“Είναι πραγματικά εκπληκτικό πως η ιστορία δεν μας έχει δώσει ούτε μία διαβεβαίωση για τα ακριβή λόγια και έργα του Σωτήρα της ανθρωπότητας… Δεν υπάρχει καμία δήλωση σε όλη την ιστορία ότι κάποιος είδε τον Ιησού ή μίλησε μαζί του. Τίποτα στην ιστορία δεν είναι πιο συγκλονιστικό απο την σιωπή των σύγχρονων συγγραφέων για τα γεγονότα που περιγράφονται στα τέσσερα Ευαγγέλια.” (The Life of Christ, Frederic W. Farrar,Trinity College, Cambridge 1874)“Οφείλουμε να ομολογήσουμε οτι δεν έχουμε καμία αξιόπιστη πηγή για τη ζωή του Ιησού Χριστού, πέρα απο τα εκκλησιαστικά γραπτά που συγκεντρώθηκαν κατά τη διάρκεια του 4ου αιώνα.” (Codex Sinaiticus, Dr Constantin von Tischendorf, British Library, London)
“Δεν νομίζω πως στα επόμενα 20 χρόνια θα υπάρξει ένα consensus οτι ο Ιησούς δεν υπήρξε ή οτι πιθανότατα δεν υπήρξε, αλλά η παραδοχή ότι η (ιστορική) του ύπαρξη δεν είναι απόλυτα βέβαιη, θα ήταν ένα δυνατό ράπισμα στην αξιοπιστία των ακαδημαϊκών μελετών σχετικά μ’αυτόν. Και τελικά γιατί έχει τόση σημασία να αποδείξουμε την ιστορική του ύπαρξη, όταν οι αρχαίες πηγές και η σύγχρονη μελέτη μας έχει υποδείξει τόσους πολλούς διαφορετικούς Ιησούς;” (Philip R. Davies, Professor Emeritus of biblical studies, University of Sheffield, 2012).
Στον erevoktonos παρουσιάζουμε ένα μακροσκελές κείμενο, που φιλοδοξούμε μαζί με το σημερινό άρθρο να καταστεί σημείο αναφοράς για αρκετά χρόνια στο Ελληνικό διαδίκτυο, αναφορικά με την έρευνά μας για τον ιστορικό Ιησού καθώς και όλα τα πλήρη τεκμηριωμένα κείμενα που αναρτώνται στα θέματα της θρησκείας.
Το σημερινό άρθρο με τίτλο “Τα 48 επιχειρήματα των απολογητών για την ιστορικότητα του Ιησού“, αποτελεί μία κορυφαίας σημασίας εργασία, τα στοιχεία για τη σύνθεση της οποίας χρειάστηκαν αρκετούς μήνες για να συγκεντρωθούν. Στο κείμενο αναδεικνύονται οι πιο γνωστές αιτιάσεις των χριστιανών απολογητών, στην προσπάθειά τους να υπερασπιστούν την ύπαρξη ενός ιστορικού Ιησού.
Το άρθρο καταρρίπτει μεθοδικά και συνάμα περιεκτικά, με πηγές και επιχειρήματα, κάθε ένα από τα 48 αυτά σημεία, οδηγώντας τον αναγνώστη/την αναγνώστρια τόσο σε εμπλουτισμό των γνώσεών του/της, όσο και στην απόκτηση μιας καλύτερης εικόνας σχετικά με την προπαγάνδα που λαμβάνει χώρα στο Ελληνικό -και όχι μόνον- διαδίκτυο για το συγκεκριμένο θέμα.
Φιλοδοξία μας είναι η συγκεκριμένη εργασία να αποτελέσει από εδώ και στο εξής έναν χρήσιμο ηλεκτρονικό σύνδεσμο ή καλύτερα ένα χρηστικό εγχειρίδιο Μυθικιστικής γνώσης, στο οποίο θα καταφεύγουν ξανά και ξανά οι αναγνώστες μας, όποτε το κρίνουν αναγκαίο.
Ό,τι νομίζουμε πως ξέρουμε για τον ιστορικό Ιησού μας οδηγεί σε μια απελπιστική κατεύθυνση: ένας άνθρωπος χωρίς καμία δημοσιότητα, που ζει σε μια εποχή ακραίου αναλφαβητισμού, σε μια περιθωριακή επαρχία των Ρωμαίων, με μερικούς φίλους που θα μπορούσαν να πουν την ιστορία του. Ωστόσο η ιστορία του είναι περιέργως παρόμοια με μια άλλη-μια ανάμνηση ζωής, σοφίας, διδασκαλίας, πάλης και θανάτου. ‘Οταν ένας από τους ιερείς του Birmingham Οratory ρωτήθηκε για τον καρδινάλιο Nιούμαν, το σώμα του οποίου εξαφανίστηκε απ’ τον τάφο του, αυτός απάντησε: “Μου αρκεί που ήταν εδώ”. Στην περίπτωση του Ιησού απ΄ τη Ναζαρέτ δεν μπορούμε να πούμε ούτε αυτό.
( Joseph Hoffman, διευθυντής της επιτροπής επιστημονικής έρευνας της θρησκείας της Οξφόρδης –Sources for the Jesus tradition, Prometheus books, 2012, σελ 184.)
” O Παύλος πίστευε πως ένα άτομο ονόματι Ιησούς είχε ζήσει στη Γη και τώρα κάθεται στα δεξιά του Θεού στον ουρανό. Ωστόσo δείχνει να έχει μόνο μια επιφανειακή γνώση των παραδόσεων που σχετίζονταν με τη ζωή του και πουθενά δεν δείχνει κάποια εξοικείωση μ’αυτές. Με άλλα λόγια, δεν μπορεί να θεωρηθεί αξιόπιστος μάρτυρας της ζωής, της διδασκαλίας ή της ιστορικής ύπαρξης του Ιησού”.
(Gerd Ludemann,Sources for the Jesus tradition, Prometheus Books, σελ 212)
“Πιστεύω πως οι Χριστιανοί πιστεύουν στον Ιησού με μια υποχρεωτικά μυθικιστική προσέγγιση, απλά δεν το συνειδητοποιούν. Με αυτό δεν εννοώ πως δεν περπάτησε ποτέ στη Γη. Εννοώ πως ο Ιησούς δεν πληροί τις προδιαγραφές ενός ανθρώπινου όντος. Είναι το όνομα ενός ομιχλώδους Θεού. ‘Ενας περισσότερο σοφιστικέ Αγιος Βασίλης. Ακόμα και αν κατά την διάρκεια του πρώτου αιώνα υπήρξε κάποιος άνθρωπος ονόματι “Ιησούς”, έφυγε και αντικαταστάθηκε από πιο μυθική φιγούρα. Για να περάσει στο ευρύ κοινό η ιδέα του μυθικού Ιησού, θα έπρεπε ίσως να παρατηρηθούν τεράστιες πολιτισμικές ανακατατάξεις, κάτι αντίστοιχο με τον θρίαμβο του Ισλάμ για παράδειγμα. Διαφορετικά ο Ιησούς θα συνεχίσει να μας στοιχειώνει και για τους επόμενους αιώνες ως η κυρίαρχη φιγούρα που γνωρίζουμε σήμερα”
(Ρobert Price-Το πρόβλημα της ιστορικότητας του Ιησού, 2013, εκδ. Δαιδάλεος.)
( Joseph Hoffman, διευθυντής της επιτροπής επιστημονικής έρευνας της θρησκείας της Οξφόρδης –Sources for the Jesus tradition, Prometheus books, 2012, σελ 184.)
” O Παύλος πίστευε πως ένα άτομο ονόματι Ιησούς είχε ζήσει στη Γη και τώρα κάθεται στα δεξιά του Θεού στον ουρανό. Ωστόσo δείχνει να έχει μόνο μια επιφανειακή γνώση των παραδόσεων που σχετίζονταν με τη ζωή του και πουθενά δεν δείχνει κάποια εξοικείωση μ’αυτές. Με άλλα λόγια, δεν μπορεί να θεωρηθεί αξιόπιστος μάρτυρας της ζωής, της διδασκαλίας ή της ιστορικής ύπαρξης του Ιησού”.
(Gerd Ludemann,Sources for the Jesus tradition, Prometheus Books, σελ 212)
“Πιστεύω πως οι Χριστιανοί πιστεύουν στον Ιησού με μια υποχρεωτικά μυθικιστική προσέγγιση, απλά δεν το συνειδητοποιούν. Με αυτό δεν εννοώ πως δεν περπάτησε ποτέ στη Γη. Εννοώ πως ο Ιησούς δεν πληροί τις προδιαγραφές ενός ανθρώπινου όντος. Είναι το όνομα ενός ομιχλώδους Θεού. ‘Ενας περισσότερο σοφιστικέ Αγιος Βασίλης. Ακόμα και αν κατά την διάρκεια του πρώτου αιώνα υπήρξε κάποιος άνθρωπος ονόματι “Ιησούς”, έφυγε και αντικαταστάθηκε από πιο μυθική φιγούρα. Για να περάσει στο ευρύ κοινό η ιδέα του μυθικού Ιησού, θα έπρεπε ίσως να παρατηρηθούν τεράστιες πολιτισμικές ανακατατάξεις, κάτι αντίστοιχο με τον θρίαμβο του Ισλάμ για παράδειγμα. Διαφορετικά ο Ιησούς θα συνεχίσει να μας στοιχειώνει και για τους επόμενους αιώνες ως η κυρίαρχη φιγούρα που γνωρίζουμε σήμερα”
(Ρobert Price-Το πρόβλημα της ιστορικότητας του Ιησού, 2013, εκδ. Δαιδάλεος.)
ΔΕΣ: Χριστιανοί απολογητές και χριστιανική απολογητική
1ο επιχείρημα: Όλοι σχεδόν οι μελετητές και ιστορικοί δέχονται πως ο Ιησούς δεν είναι μύθος
Αν αυτό είναι αλήθεια, τότε ποιες είναι οι αποδείξεις και τα δεδομένα; Η πλειοψηφία των μελετητών που ασχολούνται με την καταγωγή του χριστιανισμού είναι συνήθως χριστιανοί ή έστω έχουν εκπαιδευτεί σαν χριστιανοί θεολόγοι, οπότε το consensus γύρω απο τον Ιησού διαμορφώνεται συχνά απ’αυτούς. Ο μυθικιστής David Fitzgerald, στο πρόσφατο τρίτομο έργο του “Jesus: Mything in action“, αποκάλυψε πως τα 2/3 των μελετητών που δουλεύουν σε ιδρύματα ερευνών της χριστιανικής θρησκείας στην Αμερική υπογράφουν δηλώσεις πίστης! Η αλήθεια όμως είναι πως όλοι οι σύγχρονοι μη-φονταμενταλιστές μελετητές της Καινής Διαθήκης έχουν μια πιο “γήινη” θεώρηση για τον Ιησού (π.χ. Bart Ehrman, John Dominic Crossan, Robert Eisenman, Marcus Borg, Burton Mack, E.P. Sanders, John P. Meier, Gregory Riley, L. Michael White, Stephen J. Patterson, Paula Fredriksen κ.α.). Ένας από τους πιο διαπρεπείς σύγχρονους ακαδημαϊκούς μελετητές της Καινής Διαθήκης, ο Gerd Ludemman, έχει δηλώσει πως το 95% των ευαγγελικών λόγων δεν μπορεί να αποδοθεί σε κάποιον ιστορικό Ιησού, και μάλιστα διώχτηκε γι’ αυτό από το χριστιανικό κατεστημένο της Γερμανίας στο πανεπιστήμιο του Gottingen, ακριβώς όπως ο Bruno Bauer πριν 150 χρόνια (Συνέντευξη στον Μηνά Παπαγεωργίου – Το πρόβλημα της ιστορικότητας του Ιησού (εκδ. Δαιδάλεος)). Υπάρχουν επίσης και αρκετοί σεβαστοί βιβλικοί μελετητές που δηλώνουν αγνωστικιστές ακόμα και με την ιστορικότητα τoυ Ιησού, όπως οι Thomas Thompson, Hector Avalos, Thomas Brodie, Kurt Νoll, Arthur Droge, Philip R. Davies. Aπο την πλευρά του μυθικισμού, έχουμε τους Richard Carrier, Robert Price, Earl Doherty και Raphael Lataster. Ο κοσμήτορας της θεολογικής σχολής Αθηνών, Μάριος Μπέγζος, είχε δηλώσει προ λίγων ετών ότι “χλομιάζει η ιστορικότητα του Ιησού”. Στην παρούσα εργασία βέβαια δεν παίρνω θέση υπέρ ή κατά της ιστορικότητας (του όποιου Ιησού), αλλά εξετάζω τα συνηθισμένα χριστιανικά επιχειρήματα, αφήνοντας στο τέλος τον αναγνώστη να σχηματίσει την δική του άποψη.
ΔΕΣ: Ιστορικότητα του Ιησού και κριτήρια ιστορικότητας
2ο επιχείρημα: Tα 4 Ευαγγέλια είναι 4 ανεξάρτητες μαρτυρίες της ζωής του Ιησού
‘Όλα τα ευαγγέλια είναι μια εμπλουτισμένη παραλλαγή του “Κατά Μάρκον“, ο συγγραφέας του οποίου πουθενά δεν λέει ότι καταγράφει τις μαρτυρίες κάποιου. Οι λεγόμενοι Ευαγγελιστές δεν γράφουν σε πρώτο πρόσωπο, δεν αναφέρουν ποτέ τις πηγές τους, δεν αναρωτιούνται ποτέ κατά πόσο ισχύουν αυτά που γράφουν, ούτε αναλύουν την ιστορική μεθοδολογία που χρησιμοποιούν. Υποθέτουμε ότι το Κατά Μάρκον γράφτηκε κάπου κοντά στην καταστροφή της Ιερουσαλήμ (+-70 ΚΕ;) και οι άλλοι απλά αντέγραψαν -συχνά κατά γράμμα- ένα μεγάλο μέρος του “Μάρκου”. Αυτό και μόνο αποδεικνύει ότι δεν είναι ανεξάρτητοι συγγραφείς ούτε αυτόπτες μάρτυρες. Κάτι που συχνά αγνοείται, είναι ότι δεν μπορούμε να ξέρουμε αν αυτοί ήταν οι τίτλοι των Ευαγγελίων μέχρι τουλάχιστον τα μέσα του δεύτερου αιώνα. Επίσης δεν υπάρχει καμία γραπτή αναφορά αυτοπτών μαρτύρων πριν τον Εβραϊκό πόλεμο (70 ΚΕ), δηλαδή την κατεξοχήν αποστολική περίοδο. Για καιρό οι μελετητές υπέθεταν την ύπαρξη μιας χαμένης πηγής Q (εκ του γερμανικού quelle). Ωστόσο αυτή η υπόθεση έχει αρχίσει να παραμερίζεται ακόμα και απο Χριστιανούς μελετητές ( Mark Goodacre–The Case Against Q: Studies in Markan Priority and the Synoptic Problem http://markgoodacre.org/Q/ καθώς και http://www.hypotyposeis.org/synoptic-problem/)
Το The New Oxford Annotated Bible 2010 (σελ. 1744) υπογραμμίζει την επίσημη ακαδημαϊκή θέση για το περιεχόμενο των Ευαγγελίων:
“Ούτε οι Ευαγγελιστές αλλά ούτε και οι πρώτοι αναγνώστες τους ασχολήθηκαν με οποιαδήποτε ιστορική ανάλυση. Ο σκοπός τους ήταν να επιβεβαιώσουν την χριστιανική πίστη (Λκ 1.4, Ιωαν. 20:31). Οι μελετητές γενικά συμφωνούν οτι τα Ευαγγέλια γράφτηκαν 40-60 χρόνια μετά τον θάνατο του Ιησού. Συνεπώς δεν αποτελούν καταθέσεις μαρτύρων ή άλλων σύγχρονων πηγών σχετικά με την ζωή και τις διδασκαλίες του Ιησού.”
O Bart Ehrman (Forged:Writing in the Name of God-Why the Bible’s Authors Are Not Who We Think They Are, σελ. 225-226) το καθιστά σαφές:
“Ηταν περίπου 100 χρόνια μετά την κυκλοφορία των Ευαγγελίων όταν δόθηκαν οι οριστικοί τίτλοι “Ματθαίος”, “Μάρκος”, “Λουκάς”, και “Ιωάννης”. Αυτό συνέβη για πρώτη φορά στα γραπτά του Εκκλησιαστικού πατέρα και αιρεσιολόγου, Ειρηναίου (Κατά Αιρέσεων 3.1.1), γύρω στα 180-185 μΧ…
…Γιατί επιλέχτηκαν αυτά τα ονόματα στο τέλος του 2ου αιώνα; Για αρκετές δεκαετίες υπήρχαν φήμες για δυο σημαντικές μορφές (τον Ματθαίο και τον υποτιθέμενο ακόλουθο του Πέτρου, τον Μάρκο) που κατέγραψαν τα λόγια και τις πράξεις του Ιησού. Βρίσκουμε αυτές τις φήμες στα γραπτά του Παπία [τα οποία έχουν χαθεί, αλλά αποσπάσματα διασώθηκαν στην Εκκλησιαστική Ιστορία του Ευσέβιου (3.39.14-17)], σχεδόν μισό αιώνα πριν τον Ειρηναίο…”
Ωστόσο, το μεγάλο πρόβλημα μ’ αυτή την παράδοση είναι ότι ο Παπίας δεν παραθέτει πουθενά κάποιο απόσπασμα από αυτά τα κείμενα και ίσως να μην αναφέρεται καν στα κείμενα που γνωρίζουμε ώς “Ματθαίο” ή “Μάρκο”. Για τον Ματθαίο μάλιστα λέει πως έγραψε το Ευαγγέλιό του στα εβραϊκά/αραμαϊκά, ενώ το κείμενο που κατέχουμε σήμερα είναι στα ελληνικά. Για τον δε Μάρκο λέει απλά ότι ήταν ένας ερμηνευτής των λόγων του Πέτρου και τα γραπτά του ένα μάλλον πρόχειρα γραμμένο κείμενο : “«Μάρκος μὲν ἑρμηνευτὴς Πέτρου γενόμενος, ὅσα ἐμνημόνευσεν, ἀκριβῶς ἔγραψεν, οὐ μέντοι τάξει τὰ ὑπὸ τοῦ κυρίου ἢ λεχθέντα ἢ πραχθέντα. Οὔτε γὰρ ἤκουσεν τοῦ κυρίου οὔτε παρηκολούθησεν αὐτῷ͵ ὕστερον δὲ͵ ὡς ἔφην͵ Πέτρῳ». (Εκκλησιαστική Ιστορία 3.39.15).
Ο Παπίας δεν γνώρισε ποτέ κάποιον απόστολο (Εκκλ. Ιστορία 3.3.2) και βασίζονταν στην παράδοση κάποιου Ιωάννη του Πρεσβύτερου. Αλλά ακόμα και αν ο Παπίας αναφέρονταν στα γνωστά ευαγγέλια, πάλι υπάρχουν προβλήματα με την πηγή του, όπως σημειώνει ο μελετητής της ΚΔ, Μichael J. Kok (The Gospel on the Margins, σελ. 105):
“H πηγή του ήταν κάποιος Ιωάννης ο Πρεσβύτερος, μια μορφή που παραμένει ακόμα απροσδιόριστη. Φαίνεται απίθανο να ήταν κάποιος ακόλουθος του Ιησού, αλλά μάλλον ένας δεύτερης γενιάς χριστιανός ηγέτης της Μικράς Ασίας. Δεν έχουμε την παραμικρή ιδέα για τις διασυνδέσεις του έξω από την Μ. Ασία ή την αξιοπιστία του. Γνωρίζουμε πως ο Παπίας εμπιστεύτηκε αφελώς μια εβραϊκή/αραμαϊκή έκδοση του Ματθαίου και άλλα θαυμαστά σημεία (Εκκλ.Ιστορία 3.39.9,16). Αν οι πηγές του Παπία ήταν σαθρές, τότε πως γίνεται να εμπιστευτούμε ό,τι έγραψαν οι μεταγενέστεροι συγγραφείς που βασίστηκαν σ’ αυτόν”;
Εδώ αξίζει να σημειώσουμε πως ο ίδιος ο Ευσέβιος θεωρούσε τον Παπία άτομο χαμηλής νοημοσύνης (Eκκλ.Ιστορία: 3.39.13)…
Αναλυτικότερα:
-Το Κατά Μάρκον (70-80; ΚΕ). Eίναι σχεδόν κοινώς αποδεκτό πως πρόκειται για το αρχαιότερο Ευαγγέλιο. Δεν γίνεται καμία αναφορά σε αυτόπτες μάρτυρες ούτε ο συγγραφέας προσπαθεί να σε πείσει οτι γράφει ιστορία. (παρακάτω θα δώσω στοιχεία πως πρόκειται για έργο θρησκευτικής λογοτεχνίας). Η απόδοση αυτού του ευαγγελίου στον Ιωάννη-Μάρκο, τον ακόλουθο του Πέτρου, είναι απλά μια μεταγενέστερη ευσεβής υπόθεση.
-Το Κατά Ματθαίον (80-90;ΚΕ). Μια επαυξημένη έκδοση του Κατά Μάρκον τον οποίο συχνά αναπαράγει κατά γράμμα. Aπευθύνεται σε ένα εβραϊκό κοινό. Είναι πλέον σίγουρο πως ο συγγραφέας ήταν κάποιος ελληνόφωνος Εβραίος της Διασποράς, που απλά βασίστηκε στον “Μάρκο” και διόρθωσε όλα τα μη εβραϊκά στοιχεία. Αρα είναι απίθανο να μιλάμε για τον Ματθαίο τον τελώνη. (Bruce Metzger , The New Testament, σελ. 97)
– Το Κατά Λουκάν (80-90; ΚΕ): Aν ο “Ματθαίος” προσπάθησε απλά να παρουσιάσει το ευαγγέλιο του ως εκπλήρωση προφητειών (αν και θα μπορούσε να αναγνωστεί ως μια αλληγορική αφήγηση), ο “Λουκάς” τώρα είναι το μοναδικό ευαγγέλιο που προσπαθεί να παρουσιαστεί σαν το πόνημα ενός ιστορικού (βλ. σχετικό επιχείρημα). 'Εχει αντιγράψει το 65% των στίχων από τον “Μάρκο” και παρόλο που στις Πράξεις 12:12 ο Λουκάς αναφέρει τον Ιωάννη- Μάρκο, δεν τον χαρακτηρίζει πουθενά ως πηγή του.
– Το Κατά Ιωάννην (90-110;ΚΕ) : Μια ελεύθερη διασκευή των τριών Συνοπτικών, που έχει αναδιαμορφωθεί αρκετές φορές. Εδώ γίνεται αναφορά σε έναν “αγαπημένο μαθητή“. Παρακάτω θα δείξω ποιος ήταν αυτός και γιατί είναι ένας επινοημένος χαρακτήρας από το ίδιο ευαγγέλιο.
