Η Πανταχού Παρούσα Απουσία
Σε όλη την ιστορία των μυστικιστικών παραδόσεων, οι αναζητητές ανακάλυψαν ότι το Θείο εκδηλώνεται ταυτόχρονα ως άπειρη παρουσία και ως ακατάληπτη απουσία. Ο ίδιος ο ιστός της δημιουργίας πάλλεται από θεϊκή ενέργεια, αλλά όταν προσπαθούμε να αγγίξουμε την πηγή αυτής της ενέργειας, συχνά αγκαλιάζουμε το κενό. Ωστόσο, αυτό το κενό δεν είναι μια άβυσσος χωρίς νόημα, αλλά μια πληρότητα πέρα από κάθε κατανόηση—μια παρουσία τόσο απόλυτη που υπερβαίνει τις συνηθισμένες μας κατηγορίες ύπαρξης.
Ο Σούφι ποιητής Ρουμί αποτύπωσε αυτό το παράδοξο γράφοντας: «Έψαξα για τον Θεό και βρήκα μόνο τον εαυτό μου. Έψαξα για τον εαυτό μου και βρήκα μόνο τον Θεό.» Μέσα σε αυτά τα λόγια βρίσκεται μια βαθιά αλήθεια: η ίδια η αναζήτησή μας για τον Θεό συχνά μας τυφλώνει από την πανταχού παρουσία Του. Κοιτάζουμε προς τα έξω, ενώ ο Θεός κατοικεί μέσα μας· αναζητούμε την πολυπλοκότητα, ενώ ο Θεός αποκαλύπτεται στην απλότητα.
Η Αποτυχία της Πνευματικής Προσπάθειας
Οι πνευματικές μας φιλοδοξίες—η επιθυμία μας να φτάσουμε, να κατακτήσουμε, να επιτύχουμε τη φώτιση—συχνά γίνονται τα ίδια τα εμπόδια που μας χωρίζουν από τη θεϊκή κοινωνία. Η εγωιστική ανάγκη να «κατέχουμε» τον Θεό ή την πνευματική πρόοδο δημιουργεί έναν λεπτό φραγμό ανάμεσα στον αναζητητή και στο αντικείμενο της αναζήτησής του.
Αυτό είναι το μεγάλο παράδοξο της πνευματικής πρακτικής: όσο πιο έντονα προσπαθούμε να φτάσουμε στον Θεό μέσα από τις δικές μας δυνάμεις, τόσο πιο άπιαστος γίνεται.
Στη χριστιανική μυστική παράδοση γίνεται λόγος για το «σύννεφο της άγνοιας», όπου ο Θεός δεν συλλαμβάνεται με την ανθρώπινη νόηση, αλλά βιώνεται μέσα από μια αγαπητική άγνοια που ξεπερνά τη λογική κατανόηση. Ομοίως, στη ζεν βουδιστική παράδοση, η έννοια του «μη-νου» (mushin) και του «μη-εαυτού» (anatta) διδάσκει ότι η φώτιση δεν έρχεται μέσω της συσσώρευσης γνώσης, αλλά μέσω της διάλυσης του ίδιου του εαυτού που αναζητά.
Η Κένωση του Εαυτού
Ίσως η πιο αντίθετη προς τη λογική πνευματική αλήθεια είναι ότι το Θείο δεν βρίσκεται μέσω της απόκτησης, αλλά μέσω της απάρνησης. Η κένωση του εαυτού—η kenosis στη χριστιανική θεολογία, η fana στον σουφισμό, η śūnyatā στον βουδισμό—γίνεται η θύρα προς τη θεϊκή ένωση.
Όταν σταματάμε να προσπαθούμε να βρούμε το Θείο με τις δικές μας δυνάμεις και απλώς επιτρέπουμε στον εαυτό μας να βρεθεί, ανακαλύπτουμε ότι αυτό που αναζητούσαμε δεν έλειψε ποτέ.
Όπως αναφέρει ένα μυστικό κείμενο των Ουπανισάδων: «Εκείνο που δεν μπορεί να ειπωθεί, εκείνο μέσω του οποίου εκφράζεται ο λόγος—Αυτό να γνωρίσεις ως Βράχμαν, όχι εκείνο που λατρεύουν εδώ οι άνθρωποι.» Το Θείο υπερβαίνει όλες τις έννοιες, όλες τις νοητικές κατασκευές, όλες τις προσπάθειες να Τον ορίσουμε ή να Τον περιορίσουμε.
