Άσμα και αυλός
Στο απόσπασμα που ακολουθεί γίνεται σφοδρή επίθεση εναντίον της ισχυρότατης παρουσίας του αυλού στα διονυσιακά χορικά άσματα· ο αυλός χαρακτηρίζεται ὑπηρέτης, ενώ η πρωτοκαθεδρία αποδίδεται στο τραγούδι.
Για τον ακριβή χαρακτήρα της μετρικώς αξιοσημείωτης λυρικής αυτής σύνθεσης, που δεν διαρθρώνεται σε στροφές, οι γνώμες διίστανται. Κάποιοι μελετητές υποστηρίζουν ότι πρόκειται για χορικό που προέρχεται από σατυρικό δράμα του τέλους του 6ου ή των αρχών του 5ου αιώνα π.Χ., δηλ. από ένα είδος στο οποίο διέπρεψε ο Πρατίνας, ενώ άλλοι πιστεύουν ότι πρόκειται για απόσπασμα από μελικό ποίημα, ειδικότερα από διθύραμβο. Από αυτούς που αποδίδουν το απόσπασμα σε διθύραμβο άλλοι χρονολογούν τους στίχους στα τέλη του 6ου αι. π.Χ., και άλλοι πιστεύουν ότι έχουμε μπροστά μας έργο του λεγόμενου νεοαττικού διθυράμβου, ψευδεπίγραφο ή γραμμένο από κάποιον άλλο Πρατίνα στο β᾽ μισό του 5ου αι. π.Χ., όταν στον διθύραμβο η μουσική σταδιακά εκέρδιζε το προβάδισμα έναντι του λόγου.
Απόσπασμα 3
τίς ὕβρις ἔμολεν ἐπὶ Διονυσιάδα πο-
λυπάταγα θυμέλαν;
ἐμὸς ἐμὸς ὁ Βρόμιος,
ἐμὲ δεῖ κελαδεῖν, ἐμὲ δεῖ παταγεῖν
ἀν᾽ ὄρεα σύμενον μετὰ Ναϊάδων
οἷά τε κύκνον ἄγοντα
ποικιλόπτερον μέλος.
τὰν ἀοιδὰν κατέστασε Πιε-
ρὶς βασίλειαν· ὁ δ᾽ αὐλὸς
5 ὕστερον χορευέτω·
καὶ γάρ ἐσθ᾽ ὑπηρέτας.
κώμῳ μόνον θυραμάχοις τε
πυγμαχίαισι νέων θέλοι παροίνων
ἔμμεναι στρατηλάτας.
10 παῖε τὸν φρυνεοῦ
ποικίλου πνοὰν ἔχοντα·
φλέγε τὸν ὀλεσιαλοκάλαμον,
λαλοβαρύοπα ‹πα›ραμελορυθμοβάταν
†θυπα τρυπάνῳ δέμας πεπλασμένον.
15 ἢν ἰδού· ἅδε σοι δεξιᾶς καὶ ποδὸς διαρριφά·
θριαμβοδιθύραμβε, κισσόχαιτ᾽ ἄναξ,
‹ἄκου᾽› ἄκουε τὰν ἐμὰν Δώριον χορείαν.
***
Ποια πρόβαλε ασκήμια στη Διονυσιακή
πολυχτύπητη θυμέλη;2
Δικός μου, δικός μου ο Διόνυσος.
Πρέπει εγώ να τραγουδώ, πρέπει εγώ να θορυβώ,
Στα βουνά με νεράιδες πηδώντας
καθώς ομορφοφτέρουγος3 κύκνος ν᾽ αρχίζω τραγούδι.
Στο τραγούδημα η Μούσα την πρώτη έδωκε θέση.
Το σουραύλι4 να παίζει κατόπι.5
Επειδή και του είν᾽ υπερέτης.
Ας είναι, αν το θέλει, αρχηγός
στις πατινάδες μονάχα των μεθυσμένων των νέων,
όταν θύρες χτυπούν κι όταν παίζουν γροθιές.
Σπάζε τον που έχει φωνή παρδαλόχρωμου κούβακα.510
Στη φωτιά, στη φωτιά το καλάμι που φέρνει όλο σάλια,
τον πολυλογά φωνακλά,
τον παράφωνο χαλαστή του ρυθμού,
και που έχει κορμί με τρυπάνι φτιασμένο.
Να! γιά ιδές! το δεξί μου το χέρι για τιμή σου τ᾽ απλώνω15
και το πόδι τινάζω,
θριαμβοδιθύραμβε·6 κισσοστεφάνωτε αφέντη,
άκου τη δική μου Δωρική χορωδία.