Ο Robert Kysar (The Anchor Bible Dictionary, τ. 3, σελ. 919-920) γράφει για τον συγγραφέα του Κατά Ιωάννη:
“Η υπόθεση πως ο συγγραφέας είναι ο ίδιος με τον αγαπημένο μαθητή” παρουσιάζεται συχνά ως διαβεβαίωση πως ο Ευαγγελιστής ήταν μάρτυρας της ζωής του Ιησού. Δύο συγκεκριμένα χωρία δείχνουν σ’ αυτή την κατεύθυνση, το 19:35 και το 21:24. Αλλά και οι δύο ενδείξεις καταρρέουν μετά από προσεκτική εξέταση. Το 19:35 δεν ισχυρίζεται πως ο συγγραφέας ήταν αυτόπτης μάρτυρας αλλά ότι η σκηνή που περιγράφει προέρχεται από μια τέτοια αναφορά. Το 21:24 είναι ένα ξεχωριστό παράρτημα (appendix) του ευαγγελίου και δεν θα 'πρεπε να θεωρείται ως προερχόμενο από το ίδιο χέρι που έγραψε το υπόλοιπο ευαγγέλιο. Κανένα απ’'αυτά τα χωρία συνεπώς δεν πείθει τους μελετητές του “Ιωάννη” ως αναφορά αυτόπτη μάρτυρα.”
Και συμπληρώνει ο Ehrman (Forged, σελ. 227):
“Το τέταρτο ευαγγέλιο θεωρήθηκε πως άνηκε σε μια μυστηριώδη φιγούρα που αναφέρεται στο βιβλίο ως “ο αγαπημένος μαθητής” (Ιωαν 21:20-24), ο οποίος ήταν ένας από τους στενούς ακόλουθους του Ιησού. Οι τρεις στενότεροι ακόλουθοί του, σύμφωνα με την παράδοση, ήταν οι Πέτρος, Ιάκωβος και Ιωάννης. Ο Πέτρος αναφέρεται ρητά στο τέταρτο ευαγγέλιο, άρα δεν θα μπορούσε να είναι ο αγαπημένος μαθητής, ο Ιάκωβος μαρτύρησε νωρίς και άρα δεν θα μπορούσε ούτε αυτός να είναι ο συγγραφέας. Αυτός που μένει είναι ο Ιωάννης, ο γιος του Ζεβεδαίου. Έτσι, ο Ειρηναίος του απέδωσε την συγγραφή του τέταρτου ευαγγελίου.”
‘Αλλα πρόσωπα που έχουν προταθεί ως συγγραφείς του 4ου ευαγγελίου είναι ο Ιωάννης ο Πρεσβύτερος, ο Ιωάννης Μάρκος και ο Θωμάς (από μελετητές όπως ο Martin Hengel και Richard Bauckham). Η αίρεση των Αλόγων στον 2ο αιώνα το απέδιδε στον Κήρινθο. Ωστόσο, ακόμα και ο διάσημος Χριστιανός μελετητής Raymond Brown (An Introduction to the New Testament, σελ. 368-369) παραδέχεται:
“Οπως και με τα άλλα ευαγγέλια, αμφισβητείται απ’ τους περισσότερους μελετητές ότι αυτό το ευαγγέλιο γράφτηκε από κάποιον αυτόπτη μάρτυρα της δημόσιας ζωής του Ιησού”
“Η υπόθεση πως ο συγγραφέας είναι ο ίδιος με τον αγαπημένο μαθητή” παρουσιάζεται συχνά ως διαβεβαίωση πως ο Ευαγγελιστής ήταν μάρτυρας της ζωής του Ιησού. Δύο συγκεκριμένα χωρία δείχνουν σ’ αυτή την κατεύθυνση, το 19:35 και το 21:24. Αλλά και οι δύο ενδείξεις καταρρέουν μετά από προσεκτική εξέταση. Το 19:35 δεν ισχυρίζεται πως ο συγγραφέας ήταν αυτόπτης μάρτυρας αλλά ότι η σκηνή που περιγράφει προέρχεται από μια τέτοια αναφορά. Το 21:24 είναι ένα ξεχωριστό παράρτημα (appendix) του ευαγγελίου και δεν θα 'πρεπε να θεωρείται ως προερχόμενο από το ίδιο χέρι που έγραψε το υπόλοιπο ευαγγέλιο. Κανένα απ’'αυτά τα χωρία συνεπώς δεν πείθει τους μελετητές του “Ιωάννη” ως αναφορά αυτόπτη μάρτυρα.”
Και συμπληρώνει ο Ehrman (Forged, σελ. 227):
“Το τέταρτο ευαγγέλιο θεωρήθηκε πως άνηκε σε μια μυστηριώδη φιγούρα που αναφέρεται στο βιβλίο ως “ο αγαπημένος μαθητής” (Ιωαν 21:20-24), ο οποίος ήταν ένας από τους στενούς ακόλουθους του Ιησού. Οι τρεις στενότεροι ακόλουθοί του, σύμφωνα με την παράδοση, ήταν οι Πέτρος, Ιάκωβος και Ιωάννης. Ο Πέτρος αναφέρεται ρητά στο τέταρτο ευαγγέλιο, άρα δεν θα μπορούσε να είναι ο αγαπημένος μαθητής, ο Ιάκωβος μαρτύρησε νωρίς και άρα δεν θα μπορούσε ούτε αυτός να είναι ο συγγραφέας. Αυτός που μένει είναι ο Ιωάννης, ο γιος του Ζεβεδαίου. Έτσι, ο Ειρηναίος του απέδωσε την συγγραφή του τέταρτου ευαγγελίου.”
‘Αλλα πρόσωπα που έχουν προταθεί ως συγγραφείς του 4ου ευαγγελίου είναι ο Ιωάννης ο Πρεσβύτερος, ο Ιωάννης Μάρκος και ο Θωμάς (από μελετητές όπως ο Martin Hengel και Richard Bauckham). Η αίρεση των Αλόγων στον 2ο αιώνα το απέδιδε στον Κήρινθο. Ωστόσο, ακόμα και ο διάσημος Χριστιανός μελετητής Raymond Brown (An Introduction to the New Testament, σελ. 368-369) παραδέχεται:
“Οπως και με τα άλλα ευαγγέλια, αμφισβητείται απ’ τους περισσότερους μελετητές ότι αυτό το ευαγγέλιο γράφτηκε από κάποιον αυτόπτη μάρτυρα της δημόσιας ζωής του Ιησού”
Οι χριστιανοί απολογητές συχνά μπερδεύουν την φράση “ανεξάρτητη πηγή ” με την λέξη “διαφορετική πηγή”. Ακόμα και για τους ήρωες της αρχαίας μυθολογίας, υπάρχουν πολλές διαφορετικές πηγές χωρίς να είναι ανεξάρτητες. Aν δεχτούμε σαν πρωταρχική πηγή του βίου του Ιησού τον “Μάρκο”, τότε όλες οι άλλες αναφορές (Λουκάς, Ματθαίος, Ιουστίνος κ.α) βασίζονται απλά σε μια αναπαραγωγή αυτής της αρχικής πηγής. Ακόμα και οι πρώιμοι επικριτές του χριστιανισμού βασίστηκαν στα χριστιανικά ευαγγέλια (πχ Κέλσος), χωρίς να έχουν την δυνατότητα να ελέγξουν τους ιστορικούς χριστιανικούς ισχυρισμούς. Μάλιστα σ’ αυτές τις “ανεξάρτητες πηγές” συχνά συμπεριλαμβάνονται και οι ευφάνταστες διαδόσεις που είχε ακούσει ο Ειρηναίος από τον Πολύκαρπο, έναν επίσκοπο 100 χρόνια μετά τα υποτιθέμενα γεγονότα.
Η πιο κοντινή πηγή στα υποτιθέμενα γεγονότα είναι οι (αυθεντικές) επιστολές του Παύλου (υποτίθεται πως έγραψε δεκατρείς). Πολλές επιστολές του Παύλου είναι πλαστογραφημένες, λέει ο James Tabor, καθηγητής θρησκευτικών σπουδών στο πανεπιστήμιο της Νότιας Καρολίνας: ” Το όνομα του Παύλου χρησιμοποιήθηκε για να επικυρωθούν ιδέες μεταγενέστερων συγγραφέων που ήθελαν να πείσουν τους αναγνώστες πως προέρχονται απ’τον Παύλο“.
Όταν ο Παύλος μιλάει για τον Ιησού δεν αναφέρει καμιά δίκη από Ρωμαίους, κάποια προδοσία, την Γαλιλαία, τη Ναζαρέτ, την Μαρία, θαύματα, τον Γολγοθά, τον Πιλάτο, τον κενό τάφο κλπ. Ο Παύλος μιλάει μόνο για έναν Χριστό που αποκαλύπτεται μέσω εσωτερικών αποκαλύψεων και οραμάτων. Αλλά θα επανέλθω στο θέμα παρακάτω.
Παρακάτω θα δούμε πως όλες οι πηγές για τον Ιησού αποτελούν πρόκληση για τους ιστορικούς. Πολλές πηγές δείχνουν ξεκάθαρα σημάδια αλληγορίας, παρεμβολής, απάτης, μύθου και υποκειμενικότητας. Οι ανύπαρκτες και υποθετικές πηγές που υποτίθεται ότι προηγούνται των ευαγγελίων (όπως η Q), δεν γίνεται να χρονολογηθούν με ακρίβεια ή να μελετηθούν, συνεπώς δεν μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την διερεύνηση της ιστορικότητας. Οι συγγραφείς των περισσότερων επιστολών, κυρίως του Παύλου και του Ιακώβου, δίνουν ελάχιστους λόγους στους ιστορικούς να τις αποδεχτούν ως ιστορικά ακριβείς μαρτυρίες ή ότι ακόμα αναφέρονται σε ένα γήινο Ιησού. Ακόμα και αν οι συγγραφείς είναι αξιόπιστοι, δίνουν πενιχρές πληροφορίες για τον ιστορικό Ιησού, κυρίως όταν έρχονται σε αντίθεση με τα ευαγγέλια.
Τα ευαγγέλια είναι ανώνυμα και δείχνουν ξεκάθαρες προπαγανδιστικές προθέσεις, περιλαμβάνουν μη ιστορικό και μυθολογικό υλικό, αντιφάσκουν μεταξύ τους, δεν είναι ανεξάρτητα και εμφανίζονται δεκαετίες μετά την περίοδο του Ιησού. Ο συγκεκριμένος τρόπος ονοματοδοσίας επίσης προτείνει πως οι τίτλοι αυτοί προστέθηκαν αργότερα. Η πρόθεση “Κατά” ακολουθούμενη από την λέξη “ευαγγέλιον” συνδέεται έμμεσα με τον Ιησού, υπονοώντας πως ο πραγματικός τίτλος ήταν “Το ευαγγέλιο του Ιησού Χριστού” (Τα καλά νέα του Ιησού Χριστού”) και μετά ακολουθούσε η πρόθεση “κατά” προκειμένου να διαχωριστούν τα διαφορετικά ευαγγέλια. Μάλιστα αρκετοί μελετητές πιστεύουν πως η αρχική πρόταση του “Κατά Μάρκον” (1.1) λειτουργούσε ως τίτλος για το συγκεκριμένο ευαγγέλιο:
Ἀρχὴ τοῦ εὐαγγελίου Ἰησοῦ Χριστοῦ
Αυτή η φράση μπορεί να συγκριθεί με την εισαγωγική φράση στις Ιστορίες (1.1.) του Ηροδότου:
Ἡροδότου Ἁλικαρνησσέος ἱστορίης ἀπόδεξις ἥδε (Ηροδότου του Αλικαρνασσέα η έκθεση των ερευνών)
Η μεγάλη όμως διαφορά μεταξύ του ευαγγελίου του Μάρκου και των Ιστοριών του Ηροδότου είναι πως η εισαγωγική φράση του “Μάρκου” δεν περιέχει το όνομα του συγγραφέα, αλλά αποδίδει το κείμενο στον Ιησού Χριστό. Ωστόσο, η κυκλοφορία αρκετών διαφορετικών ευαγγελίων επέβαλε τον τύπο “Κατά” ώστε να υπάρχει διάκριση μεταξύ τους.
Ο Ηρόδοτος, λέει συχνά: Αυτές είναι οι πηγές μου. Λένε αυτό. Δεν είμαι σίγουρος, κρίνετε μόνοι σας! (π.χ. Ιστορίες 1.1-5, 20, 24, 49,51, 57, 60, 123, 140, 160, 183, 193, 214; 2.2-3, 5, 16, 20-4, 29, 33, 45, 65, 99, 120,123, 142-3, 145-7, 156, 167; 7.139;).
Συγκρίνετε τα παραπάνω με τους συγγραφείς της Καινής Διαθήκης:
• Θεωρούν τον εαυτό τους ως την απόλυτη αυθεντία
• Αφηγούνται την ιστορία σαν παντογνώστες
• Δεν αναφέρουν ονομαστικά τις πηγές τους! (π.χ Λουκάς 1:1-4)
Εκτός από τις αναφορές στους Ιώσηπο και Τάκιτο, οι υπόλοιπες εξωβιβλικές πηγές είναι πολύ μεταγενέστερες. ‘Ολες αυτές οι πηγές περιέχουν υλικό που είναι πλαστογραφημένο ή αμφιλεγόμενο ( testimonium flavianum) και δεν μας λένε κάτι παραπάνω από τα γνωστά ευαγγέλια. Καμία απ’αυτές δεν είναι απ΄ την εποχή του Ιησού. Καμία πηγή δεν προέρχεται από αυτόπτες μάρτυρες. Αυτά τα ζητήματα μας επιτρέπουν να αμφισβητήσουμε, σε σημαντικό βαθμό, ό,τι είπε ο Ιησούς, ό,τι έκανε, ποιος ήταν και ακόμα και αν υπήρξε ιστορικά.
ΔΕΣ:
3ο επιχείρημα: Έχουμε τα περισσότερα ακριβή αντίγραφα -περίπου 25000- της Καινής Διαθήκης από οποιοδήποτε άλλο αρχείο στην ανθρώπινη ιστορία
Ένα ακόμα κλασικό και συχνά επαναλαμβανόμενο χριστιανικό επιχείρημα και μάλλον από τα πιο ανέντιμα. Αυτό, όμως, που αποκρύπτεται, είναι πως το 99,9% των αντιγράφων είναι από την μεσαιωνική περίοδο και φυσικά από τον 4ο αιώνα και μετά, όταν ο χριστιανισμός έγινε αυτοκρατορική θρησκεία και η Καινή Διαθήκη άρχισε να αντιγράφεται με κρατική δαπάνη και μέριμνα. Ο λόγος τώρα που τα ακριβή αντίγραφα της Καινής Διαθήκης είναι αισθητά περισσότερα απο οποιοδήποτε άλλο αρχαίο κείμενο, εξηγείται θαυμάσια απο τους Reynolds και Wilson (Scribes and Scholars: A Guide to the Transmission of Greek and Latin Literature, σελ 48):
“Υπάρχει μικρή αμφιβολία ότι ο βασικός λόγος της απώλειας των κλασικών κειμένων είναι ότι οι περισσότεροι χριστιανοί δεν ενδιαφέρονταν να τα διαβάσουν, γι΄ αυτό και ήταν ελάχιστα τα αντίγραφα των αρχαίων κειμένων που διασώθηκαν από τους πολέμους και την φθορά”
Έτσι έχουμε περίπου 5,800 ολόκληρα ή αποσπασματικά ελληνικά χειρόγραφα της Καινής Διαθήκης, 10,000 λατινικά και περίπου 9,300 σε άλλες γλώσσες όπως συριακά, σλαβικά, γοτθικά, κοπτικά και αρμένικα.
Όπως ομολογεί ο συντηρητικός μελετητής των χριστιανικών χειρογράφων, Dan Wallace: ”Θα πρέπει να τονιστεί ότι τα περισσότερα διαθέσιμα χειρόγραφα προέρχονται απο την 2η χιλιετία μ.Χ και πολλά απο αυτά ΔΕΝ περιέχουν ολόκληρη την Καινή Διαθήκη” (συνέντευξη στο https://blogs.thegospelcoalition.org/justintaylor/2012/03/21/an-interview-with-daniel-b-wallace-on-the-new-testament-manuscripts/)
Παρόλα αυτά, οι παρεμβολές, τα λάθη και οι σκόπιμες παραποιήσεις ήταν συνηθισμένο φαινόμενο από τους πρώτους αιώνες του Χριστιανισμού. Ο εκκλησιαστικός του 3ου αιώνα, Ωριγένης, κάποτε κατέγραψε το ακόλουθο παράπονό του:
“Οι διαφορές μεταξύ των χειρογράφων είναι μεγάλες, είτε εξαιτίας της αμέλειας κάποιων αντιγραφέων, είτε λόγω της διεστραμμένης απερισκεψίας κάποιων άλλων. Είτε αμελούν να ελέγξουν αυτό που αντέγραψαν, είτε, καθώς ελέγχουν, κάνουν προσθήκες ή αφαιρέσεις που τους αρέσει”. (Βart Erhman, Παραφράζοντας τα λόγια του Ιησού, εκδ. Ενάλιος- Σχόλιο επί του Ματθαίου 15,14)
Δεν ήταν όμως ο μόνος. Ο επικριτής του χριστιανισμού Κέλσος είχε παρατηρήσει το ίδιο, 70 χρόνια νωρίτερα:
“…αλλάζουν το πρωτότυπο κείμενο του Ευαγγελίου τρεις ή τέσσερις ή περισσότερες φορές και αλλάζουν τον χαρακτήρα του ώστε να έχουν τη δυνατότητα να μην αντιμετωπίσουν δυσκολίες ενώπιον της κριτικής” (Κατά Κέλσου 2,27).
Ωστόσο ο Ωριγένης θα αρνηθεί τον παραπάνω ισχυρισμό του στην πολεμική του ενάντια στον Κέλσο.
Θα κλείσουμε αυτό το κεφάλαιο με ένα χαριτωμένο επιχείρημα του Matthew Ferguson: “To να υποστηρίζεις ότι ο αριθμός των ακριβών αντιγράφων ενός κειμένου το καθιστά αυτομάτως ιστορικά αξιόπιστο, είναι εξίσου γελοίο με το να υποστηρίζεις ότι 10000 παλιά αντίτυπα ενός τεύχους του National Enquirer είναι πιο αξιόπιστα από ένα διαθέσιμο αντίτυπο ενός τεύχους της Wall Street Journal…”
4ο επιχείρημα: Κανένας δεν θα μπορούσε να συλλάβει την ιδέα ενός εσταυρωμένου και ανασταινόμενου σωτήρα, αν ο Ιησούς Χριστός ήταν μύθος.
Ο ισχυρισμός ότι κανένας άνθρωπος της εποχής, ακόμα και Εβραίος, δεν θα πίστευε στην ιδέα ενός θυσιασμένου σωτήρα, είναι απλά αστήρικτος, αν όχι αστείος. Ο Χριστιανισμός αναμφίβολα ξεπήδησε από τον αιρετικό Ιουδαϊσμό της εποχής, ο οποίος πάλευε να ξεφύγει από την ξένη κατοχή καθώς και την διαφθορά του Ναού. Επίσης είναι ψέμα ότι η Ιουδαϊκή θρησκεία ήταν αυστηρά μονολιθική, διότι στην συγκεκριμένη εποχή εμφανίζεται ιδιαίτερα ριζοσπαστική και καινοτόμα.
Πολλές λατρείες του ελληνορωμαϊκού κόσμου της εποχής είχαν σαν κεντρικό θέμα το θάνατο ενός θεού. Η ιδέα των ενσαρκωμένων υιών (ή θυγατέρων) ενός θεού που βασανίστηκαν, πέθαναν και επέστρεψαν στην ζωή, ήταν ευρέως διαδεδομένη στην Μέση Ανατολή (στην Κίνα π.χ. δεν συναντάμε τέτοιες δοξασίες), τουλάχιστον 1000 χρόνια πριν τον Χριστιανισμό. Απο κει εξαπλώθηκε στον μεσογειακό κόσμο, κυρίως μέσω των Φοινίκων (Χαναναίων), και στην συνέχεια ενσωματώθηκε από τις ντόπιες ελληνορωμαϊκές δοξασίες. Η πιο αρχαία αναφορά είναι της Ινάννα-Ιστάρ (εκτελέστηκε και κρεμάστηκε γυμνή πάνω σ’ ενα καρφί στον κάτω κόσμο, πριν αναστηθεί θριαμβευτικά την τρίτη μέρα) και του Ντουμούζι-Ταμμούζ, του Βάαλ και της Ανατ κ.α. όπως μας εξιστορούν οι αρχαίες Σουμεριακές, Ουγκαριτικές και Ασσυριακές επιγραφές.
Ο Ωριγένης, στα “Σχόλια επί του Ιεζεκιήλ” (P.G. Migne, 13:797-800), μας μαρτυρεί πως στην εποχή του ο Ταμμούζ δοξάζονταν σαν Άδωνις, και πως ο θάνατος και η επάνοδός του στη ζωή (“απο νεκρών αναστάντι”) τιμώνταν σε ειδικές τελετές, εξηγώντας έτσι την αναφορά στον Ιεζεκιήλ 8.14 όπου γίνεται λόγος για τις γυναίκες που θρηνούν τον θάνατο του Ταμμούζ στις πύλες τις Ιερουσαλήμ. Ο Ζαχαρίας 12.11 κάνει λόγο για τον θρήνο του Αδάδ-Ριμμών (Βάαλ) στην Μεγιδδώ. Ακόμα και χιλιάδες χρόνια πριν τον Χριστιανισμό, έχουμε αναφορές για τον θάνατο και την ένδοξη ανάσταση του ‘Οσιρι στα πυραμιδικά κείμενα.
Ο Πλούταρχος, στον 1ο αιώνα, εξιστορεί τα “παθήματα δαιμόνων μεγάλων” (Περί Ίσιδος και Οσίριδος: 21.359γ-24.360δ), δηλαδή τα βάσανα των ενδιάμεσων οντοτήτων μεταξύ θεών και ανθρώπων, ακριβώς όπως και ο Παύλος μιλάει για τα παθήματα του “μεσίτη” Χριστού (Β Κορ. 1,5. Φιλ. 3.10, Α Πετρ. 1.11, 4.13, 5.1).
Aλλού ο Πλούταρχος παρουσιάζει τους μύθους για τις διάφορες εκδοχές του Διόνυσου όπου ενσαρκώνεται, πεθαίνει και ανασταίνεται (Περι του ΕΙ του ἐν Δελφοίς, 388-389), αν και τους θεωρεί αλληγορίες.