Το Παράδοξο της Αναζήτησης και της Εύρεσης
Η πνευματική πορεία αποκαλύπτεται ως ένας ιερός χορός ανάμεσα στην αναζήτηση και την εύρεση, ανάμεσα στην προσπάθεια και στην παράδοση, ανάμεσα στην παρουσία και την απουσία. Ξεκινάμε αναζητώντας το Θείο μέσα από πρακτικές, μελέτη και αφοσίωση. Όμως, καθώς ωριμάζουμε πνευματικά, ανακαλύπτουμε ότι αυτές οι πρακτικές δεν μας «φέρνουν» στο Θείο, αλλά απλώς καθαρίζουν τα εμπόδια που μας εμποδίζουν να Το αναγνωρίσουμε.
Οι πρώτοι ασκητές της Ερήμου, δίδασκαν ότι η προσευχή δεν αλλάζει τη βούληση του Θείου, αλλά εναρμονίζει την καρδιά μας με αυτήν. Ο χασιδικός δάσκαλος Ραβίνος Μενάχεμ Μέντελ του Κότσκ εξέφρασε αυτήν την αλήθεια ρωτώντας: «Πού βρίσκεται ο Θεός;» και απαντώντας: «Ο Θεός βρίσκεται όπου Του επιτρέπουμε να εισέλθει.»
Η Καρδιά του Θείου ως Αληθινή μας Πατρίδα
Το να εισέλθουμε στην καρδιά του Θεού σημαίνει να αναγνωρίσουμε ότι ποτέ δεν την εγκαταλείψαμε. Σημαίνει να αφυπνιστούμε στην πραγματικότητα ότι ο φαινομενικός χωρισμός μας από τον Θεό ήταν μια ψευδαίσθηση, γεννημένη από την περιορισμένη μας αντίληψη.
Όπως ένα κύμα μπορεί να ξεχάσει ότι είναι νερό, έτσι κι εμείς ξεχνάμε την ουσιαστική μας φύση ως εκφράσεις του Θείου.
Όταν τελικά παραδίνουμε τις πνευματικές μας φιλοδοξίες, τις νοητικές μας κατηγορίες και την ίδια την αίσθηση του ξεχωριστού μας εαυτού, ανακαλύπτουμε αυτό που οι μυστικοί όλων των παραδόσεων έχουν διακηρύξει: ότι κατοικούμε αιώνια στην καρδιά του Θείου.
Η απουσία που αντιλαμβανόμασταν δεν ήταν η απουσία του Θείου από εμάς, αλλά η απουσία της πλήρους μας επίγνωσης για την πάντοτε παρούσα Θεία Παρουσία.
Πέρα από Λέξεις και Έννοιες
Αυτή η μυστικιστική κατανόηση υπερβαίνει κάθε δόγμα, κάθε δογματική διατύπωση, κάθε θεολογική δήλωση. Δεν μπορεί να αποτυπωθεί επαρκώς με λόγια, διότι ανήκει στη σφαίρα της άμεσης εμπειρίας. Όπως μας υπενθυμίζει το Τάο Τε Τσινγκ: «Το Τάο που μπορεί να ειπωθεί δεν είναι το αιώνιο Τάο».
Η καρδιά του Θεού δεν είναι ένας τόπος που πρέπει να φτάσουμε, αλλά μια πραγματικότητα που πρέπει να συνειδητοποιήσουμε. Είναι το θεμέλιο της ύπαρξης, η πηγή από την οποία αναβλύζει όλη η ύπαρξη και στην οποία όλη η ύπαρξη επιστρέφει. Μέσα σε αυτήν τη συνειδητοποίηση, ο αναζητητής και το αναζητούμενο διαλύονται σε ενότητα, και η φαινομενική απουσία του Θεού αποκαλύπτεται ως η πιο βαθιά παρουσία που μπορεί να φανταστεί κανείς.
