Μουσική Ψυχοθεραπεία: η θεραπευτική δύναμη της μουσικής

Η μουσική είναι μια από τις βαθύτερες ψυχικές εκδηλώσεις του ανθρώπου, από την αρχαιότητα σε όλους τους πολιτισμούς ήταν μέσο έκφρασης, επικοινωνίας, διασκέδασης αλλά και θεραπείας. Μέσα από τη μουσική ξόρκιζαν του φόβους τους, έκαναν επίκληση των πνευμάτων και προσπαθούσαν να εξευμενίσουν τους θεούς. Οι άνθρωποι πίστευαν στη θεραπευτική της δύναμη τόσο στο σώμα και το πνεύμα όσο και στη ψυχή.

Ο μάγος-θεραπευτής στις πρώιμες αφρικανικές κοινωνίες έκανε χρήση κρουστών και ρυθμών σε μαγικές και θρησκευτικές τελετές, ενώ ο θεός Απόλλωνας ως θεός της Μουσικής και της Ιατρικής πίστευε ότι μέσα από αυτήν επέρχεται η αρμονία του σώματος και της ψυχής. Οι Έλληνες φιλόσοφοι αναφέρονταν στην ευεργετική χρήση της μουσικής, συγκεκριμένα ο Πυθαγόρας πίστευε ότι μόνο μέσα από τη χρήση της διαφυλάσσεται η αρμονία της ψυχής ενώ ο Εμπεδοκλής τόνιζε ότι η μουσική θεραπεύει τους σωματικούς και ψυχικούς πόνους, κατά τον Πλάτωνα δε, η θεραπεία της επιληψίας αλλά και της αϋπνίας γινόταν με την κατάλληλη χρήση της μουσικής.

Στο σημείο αυτό πρέπει να τονιστεί η μεγάλη επιρροή που ασκούσαν κάποια όργανα όσον αφορά τη θεραπεία, πιο συγκεκριμένα ο ήχος του αυλού θεωρείτο οργιαστικός γι’ αυτό και ο Πυθαγόρας προέτρεπε στους μαθητές του, αν άκουγαν κάτι από αυλό να «καθαρίσουν» τη ψυχή τους με μουσική παιγμένη από λύρα. Εκτός όμως από την οργανική μουσική, θεραπευτικό μέσο ήταν και το τραγούδι και μάλιστα ο παιάνας όπως αναφέρει ο Όμηρος στην Ιλιάδα, ο Παιάν εμφανίζεται ως ο γιατρός των θεών .Όμως και οι αρχαίοι Αιγύπτιοι, απέδιδαν στις μελωδίες θεϊκή προέλευση και θεραπευτική δύναμη για να κατευνάσουν τα ανθρώπινα συναισθήματα και να οδηγήσουν σε κάθαρση τη ψυχή, στην αρχαία Ρώμη ο γιατρός Κορνήλιος Κέλσος στη πραγματεία του Ιατρική υποστήριζε ότι η καλή μουσική επιμηκύνει τις δυνάμεις της ζωής, αλλά και στη Παλαιά Διαθήκη γίνεται αναφορά στη θεραπευτική χρήση της Μουσικής, όταν ο προφήτης Δαυίδ τραγουδά παίζοντας την άρπα του ηρεμεί τον βασιλιά Σαούλ από τα κακά πνεύματα που του προκαλούν κατάθλιψη