Στα μέσα του 2ου αιώνα, ο Ιουστίνος ο μάρτυρας, θα γράψει τα εξής:
«Εξ’ άλλου με το να λέμε ότι ο Λόγος, ο οποίος είναι το πρώτο γέννημα του Θεού, εγεννήθη χωρίς επιμιξία, ο Ιησούς Χριστός ο διδάσκαλος ημών, και ότι ο σταυρωθείς, αποθανών και αναστάς ανήλθεν εις τον ουρανόν, δεν φέρομεν τίποτε νέον πέρα από τους λεγομένους από σας υιούς του Διός… Και αν κάποιος φέρει αντίρρηση ότι (ο θεός μας) σταυρώθηκε, αυτό ήταν κοινό με τους υιούς του Δία, που βασανίστηκαν, όπως έχει ήδη ειπωθεί. Αυτά τα θανάσιμα μαρτύρια τους, ιστορούνται με διαφορετικό τρόπο, ώστε το μοναδικό Του πάθος, να μην φαίνεται το ίδιο, και όπως υποσχεθήκαμε να αποδείξουμε δια του λόγου, ο Ιησούς είναι καλύτερος (απ’αυτούς) μέσω των πράξεων Του. » (Απολογία 1.21,22)
Ωστόσο, ο Ιουστίνος, θα αιτιολογήσει αυτές τις επιφανειακές ομοιότητες αυτές με τις ενέργειες των δαιμόνων προς παραπλάνηση του κόσμου…
Στον «Διάλογο προς Τρύφωνα», αναφέρει : «Γνώριζε λοιπόν καλώς, ω Τρύφων, προσέθεσα ότι όσα παραποιών έκαμεν ο λεγόμενος διάβολος ώστε να λεχθούν εις τους Έλληνας, και όσα ενήργησε δια των μάγων της Αιγύπτου και δια των επί του Ηλία ψευδοπροφητών, και αυτά μου κατέστησαν σταθεράν την εις τας Γραφάς γνώσιν και πίστιν. Όταν δηλαδή λέγουν ότι ο Διόνυσος εγεννήθη ως υιός του Διός από μίξιν την οποία είχε με την Σεμέλην και αυτός έγινεν εφευρέτης της αμπέλου, και διηγούνται ότι, αφού διεσπαράχθη και απέθανεν, ανέστη και ανήλθεν στον ουρανόν, και κατά τας μυστηριακάς τελετάς τον παρουσιάζουν όνον, δεν πρέπει να εννοήσω ότι μιμούνται την προαναφερθείσα και υπό του Μωυσέως καταγραφείσα προφητεία του πατριάρχου Ιακώβ;» (Διάλογος με τον Τρύφωνα, 70).
Ο ισχυρισμός του Παύλου “επειδὴ καὶ Ἰουδαῖοι σημεῖον αἰτοῦσι καὶ Ἕλληνες σοφίαν ζητοῦσιν, ἡμεῖς δὲ κηρύσσομεν Χριστὸν ἐσταυρωμένον, Ἰουδαίοις μὲν σκάνδαλον, Ἕλλησι δὲ μωρίαν” (Α Κορ 22-23) είναι εσφαλμένος αν τον δούμε σαν γενίκευση, διότι αμέσως μετά μας λέει πως για μερικούς Εβραίους και Εθνικούς ο εσταυρωμένος Χριστός ΔΕΝ ήταν “λίθος προσκόμματος“.
Πράγματι, η ιδέα ενός δοξασμένου μάρτυρα του θεού δεν ήταν καθόλου παράξενη, ακόμα και για την εβραϊκή παράδοση. Στους Ψαλμούς 116,14 και στον Ησαϊα 53 προβάλλεται ένα γενικό μοντέλο για τέτοιου είδους δοξασμένους μάρτυρες. Ακόμα και στον Δανιήλ 9:26 υπάρχει η ιδέα ενός θανατωμένου μεσσία. 'Αρα η ιδέα ενός αγίου μάρτυρα ή μεσσία δεν θα ήταν βλάσφημη ούτε καν για τους Ταλμουδικούς Εβραίους. Αλλά ούτε και για τους Εθνικούς θα ήταν ανοησία ή σκάνδαλο, αφού η παράδοση τους έβριθε τέτοιων ιστοριών. Μια ανάλογη περίπτωση είναι η περίπτωση του 'Αττι. Ο 'Αττις ήταν ένας θεός που πέθανε δια ευνουχισμού και μετά επανήλθε στη ζωή. Μάλιστα ο Αυγουστίνος στην Πολιτεία του Θεού (6:10-11) θα υποστηρίξει πως ο θάνατος του ‘Αττι (του οποίου οι οπαδοί ευνουχίζονταν προς τιμήν του) ήταν σκάνδαλο και ανοησία για πολλούς. Είναι όμως αυτό απόδειξη πως ο μύθος του ήταν πραγματικός;
Ένα άλλο ζήτημα είναι η έννοια της σταύρωσης. Σήμερα θεωρούμε δεδομένο πως με τον όρο αυτό εννοούμε τον κλασικό ρωμαϊκό τρόπο εκτέλεσης. Ωστόσο ο μελετητής και θεολόγος Gunnar Samuelsson (Crucifixion in Antiquity: An Inquiry into the Background of the New Testament Terminology of Crucifixion, 2011- βλ. και συνέντευξη του) έχει αποδείξει πως η παραδοσιακή κατανόηση του όρου “σταύρωση” δεν υπήρχε στο ελληνικό λεξιλόγιο. Μάλιστα αυτός ο όρος παραπέμπει και σε πολλές άλλες μεθόδους θανάτωσης, όχι μόνο στον ελληνορωμαϊκό κόσμο αλλά και όπως περιγράφονται στην Παλαιά Διαθήκη.
Γιατί όμως ο Παύλος παραπονιέται πως οι Εβραίοι ζητούν “σημεία” και οι Έλληνες “αποδείξεις” (Α Κορ.1:22-24) γι’ αυτό το γεγονός; Ίσως η εξήγηση να είναι πως στην εποχή που κηρύττει ο Παύλος, η θεολογία του εσταυρωμένου Χριστού βασίζονταν σε περίεργους ισχυρισμούς οραμάτων και προσωπικών ιερών αποκαλύψεων, και όχι απαραίτητα σε κάποια πρόσφατη φυσική ή ιστορική εμπειρία. Πάντως η ιδέα ενός θανατωμένου σωτήρα δεν ήταν “λίθος προσκόμματος” για κανέναν.
Αν και κανείς δεν μπορεί να αποδείξει την ιστορική ανυπαρξία ενός προσώπου, το ίδιο θα μπορούσαμε να ισχυριστούμε και για δεκάδες άλλες μυθικές προσωπικότητες της αρχαιότητας. Ωστόσο ξέρουμε πως από πολύ νωρίς υπήρχε το ρεύμα των Δοκητών Χριστιανών, οι οποίοι αρνούνταν την γήινη ενσάρκωση του Χριστού.
Ακόμα και στα γραπτά των αρχαίων επικριτών του Χριστιανισμού υπάρχει μια αίσθηση αμφισβήτησης του ιστορικού πυρήνα των ευαγγελίων. Ο Πορφύριος στο απόσπασμα 15, αναφέρει: ”Οι ευαγγελιστές επινόησαν, δεν εξιστόρησαν, τα γεγονότα που αφορούν τον Ιησού”. (Απαντα Πορφυρίου, σελ. 125,Κάκτος). Ο Ιουλιανός αναφέρει: ”η μηχανορραφία των Γαλιλαίων είναι κατασκεύασμα ανθρώπων που τη σύνταξαν από κακή πρόθεση” (Άπαντα Ιουλιανού, τόμος 3, σελ. 165, Ζήτρος ).
Το βαβυλωνιακό Ταλμούδ, γραμμένο μεταξύ 2ου και 5ου αιώνα, μας πληροφορεί πως αυτός ο “Ιησούς ο Ναζωραίος” ήταν γιος μιας Μαρίας, η οποία μοίχευσε με έναν Ρωμαίο στρατιώτη ονόματι Πανδίρας (λογοπαίγνιο με το Παρθένος;). Αυτός ο Ιησούς ήταν γνωστός και σαν “Μπεν Στάντα” (γιoς του Απίστου) και κατηγορήθηκε για μαγεία και αποστασία. Τελικά λιθοβολήθηκε στη Λύδδα και προφανώς μετά κρεμάστηκε βάσει του εβραϊκού νόμου μια μέρα πριν το Πάσχα (κάτι που ταιριάζει με το χρονοδιάγραμμα στο Κατά Ιωάννη και ανταποκρίνεται στον εβραϊκό νόμο).
Mε άλλα λόγια, η αναφορά στο Ταλμούδ είναι απλά μέρος μια εβραϊκής πολεμικής εναντίον του Ναζωριανού Χριστιανισμού και έχουμε και την αναφορά του Επιφάνιου (Πανάριον) ότι αυτή η σέκτα είχε επιβιώσει μέχρι την εποχή του. Πάλι είμαστε αντιμέτωποι με μια σύγχυση που δικαιολογείται μόνο με έναν μυθικό Ιησού, όπου η κάθε σέκτα θα μπορούσε να τον είχε τοποθετήσει οπουδήποτε στην ιστορία.
Ακόμα και στη Δύση δεν υπήρχε ποτέ ξεκάθαρη άποψη για το πότε ακριβώς γεννήθηκε ο Ιησούς. Ο Ματθαίος π.χ. τοποθετεί τη γέννηση επί Ηρώδη του Μεγάλου και ο Λουκάς την περίοδο του Κυρήνιου, δηλαδή δέκα χρόνια αργότερα. Επίσης δεν μπορούσαν να συμφωνήσουν για το πότε ακριβώς πέθανε. Ο Ιωάννης τοποθετεί την σταύρωση την ημέρα πριν το Πάσχα του 30 ή 33 ΚΕ, ενώ οι Συνοπτικοί το Πάσχα του 27 ή 34 ΚΕ.
Τέτοιες, βέβαια, παρανοήσεις θα μπορούσαν να γίνουν για οποιοδήποτε ιστορικό πρόσωπο. Αλλά ακόμα πιο εκπληκτικό είναι το γεγονός πως δεν ήταν σίγουροι για το ποιος εκτέλεσε τον Ιησού: Οι Ρωμαίοι υπό τον Πόντιο Πιλάτο (όπως φαίνεται στα κανονικά Ευαγγέλια) ή οι Εβραίοι υπό τον Ηρώδη Αντύπα (όπως φαίνεται στο Ευαγγέλιο του Πέτρου, ενώ ενδείξεις αυτής της ιστορίας βρίσκονται και στις Πράξεις 5:30 σε συνδυασμό με τους Γαλ.3:13 και την προσθήκη στην Α Θεσσ. 2,15-16); Περιέργως ο Λουκάς εισάγει αυτόν τον Ηρώδη στην ιστορία τροποποιώντας τον Μάρκο (Μάρκος 15:15-20 – Λουκάς 23.11). Στο Ευαγγέλιο όμως του Πέτρου είναι ο Ηρώδης που τον εκτελεί, όχι ο Πιλάτος. Και αυτό το Ευαγγέλιο ήταν το πιο δημοφιλές στην Ανατολή πριν αντικατασταθεί από τον Κανόνα.
Πάλι είμαστε αντιμέτωποι με την μεθοδολογία που παράγει μύθους και θρύλους.
Ακόμα και στα γραπτά των αρχαίων επικριτών του Χριστιανισμού υπάρχει μια αίσθηση αμφισβήτησης του ιστορικού πυρήνα των ευαγγελίων. Ο Πορφύριος στο απόσπασμα 15, αναφέρει: ”Οι ευαγγελιστές επινόησαν, δεν εξιστόρησαν, τα γεγονότα που αφορούν τον Ιησού”. (Απαντα Πορφυρίου, σελ. 125,Κάκτος). Ο Ιουλιανός αναφέρει: ”η μηχανορραφία των Γαλιλαίων είναι κατασκεύασμα ανθρώπων που τη σύνταξαν από κακή πρόθεση” (Άπαντα Ιουλιανού, τόμος 3, σελ. 165, Ζήτρος ).
Το βαβυλωνιακό Ταλμούδ, γραμμένο μεταξύ 2ου και 5ου αιώνα, μας πληροφορεί πως αυτός ο “Ιησούς ο Ναζωραίος” ήταν γιος μιας Μαρίας, η οποία μοίχευσε με έναν Ρωμαίο στρατιώτη ονόματι Πανδίρας (λογοπαίγνιο με το Παρθένος;). Αυτός ο Ιησούς ήταν γνωστός και σαν “Μπεν Στάντα” (γιoς του Απίστου) και κατηγορήθηκε για μαγεία και αποστασία. Τελικά λιθοβολήθηκε στη Λύδδα και προφανώς μετά κρεμάστηκε βάσει του εβραϊκού νόμου μια μέρα πριν το Πάσχα (κάτι που ταιριάζει με το χρονοδιάγραμμα στο Κατά Ιωάννη και ανταποκρίνεται στον εβραϊκό νόμο).
Mε άλλα λόγια, η αναφορά στο Ταλμούδ είναι απλά μέρος μια εβραϊκής πολεμικής εναντίον του Ναζωριανού Χριστιανισμού και έχουμε και την αναφορά του Επιφάνιου (Πανάριον) ότι αυτή η σέκτα είχε επιβιώσει μέχρι την εποχή του. Πάλι είμαστε αντιμέτωποι με μια σύγχυση που δικαιολογείται μόνο με έναν μυθικό Ιησού, όπου η κάθε σέκτα θα μπορούσε να τον είχε τοποθετήσει οπουδήποτε στην ιστορία.
Ακόμα και στη Δύση δεν υπήρχε ποτέ ξεκάθαρη άποψη για το πότε ακριβώς γεννήθηκε ο Ιησούς. Ο Ματθαίος π.χ. τοποθετεί τη γέννηση επί Ηρώδη του Μεγάλου και ο Λουκάς την περίοδο του Κυρήνιου, δηλαδή δέκα χρόνια αργότερα. Επίσης δεν μπορούσαν να συμφωνήσουν για το πότε ακριβώς πέθανε. Ο Ιωάννης τοποθετεί την σταύρωση την ημέρα πριν το Πάσχα του 30 ή 33 ΚΕ, ενώ οι Συνοπτικοί το Πάσχα του 27 ή 34 ΚΕ.
Τέτοιες, βέβαια, παρανοήσεις θα μπορούσαν να γίνουν για οποιοδήποτε ιστορικό πρόσωπο. Αλλά ακόμα πιο εκπληκτικό είναι το γεγονός πως δεν ήταν σίγουροι για το ποιος εκτέλεσε τον Ιησού: Οι Ρωμαίοι υπό τον Πόντιο Πιλάτο (όπως φαίνεται στα κανονικά Ευαγγέλια) ή οι Εβραίοι υπό τον Ηρώδη Αντύπα (όπως φαίνεται στο Ευαγγέλιο του Πέτρου, ενώ ενδείξεις αυτής της ιστορίας βρίσκονται και στις Πράξεις 5:30 σε συνδυασμό με τους Γαλ.3:13 και την προσθήκη στην Α Θεσσ. 2,15-16); Περιέργως ο Λουκάς εισάγει αυτόν τον Ηρώδη στην ιστορία τροποποιώντας τον Μάρκο (Μάρκος 15:15-20 – Λουκάς 23.11). Στο Ευαγγέλιο όμως του Πέτρου είναι ο Ηρώδης που τον εκτελεί, όχι ο Πιλάτος. Και αυτό το Ευαγγέλιο ήταν το πιο δημοφιλές στην Ανατολή πριν αντικατασταθεί από τον Κανόνα.
Πάλι είμαστε αντιμέτωποι με την μεθοδολογία που παράγει μύθους και θρύλους.
5ο επιχείρημα: Το πάθος και η σταύρωση του Ιησού είναι αδιαμφισβήτητο ιστορικό γεγονός
Για ακόμη μία φορά οι χριστιανοί απολογητές επικαλούνται τα Ευαγγέλια για να αποδείξουν… τα Ευαγγέλια. Η αλήθεια είναι ότι τίποτα στην ιστορία του Πάθους δεν είναι ρεαλιστικό.
Mία από τις πιο προφανείς ενδείξεις ότι ο “Μάρκος” έγραφε φαντασία, είναι η ιστορία της δίκης του Ιησού με τον Βαραββά. Φυσικά κανένας Ρωμαίος κυβερνήτης δεν θα άφηνε ελεύθερο έναν στασιαστή, ούτε το έθιμο της αμνηστίας του Πάσχα μαρτυρείται κάπου. Όλο το σκηνικό αποτελεί μια αναπαράσταση της πανάρχαιας εβραϊκής τελετής του Γιομ Κιππούρ, του αποδιοπομπαίου τράγου και της εξιλέωσης. Ακόμα και το όνομα “Βαραββάς” (Μπαρ-Αμπας) στα αραμαϊκά σημαίνει “Υιος του Πατέρα“, ο οποίος απελευθερώνεται μεταφέροντας μακριά τις αμαρτίες του Ισραηλ, ενώ ο Ιησούς γίνεται η θυσία αίματος για να εξιλεωθεί το Ισραήλ. Αυτή ήταν κυριολεκτικά η τελετή του Γιομ Κιππούρ, όπως περιγράφεται στο Λευιτικό 16 και το Mishnah Yoma 6.1b, όπου δύο όμοιες κατσίκες παίζαν αυτούς τους δύο ρόλους.
Ο εκκλησιαστικός Ωριγένης, στον 3ο αιώνα, όχι μόνο είχε κάνει την σύνδεση του Βαραββά με το Γιομ Κιππούρ (Ομιλία για το Λευιτικό 10.2.2), αλλά διαβεβαίωνε πως το όνομα του στην αρχική παράδοση ήταν “Ιησούς Βαραββάς” (Σχόλια επί του Ματθαίου 121), το oποίο τελικά αφαιρέθηκε γιατί θεωρήθηκε προσβολή να έχει ο Ιησούς το ίδιο όνομα με έναν κακοποιό. Επιπλέον, ο Ωριγένης έβλεπε τον Βαραββά σαν το ίδιο το Ισραήλ, το οποίο στο όνομα του αποδιοπομπαίου τράγου παραδίνονταν στον Διάβολο.
Πράγματι, είναι απίθανο αυτή η ιστορία να είναι πραγματική, αλλά σαν θρησκευτικός μύθος έχει ξεκάθαρο νόημα.
Προσέξτε επίσης πως οι Εβραίοι αντιμετωπίζουν τον Ιησού ακριβώς όπως τον αποδιοπομπαίο τράγο: τον χλευάζουν, τον χτυπούν, αν και ο Βαρραβάς υποτίθεται πως παίζει αυτόν το ρόλο. Το μήνυμα εδώ είναι πως οι Εβραίοι είναι πλανημένοι και δεν καταλαβαίνουν ποιος είναι ο πραγματικός μεσσίας.
Αλλά και στην συνέχεια, τίποτα δεν είναι ιστορικά ρεαλιστικό. ‘Ολη η ιστορία της Σταύρωσης είναι εμπνευσμένη από τους Ψαλμούς 22 του Δαβίδ, προκειμένου ο Ιησούς να ταιριάζει απόλυτα με τον εβραϊκό μυθότυπο.
| καὶ σταυρώσαντες αὐτὸν διαμερίζονται τὰ ἱμάτια αὐτοῦ βάλλοντες κλῆρον ἐπ᾿ αὐτὰ τίς τί ἄρῃ. (Μαρκ.15:24) | διεμερίσαντο τὰ ἱμάτιά μου ἑαυτοῖς καὶ ἐπὶ τὸν ἱματισμόν μου ἔβαλον κλῆρον. (Ψαλμ.21:19) |
| Καὶ οἱ παραπορευόμενοι ἐβλασφήμουν αὐτὸν κινοῦντες τὰς κεφαλὰς αὐτῶν καὶ λέγοντες· οὐά, ὁ καταλύων τὸν ναὸν καὶ ἐν τρισὶν ἡμέραις οἰκοδομῶν! (Μαρκ 15:29-31) | πάντες οἱ θεωροῦντές με ἐξεμυκτήρισάν με, ἐλάλησαν ἐν χείλεσιν, ἐκίνησαν κεφαλήν· 9 ἤλπισεν ἐπὶ Κύριον, ῥυσάσθω αὐτόν· σωσάτω αὐτόν, ὅτι θέλει αὐτόν. (Ψαλμ:21.8-9) |
| ὁ Θεός μου ὁ Θεός μου, εἰς τί με ἐγκατέλιπες; (Μαρκ.15:34) | Ο ΘΕΟΣ, ὁ Θεός μου, πρόσχες μοι· ἵνα τί ἐγκατέλιπές με; (Ψαλμ. 21:1) |
Άλλα κείμενα που χρησιμοποιεί ο Μάρκος για να κατασκευάσει την αφήγησή του είναι ο Ψαλμός 69 και στοιχεία από τον Ζαχαρία 9-14, ο Ησαϊας 53 και η Σοφία Σολομώντος 2. Κάτι τέτοιο, όμως, αποκαλείται μυθοπλασία και όχι ιστορία ανάμνησης. Λίγοι μελετητές θα διαφωνούσαν με το προηγούμενο. Επίσης, όλο το σκηνικό της σταύρωσης έχει αφηγηματικούς παραλληλισμούς με την βάπτιση του Ιησού, επειδή θεολογικά η βάπτιση κατανοούνταν απ’τους πρώτους χριστιανούς ως ένας συμβολικός θάνατος-ανάσταση (Προς Ρωμαίους 6:3-4). Ολο το σκηνικό είναι μια καθαρά λογοτεχνική κατασκευή και μάλλον απίθανο να μιλάμε για ρεαλιστική αφήγηση:
-Ο Ιωάννης κράζει με δυνατή φωνή (“φωνὴ βοῶντος ἐν τῇ ἐρήμῳ” Μάρκος 1:3)
Ο Ιησούς κραυγάζει στον σταυρό (Μάρκος 15:34)
–Γίνεται έμμεση αναφορά στον Ηλία, [είχε γίνει ερημίτης κοντά στον Ιορδάνη] (Μάρκος 1:6)
Γίνεται αναφορά στον Ηλία κατά την σταύρωση (Μάρκος 15:34-36)
-“Σχίζονται” οι ουρανοί (Μάρκος 1:10)
“Σχίζεται” το παραπέτασμα του ναού όπου ήταν ζωγραφισμένοι οι ουρανοί, σύμφωνα με τον “Εβραϊκό Πόλεμο 5.212-14” του Ιώσηπου (Μάρκος 15:38)
–Το 'Αγιο πνεύμα καταβαίνει στον Ιησού (Μάρκος 1:10)
Το πνεύμα εξέρχεται του Ιησού (Μάρκος 15:37)
–Ο θεός αναγνωρίζει τον Ιησού ως υιό του (Μάρκος 1:11)
Ο Ρωμαίος εκατόνταρχος αναγνωρίζει τον Ιησού ως υιο του θεού (Μάρκος 15:39)
(Παρακάτω θα αναλύσω την φιλολογική τεχνική inclusio που ακολουθεί ο Μάρκος)
Τι γίνεται τώρα με τα υπόλοιπα κεφάλαια του Πάθους; 'Ολο το σκηνικό ανταποκρίνεται στο τελετουργικό του εβραϊκού Πάσχα. Σύμφωνα με την Τορά, ο αμνός του Πάσχα διαλέγονταν την 10η μέρα του μήνα (Εξοδος 12,3) και σφαγιάζονταν το σούρουπο της 14ης (Εξ. 12,6). Και μετά τρώγωνταν την 15η μέρα του μήνα (οι εβραϊκές μέρες ξεκινούσαν με το ηλιοβασίλεμα).
Αυτό είναι ό,τι ακριβώς συμβαίνει στον Ιησού. Την 10η μέρα του μήνα Νισάν μπαίνει θριαμβευτικά στην Ιερουσαλήμ. Την 15η μέρα του μήνα γίνεται ο μυστικός δείπνος, όπου Ιησούς παραδίδει το σώμα και το αίμα του και εκτελείται την επόμενη το απόγευμα, στην ένατη ώρα. Το Κατά Ιωάννην βέβαια αλλάζει την ιστορία και έχει τον Ιησού να εκτελείται την 14η μέρα, δηλαδή την μέρα του πασχαλινού αμνού.