----------------
Για τον ακριβή χαρακτήρα της μετρικώς αξιοσημείωτης λυρικής αυτής σύνθεσης, που δεν διαρθρώνεται σε στροφές, οι γνώμες διίστανται. Κάποιοι μελετητές υποστηρίζουν ότι πρόκειται για χορικό που προέρχεται από σατυρικό δράμα του τέλους του 6ου ή των αρχών του 5ου αιώνα π.Χ., δηλ. από ένα είδος στο οποίο διέπρεψε ο Πρατίνας, ενώ άλλοι πιστεύουν ότι πρόκειται για απόσπασμα από μελικό ποίημα, ειδικότερα από διθύραμβο. Από αυτούς που αποδίδουν το απόσπασμα σε διθύραμβο άλλοι χρονολογούν τους στίχους στα τέλη του 6ου αι. π.Χ., και άλλοι πιστεύουν ότι έχουμε μπροστά μας έργο του λεγόμενου νεοαττικού διθυράμβου, ψευδεπίγραφο ή γραμμένο από κάποιον άλλο Πρατίνα στο β᾽ μισό του 5ου αι. π.Χ., όταν στον διθύραμβο η μουσική σταδιακά εκέρδιζε το προβάδισμα έναντι του λόγου.
Απόσπασμα 3
‹ΧΟΡΟΣ›
τίς ὁ θόρυβος ὅδε; τί τάδε τὰ χορεύματα;τίς ὕβρις ἔμολεν ἐπὶ Διονυσιάδα πο-
λυπάταγα θυμέλαν;
ἐμὸς ἐμὸς ὁ Βρόμιος,
ἐμὲ δεῖ κελαδεῖν, ἐμὲ δεῖ παταγεῖν
ἀν᾽ ὄρεα σύμενον μετὰ Ναϊάδων
οἷά τε κύκνον ἄγοντα
ποικιλόπτερον μέλος.
τὰν ἀοιδὰν κατέστασε Πιε-
ρὶς βασίλειαν· ὁ δ᾽ αὐλὸς
5 ὕστερον χορευέτω·
καὶ γάρ ἐσθ᾽ ὑπηρέτας.
κώμῳ μόνον θυραμάχοις τε
πυγμαχίαισι νέων θέλοι παροίνων
ἔμμεναι στρατηλάτας.
10 παῖε τὸν φρυνεοῦ
ποικίλου πνοὰν ἔχοντα·
φλέγε τὸν ὀλεσιαλοκάλαμον,
λαλοβαρύοπα ‹πα›ραμελορυθμοβάταν
†θυπα τρυπάνῳ δέμας πεπλασμένον.
15 ἢν ἰδού· ἅδε σοι δεξιᾶς καὶ ποδὸς διαρριφά·
θριαμβοδιθύραμβε, κισσόχαιτ᾽ ἄναξ,
‹ἄκου᾽› ἄκουε τὰν ἐμὰν Δώριον χορείαν.
***
ΧΟΡΟΣ
Ποιος ο θόρυβος τούτος; Τι είν᾽ αυτά τα πηδήματα;1Ποια πρόβαλε ασκήμια στη Διονυσιακή
πολυχτύπητη θυμέλη;2
Δικός μου, δικός μου ο Διόνυσος.
Πρέπει εγώ να τραγουδώ, πρέπει εγώ να θορυβώ,
Στα βουνά με νεράιδες πηδώντας
καθώς ομορφοφτέρουγος3 κύκνος ν᾽ αρχίζω τραγούδι.
Στο τραγούδημα η Μούσα την πρώτη έδωκε θέση.
Το σουραύλι4 να παίζει κατόπι.5
Επειδή και του είν᾽ υπερέτης.
Ας είναι, αν το θέλει, αρχηγός
στις πατινάδες μονάχα των μεθυσμένων των νέων,
όταν θύρες χτυπούν κι όταν παίζουν γροθιές.
Σπάζε τον που έχει φωνή παρδαλόχρωμου κούβακα.510
Στη φωτιά, στη φωτιά το καλάμι που φέρνει όλο σάλια,
τον πολυλογά φωνακλά,
τον παράφωνο χαλαστή του ρυθμού,
και που έχει κορμί με τρυπάνι φτιασμένο.
Να! γιά ιδές! το δεξί μου το χέρι για τιμή σου τ᾽ απλώνω15
και το πόδι τινάζω,
θριαμβοδιθύραμβε·6 κισσοστεφάνωτε αφέντη,
άκου τη δική μου Δωρική χορωδία.
----------------
1 Ο χορός των σατύρων ήταν ιδιαιτέρως ζωηρός, θορυβώδης και εκφραστικός.
2 Θυμέλη ονομάζεται ο βωμός.
3 Στο πρωτότυπο το επίθετο ποικιλόπτερον (= με πολύχρωμα φτερά) προσδιορίζει το ουσιαστικό μέλος (τραγούδι).
4 Ο αυλός.
5 Στο πρωτότυπο: φρυνεός (είδος βατράχου).
6 Θρίαμβος και διθύραμβος ονομάζονται άσματα για τον Διόνυσο αλλά και ο ίδιος ο Διόνυσος.
Δεν υπάρχουν σχόλια :
Δημοσίευση σχολίου