίκαιο αίτημα που διατύπωσε η Naomi Klein. να πληρώσουν τα ορυκτά τη μετάβαση. Αντί για αυτό, η ενεργειακή πολιτική της Μέρκελ  βαθαίνει τις ανισότητες.  Γενικότερα, η κυβέρνηση της καγκελαρίου συνεχίζει τη σκληρή πολιτική που πρώτος εφάρμοσε ο συνασπισμός των Πρασίνων και της σοσιαλδημοκρατίας.

Αυτή η πολιτική καταναγκάζει 8 εκατομμύρια ανθρώπους να δουλεύουν για λιγότερα από 8 ακαθάριστα ευρώ την ώρα. Η Γερμανία δεν είναι όντως ένα «πρότυπο που δείχνει πώς να αναπτύξουμε ιδιαίτερα γρήγορα πολύ αποκεντρωμένες κλιματικές λύσεις ενώ ταυτόχρονα πολεμάμε τη φτώχεια, την πείνα και την ανεργία», όπως η Naomi Klein ισχυρίζεται.

Αυτό δεν εκπλήσσει επειδή ένα τέτοιο «πρότυπο» δεν υπάρχει στο καπιταλισμό καθώς αυτός βασίζεται –το λέει πολλές φορές η Naomi Klein στο βιβλίο της- στη διπλή εκμετάλλευση της φύσης και της εργασίας. Το χάσμα ανάμεσα στον αναγκαίο ριζοσπαστισμό και στο πολιτικά εφικτό δεν μπορεί τελικά να καλυφθεί παρά μόνο με την ευκαιρία μιας μεγάλης κρίσης, μιας από εκείνες «τις εξαιρετικά σπάνιες και πολύτιμες στιγμές κατά τις οποίες το αδύνατο μοιάζει ξαφνικά δυνατό», όπως διαβάζουμε στο συμπέρασμα του βιβλίου.

Εδώ, η συγγραφέας εγκαταλείπει το «πολιτικά εφικτό» για να ξαναγυρίσει στο ριζοσπαστισμό.  Συμμεριζόμαστε την πεποίθησή της ότι μια τέτοια στιγμή θα έλθει, πως θα συμπέσει με μια ριζοσπαστική  αμφισβήτηση της εξουσιαστικής ιδεολογίας και ότι

«το πραγματικό ζητούμενο είναι να ξέρουμε τι θα κάνουν σχετικά με αυτό οι προοδευτικές δυνάμεις, ποια θα είναι η δύναμη και η εμπιστοσύνη με τις οποίες θα καταπιαστούν με αυτό το ζήτημα» ώστε «όχι μόνο να καταγγείλουν τον κόσμο όπως αυτός είναι σήμερα αλλά και να οικοδομήσουν τον κόσμο που θα μας διατηρήσει όλους στη ζωή»

Πέρα από επιφυλάξεις και συζητήσεις που μπορεί να προκαλέσει στους οικοσοσιαλιστές, το βιβλίο της Naomi Klein είναι μια συμβολή μείζονος σημασίας σε αυτή τη μάχη.

Η καταστροφή του πλανήτη σε αριθμούς που κόβουν την ανάσα

Οι αριθμοί κόβουν την ανάσα.
Οι εκπομπές του διοξειδίου του άνθρακα ανέβηκαν κατά 60%. Η θερμοκρασία του πλανήτη είναι υψηλότερη κατά 0,6 βαθμούς, ο πληθυσμός αυξήθηκε κατά 1,7 δισ. ανθρώπους. Το επίπεδο της θάλασσας ανέβηκε κατά 7,6 εκατοστά. Και την ίδια ώρα, η ποσότητα του πάγου στη Γροιλανδία και την Ανταρκτική μειώθηκε κατά 4,9 τρισ. τόνους.

«Για να το πούμε απλά, αλλοιώνουμε τον πλανήτη με γοργούς ρυθμούς και έχουμε αρχίσει ήδη να βιώνουμε τις συνέπειες», εξηγεί ο Μάικλ Οπενχάιμερ, καθηγητής γεωεπιστημών και διεθνών υποθέσεων στο Princeton University, μιλώντας στο Associated Press.