Με άλλα λόγια, ο Μάρκος έχει διαμορφώσει την ιστορία του ώστε ο Ιησούς να συμβολίζει το εβραϊκό πασχαλινό αρνί, και όπως είδαμε πιο πάνω χρησιμοποίησε την δίκη του Βαραββά για να επαναπροσδιορίσει τον συμβολισμό του Γιομ Κιππούρ. Ο Ιησούς από θεολογικής άποψης ήταν επίσης η απαρχή των αναστημένων (Α Κορ. 15:20-23) και η Τορά πρόσταζε πως η Μέρα των πρώτων καρπών (συγκομιδής) γίνονταν την επομένη του πρώτου Σαββάτου του Πάσχα (Λευιτικό 23,5, 10-11). Έτσι ο Μάρκος έχει τον Ιησού να ανασταίνεται την Κυριακή.
'Ολη η ιστορία είναι λογοτεχνική αφήγηση και δεδομένου πως στις άγιες μέρες δεν γίνονταν εκτελέσεις, η αφήγηση του Μάρκου στερείται οποιασδήποτε ιστορικής αξιοπιστίας. Επίσης ξέρουμε πως οι σημαντικές δίκες έπρεπε να γίνονται κατά την διάρκεια δύο ημερών και ποτέ Σάββατο και άγιες ημέρες ή την νύχτα (Misnah,Sanhedrin 4.1k και 5.5a)
Αν και κανείς δεν μπορεί να αποδείξει την ιστορική ανυπαρξία ενός προσώπου, το ίδιο θα μπορούσαμε να ισχυριστούμε και για δεκάδες άλλες μυθικές προσωπικότητες της αρχαιότητας. Ωστόσο ξέρουμε πως, από πολύ νωρίς, υπήρχε το ρεύμα των Δοκητών χριστιανών, οι οποίοι αρνούνταν την γήινη ενσάρκωση του Χριστού.
Ακόμα και στα γραπτά των αρχαίων επικριτών του χριστιανισμού, υπάρχει μια αίσθηση αμφισβήτησης του ιστορικού πυρήνα των ευαγγελίων. Ο Πορφύριος στο απόσπασμα 15, αναφέρει: ”Οι ευαγγελιστές επινόησαν, δεν εξιστόρησαν, τα γεγονότα που αφορούν τον Ιησού”. ('Απαντα Πορφυρίου, σελ. 125, Κάκτος). Ο Ιουλιανός αναφέρει: ”η μηχανορραφία των Γαλιλαίων είναι κατασκεύασμα ανθρώπων που τη σύνταξαν από κακή πρόθεση” (Άπαντα Ιουλιανού, τόμος 3, σελ. 165, Ζήτρος ).
Ο Επιφάνιος στον 4ο αιώνα μας βεβαιώνει (Πανάριον 19.1) πως υπήρχε μια εβραιοχριστιανική σέκτα που πίστευε πως ο Ιησούς είχε εκτελεστεί 100 χρόνια νωρίτερα, επί Αλέξανδρου Ιανναίου! Το βαβυλωνιακό Ταλμούδ, γραμμένο μεταξύ 2ου και 5ου αιώνα, όχι μόνο το επιβεβαιώνει, αλλά μας πληροφορεί πως αυτός ο “Ιησούς ο Ναζωραίος” ήταν γιος μιας Μαρίας, η οποία μοίχευσε με έναν Ρωμαίο στρατιώτη ονόματι Πανδίρας (λογοπαίγνιο με το Παρθένος;). Αυτός ο Ιησούς ήταν γνωστός και σαν “Μπεν Στάντα” (γιoς του Άπιστου) και κατηγορήθηκε για μαγεία και αποστασία. Τελικά λιθοβολήθηκε στην Λύδδα και προφανώς μετά κρεμάστηκε βάσει του εβραϊκού νόμου μια μέρα πριν το Πάσχα (κάτι που ταιριάζει με το χρονοδιάγραμμα στο Κατά Ιωάννη και ανταποκρίνεται στον εβραϊκό νόμο).
Mε άλλα λόγια, η αναφορά στο Ταλμούδ είναι απλά μέρος μια εβραϊκής πολεμικής εναντίον του Ναζωριανού Χριστιανισμού και έχουμε και την αναφορά του Επιφάνιου ότι αυτή η σέκτα είχε επιβιώσει μέχρι την εποχή του. Πάλι είμαστε αντιμέτωποι με μια σύγχυση που δικαιολογείται μόνο με έναν μυθικό Ιησού, όπου η κάθε σέκτα θα μπορούσε να τον είχε τοποθετήσει οπουδήποτε στην ιστορία.
Ακόμα και στην Δύση, δεν υπήρχε ποτέ ξεκάθαρη άποψη για το πότε ακριβώς γεννήθηκε ο Ιησούς. Ο Ματθαίος π.χ. τοποθετεί την γέννηση επί Ηρώδη του Μεγάλου και ο Λουκάς την περίοδο του Κυρήνιου, δηλαδή δέκα χρόνια αργότερα. Επίσης δεν μπορούσαν να συμφωνήσουν για το πότε ακριβώς πέθανε. Ο Ιωάννης τοποθετεί την σταύρωση την ημέρα πριν το Πάσχα του 30 ή 33 κε, ενώ οι Συνοπτικοί το Πάσχα του 27 ή 34 κε.
Τέτοιες, βέβαια, παρανοήσεις θα μπορούσαν να γίνουν για οποιοδήποτε ιστορικό πρόσωπο. Αλλά ακόμα πιο εκπληκτικό είναι το γεγονός πως δεν ήταν σίγουροι για το ποιος εκτέλεσε τον Ιησού: Οι Ρωμαίοι υπό τον Πόντιο Πιλάτο (όπως φαίνεται στα κανονικά Ευαγγέλια) ή οι Εβραίοι υπό τον Ηρώδη Αντύπα (όπως φαίνεται στο Ευαγγέλιο του Πέτρου, ενώ ενδείξεις αυτής της ιστορίας βρίσκονται και στις Πράξεις 5:30 σε συνδυασμό με τους Γαλ.3:13 και την προσθήκη στην Α Θεσσ. 2,15-16); Περιέργως ο Λουκάς εισάγει αυτόν τον Ηρώδη στην ιστορία τροποποιώντας τον Μάρκο (Μάρκος 15:15-20 – Λουκάς 23.11). Στο Ευαγγέλιο όμως του Πέτρου είναι ο Ηρώδης που τον εκτελεί, όχι ο Πιλάτος. Και αυτό το Ευαγγέλιο ήταν το πιο δημοφιλές στην Ανατολή πριν αντικατασταθεί από τον Κανόνα.
Πάλι είμαστε αντιμέτωποι με την μεθοδολογία που παράγει μύθους και θρύλους.
7ο επιχείρημα: Ο Εβραίος ιστορικός Ιώσηπος αναφέρει δυο φορές τον Ιησού.
Το Τestimonium Flavianum (Ιουδαϊκές Αρχαιότητες 18:63-64) είναι η πιο διάσημη εξωβιβλική αναφορά για τον Ιησού. Ωστόσο κανένας εκκλησιαστικός των πρώτων αιώνων δεν φάνηκε να γνωρίζει το επίμαχο απόσπασμα. Ακόμα και ο Ωριγένης, στην σκληρή πολεμική του ενάντια στον Κέλσο, δεν φαίνεται να γνωρίζει το ΤF, ακόμα και όταν προσπαθεί να παρουσιάσει εξωχριστιανικές αποδείξεις απέναντι στις προκλήσεις του τελευταίου (Κατά Κέλσου 1,37-41 και 1,42). Το μοναδικό που λέει ο Ωριγένης για τον Ιώσηπο είναι πως “ο Ιώσηπος δεν πίστευε στον Ιησού ως Xριστό” (1.47), μια δήλωση που ίσως απλά υπονοούσε πως ο Ιώσηπος, σαν ορθόδοξος Εβραίος, δεν ήταν Χριστιανός. Επίσης είναι απίθανο ο Ιώσηπος να χρησιμοποίησε εκφράσεις όπως “aν είναι θεμιτό να τον αποκαλέσουμε άνθρωπο (τον Ιησού)” ή “όπως προείπαν οι θείοι προφήτες γι’ αυτόν” ή “και την τρίτη μέρα εμφανίστηκε στους ακολούθους του“, και μάλιστα χωρίς να εξηγεί τίποτα στο εθνικό κοινό του, όπως τους λόγους που αυτός ο Χριστός καταδικάστηκε από τον Πιλάτο ή τι σήμαινε ο τίτλος του Χριστού κλπ. Ακόμα φαίνεται περίεργο που ο Ιώσηπος δεν εξετάζει το δόγμα της “φυλής των χριστιανών” (Μια γνωστή έκφραση του εκκλησιαστικού Ευσέβιου) όπως κάνει για άλλες θρησκευτικές φράξιες της εποχής του (Φαρισσαίοι, Σαδδουκαίοι, Ζηλωτές, Εσσαίοι).
Αλλα ακόμα και αν το TF είναι γνήσια αναφορά, είναι απλά εξαρτώμενη από κάποιο ευαγγέλιο, μάλλον το Κατά Λουκάν, όπως έχει αποδείξει ο G.J. Goldberg (The Coincidences of the Testimonium of Josephus and the Emmaus Narrative of Luke,” The Journal for the Study of the Pseudepigrapha 13 [1995]) [8] ο οποίος ανακάλυψε 19 μοναδικούς παραλληλισμούς με την αφήγηση του Κατά Λουκάν (τόσο στην σειρά όσο και το λεξιλόγιο) στην οποία βασίστηκε είτε κάποιος χριστιανός αντιγραφέας είτε ο ίδιος ο Ιώσηπος, αν και το δεύτερο είναι απίθανο γιατί ο Ιώσηπος θα εξέταζε το κείμενο με κριτική ματιά και περισσότερες επεξηγήσεις. Επίσης ο Ken Olson (A Eusebian Reading of the Testimonium Flavianum,” in Eusebius of Caesarea: Tradition and Innovations [Harvard University Press, 2013], pp. 97-114) [9] , έχει εντοπίσει στοιχεία στην γλώσσα του κειμένου που ανήκουν στον εκκλησιαστικό Ευσέβιο, μια υπόθεση που έχει ενισχυθεί απο τους Alice Whealey (Josephus,Eusebius and the Testimonium Flavianum), τον ειδικό στην μελέτη του Ιώσηπου Louis Feldman (“On the authenticity of the Testimonium Flavianum Attributed to Josephus“), καθώς και τον Paul Hopper (“A_Narrative_Anomaly_in_Josephus, 2014″).
Υπάρχει επίσης και ένα αραβικό αντίγραφο του Testimonium Flavianum, αλλά έχει αποδειχθεί οτι προέρχεται απο ένα συριακό αντίγραφο της εποχής του Ευσέβιου και είναι γραμμένο απο την οπτική ενός Εβραίου για τον Ιησού και αυτό εξηγεί τις διαφοροποιήσεις σε φράσεις όπως “Πιστεύονταν πως ήταν ο Χριστός” και όχι “Αυτός ήταν ο Χριστός” . (Alice Whealey. 2008. “The Testimonium Flavianum in Syriac and Arabic.” New TestamentStudies 54.4: 573–90.)
Να σημειωθεί ότι το ΤF αγνοείται επίσης απο τους Μάρτυρα Ιουστίνο, Θεόφιλο Αντιοχείας, Μελίτων Σάρδεων, Μινούκιο Φήλιξ, Ειρηναίο, Κλήμη Αλεξανδρείας, Επιφάνιο, Ιούλιο Αφρικανό, Ψευδοϊουστίνο, Τερτυλλιανό, Ιππόλυτο Ρώμης, Μεθόδιο, Λακτάντιο, Ωριγένη, Ιουλιανό, Ιωάννη Χρυσόστομο, ακόμα και τον Φώτιο τον 9ο αιώνα.
Υπάρχει όμως και μια δεύτερη αναφορά στον Ιώσηπο (Ιουδαϊκές Αρχαιότητες 20.200) σχετικά με τον Ιάκωβο, ο οποίος καλείται “αδερφός του Ιησού, του λεγομένου Χριστού” και καταδικάζεται μαζί με άλλους Εβραίους από τον αρχιερέα 'Ανανο. Η γνησιότητα αυτού του αποσπάσματος γενικά δεν αμφισβητείται, αν και οι πρώιμοι εκκλησιαστικοί δεν φαίνεται να το επισημαίνουν ή έστω την ιστορία που αφηγείται (αν και κάποιοι μελετητές διαφωνούν). Υπάρχουν όμως μερικές σημαντικές παρατηρήσεις:
α) Η φράση “του λεγομένου Χριστού” είναι εκείνη που θα συναντούσαμε στην υποσημείωση ενός συγγραφέα, ή ακόμα και αντιγραφέα, προκειμένου να υπενθυμίζει στους αναγνώστες του οτι αυτός ο Ιησούς που αναφέρεται είναι ο Χριστός. Αυτή η φράση είναι ένα γνωστό χριστιανικό ιδίωμα όπως π.χ. στον Ματθαίο 1.16 (όπου γίνεται αναφορά στην οικογένεια του Ιησού), στον Ματθαίο 27.17, 27.22 και στον Ιωάννη 4.25. Αυτή η φράση ήταν επίσης γνωστή σε αρκετούς πρώιμους εκκλησιαστικούς όπως ο Ιουστίνος ο μάρτυρας (Απολογία 1.30.1, Διάλογος με τον Τρύφωνα 32.1) και ο Ωριγένης (Κατα Κέλσου 4.28), στα “Σχόλια επι του Ματθαίου και του Ιωάννη” και φυσικά όπου αλλού παραφράζει τον Ηγήσιππο (Κατά Κέλσου 1.47, 2:13). Αν και δεν είναι απίθανο η φράση να ανήκει στον Ιώσηπο, αυτή η σύμπτωση θα μπορούσε να εξηγηθεί αν η φράση προήλθε από χριστιανικό χέρι.
β) Οπως είπαμε παραπάνω, αυτή η φράση παραπέμπει σε υποσημείωση προκειμένου ο αναγνώστης να αναζητήσει την αντίστοιχη πληροφορία απο το ίδιο βιβλίο. Στην συγκεκριμένη περίπτωση το άλλο απόσπασμα του Ιώσηπου. Ομως το TF δεν αναφέρει κάποιον αδερφό του Ιησού ούτε εξηγεί γιατί θα ήταν στόχος για κάποιους ή γιατί πολλοί Εβραίοι θα τον υπερασπίζονταν (για την ακρίβεια το TF δεν κάνει λόγο για κάποιον διωγμό Χριστιανών, αντιθέτως μιλάει για θρίαμβο της φυλής των Χριστιανών). Αν το ΤF υπήρχε, ο Ιώσηπος θα έπρεπε να εξηγήσει πολλά περισσότερα όπως κάνει π.χ. όταν εξετάζει αναλυτικά τους Σαδδουκαίους και παραπέμπει σε ένα προηγούμενο απόσπασμά του (Αρχαιότητες 20.199). Επίσης συχνά χρησιμοποιεί φράσεις του τύπου “όπως ανέφερα πριν“, όπως κάνει στην περίπτωση του Ιούδα του Γαλιλαίου (Αρχ. 20.102). Αν πάλι το ΤF δεν υπήρχε, ο Ιώσηπος θα έπρεπε να εξηγήσει την σημασία της λέξης “Χριστός” στο εθνικό του κοινό ώστε να συνδέσει τον διωγμό του Ιάκωβου με τους Χριστιανούς. Δεδομένου όμως πως ο Ιάκωβος δεν χαρακτηρίζεται ως Χριστιανός, πάλι ερχόμαστε αντιμέτωποι με μια υπόθεση που μόνο ένας Χριστιανός θα έκανε.
γ) Η όλη ιστορία δεν βγάζει κανένα νόημα αν αναφέρεται στον διωγμό ενός γνωστού Χριστιανού και επικεφαλής της πρώτης εκκλησίας. Γιατί πολλοί εξέχοντες Εβραίοι εξοργίστηκαν με την εκτέλεση του Ιακώβου και των ανθρώπων του και ζήτησαν την τιμωρία του Αρχιερέα ‘Ανανου; Αν πάλι δεχτούμε πως την εποχή που γράφει ο Ιώσηπος ο διωγμός των Χριστιανών ήταν δεδομένος -ο Ιώσηπος γράφει την εποχή του Δομιτιανού- θα έπρεπε να κάνει μια πιο εκτενή παρουσίαση του ζητήματος, δεδομένου πως γράφει για ένα ρωμαϊκό κοινό. Ωστόσο πουθενά δεν μας δίνεται η αίσθηση ενός γενικευμένου διωγμού εναντίον των Χριστιανών ούτε το συγκεκριμένο απόσπασμα κάνει λόγο για αυτούς.
Υπάρχει βέβαια και η άποψη ότι ο Ιάκωβος εδώ ήταν ο αδερφός του “Ιησού του γιού του Δαμναίου“, ο οποίος παρακάτω θα λάβει την θέση του Αρχιερέα, και κάποιος απλά πρόσθεσε το “του λεγομένου Χριστου” και έσβησε το “του Δαμναίου” καθώς και το όνομα του συγγενή του που σκότωσε ο Άνανος.
δ) Η ιστορία δεν συμφωνεί με όλες τις άλλες αναφορές για τον θάνατο του Ιακώβου του “αδελφού του Χριστού“, ούτε φαίνεται να είναι γνωστή σε αυτούς που έγραψαν αυτές τις αναφορές γύρω απ’αυτήν την θρυλική μορφή του πρώιμου Χριστιανισμού.
ε) Το βιβλίο των Πράξεων δεν φαίνεται να έχει γνώση αυτής της ιστορίας και είναι σίγουρα απίθανο ο χριστιανός συγγραφέας να μην είχε διαβάσει τον Ιώσηπο. Ο Λουκάς (;) παρουσιάζει συχνά τους Ρωμαίους ως προστάτες των Χριστιανών απο την εβραϊκή εχθρότητα (Γαλίωνας: Πράξεις 18.12-23, Λυσίας και Φήστος: Πράξεις 23-24, Ρωμαίοι φρουροί: Πράξεις 16.19-40, 27.42-44) και παρουσιάζει αρκετούς Εβραίους να είναι θετικά προδιατεθειμένοι απέναντι στους χριστιανούς (Γαμαλιήλ: Πράξεις 5.34-42, ακόμα και ο Ηρώδης Αγρίππας: Πράξεις 25-26). Πράγματι, το συγκεκριμένο απόσπασμα του Ιώσηπου περιέχει όλα τα παραπάνω στοιχεία και θα ήταν μια θαυμάσια ευκαιρία για τον συγγραφέα των Πράξεων να υποστηρίξει την ρητορική του. Παρόλο όμως που χρησιμοποιεί τον Ιώσηπο σαν πηγή (κεφ. 7), δεν φαίνεται να γνωρίζει το επίμαχο απόσπασμα. 'Αρα ίσως να μην υπήρχε εξαρχής.
[Για τις υπόλοιπες εξωβιβλικές αναφορές, δείτε παρακάτω]
ΔΕΣ: Ιώσηπος, περί Ιησού
8ο επιχείρημα: Κανένας Απόστολος δεν θα πέθαινε για ένα ψέμα
Αυτό είναι άλλο ένα κλασικό και συχνά επαναλαμβανόμενο επιχείρημα. Μια σωστότερη διατύπωση θα ήταν πως “κανείς δεν θα πέθαινε για κάτι που ήξερε πως δεν είναι αλήθεια”. Έχουμε όμως κάποια αξιόπιστη, σύγχρονη ή ανεξάρτητη πηγή, τόσο για τους θανάτους των Αποστόλων όσο και για την ζωή τους; Όχι ακριβώς. Ό,τι έχουμε είναι κάποιες διάσπαρτες εκκλησιαστικές παραδόσεις που κανένας σοβαρός ιστορικός δεν θα θεωρούσε σήμερα αξιόπιστες.
Η ίδια η Καινή Διαθήκη αναφέρει μόνο την εκτέλεση του Ιακώβου, του αδερφού του Ιωάννη, από τον Ηρώδη Αγρίππα (Πράξεις 12,2). Ο πρώτος μάρτυρας που αναφέρεται είναι ο λεγόμενος Στέφανος (όλως τυχαίως το όνομα του έχει συμβολική σημασία για τους μετέπειτα μάρτυρες…), ένα πρόσωπο που εμφανίζεται στις Πράξεις 7:54-60, όχι σαν μαθητής ή μάρτυρας της Ανάστασης, αλλά σαν κάποιος που βγάζει έναν πύρινο λόγο εναντίον των εβραϊκών αρχών που πάντα κατεδίωκαν τους απεσταλμένους του θεού.
Aλλά ας δεχτούμε την υπόθεση πως οι αρχικοί απόστολοι ήταν πρόθυμοι να θυσιαστούν και να δώσουν μαρτυρία για την πίστη τους. Ωστόσο παντού φαίνεται να αποφεύγουν κάθε μονοπάτι που θα οδηγούσε στην βία. Δείτε π.χ. τις περιπέτειες του Παύλου (Πράξεις 9:23-25, 29-30). Και γιατί ό,τι συνέβη στον Στέφανο δεν συνέβη και στους αποστόλους ή σε οποιονδήποτε άλλο αυτόπτη μάρτυρα;
Ακόμα και στην πιο πρώιμη αναφορά για τον θάνατο του Πέτρου, αν βέβαια είναι γνήσια, έχουμε τον ισχυρισμό πως σκοτώθηκε για πολιτικούς λόγους (όχι ακριβώς για την πίστη του). Αν η αποστολική ιστορία ήταν ψέμα, θα περιμέναμε να διέδιδαν το μήνυμά τους προστατεύοντας τους εαυτούς τους. Θα μπορούσαν εύκολα να αποτρέψουν τους ακολούθους τους απο οποιοδήποτε μονοπάτι που οδηγούσε στη βία (μια πράξη όχι λιγότερο ανήθικη απο τον πιθανό φόνο του Ανανία και της Σαπφείρας στις Πράξεις 5:1-11), ή ακόμα να είχαν εγκαταλείψει την πόλη όταν ήταν απαραίτητο (πχ στις Πράξεις 8:1). Και τι κάνανε στην Τύρο, όταν παρακαλούσαν τον Παύλο να μην επιστέψει στην Ιερουσαλήμ, στις Πράξεις 21:3-6, όπως και στις Πράξεις 22:18 κλπ;
Στην Ιερουσαλήμ μας λέγεται πως δεν υπήρχε ενιαίο μέτωπο ενάντια στην εκκλησία (Πράξεις 5:33,23:6) και μάλιστα ένα μεγάλο μέρος του λαού ήταν με το μέρος τους, προκαλώντας φόβο στους διώκτες τους (Πράξεις 5:26, 4:21-22). Επίσης κανένα άλλο αρχείο της εποχής δεν καταγράφει κάποιον εκτεταμένο διωγμό στην Ιερουσαλήμ, ούτε καν ο Ιώσηπος, αν και περιγράφει αρκετές βίαιες εξεγέρσεις. Η δικαιοδοσία του Σανχεντρίν δεν εκτείνονταν σε κάποια περιοχή εθνικών (όπως η Τύρος) και ο Σαούλ-Παύλος απλά έβαζε ανθρώπους στην φυλακή (Πράξεις 5:17, 8 :1-3) που πάντα ήταν εύκολο να αποδράσουν (Πράξεις 5:19, 5:22) [είναι σίγουρα περίεργο που η φυλάκιση γίνεται αμέσως μετά τον θάνατο του Ανανία και της Σαπφείρας….]! Ακόμα, κανένας μη-Εβραίος δεν θα νοιάζονταν γι’ αυτό το καινούργιο θρησκευτικό κίνημα, και υπήρχαν ολόκληρες πόλεις εθνικών στην Παλαιστίνη όπως οι Σαμαρείτες, που επίσης δεν θα ασχολούνταν. Μάλιστα οι ίδιες οι Πράξεις μας λένε πως υπήρχαν και περίοδοι ειρήνης (2:47, 9:31).
