Ανθολόγιο Αττικής Πεζογραφίας

ΙΣΟΚΡΑΤΗΣ, ΕΠΙΣΤΟΛΕΣ

ΙΣΟΚΡ επιστ 2.1–4

Ο Φίλιππος οφείλει να επιδεικνύει σύνεση στις μάχες

Αφορμή για τη συγγραφή της επιστολής αποτέλεσε η είδηση του τραυματισμού του Φιλίππου σε εκστρατεία εναντίον των Ιλλυριών.

[1] Οἶδα μὲν ὅτι πάντες εἰώθασι πλείω χάριν ἔχειν
τοῖς ἐπαινοῦσιν ἢ τοῖς συμβουλεύουσιν, ἄλλως τε κἂν μὴ
κελευσθεὶς ἐπιχειρῇ τις τοῦτο ποιεῖν. ἐγὼ δ’ εἰ μὲν μὴ
καὶ πρότερον ἐτύγχανόν σοι παρῃνεκὼς μετὰ πολλῆς
εὐνοίας, ἐξ ὧν ἐδόκεις μοι τὰ πρέποντα μάλιστ’ ἂν σαυτῷ
πράττειν, ἴσως οὐδ’ ἂν νῦν ἐπεχείρουν ἀποφαίνεσθαι περὶ
τῶν σοὶ συμβεβηκότων· [2] ἐπειδὴ δὲ προειλόμην φροντί-
ζειν τῶν σῶν πραγμάτων καὶ τῆς πόλεως ἕνεκα τῆς ἐμαυ-
τοῦ καὶ τῶν ἄλλων Ἑλλήνων, αἰσχυνθείην ἄν, εἰ περὶ μὲν
τῶν ἧττον ἀναγκαίων φαινοίμην σοι συμβεβουλευκώς,
ὑπὲρ δὲ τῶν μᾶλλον κατεπειγόντων μηδένα λόγον ποιοί-
μην, καὶ ταῦτ’ εἰδὼς ἐκεῖνα μὲν ὑπὲρ δόξης ὄντα, ταῦτα δ’
ὑπὲρ τῆς σωτηρίας, ἧς ὀλιγωρεῖν ἅπασιν ἔδοξας τοῖς
ἀκούσασι τὰς περὶ σοῦ ῥηθείσας βλασφημίας. [3] οὐδεὶς
γὰρ ἔστιν, ὅστις οὐ κατέγνω προπετέστερόν σε κινδυνεύειν
ἢ βασιλικώτερον, καὶ μᾶλλόν σοι μέλειν τῶν περὶ τὴν
ἀνδρίαν ἐπαίνων ἢ τῶν ὅλων πραγμάτων. ἔστι δ’ ὁμοίως
αἰσχρὸν περιστάντων τε τῶν πολεμίων μὴ διαφέροντα
γενέσθαι τῶν ἄλλων, μηδεμιᾶς τε συμπεσούσης ἀνάγκης
αὑτὸν ἐμβαλεῖν εἰς τοιούτους ἀγῶνας, ἐν οἷς κατορθώσας
μὲν οὐδὲν ἂν ἦσθα μέγα διαπεπραγμένος, τελευτήσας δὲ
τὸν βίον ἅπασαν ἂν τὴν ὑπάρχουσαν εὐδαιμονίαν συν-
ανεῖλες. [4] χρὴ δὲ μὴ καλὰς ἁπάσας ὑπολαμβάνειν τὰς
ἐν τοῖς πολέμοις τελευτάς, ἀλλὰ τὰς μὲν ὑπὲρ τῆς πατρίδος
καὶ τῶν γονέων καὶ τῶν παίδων ἐπαίνων ἀξίας, τὰς δὲ
ταῦτά τε πάντα βλαπτούσας καὶ τὰς πράξεις τὰς πρότερον
κατωρθωμένας καταρρυπαινούσας αἰσχρὰς νομίζειν καὶ
φεύγειν ὡς αἰτίας πολλῆς ἀδοξίας γιγνομένας.

***
Γνωρίζω μεν, ότι όλοι συνηθίζουν να χρεωστούν μεγαλυτέραν ευγνωμοσύνην εις εκείνους που επαινούν παρά εις εκείνους που συμβουλεύουν, και μάλιστα όταν επιχειρή τις να πράττη τούτο χωρίς να παρακληθή. Εγώ δε, εάν μεν και πρότερον δεν σε είχα προτρέψει με πολλήν εύνοιαν προς ταύτα, όσα προ πάντων ενόμιζον ότι είχες καθήκον να πράττης, ίσως ουδέ τώρα θα επεχείρουν να εκφέρω γνώμην δι' όσα σου έχουν συμβή. Επειδή όμως έθεσα ως σκοπόν μου να φροντίζω διά τας υποθέσεις σου και ένεκα της πόλεώς μου και ένεκα των άλλων Ελλήνων, θα ησθανόμουν εντροπήν, εάν διά μεν τα άλλα που είναι ολιγώτερον αναγκαία ήθελον φανή ότι σε έχω συμβουλεύσει, δι' εκείνα δε, τα οποία βιάζουν πολύ, δεν ήθελον κάμει καθόλου λόγον, και μάλιστα, αν και γνωρίζω ότι εκείνα μεν αποβλέπουν εις την απόκτησιν δόξης εκ μέρους σου, την οποίαν εφάνης εις όλους, όσοι ήκουσαν τας δυσαρέστους ειδήσεις που εκυκλοφόρησαν περί σου, ότι παραμελείς.

Διότι ουδείς υπάρχει, ο οποίος δεν σε κατηγόρησεν ότι κινδυνεύεις περισσότερον απερισκέπτως, παρ' όσον πρέπει εις βασιλέα, και ότι φροντίζεις περισσότερον διά τους επαίνους τους σχετικούς με την ανδρείαν παρά περί των όλων πραγμάτων (της ζωής σου). Είναι δε ομοίως αισχρόν, αφού σε περιεκύκλωσαν οι εχθροί, να μη φανής διαφορετικός των άλλων, και όταν δεν υπάρχει καμμία ανάγκη να ρίπτης τον εαυτόν σου εις τοιούτους αγώνας, εις τους οποίους, αν μεν επιτύχης, ουδέν αξιόλογον ήθελες κατορθώσει, εάν όμως φονευθής, θα καταστρέψης εντελώς όλην την υπάρχουσαν ευδαιμονίαν. Πρέπει δε να μη νομίζης ενδόξους όλους τους θανάτους εις τους πολέμους, αλλά τους μεν θανάτους υπέρ της πατρίδος και των παίδων και των γονέων αξίους επαίνων, εκείνους δε, οι οποίοι όλα ταύτα βλάπτουν και τας πρότερον επιτευχθείσας πολεμικάς επιτυχίας μολύνουν, να νομίζης αισχρούς και να τους αποφεύγης, διότι είναι αιτίαι πολλής κακής φήμης.