Τη Δευτέρα, διπλωμάτες από περισσότερες από 190 χώρες ξεκίνησαν συζητήσεις στη διάσκεψη του ΟΗΕ στη Λίμα για την υπερθέρμανση του πλανήτη. Στόχος τους, να γίνει η προετοιμασία για μία διεθνή συνθήκη, που ελπίζεται να είναι έτοιμη την επόμενη χρονιά. Για να διαπιστώσει το πόσο έχει αλλάξει ο πλανήτης μας από την πρώτη αντίστοιχη διάσκεψη- στο Ρίο το 1992- το Associated Press συνέκρινε δεδομένα από όλο τον κόσμο. Και το συμπέρασμα μόνο καλό δεν είναι.

Ακραία καιρικά φαινόμενα
Από το 1992, έχουν γίνει πάνω από 6.600 μεγάλες φυσικές καταστροφές σε όλο τον κόσμο, προκαλώντας ζημιά 1,6 τρισ. δολαρίων και το θάνατο περισσοτέρων από 600.000 ανθρώπων.
Αν και σχετίζονται με το κλίμα, δεν μπορούν να αποδοθούν όλες αυτές οι φυσικές καταστροφές στον άνθρωπο. Παρόλα αυτά, τα ακραία καιρικά φαινόμενα έχουν αυξηθεί αισθητά τα τελευταία χρόνια. Από το 1983 έως το 1992, στον κόσμο γίνονταν κατά μέσο όρο 147 τέτοιες καταστροφές κάθε χρόνο. Την τελευταία δεκαετία, αυτός ο αριθμός έχει ανέβει στις 306.

Θερμοκρασία
Το 2014 θα κλείσει ως η θερμότερη χρονιά των τελευταίων 135 ετών, που διατηρούνται τα σχετικά στοιχεία. Θα είναι η έκτη φορά από το 1992 που έχει γίνει ένα νέο αντίστοιχο ρεκόρ.
Η μέση ετήσια θερμοκρασία για το 2014 είναι περίπου 14.6 βαθμοί Κελσίου, σε σύγκριση με τους 14.1 βαθμούς του 1992.

Οι ωκεανοί
Η στάθμη των ωκεανών έχει ανέβει κατά περίπου 7,6 εκατοστά από το 1992, ενώ έχουν γίνει πιο όξινοι εξαιτίας των χημικών αντιδράσεων που προκαλούνται από την απορρόφηση του διοξειδίου του άνθρακα.
Κάθε Σεπτέμβρη, οι πάγοι φτάνουν στο ελάχιστο μέγεθός τους στην Αρκτική, κάτι που αποτελεί βασικό τρόπο μέτρησης για το πόσο έχει αλλάξει το κλίμα. Από το 1983 έως το 1992 το χαμηλότερο που είχε φτάσει κατά μέσο όρο ήταν 2,62 εκατ. τετραγωνικά μίλια. Τώρα, ο μέσος όρος της δεκαετίας είναι 1,83 εκατομμύρια τετραγωνικά μίλια.

Η ξηρά
Ο παγκόσμιος πληθυσμός το 1992 ήταν 5,46 δισεκατομμύρια. Σήμερα είναι κατά ένα τρίτο υψηλότερος, φτάνοντας στα 7,18 δισεκατομμύρια. Αυτό σημαίνει μεγαλύτερη μόλυνση, αλλά και περισσότεροι άνθρωποι στο έλεος της υπερθέρμανσης του πλανήτη.
Οι συνέπειες της κλιματικής αλλαγής είναι εμφανείς και στις περιόδους των πυρκαγιών. Στις ΗΠΑ, έκαψαν κατά μέσο όρο 2,7 εκατομμύρια στρέμματα κάθε χρόνο, από το 1983 έως το 1992. Τώρα, αυτός ο αριθμός είναι στα 7,3 εκατομμύρια στρέμματα για την τελευταία δεκαετία.

Η ατμόσφαιρα
Οι εκπομπές του διοξειδίου του άνθρακα αυξάνονται σταθερά κατά 60% από το 1992 έως το 2013. Το 1992 ήταν 24,9 δισ. τόνοι διοξειδίου του άνθρακα που απελευθερώθηκαν στην ατμόσφαιρα, τώρα είναι 39,8 δισεκατομμύρια.
Η Κίνα έχει τριπλασιάσει τις εκπομπές της- από 3 σε 11 δισ. τόνους το χρόνο. Οι εκπομπές των ΗΠΑ έχουν επίσης ανέβει, αν και πιο αργά με ρυθμό 6%, ενώ η Ινδία επίσης έχει τριπλασιάσει τις εκπομπές της. Μόνο οι ευρωπαϊκές χώρες έχουν καταφέρει να μειώσουν τους τόνους του διοξειδίου του άνθρακα που απελευθερώνουν στην ατμόσφαιρα.