Υπάρχουν όμως άλλα σημαντικά ερωτήματα: Όταν ο Παύλος επιστρέφει στην Ιερουσαλήμ, κηρύττει την δοξασία του πυροδοτώντας μια εξέγερση, και είναι μόνο αυτός (Πράξεις 21:27) που διώκεται ή συλλαμβάνεται. Γιατί; Και γιατί οι λόγοι της επίθεσης δεν έχουν καμία σχέση με την χριστιανική του ιδιότητα; (21:29, 21:38) Γιατί χρειάζεται μια συνωμοσία απο ξένους προκειμένου να απαγγελθούν ψευδείς κατηγορίες και να συλληφθεί ο Στέφανος; (6:8-14) Και γιατί ο Παύλος αναφέρει πως η αιτία των διωγμών ήταν η άρνηση της περιτομής και όχι η πίστη στην Ανάσταση; (Γαλάτες 6:12)
Απο την άλλη μεριά τώρα, πως είναι δυνατόν μια διωκόμενη εκκλησία να διατηρεί ένα συμβούλιο πρεσβύτερων για χρόνια; Γιατί δεν εκτελούνται όλοι ή δεν συλλαμβάνονται; Γιατί ο μοναδικός μάρτυρας εκτελείται κατά την διάρκεια μιας μεμονωμένης εξέγερσης και μάλιστα για λόγους που ήταν καθαρά μια παρεξήγηση γύρω απο αυτό που κήρυτταν οι Χριστιανοί; (6:13-14) Υπάρχουν πολλοί λόγοι να αμφιβάλλουμε ότι ο όποιος “διωγμός” των αυτοπτών μαρτύρων θα ήταν επαρκής αιτία για να τους αποτρέψει απο οποιοδήποτε αρχικό σχέδιο. (Εδώ προτείνουμε και την μελέτη του Richard Pervo: The Mystery of Acts: Unraveling Its Story, 2008)
Αλλά ποιος πέθανε για ένα ψέμα;
Ας εξετάσουμε την υποτιθέμενη μοίρα των επικεφαλής της πρώτης εκκλησίας.
ΠΕΤΡΟΣ
Η μοναδική ιστορία για το τέλος του Πέτρου προέρχεται από ένα απόκρυφο βιβλίο, τις Πράξεις του Πέτρου (περίπου στα 200 κ.ε.), όπου μαθαίνουμε πως ο υποτιθέμενος ιδρυτής της εκκλησίας της Ρώμης αντιμετώπισε έναν μάγο που πετούσε μπροστά σε χιλιάδες κόσμου, έκανε έναν σκύλο να μιλάει, ανέστησε ένα… καπνιστό ψάρι και μετά σταυρώθηκε ανάποδα στο Κολοσσαίο! Πολλοί μελετητές αμφισβητούν ότι ο Πέτρος επισκέφτηκε ποτέ την Ρώμη, καθώς ο Παύλος στην Προς Ρωμαίους επιστολή του παραλείπει να αναφέρει κάτι τόσο σημαντικό. Ο δε Ευσέβιος στην “Εκκλησιαστική Ιστορία” του (3.1.2-3.1.3 ) λέει πως ο Ωριγένης είναι αυτός που αναφέρει ότι ο Πέτρος σταυρώθηκε ανάποδα στη Ρώμη.
Αλλά ακόμα και σ΄ αυτήν την γελοία ιστορία, ο Πέτρος εκτελείται λόγω της άρνησής του να λατρέψει τους θεούς της Ρώμης (επειδή δηλαδή δεν αποκήρυξε τον Ιουδαϊσμό), όχι επειδή είδε σε όραμα τον Χριστό ή ακούμπησε το αναστημένο του σώμα, και μάλιστα λέγεται πως αυτό ήταν το πρόσχημα μια πολιτικής βεντέτας. Είναι μια ιστορία χωρίς πηγές, χωρίς επίσημο συγγραφέα, περίπου 150 χρόνια από τα υποτιθέμενα γεγονότα και είναι προφανώς φαντασία. Άλλη πηγή είναι η επιστολή Β Πέτρου, η οποία όμως θεωρείται σχεδόν ομόφωνα ως πλαστογραφία (http://www.earlychristianwritings.com/2peter.html ), και δεν αναφέρει ούτε τους λόγους της εκτέλεσης ούτε ότι ο Πέτρος ήταν μάρτυρας της Ανάστασης.
'Αλλη “πηγή” είναι η ασαφής αναφορά στο κανονικό Ευαγγέλιο του Ιωάννη 21:18-19. Ωστόσο οι περισσότεροι ειδικοί έχουν καταλήξει στο προφανές συμπέρασμα πως η σχετική παράγραφος είναι μια ύστερη προσθήκη, πιθανότατα από άγνωστους συγγραφείς (21:24) και παρουσιάζει σαν πηγή έναν ανώνυμο “αγαπημένο μαθητή”. Πάλι φαίνεται ότι έχουμε απλά μια αναφορά στην ιστορία των Πράξεων του Πέτρου, άρα χωρίς καμία αξιοπιστία.
H μοναδική πηγή από τον 1ο αιώνα είναι η Α’ Επιστολή Κλήμη προς Κορινθίους, 5 όπου γίνεται μια σύντομη αναφορά στο τέλος των Πέτρου και Παύλου χωρίς να μας δίνεται κάποια συγκεκριμένη πληροφορία (ούτε καν αν η εκτέλεση έγινε στην Ρώμη).
Αυτά λοιπόν είναι ό,τι έχουμε για τον Πέτρο. Δηλαδή τίποτα το αξιόπιστο….
ΙΑΚΩΒΟΣ
Ποιος Ιάκωβος όμως; Ο Ιάκωβος ο αδερφός του Χριστού ή του Ιωάννη (ενός απο τους τρεις στυλοβάτες); Το αν υπήρχε ένας βιολογικός αδερφός του Χριστού είναι αμφισβητήσιμο (βλ. σχετικό επιχείρημα). Αλλά ας δεχτούμε πως υπήρχαν δύο τέτοια πρόσωπα.
Έχουμε πρόβλημα αξιόπιστων πηγών και για τους δύο. Ο θρύλος του μαρτυρίου του Ιακώβου που κατέγραψε ο Ηγήσιππος (Ευσέβιου, Εκκλησιαστική ιστορία 2.23.4-18) είναι απλά απίθανος απο κάθε άποψη : Ο Ιάκωβος ο Δίκαιος περιγράφεται σαν ένας ιερέας που έχει το ελεύθερο να μπαίνει στο ιερό των ιερών του Ναού και η εκτέλεσή του γίνεται εντελώς παράνομα και εντός της πόλης, πλησίον του Ναού (κάτι που προδίδει την άγνοια του συγγραφέα για την εβραϊκή κουλτούρα της εποχής). Αξιοπρόσεκτα ο Ιησούς χαρακτηρίζεται ως ο “εσταυρωμένος”, χωρίς ποτέ να αναφέρεται οτιδήποτε για την επίγεια ζωή του, τα θαύματα, τις διδασκαλίες του, και αρχίζει να θεωρείται ως “Χριστός” μόλις αρχίζει να το διακηρύττει ο Ιάκωβος. Τελικά οι Εβραίοι αρχιερείς τον πετάνε απο την κορυφή του Ναού, αυτός γλιτώνει αλλά τον αποτελειώνουν με ένα ρόπαλο στο κεφάλι.
Ο Ηγήσιππος φαίνεται να πιστεύει πως ο θρύλος αφορούσε τον πρώτο Ιάκωβο, αλλά όλα δείχνουν πως αφορούσε τον δεύτερο. Απο την στιγμή όμως που είναι μεταγενέστερος, ανώνυμος και προπαγανδιστικός, δεν έχουμε κανέναν λόγο να τον εκλάβουμε ως αξιόπιστη πηγή. Αν επιλέξουμε τον δεύτερο Ιάκωβο, τότε κανείς δεν φαίνεται να γνωρίζει τι απέγινε ο πρώτος Ιάκωβος, γιατί ο Ηγήσιππος θεωρεί πως πρόκειται για τον πρώτο. Αν κανείς αποφασίσει πως πρόκειται για τον πρώτο, τότε η αναφορά στον Ιώσηπο δεν γίνεται να είναι για τον πρώτο γιατί έρχεται σε αντίθεση μ’ αυτόν απο κάθε άποψη.
Στην αναφορά του Ιώσηπου (Αρχαιότητες 20.9.1) δεν αναφέρονται πουθενά οι Χριστιανοί ούτε ο Ιάκωβος εκτελείται εξαιτίας της χριστιανικής του πίστης. Συνεπώς ακόμα και αν είναι γνήσια αναφορά, δεν αποδεικνύει τίποτα.
Ακόμα χειρότερα, αν δεχτούμε ότι ο Ιώσηπος πράγματι έγραφε για τον πρώτο Ιάκωβο, τότε θα πρέπει να απορρίψουμε την αναφορά στον Ηγήσιππο ως πλαστή και θα πρέπει να εξηγήσουμε γιατί ο Ηγήσιππος ή η πηγή του, δεν γνώριζε την αναφορά στον Ιώσηπο ή αν τελικά την παρανόησε και πίστεψε πως αναφέρονταν στον δεύτερο Ιάκωβο. Επίσης θα πρέπει να εξηγήσουμε γιατί κανένας άλλος, όπως ο Ωριγένης (ο οποίος γνώριζε μια ιστορία παρόμοια με τον Ηγήσιππο), δεν γνώριζε αυτή την ιστορία απο τον Ιώσηπο.
Αν πάλι στραφούμε στις Πράξεις των Αποστόλων η σύγχυση μεγαλώνει. Οι Πράξεις (12:2) μας λένε πως ήταν ο Ιάκωβος ο αδερφός του Ιωάννη που εκτελέστηκε. Κανένας άλλος Ιάκωβος ή Απόστολος. Επίσης οι Πράξεις δεν μας λένε τον λόγο της εκτέλεσης του Ιακώβου. Πολλές φορές ο Ιάκωβος των Πράξεων ταυτίζεται με τον Ιάκωβο του Ιώσηπου, αλλά οι Πράξεις είναι σαφείς ότι αυτός Ιάκωβος αποκεφαλίστηκε απο τον Ηρώδη Αγρίππα στην δεκαετία του 40 και όχι ότι λιθοβολήθηκε απο τον Εβραίο Αρχιερέα στην δεκαετία του 60.
Ούτε η Α επιστολή Κλήμη αναφέρει τον θάνατο του Ιακώβου. Αν δεχτούμε το 95 μ.κ.ε. ως την χρονολογία συγγραφής, συμπεραίνουμε πως κανένας γνωστός Ιάκωβος δεν είχε μαρτυρήσει και ο Ιώσηπος δεν θα μπορούσε να έχει γράψει για ένα μαρτύριο που ούτε ο Κλήμης δεν είχε ακούσει. Αλλά ούτε και ο συγγραφέας των Πράξεων αναφέρει τίποτε για τον Ιάκωβο τον αδερφό του Χριστού. Ακόμα και αν η επιστολή Κλήμη χρονολογηθεί στα τέλη της δεκαετίας του 60, πάλι έχουμε πρόβλημα γιατί ο Ιώσηπος τοποθετεί χρονικά τη δολοφονία κάπου στα 62 μ.κ.ε. Περίεργο…
ΠΑΥΛΟΣ
Οι χριστιανοί απολογητές συχνά επικαλούνται τον Τάκιτο (Χρονικά: βιβλίο 15, κεφ.44). Ο τελευταίος όμως δεν λέει ποτέ ότι οι Πέτρος και Παύλος δολοφονήθηκαν απο τον Νέρωνα. Βέβαια το πιο πιθανό είναι ο Τάκιτος να εννοούσε κάποια εβραϊκή επαναστατική ομάδα (όλη η αναφορά θυμίζει την πλαστή αλληλογραφία Παύλου και Σενέκα απο τον 4ο αιώνα). Αλλά ακόμα και αν την δεχτούμε ως γνήσια αναφορά, ο Τάκιτος λέει πως οι χριστιανοί κατηγορήθηκαν για εμπρησμό, κάτι που αυτομάτως σημαίνει πως ακόμα και αν απαρνούνταν τον Χριστό, δεν θα σώζονταν απο την καταδίκη.
Κανένας όμως χριστιανός για σχεδόν 200 χρόνια δεν φαίνεται να είχε γνώση αυτής της κατηγορίας. Ακόμα και η εξωφρενική ιστορία στις Πράξεις του Πέτρου, η μοναδική ιστορία για το τέλος του Πέτρου, δεν φαίνεται να συνδέεται με την κατηγορία του εμπρησμού. Ούτε προκύπτει απο πουθενά ότι υπήρχε κάποιο πλήθος χριστιανών που μαρτύρησε μαζί τους και μάλιστα με τον τρόπο που περιγράφει ο Τάκιτος. 'Αρα δεν μπορούμε να τον χρησιμοποιήσουμε σαν πηγή για τον θάνατο κάποιου αποστόλου. Ο Σουητώνιος, τουλάχιστον, αναφέρει τον διωγμό του Νέρωνα, αλλά δεν αναφέρει την κατηγορία του εμπρησμού. Ούτε αναφέρει κάποιον απόστολο ή για ποιον λόγο διώχτηκε. 'Αρα και ο Σουητώνιος μας είναι άχρηστος σαν πηγή.
Άλλη πηγή που επικαλούνται οι απολογητές είναι η Β Τιμόθεου 4:6-8. Αυτή όμως είναι μια ποιμαντική επιστολή και όλοι οι μη φονταμεταλιστές ειδικοί θεωρούν πως είναι πλαστή. Το στυλ, το λεξικό και η θεολογία της, διαφέρει απο τις επτά αυθεντικές επιστολές του Παύλου. Επίσης η υπόθεση οτι οι Ρωμαίοι ή οι Εβραίοι θα επέτρεπαν στον Παύλο να γράφει επιστολές μέσα απο την φυλακή και να εμπνέει τους παράνομους αδερφούς του, είναι απλά παράλογη.
'Αρα πάλι καταλήγουμε στην Α επιστολή Κλήμη απο τον πρώτο αιώνα. Εκεί ο Κλήμης μας πληροφορεί πως ο Παύλος πέθανε στην Ισπανία (στο μακρινό άκρο της Δύσης) και δεν δείχνει καμία γνώση για κάποιον θάνατο στην Ρώμη, μια παράδοση που μάλλον επινοήθηκε αργότερα. Τώρα αν δεχτούμε την επίσημη χρονολόγηση της επιστολής στα 95 ΚΕ, αυτό δείχνει πως ακόμα και τότε υπήρχε η φήμη πως ο Παύλος πέθανε στην Ισπανία. Και εδώ πάλι ο Κλήμης δεν μας λέει ούτε τον λόγο, ούτε ποιος τον σκότωσε, ούτε τι θα μπορούσε να είχε κάνει για να το αποφύγει.
Tο αστείο είναι πως ο θρύλος πως ο Παύλος πέθανε στην Ρώμη, ξεκίνησε απο μια λανθασμένη ανάγνωση της επιστολής Α Κλήμη απο τον Διονύσιο της Κορίνθου στα 170 ΚΕ (όπως διασώζει ο Ευσέβιος), ο οποίος υπέθεσε πως ο Κλήμης εννοούσε πως ο Παύλος μαρτύρησε μαζί με τον Πέτρο στο ίδιο μέρος! Όπως όμως είπαμε πιο πάνω ο Κλήμης δεν δίνει καμία λεπτομέρεια ούτε για τον Πέτρο.
Φυσικά ο Παύλος δεν γνώρισε κάποιον Ιησού, αλλά ήταν απλά “μάρτυρας” οραμάτων και αποκαλύψεων, όπως ορκίζεται στους Γαλάτες 1. Αλλά ακόμα και αν είχαμε μια αξιόπιστη πηγή για τον θάνατο του Παύλου, αυτό απλά θα αποδείκνυε πως ο Παύλος πίστευε στα οράματά του, όπως αμέτρητοι άλλοι άνθρωποι στην ιστορία.
'Αρα και εδώ οι αποδείξεις είναι βασικά ανύπαρκτες.
Δεν έχουμε καμιά αξιόπιστη πηγή για κάποιον επικεφαλής της πρώτης εκκλησίας που πέθανε για την πίστη του σε ένα αναστημένο σώμα.
Η πιο κοντινή πηγή στις ζωές των Αποστόλων είναι πάλι οι επιστολές του Παύλου, ο οποίος είναι κατηγορηματικός οτι ο αναστημένος Κύριος έγινε γνωστός μέσω προσωπικών αποκαλύψεων και “οραμάτων”(Α Γαλάτες 1:16 και 1:11-12) και πως η δική του “εμπειρία” δεν διαφέρει σε τίποτα απο τις εμπειρίες των άλλων Αποστόλων (Α Κορ. 15:3-8 και Α Κορ. 9:1). Εκεί δεν υπάρχει καμιά αναφορά σε κάποιον κενό τάφο, κάποια γνωστή αφήγηση απο τα ευαγγέλια ή σε ανθρώπους που ψηλαφίζουν τον αναστημένο Κύριο.
Ακριβώς τα ίδια ισχύουν για τις παραδόσεις γύρω απο τις ζωές όλων των άλλων αποστόλων. Είναι μεταγενέστερες, στα όρια του θρύλου και μέσα στα πλαίσια της θρησκευτικής προπαγάνδας.
Οι γνωρίζοντες την αγγλική μπορούν να διαβάσουν την παρακάτω εξαιρετική εργασία:
https://celsus.blog/2012/12/18/48/ καθώς και μια στα ελληνικά: https://onthewaytoithaca.wordpress.com/2010/09/13/how-did-the-apostles-die/
Συμπερασματικά:
Οι άνθρωποι μπορούν να πεθάνουν για πολλούς λόγους και ο ισχυρισμός ότι κανένας δεν πεθαίνει για ένα ψέμα είναι παραπλανητικός. Ακόμα και σύμφωνα με την Καινή Διαθήκη, οι απόστολοι κηρύττουν δημόσια για δεκαετίες, ακόμα και μέσα στην καρδιά της Ιερουσαλήμ. 'Αρα αν κάποιοι σκοτώθηκαν για κάποιον λόγο, αυτός ήταν απροσδόκητος.
Το όλο επιχείρημα είναι νεκρό. Πάμε παρακάτω…
ΔΕΣ:
ΟΙ ΒΑΣΙΚΟΙ ΙΔΡΥΤΕΣ ΤΟΥ ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΣΜΟΥ
Περί της καταγωγής του Χριστιανισμού - Η παραχάραξη της ιουδαϊκής παραδόσεως
Πράξεις των Αποστόλων: Γεγονότα ή ψευδοϊστορία;
Ποιος έκαψε την Ρώμη; Ο Νέρωνας ή ο Παύλος;
9ο επιχείρημα: Η Ανάσταση του Ιησού είναι ένα μοναδικό γεγονός στη ιστορία που παρόμοιο του δεν έχει ξανακουστεί.
Ο Ρωμύλος είχε μια παρόμοια ιστορία, η οποία μαρτυρείται απο τουλάχιστον 5 γνωστούς ιστορικούς της αρχαιότητας:
-Σκότος στη Γη κατά τον θάνατό του: (Oβιδίου Μεταμόρφωση 14.816-22, Διονύσιος της Αλικαρνασσού, Ρωμαϊκή αρχαιολογία 2.56.2-6, Πλούταρχος, Ρωμύλος 27.6-7) –To σώμα του εξαφανίζεται και οι οπαδοί του απορούν: (Διονύσιος της Αλικαρνασσού Ρωμαϊκή αρχαιολογία 2.56.2-6, Πλούταρχος, Ρωμύλος 27.3-5) -Οι οπαδοί του βυθίζονται στην θλίψη : (Πλούταρχος Ρωμύλος 28.2, Λίβυος, Ρωμαϊκή Ιστορία, 1.16.2, Οβιδίου Ημερολόγιο 2.475-511) –Εχει αθάνατο/ουράνιο σώμα μετά την ανάσταση του. (Λίβυος 1.16.8, Oβιδίου Μετ. 14.818-28, Πλούταρχος Ρωμύλος 28.1-8) –Πολλοί εμφανίζονται δύσπιστοι: (Λίβυος 1.16.4-5, Πλούταρχος Ρωμ. 27.5-6, 8, Διον. ο Αλικ.: Ρωμ. αρχ. 2.56.2-6; 2.63.3;) –O αναστημένος Ρωμύλος αναλήπτεται στον ουρανό μέσα σ’ ενα σύννεφο (ακριβώς όπως και ο Ιησούς): (Λίβυος 1.16.1, Διονύσιος της Αλικαρνασσού: Ρωμ. αρχαιότητες: 2.56).
Κατά έναν ενδιαφέροντα τρόπο, η ιστορία του μυθικού ιδρυτή της Ρώμης φαίνεται να έχει αρκετούς παραλληλισμούς με την αντίστοιχη αφήγηση της ανάστασης του Ιησού. Ο αναστημένος Ρωμύλος εμφανίζεται με όλη την λαμπρότητα στον Πρόκουλο, στον δρόμο απο την 'Αλμπα Λόγκα στην Ρώμη (=όλοι οι δρόμοι οδηγούν στη Ρώμη), όταν οι Ρωμαίοι πολίτες μαθαίνουν για την εξαφάνιση του σώματος του Ρωμύλου και πολλοί υποπτεύονται την δολοφονία του απο την Σύγκλητο. Εκεί ο Ρωμύλος του αποκαλύπτει τα μυστικά του βασιλείου του, μετά αναλήπτεται στον ουρανό και τότε ο Πρόκουλος (εκ του λατινικού proclaim=ανακοινώνω) πηγαίνει να το ανακοινώσει στους πάντες (Λίβυος, Ρωμ. Ιστορία 1.16). Ο Ιησούς τώρα εμφανίζεται πρώτα στον Κλεόπα (Λουκάς 24) στον δρόμο απο την Ιερουσαλήμ στους Εμμαούς (=όλοι οι δρόμοι ξεκινούν απο την Ιερουσαλήμ;) στον οποίο αποκαλύπτει τα μυστικά της βασιλείας του και αυτός σπεύδει να το ανακοινώσει στους πάντες. Η βασική διαφορά εδώ είναι πως, αντίθετα με τον Ρωμύλο που εκπροσωπεί την δόξα της Ρώμης, ο ευαγγελιστής έχει τον Ιησού να εμφανίζεται μεταμφιεσμένος και ταπεινός, θέλοντας να περάσει το μήνυμα πως η βασιλεία του Ιησού είναι μυστική και εσωτερική.