Κατά την περίοδο της Αναγέννησης η μουσική συνδέθηκε με την μαγεία, με αποτέλεσμα να περιοριστεί η θεραπευτική της δύναμη, στην ουσία όμως ποτέ δε σταμάτησε να ισχύει, ενώ στον Διαφωτισμό οι νέες κοσμικές θεωρίες που εδραιωνόντουσαν και έρχονταν σε αντιπαράθεση με παλαιότερες παραγκώνισαν επίσης τη μουσικοθεραπεία η οποία δεν είχε επιστημονική τεκμηρίωση. Η μουσική ως θεραπευτικό μέσω εμφανίστηκε ξανά όταν χρησιμοποιήθηκε στους τραυματίες του Α και Β παγκοσμίου πολέμου. Τα αποτελέσματα ήταν θετικά, παρατηρήθηκε μείωση της συναισθηματικής φόρτισης ενώ σε κάποιες περιπτώσεις ταχύτερη επούλωση των τραυμάτων. Το 1946 ιδρύεται το πρώτο τμήμα μουσικοθεραπείας στο Πανεπιστήμιο του Κάνσας όπου και στην ουσία μπήκαν οι βάσεις για την ανάπτυξη της Μουσικοθεραπείας ως επιστήμη, ενώ το 1950 ιδρύεται ο Διεθνής Οργανισμός για τη Μουσικοθεραπεία.

Σε πολλά πανεπιστήμια της Ευρώπης (Αγγλία, Γαλλία, Ιταλία) λειτουργούν τμήματα μουσικοθεραπείας που ερευνούν σύγχρονες μεθόδους με σκοπό την αποκατάσταση, στήριξη και παρέμβαση τόσο της σωματικής όσο και της ψυχικής υγείας. Στη Μουσικοθεραπεία μας ενδιαφέρει η διαδικασία και όχι το αποτέλεσμα της μουσικής, η μουσική είναι μέσο με το οποίο θα αναπτυχθεί η θεραπευτική σχέση ανάμεσα σε θεραπευόμενο και θεραπευτή. Στην Ιατρική η εφαρμογή της Μουσικοθεραπείας είναι πολλαπλή διότι επιδρά τόσο σε σωματικές λειτουργίες (αναπνοή, πίεση, παλμοί καρδιάς) όσο και στον αυτισμό, σε ψυχωτικές καταστάσεις αλλά ακόμα και σε άτομα που βρίσκονται σε κώμα. Άλλες ασθένειες που μπορεί να βοηθήσει η Μουσικοθεραπεία είναι το Αλτσχάιμερ, προβλήματα ακοής, μαθησιακά προβλήματα, Δυσλεξία, Σύνδρομο Down, Σεξουαλική κακοποίηση. Πλήθος περιστατικών αναφέρουν τα θετικά αποτελέσματα της μουσικοθεραπείας και μας δείχνουν τη θεραπευτική δύναμη της μουσικής.

Κλείνοντας αξίζει να επισημάνουμε ότι στην Ελλάδα η Μουσικοθεραπεία εφαρμόζεται ως εναλλακτική θεραπευτική μέθοδο αλλά όχι ως οργανωμένο και αναγνωρισμένο επάγγελμα υγείας,η χώρα μας αν και προσπαθεί να ακολουθεί τα πρότυπα των προηγμένων χωρών χρειάζεται σωστή ενημέρωση για το τι είναι μουσικοθεραπεία ώστε να βρει τη σωστή θέση στη συνείδηση των ανθρώπων. Το 2008 προκηρύχτηκε η πρώτη θέση λέκτορα στη Μουσικοθεραπεία στην Ειδική Αγωγή στο τμήμα Μουσικών Σπουδών του ΑΠΘ, από μόνο του ανοίγει το δρόμο και βάζει τις βάσεις για την αναγνωρίσει τόσο των σπουδών όσο και του επαγγέλματος στη χώρα μας. Η ποσοτική έρευνα έδειξε ότι η Μουσικοθεραπεία συμβάλλει στη βελτίωση της ψυχοσωματικής κατάστασης του ανθρώπου ανεξάρτητα από την παθολογία του ή/και την συμμετοχή του σε άλλες θεραπείες, και ότι όσο πιο βαριά είναι η αρχική κατάσταση του ανθρώπου τόσο μεγαλύτερη φαίνεται να είναι η βελτίωση μέσα από τη Μουσικοθεραπεία.