Η Βιωμένη Εμπειρία της Θείας Παρουσίας
Πώς λοιπόν ζούμε μέσα από αυτήν την κατανόηση; Όχι προσκολλώμενοι σε πνευματικές εμπειρίες ή διοράσεις, αλλά επιτρέποντάς τους να μεταμορφώσουν τον τρόπο ύπαρξής μας στον κόσμο. Η συνειδητοποίηση ότι κατοικούμε στην καρδιά του Θεού εκδηλώνεται ως συμπόνια για όλα τα όντα, καθώς αναγνωρίζουμε ότι και αυτά είναι εκφράσεις της ίδιας θείας πραγματικότητας. Εκδηλώνεται ως βαθιά ευγνωμοσύνη για το ίδιο το δώρο της ύπαρξης. Εκδηλώνεται ως μια ήσυχη χαρά που παραμένει ακόμη και μέσα στη δοκιμασία, διότι γνωρίζουμε ότι κάτω από τα κύματα της ευχαρίστησης και του πόνου βρίσκεται ο ωκεανός της θείας παρουσίας.
Οι μύστες μιλούν με μία φωνή διαμέσου των παραδόσεων όταν μας λένε ότι η αληθινή πνευματικότητα δεν είναι μια απόδραση από τον κόσμο αλλά η ικανότητα να τον βλέπουμε με νέα μάτια—μάτια που διακρίνουν τη θεία παρουσία να λαμπυρίζει μέσα σε όλα τα πράγματα. Όπως έγραψε ο Γουίλιαμ Μπλέικ:
"Να δεις έναν κόσμο μέσα σε έναν κόκκο άμμου,
Και έναν Παράδεισο σε ένα άγριο λουλούδι,
Να κρατήσεις το Άπειρο στην παλάμη του χεριού σου,
Και την Αιωνιότητα σε μια ώρα."
Η Πρόσκληση της Θείας Απουσίας
Ίσως, λοιπόν, αυτό που αντιλαμβανόμαστε ως απουσία του Θείου είναι στην πραγματικότητα μια θεία πρόσκληση—μια ιερή κενότητα που μας καλεί βαθύτερα μέσα στο μυστήριο. Όπως ένας γονέας που κάνει πίσω για να επιτρέψει στο παιδί του να περπατήσει, η θεία απουσία δημιουργεί χώρο για την πνευματική μας ωρίμανση. Δεν είναι εγκατάλειψη, αλλά η πιο βαθιά έκφραση αγάπης, διότι τιμά την ελευθερία μας να ανακαλύψουμε την αληθινή μας φύση.
Υπό αυτό το πρίσμα, η πνευματική αναζήτηση δεν είναι ένας απεγνωσμένος αγώνας για κάτι που λείπει, αλλά μια σταδιακή αφύπνιση σε αυτό που ήταν πάντοτε παρόν. Το ταξίδι δεν είναι προς το Θείο, αλλά μέσα στο Θείο. Η καρδιά που επιδιώκουμε να εισέλθουμε ήταν πάντοτε η κατοικία μας.
Καθώς αγκαλιάζουμε αυτό το παράδοξο της θείας παρουσίας μέσα στην απουσία, βρίσκουμε τον εαυτό μας να ζει όλο και περισσότερο από εκείνο το σιωπηλό κέντρο όπου όλα τα αντίθετα συμφιλιώνονται. Ανακαλύπτουμε ότι η καρδιά του Θεού δεν είναι ένας απομακρυσμένος ναός, αλλά το ίδιο το θεμέλιο της ύπαρξής μας—όχι ένα μελλοντικό επίτευγμα, αλλά μια αιώνια πραγματικότητα που περιμένει να αναγνωριστεί σε κάθε παρούσα στιγμή.
Στο τέλος, ίσως η μεγαλύτερη μυστικιστική αλήθεια είναι αυτή: Δεν εισερχόμαστε στην καρδιά του Θείου μέσω εξαιρετικής προσπάθειας ή κατορθώματος, αλλά μέσω εξαιρετικής παράδοσης. Και μέσα σε αυτήν την παράδοση, ανακαλύπτουμε ότι ήδη είμαστε στο σπίτι μας.
Δεν υπάρχουν σχόλια :
Δημοσίευση σχολίου