Στις αρχαίες παραδόσεις θα βρούμε αρκετές παρόμοιες ιστορίες για εξαφανισμένα πτώματα, μεταθανάτιες εμφανίσεις και θεοποιήσεις ανθρώπων. Για παράδειγμα, ο Ηρόδοτος (Ιστορίες, 4.14-15) μας λέει την ιστορία του Αριστέα του Προκοννήσιου, ενός επικού ποιητή (δάσκαλος του Ομήρου σύμφωνα με τον Στράβωνα) το πτώμα του οποίου εξαφανίστηκε μυστηριωδώς απο το δωμάτιο όπου φυλάσσονταν. Σύμφωνα, όμως, με μαρτυρίες, ο Αριστέας εμφανίστηκε ταυτόχρονα σε ανθρώπους ακόμα και πολλά χρόνια μετά τον θάνατό του, και μάλιστα συνέγραψε τα Αρμάσπεια έπη. Ο δε αδριάντας του δέσποζε για αιώνες στην πόλη του Μεταποντίου.
(Για περισσότερες πληροφορίες προτείνω την εξαιρετική εργασία του Richard C. Miller: “Resurrection and Reception in Early Christianity”, καθώς και την Empty Tomb and Other Translation Fables in Classical Antiquity”, όπως δημοσιεύτηκε στο Journal of Biblical Literature, v. 129, no. 4 (2010)).
ΔΕΣ:
Η «ανάσταση» τού Ιησού και το μυστικό τής Μεγάλης Παρασκευής και
Η χριστιανική Ανάσταση και Ανάληψη και
Η Ανάσταση των Θεών
10ο επιχείρημα: Ο κενός τάφος και η συκοφαντία ότι το πτώμα εκλάπη, είναι απόδειξη της Ανάστασης
Και εδώ ο Παύλος δεν αναφέρει κανέναν κενό τάφο. Και ανήκει στην ίδια γενιά με τους υποτιθέμενους αυτόπτες μάρτυρες. Για την ακρίβεια ο Παύλος δεν αναφέρει καν αυτόπτες μάρτυρες στην ταφή ή έστω στον κενό τάφο (η “πηγή” του είναι οι παλαιές Γραφές) και οι μοναδικοί μάρτυρες που ξέρουν για αυτό είναι οι αποδέκτες κάποιου “οράματος” του αναστημένου Ιησού (Α Κορ. 15:3-8). Τα Ευαγγέλια, βέβαια, δεν αναφέρουν ποτέ ότι γράφτηκαν απο αυτόπτες μάρτυρες και κατασκευάζουν τις ιστορίες τους απο τις Γραφές και την φαντασία (όπως θα δούμε πιο κάτω).
Ωστόσο, η πολεμική ότι το πτώμα εκλάπη (στο Ευαγγέλιο του Ματθαίου) εμφανίστηκε μετά το Ευαγγέλιο του Μάρκου, ο οποίος πρώτος ισχυρίστηκε ότι το σώμα εξαφανίστηκε. Αυτή είναι επαρκής απόδειξη ότι αυτή πολεμική δεν υπήρχε πιο πριν. Αν υπήρξε τέτοια φήμη για δεκαετίες, οι Χριστιανοί θα έπρεπε συνεχώς να δικαιολογούνται γι’ αυτό. Αλλά αυτή η φήμη δεν υπάρχει στο Ευαγγέλιο του Μάρκου, όπως και η ιστορία του Ματθαίου οτι οι εβραϊκες αρχές τοποθέτησαν φρουρούς, σφράγισαν τον τάφο και μετά ένας άγγελος Κυρίου τους παρέλυσε!
Ο Μάρκος -απ΄ όπου ο Ματθαίος συχνά αντιγράφει κατά γράμμα- αγνοεί όλες αυτές τις ανόητες ιστορίες και είναι σαφής ότι ο μοναδικός μάρτυρας γι΄ αυτην την ιστορία, δεν είπε τίποτα σε κανέναν! 'Ολο το απόσπασμα απο τον Μάρκο 16:8 και μετά είναι μετέπειτα προσθήκη (freer logion).
Ο καθηγητής Ι. Καραβιδόπουλος (Εισαγωγή στην Καινή Διαθήκη, σελ 140-41, Πουρνάρας), παραδέχεται το ζήτημα των παραλειπόμενων στίχων της ανάστασης στον Μάρκο:
“Στο σημείο αυτό (16:8) τελειώνει το ευαγγέλιο στους δύο αρχαιότερους κώδικες, το Σιναϊτικό και το Βατικανό. Αυτό το τέλος γνωρίζουν επίσης η Συριακή Σιναϊτική μετάφραση, τα περισσότερα αρμενικά χειρόγραφα καθώς και εκκλησιαστικοί Κλήμης, Ωριγένης, Ευσέβιος, Γρηγόριος Νύσσης, Ιερώνυμος, Ζιγαβηνός κ.α. Ο Ζιγαβηνός μάλιστα παρατηρεί πως όταν φθάνει στην ερμηνεία του 16,9 <<Φασί δε τίνες των εξηγητών ενταύθα συμπληρούσθαι το κατα Μάρκον ευαγγέλιον, τα δε εφεξής προσθήκην είναι μεταγενεστέραν>>. Ηδη αρκετούς αιώνες πρωτύτερα ο Γρηγόριος Νύσσης είχε παρατηρήσει <<Εν μεν τοι ακριβεστέροις αντιγράφοις το κατα Μάρκον ευαγγέλιον μέχρι του Εφοβούντο γαρ έχει το τέλος>>. Ας προστεθεί ακόμα και η παρατήρηση οτι οι άλλοι δύο Συνοπτικοί ακολουθούν τον Μάρκο στη διήγηση του πάθους και της ανάστασης μέχρι του στίχ 16:8, μετά όμως ακολουθούν όχι απο κοινού αλλά ο καθένας ξεχωριστά ιδιαίτερη σειρά εμφανίσεων του αναστημένου Χριστού….Οι στίχοι 9:20, εκτός του οτι παραλείπονται απο πολλά αρχαία χειρόγραφα, διαφέρουν απο άποψη ύφους και λεξιλογίου απο το υπόλοιπο ευαγγέλιο…”
Αλλά στο τέλος καταλήγει πως δεν υπάρχει πρόβλημα:
“Πάντως η κανονικότητα των στίχων 9:20 απο κανέναν δεν αμφισβητείται. Φαίνεται ότι οι στίχοι αυτοί προστέθηκαν πολύ νωρίς στο κείμενο του ευαγγελίου, και λέμε νωρίς γιατί είναι γνωστοί στους Ιουστίνο, Τατιανό και Ειρηναίο.”
Μάλιστα…
Αλλά ακόμα πιο περίεργο είναι ότι η φήμη της κλοπής του πτώματος δεν φαίνεται να απασχολεί κανέναν στο βιβλίο των Πράξεων. Θα μπορούσαμε να αναρωτηθούμε τι απέγινε ο Ιωσήφ ο απο Αριμαθαίας ο οποίος ήταν ο άνθρωπος που φρόντισε για την ταφή του Ιησού. Ακόμα και στις πάμπολλες ανακρίσεις που διενεργούνται απο τις εβραϊκές και τις ρωμαϊκές αρχές (Πράξεις: 4,5, 6-7, 18.12-17, 23, 24, 25, 26), ποτέ δεν γίνεται λόγος για τον κενό τάφο ή το εξαφανισμένο πτώμα. Ειδικά οι Ρωμαίοι υπό τον Πιλάτο θα είχαν κάθε λόγο να κάνουν εντατικές έρευνες για το χαμένο ή κλεμμένο πτώμα ενός πρόσφατα καταδικασμένου ηγέτη ενός κινήματος, ο οποίος μάλιστα χαρακτήριζε τον εαυτό του θεό και βασιλιά (μια σοβαρή κατηγορία για τον ρωμαϊκό νόμο). Το δε εβραϊκό αρχιερατικό συμβούλιο επίσης θα είχε κάθε λόγο για μαζικές ανακρίσεις σχετικά με το πτώμα, προκειμένου να ολοκληρώσει το έργο της εξουδετέρωσης αυτής της νέας και επικίνδυνης σέκτας.
Αναγκαστικά ερχόμαστε αντιμέτωποι με δύο πιθανότητες:
α) ότι στην αρχική παράδοση δεν υπήρχε καμία κυριολεκτική ανάσταση του Ιησού, αλλά η ανάσταση του νοούνταν ως η μετάβαση σε ένα ουράνιο σώμα, και άρα η χριστιανική δοξασία αντιμετωπίζονταν απλά ως μία νέα δεισιδαιμονία, τόσο απο τους Ρωμαίους όσο και απο τους Εβραίους
β) ότι ο συγγραφέας των Πράξεων απλά κατασκευάζει την ιστορία του αγνοώντας αυτές τις παραμέτρους. ‘Η και τα δύο.
11ο επιχείρημα: Τα Ευαγγέλια είναι ρεαλιστικές αφηγήσεις
Ο Ιησούς ξεραίνει με μαγικό τρόπο μια συκιά επειδή δεν βρήκε σύκα να φάει. Ρίχνει στον γκρεμό 2000 γουρούνια στέλνοντάς τους δαιμόνια! Πείθει αρκετούς ανθρώπους να εγκαταλείψουν τις ζωές και τις οικογένειές τους και να τον ακολουθήσουν εμφανιζόμενος απο το πουθενά, χωρίς να κάνει κάτι ιδιαίτερο, μόνο εκφράζοντας δυο προτάσεις. Εκδιώχνει τους αργυραμοιβούς απο τον τεράστιο αυλόγυρο του ναού μόνος και χωρίς να συλλαμβάνεται απο την στρατιωτική φρουρά. Ο ήλιος σβήνει για τρεις ώρες. Το παραπέτασμα του ναού σχίζεται στα δύο με μαγικό τρόπο. Ορδές απο ζωντανούς νεκρούς παρελαύνουν στην Ιερουσαλήμ μετά τον θάνατό του. Περπατάει στο νερό και ελέγχει τον καιρό. Ταΐζει χιλιάδες με μερικά ψάρια και καρβέλια. Θεραπεύει ακρωτηριασμένα αυτιά. Ακούγονται φωνές απο τον ουρανό.
Χρειάζεται να συνεχίσουμε; Αυτή είναι η ουσία του μύθου. Ακόμα και οι χριστιανοί απολογητές θα γελούσαν μ΄ αυτές τις ιστορίες αν τις διάβαζαν σε άλλα θρησκευτικά κείμενα. Θα απαντούσαν πως αυτές οι ιστορίες δεν βασίζονται σε αξιόπιστες πηγές (ούτε αξιολογούνται απ’ αυτούς που τις γράψαν), ότι μοιάζουν με άλλες μυθολογικές αφηγήσεις και ότι βρίθουν απίθανων και παράλογων ισχυρισμών.
Ένα κλασικό παράδειγμα πως τα ευαγγέλια είναι έργο μυθοπλασίας είναι η ιστορία με την ξήρανση της συκιάς: Ο Ιησούς είναι πεινασμένος (που υποτίθεται πως πολλαπλασίασε τα ψωμιά και τα ψάρια) αλλά δεν βρίσκει σύκα να φάει γιατί δεν ήταν η εποχή των σύκων. Τότε καταριέται την συκιά, αμέσως μετά εκδιώχνει τους αργυραμοιβούς απο τον Ναό και όταν εξέρχεται του Ναού, η συκιά έχει ξεραθεί απο την ρίζα (Μάρκος 11:12-14 και 11:19-22)! Φυσικά όλη η ιστορία δεν βγάζει κανένα νόημα σαν πραγματική ιστορία αλλά μόνο σαν μια παραβολή για την απόρριψη του θυσιαστικού συστήματος του εβραϊκού Ναού (εξηγείται με ωραίο τρόπο απο τον RG Ηamerton–Kelly, “The Gospel and the Sacred: Poetics of Violence in Mark,“) [13]. Το μήνυμα εδώ είναι πως ο διεφθαρμένος Ναός έφτασε στο τέλος του και το τελετουργικό της άφεσης των αμαρτιών θα αντικατασταθεί απο την προσευχή και την απ’ ευθείας συγχώρεση. Για να γίνει όμως αυτό απαιτούνταν μια ανώτερη θυσία. 'Ενας μεσσίας που θα προσφέρονταν σαν μια διαχρονική θυσία, ο οποίος κάλλιστα θα μπορούσε να είναι μια ουράνια μορφή και όχι απαραίτητα ένα ιστορικό πρόσωπο.
Eδώ έχει ενδιαφέρον να παρουσιάσουμε μια λογοτεχνική τεχνική που χρησιμοποιείται συχνά στον Μάρκο και τους άλλους ευαγγελιστές, που οι μελετητές αποκαλούν “Inclusio” ή “Μarkan sandwitches“. Σύμφωνα μ’ αυτήν την τεχνική, ο συγγραφέας παρεμβάλει μια ιστορία μέσα σε μια άλλη πριν ολοκληρωθεί η αρχική ιστορία. Ο σκοπός αυτής της τεχνικής είναι η υποδήλωση μιας θεολογικής αλήθειας σε δύο επίπεδα, με έντονα δραματικό ή ειρωνικό τόνο. Μερικά γνωστά παραδείγματα είναι τα ακόλουθα:
- Μάρκος 11:12-21 (Η συκιά και ο Ναός)
Β Ο Ιησούς “καθαρίζει” τον Ναό (15-19)
Α Ο Πέτρος διαπιστώνει πως η συκιά έχει ξεραθεί απο την ρίζα (20-21)
- Μάρκος 3:20–35 (οικογένεια/Βεελζεβουλ)
B Οι γραμματείς τον κατηγορούν πως εξορκίζει με την δύναμη του Βεελζεβουλ (22–30)
A Η οικογένεια του έρχεται να τον δει και τους απορρίπτει (31–35)
- Mάρκος 5:21–43 (Η κόρη του Ιάειρου και η αιμορραγούσα γυναίκα)
B Μια γυναίκα που αιμορραγεί 12 χρόνια θεραπεύεται ακουμπώντας τον Ιησού (25–34)
A Ο Ιησούς ανασταίνει την κόρη του Ιάειρου (35–43)
- 4. Mάρκος 6:7–30 (οι Δώδεκα/ο Βαπτιστής)
B Ο Ιωάννης ο Βαπτιστής εκτελείται (14–29)
A Οι Δώδεκα επιστρέφουν στον Ιησού (30)
- Μάρκος 9:36-10:16 (Παιδιά και διαζύγιο)
Β Σχετικά με το διαζύγιο (10:1-12)
Α Ευλογεί τα παιδιά (10:13-16)
- Mάρκος 14:1–11 (Συνωμοσία/επάλειψη με μύρο)
B Ο Ιησούς αλείφεται με μύρο απο μια ανώνυμη γυναίκα στην Βυθανία για να προετοιμαστεί για την ταφή του (3–9)
A Ο Ιούδας συμφωνεί να προδώσει τον Ιησού (10–11)
- Mάρκος 14:53–72 (Η άρνηση του Πέτρου/ η δίκη)
B Ο Ιησούς ανακρίνεται απο το Συμβούλιο (55–65)
A Ο Πέτρος αρνείται τον Ιησού (66–72)
Για την ακρίβεια όλο το ευαγγέλιο του Μάρκου έχει μια τέτοια λογοτεχνική δομή και χωρίζεται σε τέσσερα μέρη:
Α- Η αφήγηση της μαθητείας (κεφ. 1-3)
Β- Η αφήγηση της θάλασσας (κεφ 4.1-8.26)
Γ- Η αφήγηση του δρόμου (κεφ. 8.27-10) Δ- Η αφήγηση του Πάσχα (κεφ. 11-16)
Kαι οι τέσσερις αφηγήσεις “καθρεφτίζουν” η μία την άλλη, με μια σειρά απο συμπτώσεις που προδίδουν την λογοτεχνική δομή του ευαγγελίου. Ας δούμε για παράδειγμα τις τρεις πρώτες αφηγήσεις:
Α. Ξεκινάει η εξωτερική περιοδεία (1.14-34)
Β. Οι άνθρωποι αναζητούν τον Ιησού για να τους θεραπεύσει (1.35-38), (αλλά ο Ιησούς λέει πως πρέπει να διδάξει περισσότερους)
Γ. Ο Iησούς ξεκινά περιοδεία στην Γαλιλαία (1.39-19)
Δ. Ο Ιησούς σταματάει στην Καπερναούμ (2.1-12) (εξηγεί γιατί μπορεί να συγχωρεί τις αμαρτίες)
Ε. Προβλήματα και αντιπαραθέσεις (2.13-3.12)
Ζ. Μια σημαντική σύναξη σε ένα βουνό (3.13-19)
Η. Ο Ιησούς κατηγορείται πως λειτουργεί κατ΄ ενέργεια του Βεελζεβούλ (3.20-35) (και κηρύττει πως αυτοί που τον απορρίπτουν είναι καταραμμένοι)
–Παρεμβάλλεται το αφήγημα της Θάλασσας (κεφ. 4-8). Αμέσως μετά, η ίδια σειρά γεγονότων εξελίσσεται αντίστροφα:
Η. Ο Ιησούς κατηγορεί τον Πέτρο πως λειτουργεί κατ΄ ενέργεια του Σατανά (8.27-9.1) (και κηρύττει πως όσοι βλασφημούν το 'Αγιο πνεύμα θα είναι καταραμένοι)
Ζ. Μια σημαντική σύναξη σε ένα βουνό (9.2-13)
Ε. Προβλήματα και αντιπαραθέσεις (9.14-32)
Δ. Ο Ιησούς σταματάει στην Καπερναούμ (9.33-50) (και εξηγεί τους κινδύνους της αμαρτίας)
Γ. Ο Ιησούς ξεκινά περιοδεία πέραν της Γαλιλαίας (10-1.6)
Β. Οι άνθρωποι αναζητούν τον Ιησού για ευλογία (10.17-45) (αλλά τους διδάσκει πως ο τρόπος τους είναι λανθασμένος)
Α. Τελειώνει η εξωτερική περιοδεία (10.46-52)
Ακόμα και τα θαύματα του Ιησού είναι προσαρμοσμένα μέσα σε μία κομψά δομημένη λογοτεχνική αφήγηση. Αυτό φαίνεται και στο Αφήγημα της θάλασσας:
Πρώτη φάση:
1) Κυριαρχία πάνω στο νερό. Ο Ιησούς διατάζει την καταιγίδα να παύσει (4:35-41)
2) Εξορκισμός του δαιμονισμένου στους Γεργεσηνούς (5.1-20)
3) Θεραπεία της γυναίκας με την αιμορραγία
4) Θεραπεία της κόρης του Ιάειρου (5.21-43) – 5) Ο θαυμαστός χορτασμός των 5000 (6.34-44,53)
Δεύτερη φάση:
1) Κυριαρχία πάνω στο νερό. Ο Ιησούς περπατάει πάνω στα νερά της λίμνης (6.45-51)
2) ο εξορκισμός της Συροφοινίκισσας γυναίκας (7.24-30)
3) Η θεραπεία του κωφάλαλου (7.32-37)
4) Ο θαυμαστός χορτασμός των 4000 (8.1-10)
5) Η θεραπεία του τυφλού της Βησθαϊδα με το σάλιο (8.22-26).
Πάρα πολλές αφηγήσεις Αγίων Εβραίων, όπως ο Μωυσής, εκτελούν μια χρονική ακολουθία πέντε θαυμάτων, και το αφήγημα του Μάρκου φέρει παραλληλισμούς με το αφήγημα με τον Μωυσή στην έρημο (Έξοδος 13-17). Η αφήγηση του Μωυσή στην έρημο ξεκινάει με ένα θαύμα του νερού στην διάβαση της Ερυθράς θάλασσας (Εξ. 13-15), όπου διατάζει τα νερά να τραβηχτούν για να διαβεί ο λαός του. Με το δεύτερο θαύμα ξεδιψά τους Εβραίους με ένα μαγικό δέντρο που μετατρέπει το πικρό νερό μια λίμνης σε πόσιμο (Εξ.15.22-27). Κατά μια ενδιαφέρουσα αντιστοιχία, όταν θεραπεύεται ο τυφλός στη Βηθσαϊδά παρομοιάζει τους ανθρώπους με δέντρα. Το τρίτο θαύμα αφορά τον θαυμαστό χορτασμό των Ισραηλιτών με το μάννα εξ ουρανού (Εξ.16) και στο τέταρτο θαύμα ο Μωυσής πάλι κάνει το θαύμα του νερού με το χτύπημα του ραβδιού σε ένα βράχο απ’ όπου ρέει νερό θαυματουργικά (Εξ.17.1-7). Το ηθικό δίδαγμα είναι πως παρά τον φόβο τους ,ο Μωυσής θα τους σώσει απο την δίψα αν έχουν πίστη. Πάλι, κατά μία αξιοπρόσεκτη αντιστοιχία, ο Μωυσής παίρνει μαζί του τρεις πρεσβύτερους για να δουν το θαύμα, ακριβώς όπως ο Ιησούς παίρνει μαζί του τους κορυφαίους τρεις αποστόλους στο θαύμα της κόρης του Ιάειρου. Και στο πέμπτο θαύμα ο Μωυσής βοηθάει τον στρατό του Ιησού του Ναυή να κατατροπώσει τον στρατό των Αμαλικητών (Χαναναίοι, όπως η Συροφοινίκισσα γυναίκα) κρατώντας τα χέρια του σηκωμένα (Εξ. 17.8-16). 'Ενας ολοφάνερος συμβολισμός για την δύναμη του θεού απέναντι στις δυνάμεις του κακού, όπως η δύναμη του Ιησού πάνω στα δαιμόνια τα οποία στην ιστορία του δαιμονισμένου στους Γεργεσηνούς συστήνονται ως “Λεγεών”!
Οι μελετητές έχουν παρατηρήσει κι’ άλλους παραλληλισμούς του Ιησού με την ιστορία του Μωυσή, όχι μόνο στο αφήγημα της γέννησης, αλλά και σε άλλα σημεία όπως στην ιστορία της δοκιμασίας του Ιησού στην έρημο για 40 μέρες (Ματθαίος 4.1-11), αντίστοιχα με την δοκιμασία του Ισραήλ στην έρημο για 40 χρόνια (Δευτερονόμιο 8.1). Αλλά αντίθετα με το αρχαίο Ισραήλ, ο Ιησούς κατανικά όλους τους ίδιους πειρασμούς (Εξοδος 17.1-3, 32 ). Αντιστοίχως ο Ιησούς δίνει τις νέες εντολές πάνω σ’ ένα βουνό, καθώς και πέντε ομιλίες (στον Ματθαίο) που υποτίθεται θα αντικαταστήσουν την Πεντάτευχο που αποδίδονταν στον Μωυσή (Dale Allison: Α Μatthean typology, 1993, και Κenton Sparks: Gospel as conquest: Mosaic typology, 2006).
Είδαμε λοιπόν μέχρι τώρα πως η αφήγηση των ευαγγελίων είναι τόσο κομψή, προγραμματισμένη, λογοτεχνικά δομημένη και ολοφάνερα εμπνευσμένη απο τις παλιές ιστορίες, που είναι απίθανο να μιλάμε για καταγραφή πραγματικών γεγονότων. Οι Ευαγγελιστές επινοούν μια ιστορία.
Ο γνωστός μελετητής της ΚΔ, Jοhn Dominic Crossan, έγραψε προ λίγων ετών το εξαιρετικό βιβλίο “Τhe Power Of Parable-How Fiction by Jesus Became Fiction about Jesus, 2013″, όπου εξηγεί πως όλα τα ευαγγέλια θα έπρεπε να διαβάζονται σαν παραβολές.
Μια άλλη παράμετρος που καταδεικνύει την λογοτεχνική δομή των Ευαγγελίων είναι οι ολοφάνερες λογοκλοπές του Ευαγγελίου απο τα Ομηρικά Έπη, προκειμένου να κατασκευαστεί ένα θρησκευτικό αντι-έπος. Ο Dennis Macdonald (Tα ομηρικά έπη και το Κατά Μάρκον Ευαγγέλιο, εκδ. Κάκτος) έχει αποκαλύψει πολλούς παραλληλισμούς της ευαγγελικής αφήγησης με τα ομηρικά έπη. Μ’αυτήν όμως την θεωρία θα ασχοληθούμε σε ξεχωριστή εργασία.
ΔΕΣ:
Ιερές παραχαράξεις
ΠΕΡΙ ΤΗΣ ΑΝΑΞΙΟΠΙΣΤΙΑΣ ΤΩΝ ΚΑΘΕΣΤΩΤΙΚΩΝ «ΠΗΓΩΝ»
Αποστολικά ευαγγέλια – Μυθεύματα και ασυμφωνίες ευαγγελιστών
Δείγματα βιβλικής «θεοπνευστίας» – «Ιερές» αντιφάσεις και ασυναρτησίες
Γιατί είναι παραπλανητική η εναρμόνιση των ευαγγελικών διηγήσεων
Στοιχεία για την χρονολόγηση των Ευαγγελίων
12ο επιχείρημα: Οι ευαγγελιστές έμαθαν για τη θαυμαστή γέννηση του Ιησού απο την ίδια την θεοτόκο Μαρία.
Ο “Μάρκος” και ο Παύλος ασφαλώς δεν αναφέρουν καμία θαυμαστή γέννηση. Η μητέρα του Ιησού και τα αδέρφια του εμφανίζονται μόνο δύο φορές στο ευαγγέλιο του Μάρκου, χωρίς να παίζουν κάποιο ρόλο στην ιστορία (3.31-35 και 6.1-6-μάλιστα στην πρώτη περίπτωση δεν αναφέρεται καν το όνομα της Μαρίας) προκειμένου να τονιστεί ο διαχωρισμός της βιολογικής απο την πνευματική οικογένεια του Ιησού και η απόρριψη απο τους οικείους του, κάτι που ενδεχομένως αντικατόπτριζε τις προκλήσεις που αντιμετώπιζαν οι πρώτοι χριστιανοί την εποχή που έγραφε ο ευαγγελιστής. Ο “Ματθαίος” μετά αναφέρει την ιστορία της θαυμαστής γέννησης και ο “Λουκάς” τη διανθίζει με καινούργια στοιχεία που εμπνέεται απο αλλού. Σήμερα βέβαια κανένας σοβαρός ιστορικός δεν θα θεωρούσε αξιόπιστες αυτές τις ιστορίες. Για παράδειγμα η ιστορία της γέννησης του Ιωάννη του Βαπτιστή είναι εμπνευσμένη απο τη γέννηση του Σαμψών στις Βιβλικές Αρχαιότητες (42) (Ψευδο-Φίλωνας), ένα ανώνυμο βιβλίο του πρώτου αιώνα. Ο ύμνος της Μαρίας (Λουκάς 1.46-55) είναι εμπνευσμένος απο τον ύμνο της 'Αννας (Α Βασιλειών 2.1-10). Ακόμα και τα ονόματα των γονέων του Ιωάννη έχουν λογοτεχνική σημασία: Ελισσάβετ σημαίνει “ο θεός υπόσχεται” και Ζαχαρίας “ο θεός θυμάται”. Πράγματι, ο ύμνος της Μαρίας αναφέρεται στην υπόσχεση και στην ενθύμηση του θεού (Λουκάς 1.54-55) με τα λόγια “ἀντελάβετο Ἰσραὴλ παιδὸς αὐτοῦ μνησθῆναι ἐλέους, καθὼς ἐλάλησε πρὸς τοὺς πατέρας ἡμῶν, τῷ Ἀβραὰμ καὶ τῷ σπέρματι αὐτοῦ εἰς τὸν αἰῶνα“. Παραδόξως απο ΄κει και μετά η Μαρία δεν κάνει ούτε μια δήλωση για τον εαυτό της. Δέχεται την επίσκεψη των βοσκών και των μάγων (Λκ 2.16), φυγαδεύεται στην Αίγυπτο (Mατθαίος 2.13.18), απορεί με τους μεσσιανικούς ισχυρισμούς του 12χρονου γιου της (Λκ 2.48,52), είναι μάρτυρας στο θαύμα της Κανά (Ιω. 2.1,12), την απορρίπτει ο Ιησούς (Λκ 8. 19,21), είναι μάρτυρας της σταύρωσης (Ιω. 19.25,27), και αναμένει το 'Αγιο πνεύμα (Πράξεις 1.14). Ωστόσο, δεν παίζει κανένα ρόλο στην δημιουργία της Εκκλησίας και το τέλος της προέρχεται απο απόκρυφες παραδόσεις.
ΔΕΣ:
13ο επιχείρημα: Ο “Λουκάς” είναι υπόδειγμα ιστορικού
Η αλήθεια είναι πως ο συγγραφέας του “Κατά Λουκάν” απλά προσπαθεί να σε πείσει οτι λειτουργεί σαν ιστορικός. Ωστόσο ποτέ δεν αναφέρει τις πηγές του και ποτέ δεν τις αξιολογεί. Για την ακρίβεια η βασική πηγή του είναι ο “Μάρκος” και ο “Ματθαίος”, τους οποίους συχνά διασκευάζει ή “βελτιώνει”. Π.χ. διαμορφώνει το αφήγημα της ανάστασης προκειμένου να απαντήσει στους σκεπτικιστές, λέγοντας πως ο Πέτρος έλεγξε τον ισχυρισμό των γυναικών για τον κενό τάφο (Λκ 24:11-12) ή πως ο αναστημένος Ιησούς έδειξε τις πληγές του στους μαθητές του και έφαγε μαζί τους για να αποδείξει πως δεν είναι φάντασμα (Λκ 24:36-43) ή πως κυκλοφορούσε και συναναστρέφονταν με πολλούς ακολούθους τους για πάνω απο ένα μήνα (Πράξεις 1:2-9).
Ο “Λουκάς” συχνά διασκευάζει τον “Ματθαίο” όπως στην περίπτωση της Επί του όρους ομιλίας, που την τοποθετεί σε μια πεδιάδα. Ακόμα με πιο εμφανή τρόπο, τροποποιεί όλα τα βασικά στοιχεία του αφηγήματος της γέννησης: Ενώ στον Ματθαίο οι γονείς του Ιησού παρουσιάζονται σαν παράνομοι που διαφεύγουν στην Βηθλεέμ για να γλιτώσουν απο την Ηρώδη και παραμένουν στο εξωτερικό για πάνω απο μια δεκαετία, ο “Λουκάς” τους έχει να υπακούουν στην διαταγή του αυτοκράτορα και να πηγαίνουν να απογραφούν (Λκ 2.1-4). Και ενώ ο Ηρώδης αναζητά το βρέφος Ιησούς, ο “Λουκάς” έχει ανθρώπους (τους προφήτες Αννα και Συμεών) να κάνουν δημόσιες δηλώσεις για την μεσσιανικότητα του Ιησού, κάτι που ασφαλώς δεν θα είχε διαφύγει της προσοχής του Ηρώδη, ενώ η οικογένεια του Ιησού διαμένει στην Ναζαρέτ και επισκέπτεται την Ιερουσαλήμ κάθε Πάσχα, σύμφωνα με τον μωσαϊκό νόμο (Λκ 2.41).
Ο “Λουκάς”, επίσης, αλλάζει τον λόγο της γέννησης του Ιησού στην Βηθλεέμ και της καταγωγής του απο την Ναζαρέτ. Οι ενδείξεις, όμως, ότι απλά διασκευάζει τον “Ματθαίο” είναι προφανείς. Π.χ. το γεγονός πως και στις δυό αφηγήσεις οι άγγελοι δίνουν το ίδιο μήνυμα στον Ιωσήφ και την Μαρία, υπάρχει ένας ευαγγελισμός (με την ίδια σειρά γεγονότων και την ίδια φράση: “και καλέσεις το όνομα αυτού Ιησούν“), μια παρθενογέννηση και μια παρόμοια γενεαλογία. Ο “Λουκάς” αντιγράφει κατά γράμμα τον Ματθαίο (Συγκρίνετε τον Μτ 1.21 με τον Λκ 1.31-32) και παρά τις όποιες αλλαγές, δεν μπορεί να συγκαλύψει το γεγονός ότι απλά διασκευάζει τον “Ματθαίο”.
Πολλές διαφορές είναι απλά απίθανο να μην ήταν σκόπιμες. Για τον Λουκά η οικογένεια του Ιησού υπακούει πάντα στον κοσμικό νόμο. Ο Λουκάς, επίσης, διαγράφει την ανάμιξη των ξένων στη γέννηση του Ιησού (οι Πέρσες Μάγοι) και τους αντικαθιστά με τους (προφανώς Εβραίους) βοσκούς. Επίσης αντικαθιστά το μαγικό άστρο του “Ματθαίου” με αγγέλους που ενημερώνουν τους βοσκούς (Λκ 2.8-18). Ο “Λουκάς” ξεκάθαρα δεν ενέκρινε την ιστορία του “Ματθαίου” και απλά την διασκευάζει. Κατά τον ίδιο τρόπο, ο “Λουκάς” διασκευάζει την ιστορία του “Ματθαίου” για τον Ιούδα (Πράξεις 1.16-20), όπως και τη γενεαλογία του Ιησού. Ο “Λουκάς” δεν θα μπορούσε να έχει πάρει τις πληροφορίες του απο την (υποθετική) πηγή Q, η οποία δεν συμπεριελάμβανε θαυμαστές γεννήσεις, γενεαλογίες και τον θάνατο του Ιούδα. Πολλοί μελετητές πιστεύουν πως ο “Λουκάς” ήταν απλά μια απόπειρα να συνενωθούν δύο φράξιες του Χριστιανισμού: οι εθνικοί και οι πιστοί της Τορά. Ταυτόχρονα παρουσιάζει τον Ιησού και τον Χριστιανισμό ως μια νόμιμη, φιλοσοφική θρησκεία που σέβονται οι Ρωμαίοι και πολεμάται μόνο απο τους σκληροπυρηνικούς Εβραίους. Έτσι ουσιαστικά αντικρούει τον “Ματθαίο”, ο οποίος με την σειρά του αντικρούει τον “Μάρκο”.
'Εχει όμως ενδιαφέρον να δούμε πως ο “Λουκάς” (όπως και οι προηγούμενοι Ευαγγελιστές)διασκευάζει τις παλιές ιστορίες της Παλαιάς Διαθήκης, κυρίως του Ηλία και του Ελισσαίου. Ο κληρικός και μελετητής της Καινής Διαθήκης Thomas L. Brodie ( Proto–Luke, the Oldest Gospel Account: A Christ–Centered Synthesis of Old Testament History, Modelled Especially on the Elijah–Elisha Narrative) έχει αναλύσει εκτενώς αυτούς τους παραλληλισμούς, που συνήθως είναι είτε άμεσοι είτε αντίστροφοι. Πιο πάνω έφερα μερικά σχετικά παραδείγματα απο το αφήγημα της γέννησης στον Λουκά, όπου απλά διασκευάζει θέματα απο την ιουδαϊκή παράδοση.
Πχ στον Λουκά 7.11-17 μαθαίνουμε την ιστορία της ανάστασης του γιου της χήρας απο την Ναϊν. Μια παρόμοια θαυμαστή ιστορία υπάρχει για τον γιατρό Ασκληπιάδη απο τον Απουλήιο (Florida 19) όπως και στον Πλίνιο τον Πρεσβύτερο (Φυσική Ιστορία: 7.176-179 και 26:15. Βλ. επίσης Φιλόστρατος: Βίος Απολλώνιου Τυανέα: 4.45 και Διογένης Λαέρτιος, Βίοι Φιλοσόφων, 8.67-8).
Ας κάνουμε μια σύγκριση του Λουκά με το Γ Βασιλειών:
-Συνέβη μετὰ ταῦτα …(Γ Βασιλειών 17.17)
Συνέβη ἐν τῷ ἑξῆς …(Λουκάς 7.11)
-Στις πύλες της πόλης Σαρέπτα ο Ηλίας συναντά μια χήρα (17.10)
Στις πύλες της πόλης Ναϊν ο Ιησούς συναντά μια χήρα (7.11-12)
-Ο γιος μια άλλης χήρας πεθαίνει (17.17)
Ο γιος της χήρας ήταν ήδη νεκρός (7.12)
-Η χήρα εκφράζει την αναξιότητα της λόγω των αμαρτιών της (17.18)
Ενας εκατόνταρχος (που ο Ιησούς έσωσε τον γιό του απο τον θάνατο) είχε εκφράσει την αναξιότητα και την αμαρτωλότητά του στους αμέσως προηγούμενους στίχους (7.6)
–O Hλίας βαστάζει συμπονετικά τον νεκρό γιο της χήρας και ρωτάει τον θεό γιατί το επέτρεψε (17.13-14)
Ο Ιησούς σπλαχνίζεται τη χήρα, ακουμπά το φέρετρο και αυτοί που το μεταφέρουν σταματούν (7.13-14)
-Ο Ηλίας προσεύχεται στο θεό να επιστρέψει στην ζωή ο νεαρός (17.21)
Ο Ιησούς διατάζει τον νεαρό να σηκωθεί (7.14)
-Το αγόρι επανέρχεται στη ζωή και μιλάει δυνατά (17.22)
Το αγόρι επανέρχεται στη ζωή και αμέσως αρχίζει να μιλάει (17.15)
-Και ο Ηλίας “ἔδωκεν αὐτὸ τῇ μητρὶ αὐτοῦ (17.23)
Και ο Ιησούς “ἔδωκεν αὐτὸν τῇ μητρὶ αὐτοῦ (7.15)
-Και η χήρα αναγνωρίζει τον Ηλία σαν άνθρωπο Θεού που ο λόγος του είναι η αλήθεια (17.24)
Οι άνθρωποι αναγνωρίζουν τον Ιησού σαν μεγάλο άνθρωπο του θεού και
“ἐξῆλθεν ὁ λόγος οὗτος ἐν ὅλῃ τῇ Ἰουδαίᾳ” (7.16-17)
Η διαφορά εδώ είναι πως στην ιστορία της Παλαιάς Διαθήκης είναι ο θεός που προκάλεσε το κακό που έφερε συμφορά στη χήρα (Γ Βασ. 17.20), ενώ εδώ ο θεός απλά παρηγορεί και θεραπεύει (Λκ 7.7). Φυσικά είναι απίθανο να μιλάμε απλά για σύμπτωση και είναι απλά ένα απο τα πολλά παραδείγματα της μίμησης των παλαιών ιστοριών (Τhomas Brodie: The birth of the new Testament) [14].
14ο επιχείρημα: Το κατά Ιωάννην είναι η μαρτυρία του “αγαπημένου μαθητή του Κυρίου”
To κατά Ιωάννη είναι μια ελεύθερη διασκευή των τριών συνοπτικών. Οπως το θέτει ο μελετητής της Καινής Διαθήκης L. Michael White (From Jesus to Christianity, σελ 309):
“Οι πολλές αλλαγές του Ιωάννη στα υπόλοιπα ευαγγέλια μάλλον έγιναν σκόπιμα και εν πλήρη γνώση της παράδοσης των Συνοπτικών. Πάρα πολλά χαρακτηριστικά της Ιωαννικής αφήγησης αντανακλούν μια τέτοια γνώση και χρήση της συνοπτικής παράδοσης, συμπεριλαμβανομένων λεκτικών ομοιοτήτων με ξεκάθαρες γλωσσικές συνθέσεις ή αφηγηματικά στοιχεία απο τον Μάρκο και τον Λουκά αντίστοιχα”.
Συνεπώς, πάλι δεν έχουμε να κάνουμε με κάποια ανεξάρτητη μαρτυρία, αλλά με μια αναδιαμόρφωση των προηγούμενων ευαγγελίων υπ'ο το πρίσμα μιας διαφορετικής θεολογικής αντζέντας.
Στον “Μάρκο” ο Ιησούς λέει πως δεν θα δώσει κανένα σημείο σ’ αυτήν τη γενιά (8.11-12), όπως ακριβώς ισχυρίζεται και ο Παύλος (Α Κορ 1.22-24) πως δεν δόθηκε κανένα σημείο στους Εβραίους ότι ο Ιησούς είναι ο Χριστός. Ωστόσο, ακόμα και όταν ο “Μάρκος” επινοεί σημεία, είναι καθαρά αλληγορικές ιστορίες, που ούτε οι μαθητές φαίνεται να συζητούν ή να καταλαβαίνουν. Ο “Ματθαίος” (12.39 και 16.4), όμως, το επεκτείνει και λέει πως “η πονηρή και άπιστη γενιά ζητάει σημεία” αλλά “δεν θα της δοθεί τίποτα εκτός απο το θαύμα του Ιωνά“. Πρόκειται για μια ξεκάθαρη αναφορά στην ανάσταση, όπως παρουσιάζεται στον “Ματθαίο”, ο οποίος επινοεί μια ιστορία ανάστασης όπου οι Εβραίοι σίγουρα γνωρίζουν γι’ αυτήν (ο σκοπός του Ματθ. 28.11-15), αντίθετα με τον “Μάρκο” όπου η ανάσταση περνάει σχεδόν απαρατήρητη. Ο “Λουκάς” τώρα επεκτείνει κι άλλο την αναθεώρηση του “Ματθαίου”, με την επινόηση της παραβολής του Λαζάρου (Λκ. 11.29), σύμφωνα με την οποία οι Εβραίοι δεν θα πίστευαν ακόμα και αν ένας Λάζαρος επέστρεφε απο τους νεκρούς! Ο Ιωάννης όμως αντιστρέφει πλήρως αυτή την αντίληψη παρουσιάζοντας έναν πραγματικό Λάζαρο που όντως επιστρέφει απο τους νεκρούς (Ιωαν. 11-12)! Οι Εβραίοι όμως δεν πείθονται και απο εκείνη την μέρα μεθοδεύουν την εξόντωσή του. Πράγματι, στο κατά Ιωάννη ο Ιησούς πράττει διαρκώς σημεία που “μαρτυρούν την δόξα του” και αυτός είναι ο λόγος που εξαρχής οι μαθητές του πιστεύουν σ’ αυτόν (Ιωαν. 2.11). Μια αίσθηση που δεν μας δίνεται στα προηγούμενα ευαγγέλια.
Ποιος είναι όμως ο μυστηριώδης “αγαπημένος μαθητής” που αναφέρεται συχνά στο εν λόγω ευαγγέλιο; (Ιωάννης 13:23, 19:26 20:2, 21:7, 21:20). Εδώ ας θυμηθούμε πως στα ευαγγέλια γίνεται λόγος και για άλλους μαθητές (Λκ 10).
Η μοναδική αναφορά σε πρόσωπο που ο Ιησούς αγαπούσε ιδιαίτερα είναι στο Κατά Ιωάννη 11.3-5: “Κύριε, ιδού αυτός, τον οποίον τόσον πολύ αγαπάς, είναι ασθενής” και “ηγάπα δὲ ὁ Ἰησοῦς τὴν Μάρθαν καὶ τὴν ἀδελφὴν αὐτῆς καὶ τὸν Λάζαρον“. Ο Λάζαρος τώρα συγκεντρώνει όλα τα χαρακτηριστικά που συνηγορούν υπέρ αυτής της υπόθεσης: α) είναι ο μόνος που ο Ιησούς αναφέρεται να αγαπούσε ιδιαίτερα. (11:3,5,36) β) είναι ο μοναδικός για τον οποίο θρήνησε γ) Είναι ο μοναδικός άνθρωπος που εξαιτίας του οι Εβραίοι αποφάσισαν να τον σκοτώσουν (11.53 και 12:10).
Το ότι ο Λάζαρος, βέβαια, είναι μια επινόηση του “Ιωάννη”, αποδεικνύεται απο το γεγονός ότι δεν αναφέρεται σε κανένα απο τα τρία Συνοπτικά ευαγγέλια, παρά μόνον σαν ο ήρωας μιας παραβολής. Ούτε στα προηγούμενα ευαγγέλια υπάρχει κάποια αναφορά σε άντρα μαθητή που ήταν παρών στην σταύρωση. Αυτός ο “αγαπημένος μαθητής” αναφέρεται μόνο στον “Ιωάννη”.
Το συμπέρασμα βγαίνει αβίαστα: Ο “μαθητὴς ὁ μαρτυρῶν περὶ τούτων καὶ γράψας ταῦτα” είναι ένα ευσεβές ψέμα του Κατά Ιωάννην. Ο Λάζαρος είναι ένας επινοημένος χαρακτήρας ο οποίος σε καμία περίπτωση δεν θα μπορούσε να αποτελεί μάρτυρα για ο,τιδήποτε.
15ο επιχείρημα: Τα Ευαγγέλια έχουν μικρές αντιφάσεις μεταξύ τους γιατί ακριβώς είναι καταθέσεις αυτοπτών μαρτύρων
Οι χριστιανοί απολογητές επινοούν δικές τους ιστορίες προκειμένου να εναρμονίσουν τις αντιφάσεις και να υποστηρίξουν ότι έχουμε τέσσερις διαφορετικές μαρτυρίες. Το πρόβλημα είναι ότι ούτε αυτές οι ιστορίες εναρμονίζουν τίποτα, ούτε υποδεικνύουν τον τρόπο με τον οποίο λειτουργούν οι καταθέσεις των αυτοπτών μαρτύρων.
Για παράδειγμα θεωρούν πως πριν την ανάσταση συνέβη ένας σεισμός και ένας άγγελος παρέλυσε τους φρουρούς ανοίγοντας τον τάφο, πριν έρθουν οι γυναίκες. Ωστόσο ο Ματθαίος δεν λέει κάτι τέτοιο. Οι γυναίκες “ήρθαν” στον τάφο και τότε έγινε ο σεισμός και η παράλυση των φρουρών με τον άγγελο να στέκεται στην θύρα του τάφου και να τους απαντά για το τι συνέβη. Και τότε “αποχώρησαν γρήγορα με μεγάλο φόβο και χαρά για να μεταφέρουν τα νέα στους μαθητές” (Ματθαίος 28:8).
Σε αντίθεση με τον Ματθαίο, ο Μάρκος ποτέ δεν αναφέρει όλα αυτά τα γεγονότα λέγοντας για τις γυναίκες πως “Και αυταί αφού εβγήκαν, έφυγαν από το μνημείον. Τας είχε δε καταλάβει τρόμος και κατάπληξις και δεν είπαν εις κανένα τίποτε, διότι εφοβούντο” (16:16). Αρα τι ακριβώς έγινε; Οι γυναίκες δεν είπαν τίποτα σε κανέναν επειδή φοβόντουσαν ή το είπαν σε όλους απο μεγάλη χαρά; Οι Χριστιανοί απολογητές δεν μπορούν να “διορθώσουν” αυτή την αντίφαση και απλά προσποιούνται πως δεν υπάρχει. Διαφορετικά τι μπορούμε να συμπεράνουμε; Πως ο άγγελος έκανε ό,τι έκανε επειδή ήξερε πως οι γυναίκες ήταν παρούσες και θα έδιναν μαρτυρία για αυτό ή μήπως κανένας δεν είδε τίποτα και πρόκεται για επινόηση του Ματθαίου;
Αλλά το μεγαλύτερο πρόβλημα είναι πως κανένας αστυνομικός ντέντεκτιβ ή ιστορικός δεν λειτουργεί κατ’ αυτόν τον τρόπο. 'Ολοι οι πραγματικοί ντέντεκτιβ, όταν αντιμετωπίζουν μια αντιφατική ιστορία, υποθέτουν πως κάποιος δεν τα λέει καλά. Ποτέ δεν υποθέτουν πως όλες οι καταθέσεις μαρτύρων είναι σωστές και άρα η λύση του προβλήματος προκύπτει απο το άθροισμα όλων των καταθέσεων. Κανένας μάρτυρας δεν θα ξεχνούσε μια οντότητα από το …διάστημα που παρέλυσε με μαγικό τρόπο τους φρουρούς. Και ο μόνος λόγος που οι αυτόπτες μάρτυρες θα διαφωνούσαν μεταξύ τους στις λεπτομέρειες για ένα ουράνιο λαμπερό ον που τους μίλησε (μέσα στον τάφο; έξω απο τον τάφο;), είναι επειδή κάποιος δεν θυμάται καλά.
Οι απολογητές συχνά υποστηρίζουν πως οι πραγματικές καταθέσεις αυτοπτών μαρτύρων είναι πάντα σε ασυμφωνία γιατί οι μάρτυρες κάνουν λάθος στις λεπτομέρειες. Η χριστιανική απολογητική πάντα έχει να κάνει με την απόκρυψη αποδείξεων. Όταν μιά ιστορία έχει αντιφάσεις σε σημαντικές λεπτομέρειες, αυτό συμβαίνει επειδή κάποιος επινοεί πράγματα απο το μυαλό του. Υπάρχουν αρκετές αποδείξεις ότι ο Ματθαίος, ο Λουκάς και ο Ιωάννης ξαναέγραψαν την ιστορία του Μάρκου με δικές τους επινοήσεις και προσθήκες. Για παράδειγμα, δείτε πως ο Ιωάννης 11:1 επινοεί έναν εντελώς καινούργιο χαρακτήρα απο μια παραβολή του Λουκά 16:19-31 (τον Λάζαρο), την οποία προσπαθεί απεγνωσμένα να διαψεύσει (ότι όντως ένας νεκρός Λάζαρος θα επέστρεφε απο τους νεκρούς για να δώσει σημείο). Δείτε πως ο Ματθαίος 28:2 διανθίζει την απλή ιστορία του Μάρκου προκειμένου να παραλληλίσει την “απόδραση” του Ιησού απο τον κενό τάφο με την απόδραση του Δανιήλ 6:17 απο τον λάκκο των λεόντων.
Ένα άλλο παράδειγμα “τυπικής ασυμφωνίας καταθέσεων αυτοπτών μαρτύρων” που συχνά επικαλούται οι απολογητές, είναι το σημείο όπου οι στρατιώτες χτυπούν τον Ιησού και του ζητούν να προφητέψει ποιος τον χτύπησε, αλλά μόνο ο Λουκάς αναφέρει το κάλυμμα στα μάτια. 'Αρα αφού ο Ματθαίος ξέχασε να το αναφέρει, o ένας επιβεβαιώνει τον άλλον!
Ο Λουκάς όμως παίρνει την πληροφορία απο τον Μάρκο 14:65 τον οποίο αντιγράφει ” Καὶ ἤρξαντό τινες ἐμπτύειν αὐτῷ καὶ περικαλύπτειν τὸ πρόσωπον αὐτοῦ…“. Ο Μάρκος χρησιμοποιεί το απαρέμφατο “περικαλύπτειν“, ενώ ο Λουκάς την μετοχή “περιακαλύπσαντες“. Ο Ματθαίος 26:67-68 επίσης αντιγράφει απο τον Μάρκο, αλλά αφήνει το κάλυμμα και λέει πως τον έφτυναν στο πρόσωπο (αντί “να τον φτύνουν”, στον Μάρκο). Ο Ματθαίος τότε προσθέτει το παιχνίδι όπου τον ρωτάνε να προφητέψει ποιος τον χτύπησε. Ο Λουκάς 22.63-65 δανείζεται την λεπτομέρεια του καλύμματος, αλλά αφήνει την λεπτομέρεια του φτυσίματος. Μετά αντιγράφει τα ακριβή λόγια απο τον Ματθαίο “προφήτευσον τίς ἐστιν ὁ παίσας σε;” αφήνοντας απ’ εξω το “χαίρε, ο βασιλεύς των Ιουδαίων”.
Αυτά δεν είναι ανεξάρτητες μαρτυρίες αυτοπτών μαρτύρων, αλλά μια ελεύθερη αναδιαμόρφωση μιας αρχικής πηγής. Ο Ματθαίος ξαναγράφει τον Μάρκο και τον διανθίζει και ο Λουκάς χρησιμοποιεί επιλεκτικά τους δύο προηγούμενους (Ο Ιωάννης δεν αναφέρει καν το τελευταίο συμβάν). Και πάλι αυτές οι ιστορίες δεν προέρχονται απο αυτόπτες μάρτυρες, αλλά απο ξενόγλωσσους συγγραφείς, πολύ αργότερα, χωρίς να αναφέρουν τις πηγές τους και μέσα σε εντελώς αλληγορικά πλαίσια.
ΔΕΣ:
16ο επιχείρημα: Oι γυναίκες δεν θεωρούνταν αξιόπιστοι μάρτυρες στο Ισραήλ, άρα γιατί να τις χρησιμοποιήσουν οι Ευαγγελιστές ως μάρτυρες της Ανάστασης;
Αυτό είναι ένα ακόμα απολογητικό ψέμα. Δεν έχουμε αποδείξεις ότι αυτή ήταν μια κυρίαρχη αντίληψη της εποχής. Ακόμα και ο Εβραίος ιστορικός Ιώσηπος, συχνά παραθέτει μαρτυρίες γυναικών ως πηγή για τα γεγονότα της Μασσάδας και της Γαμάλας- και μάλιστα πολλοί μελετητές πιστεύουν πως ήταν δικές του επινοήσεις. Αρα οι χριστιανοί δεν θα είχαν κανέναν ενδοιασμό στο να επινοήσουν ιστορίες με γυναίκες ως μάρτυρες.
Ο Μάρκος είναι κατηγορηματικός πως οι γυναίκες δεν μίλησαν σε κανέναν για τον κενό τάφο. Ο Λουκάς τώρα -που βασίστηκε στον Μάρκο-, έχει τις γυναίκες αμέσως να αναφέρουν το γεγονός, παρακινώντας τους άντρες να ελέγξουν τον τάφο ιδίοις όμμασι. Ο Ιωάννης μετά διανθίζει την ιστορία με περισσότερα στοιχεία και επινοεί μια ακόμα πιο ευφάνταστη ιστορία. Το να εμπλουτίζεις μια ιστορία για να την κάνεις να φανεί πιο πιστευτή είναι χαρακτηριστικό γνώρισμα της μυθοπλασίας.
ΔΕΣ: ΤΟ ΚΟΥΙΖ ΤΟΥ ΠΑΣΧΑ
17ο επιχείρημα: Οι 500+ αδερφοί που “είδαν” ταυτόχρονα τον αναστημένο Ιησού σύμφωνα με τον Παύλο.
Πάλι, έχουμε μια αναφορά (Α Κορ. 15:6) που δεν υπάρχει ούτε στα ευαγγέλια, ούτε στις Πράξεις όπου γίνεται λόγος για 120 αδερφούς. Αν και δεν μπορούμε να αποδείξουμε πως το χωρίο αποτελεί μετέπειτα προσθήκη κάποιου αντιγραφέα (το πεντακόσιοι μας φέρνει στο μυαλό την λέξη Πεντηκοστή…), είναι μάλλον υπερβολή. Παρόλο που ο συγγραφέας των Πράξεων χρησιμοποιεί τον Παύλο σαν πηγή, φαίνεται να αγνοεί μια τέτοια μαζική και εφάπαξ post mortem εμφάνιση. Ωστόσο οι Πράξεις 2:1-4 έχουν τον Ιησού να εμφανίζεται σαν άμορφο πυρ ή αύρα κατά την Πεντηκοστή, κάτι που ταιριάζει περισσότερο με την εμπειρία που περιγράφει ο Παύλος. Ο Παύλος δεν υπονοεί τίποτα για ανθρώπους που ακουμπάνε το αναστημένο σώμα του Κυρίου ή γευματίζουν μαζί του.
Όπως και να 'χει, αυτοί οι 500+ αδερφοί δεν αναφέρονται πουθενά αλλού, ούτε υπονοείται πως ακούμπησαν ή δείπνησαν με τον αναστημένο Ιησού. Πάλι δεν μπορούμε να είμαστε σίγουροι αν ο Παύλος μιλάει για κάποια εσωτερική αποκάλυψη κατά την διάρκεια κάποιας μαζικής έκστασης. Όλα ταιριάζουν με παρόμοιες μαζικές εκστατικές εμπειρίες. Αλλά ακόμα και η μαζική παραίσθηση ενός αναστημένου ανθρώπου που περπατάει δεν είναι απίθανη, αν λάβουμε υπόψη πως οι ευαγγελικές αφηγήσεις για την ανάσταση είναι διανθισμένες ιστορίες για ανθρώπους που δεν ήταν σίγουροι αν έβλεπαν τον Ιησού (βλ. Λουκάς 24:15-16, Ιωάννης 20-14 και 21 :4-7 και Ματθαίος 28:17).
18ο επιχείρημα: Η διδασκαλία του Ιησού θα πρέπει να προέρχεται απο ένα ιστορικό πρόσωπο
Ακόμα και όταν ο Παύλος φαίνεται να αποκαλύπτει κάποια διδασκαλία του Ιησού, ποτέ δεν την τοποθετεί σε ιστορικό πλαίσιο (πχ ποτέ δεν λέει “ο Πέτρος μου είπε ότι ο Κύριος είπε αυτό…”). Η μόνη πηγή που επικαλείται ο Παύλος είναι προσωπικές αποκαλύψεις, όπως στην Α Κορ. 15 όπου ο Ιησούς εμφανίζεται για πρώτη φορά στους ανθρώπους μετά την ανάσταση του, δηλαδή μέσω ονείρων και οραμάτων και όχι απο ανθρώπινες παραδόσεις (Γαλ. 1.11-24). Παρομοίως στους Ρωμ. 10:14-17, όπου λέει πως ο μόνος τρόπος να μάθουν οι Εβραίοι για τον Χριστό είναι απο κάποιον Απόστολο. Κατά έναν περίεργο τρόπο, ο Παύλος δεν αναφέρει ποτέ την φράση “μαθητές του Κυρίου”. 'Αρα ακόμα και οι “παραδόσεις” που αναφέρει στην Α Κορ. 11.2 είναι δικές του αποκαλύψεις που παραδίδει στο εκκλησίασμα. Περισσότερες ανάλογες ενδείξεις παίρνουμε απο την Αποκάλυψη 1-3, όπου ο Χριστός υπαγορεύει ολόκληρα γράμματα, σχεδόν μισό αιώνα μετά τον θάνατο του Παύλου.
Οι χριστιανικές διδασκαλίες πολλές φορές προέρχονται απο τις παλαιές Γραφές (όπως π.χ. φαίνεται στην Προς Εβραίους και Α Κλήμη επιστολή), αν και αποδίδονται στον Ιησού. Ακόμα και γνωστές διδαχές, όπως π.χ. η φράση “τα του Καίσαρος τω Καίσαρι” (Μάρκος 12.14-17), φαίνεται να είναι παντελώς άγνωστη στον Παύλο όταν προτρέπει τους πιστούς να πληρώνουν τους φόρους (Ρωμ: 13.6-7). Παρομοίως ο Παύλος δεν φαίνεται να γνωρίζει τη διδασκαλία του Ιησού για τους μοιχούς ή τους πόρνους, οι οποίοι θα πρέπει να αφαιρέσουν το μέλος που τους σκανδαλίζει (Ματθαίος 5.27-30 και 19.12), αλλά αντ’ αυτού συμβουλεύει τους πιστούς να τους αποβάλουν απο την εκκλησία και να τους παραδώσουν στον Διάβολο.
Το πιο εκπληκτικό, όμως, παράδειγμα είναι ο Χρυσός Κανόνας. Ο Παύλος συχνά διδάσκει την αγάπη για τον πλησίον και την παθητική αντίσταση (Ρωμ.12.14-21, Γαλ. 5.14-15. Α Θεσσ. 5.15, Ρωμ.13.9-10), αλλά δεν φαίνεται να έχει γνώση ότι ο Ιησούς έδωσε αυτές τις εντολές. Η μοναδική πηγή του Παύλου είναι το Λευιτικό 19.18 (η πραγματική πηγή του Χρυσού κανόνα). Αναλόγως η επιστολή Α Κλήμη 12.2-3 εξάγει την ίδια διδασκαλία (να συμπεριφέρεστε στους άλλους όπως θέλετε να σας συμπεριφέρονται) απο τις Γραφές και όχι απο κάποιον ιστορικό Ιησού.
Ανέφερα πιο πάνω πως η πηγή Q ή Λόγια είναι μάλλον μια ξεπερασμένη υπόθεση και δεν αποτελεί πλέον επιχείρημα ιστορικότητας. Πάρα πολλοί μελετητές έχουν καταλήξει πως και η Επί του 'Ορους ομιλία του Ιησού, όπου ο Ιησούς ως νέος Μωϋσής δίνει δέκα μακαρισμούς, είναι μια μετα-πολεμική (δηλαδή μετά το 70) σύνθεση που προέρχεται απο το Septuagint, δηλαδή την ελληνική μετάφραση της ΠΔ (Dale Allison, “The new Moses: Α Matthean typology, 1993“- επίσης ακόμα και χριστιανοί μελετητές έχουν αμφιβολίες για την γνησιότητα της ομιλίας: “https://publications.mi.byu.edu/fullscreen/?pub=1095&index=9). Αρα, ακόμα και αν η υπήρχε η πηγή των Λογίων, ξέρουμε πως εμπεριείχε κατασκευασμένες διδασκαλίες.
Συνεπώς οι διδασκαλίες του Ιησού προέκυψαν μόνο μέσω “αποκάλυψης” και κρυμμένων μηνυμάτων στις (παλαιές) Γραφές. Ο Παύλος δεν ξέρει άλλον τρόπο μέσω του οποίου κάποιος μπορούσε να μάθει τις διδασκαλίες του Ιησού (Ρωμ. 16-25). Ακριβώς όπως και ο Μωάμεθ ισχυρίστηκε πως έλαβε το Κοράνι απο τον αρχάγγελο Γαβριήλ, χωρίς αυτό να αποδεικνύει την ύπαρξη του τελευταίου. Παρομοίως έχουμε τις διδασκαλίες τις 'Ισιδας και του 'Οσιρι. Ακόμα και ο Μωυσής θεωρείται πλέον πρόσωπο της λαογραφίας, αλλά παρόλα αυτά του αποδίδεται σχεδόν ολόκληρο το εβραϊκό Mishnah!
19ο επιχείρημα: Ο Παύλος γνώριζε τον μυστικό δείπνο
Ο Παύλος ποτέ δεν αναφέρει κάποιον ιστορικό μυστικό δείπνο όπου συμμετείχαν άλλοι άνθρωποι, ούτε χρησιμοποιεί την φράση “μυστικός δείπνος”. Πάλι ισχυρίζεται ότι τη θεία Ευχαριστία την είδε σε όραμα (παρόμοια με το όραμα του Πέτρου στις Πράξεις 10:9-17), όπου ο Κύριος παραδίδει συμβολικά την κοινωνία του άρτου και του οίνου στους μελλοντικούς χριστιανούς (Α Κορ 11:23-26). Δεν αναφέρει μαθητές να είναι παρόντες, ούτε κάποια προδοσία. Ο “Μάρκος” χρησιμοποιεί αυτή την “αποκάλυψη” του Παύλου και τη δραματοποιεί με την ιστορία του μυστικού δείπνου. Ο Παύλος, βέβαια, θα μπορούσε να είχε πάρει την πληροφορία απ’ τους Χριστιανούς που κατεδίωκε (αν και σίγουρα δεν τους κατεδίωκε στην Ιουδαία, όπου ήταν εντελώς άγνωστος μετά την μεταστροφή του, όπως φαίνεται στους Γαλάτες 1.21-2.1).
Ο Ιησούς στο αφήγημα του Παύλου δεν αναφέρεται να συμμετέχει σε κάποιο δείπνο και απευθύνεται ξεκάθαρα στους μελλοντικούς Χριστιανούς (τὸ σῶμα τὸ ὑπὲρ ὑμῶν κλώμενον), όπου δίνει οδηγίες για το τελετουργικό. Επίσης ο Παύλος ισχυρίζεται πως αυτό το τελετουργικό γίνεται προκειμένου “τὸν θάνατον τοῦ Κυρίου καταγγέλλετε, ἄχρις οὗ ἂν ἔλθῃ“, δηλαδή ως ανακοίνωση του θανάτου του Ιησού που έρχεται, όχι που επιστρέφει. Γιατί όμως κάποιος να χρειάζεται ένα τελετουργικό για να διακηρύξει τον θάνατο κάποιου που όλοι ξέρουν πως πέθανε; Εκτός αν αυτός ο θάνατος ήταν γνωστός στους πιστούς του Παύλου μόνο κατά έναν μυστικό τρόπο. Με όρους mimimal μυθικισμού, ο Παύλος αναφέρεται στο όραμα ενός Χριστού που σταυρώθηκε στον ουρανό απο τον Σατανά “ἐν τῇ νυκτί ᾗ παρεδίδοτο“. Η φράση “παρεδίδοτο” (όχι προδόθηκε) χρησιμοποείται με τον ίδιο τρόπο στον Ιωβ 2.6, όπως και απο τον ίδιο τον Παύλο στην Προς Ρωμαίους 8.32 και 4:24-25 και Γαλάτες 2.20. Αυτό όμως μας αφήνει με την απορία γιατί ο Παύλος λέει πως αυτή η παράδοση έγινε νύχτα. Εδώ μπορεί να αναφέρεται στον Ψαλμό 119:55-61, όπου λέει πως “Τη νύχτα θυμήθηκα το όνομά σου, Κύριε….Στίφη ασεβών με περικύκλωσαν· και “Ας ντραπούν οι υπερήφανοι, επειδή άδικα ζητούν να με ανατρέψουν·” (Ψαλμός 119: 78), μαζί με μια αναφορά στο θάψιμο απ’τους εχθρούς του “Οι υπερήφανοι, οι ενάντιοι στον νόμο σου, έσκαψαν σε μένα λάκκους” (Ψαλμ. 119 85). Με άλλα λόγια έχουμε μια εφαρμογή της εβραϊκής τεχνικής Pesher, όπου κάποιος εξάγει κρυμμένα νοήματα απο τις Γραφές.
Επίσης η περιγραφή της θείας ευχαριστίας απο τον Παύλο παραπέμπει στο γεύμα του Πάσχα κατά την ‘Εξοδο (12:7:14), όπου πάλι χρησιμοποιείται η φράση “τῇ νυκτὶ ταύτῃ” (στίχοι 8 και 12), κάτι εύκολα αποδεκτό, αν δεχτούμε πως για τους πρώτους Χριστιανούς η θυσία του Ιησού παραλληλίζονταν με το εβραϊκό Πάσχα και την τελετή του Γιομ Κιππουρ, όπως έδειξα πιο πάνω.
Όπως και να 'χει, το Α Κορ. 11:23-26 είναι ένα δύσκολο απόσπασμα, τόσο για τους Ιστορικιστές όσο και τους Μυθικιστές.
20ο επιχείρημα: Ο Παύλος αναφέρει τον “αδερφό του Κυρίου”. 'Αρα ο Παύλος γνώριζε πως ο Ιησούς είχε οικογένεια κάπου στη Γη.
Aυτό είναι σίγουρα ένα απο τα πιο “δύσκολα” χωρία του Παύλου για τους μυθικιστές (Γαλάτες 1.18-19). Ωστόσο ο ίδιος ισχυρίζεται (Ρωμ. 8:29) ότι όλοι οι βαπτισμένοι χριστιανοί είναι κατα μία έννοια αδέλφια του Κυρίου, χωρίς ποτέ να αισθάνεται την ανάγκη να κάνει τον διαχωρισμό με τα βιολογικά αδέλφια. Είναι αλήθεια ότι στην Α Κορ. 15:7 αναφέρεται στον Ιάκωβο, αλλά δεν τον χαρακτηρίζει “αδελφό του Ιησού”. Υπάρχει βέβαια η πιθανότητα όλοι οι πρώτοι χριστιανοί να αυτοαποκαλούνταν “αδερφοί του Κυρίου”. Ο Ιάκωβος τώρα στους Γαλάτες 2.9 είναι ένας απόστολος, ο αδερφός του Ιωάννη. Έτσι οι τρεις στυλοβάτες είναι ο Πέτρος, ο Ιάκωβος και ο Ιωάννης, όπως παρουσιάζονται στα ευαγγέλια και τις Πράξεις και ο Ιάκωβος της τριάδας δεν είναι ποτέ ο αδερφός του Ιησού. Μάλιστα οι Πράξεις ποτέ δεν παρουσιάζουν τον Ιάκωβο, τον αδερφό του Ιησού, να παίζει κάποιον ηγετικό ρόλο στην εκκλησία. Για την ακρίβεια όλοι οι αδερφοί εξαφανίζονται όταν αρχίζει η δημόσια δράση της εκκλησίας. Ακόμα και στην επιστολή του, ο Ιάκωβος δεν αναγνωρίζει τον εαυτό του σαν αδερφό του Ιησού. Μάλιστα δεν υπάρχει κάποια αναφορά στον Ιάκωβο ως βιολογικού αδερφού του Ιησού, μέχρι που ο “Μάρκος” επινοεί μια οικογένεια για τον Ιησού διαλέγοντας τα πιο συνηθισμένα εβραϊκά ονόματα της εποχής, την οποία ο Ιησούς αποκηρύσσει, χωρίς κάποια πρόγνωση ότι κάποιος από αυτούς θα αποκτούσε ηγετικό ρόλο στην εκκλησία. Πράγματι, ακόμα και οι Πράξεις δεν δείχνουν γνώση για κάτι τέτοιο, ακόμα και στα 90 ΚΕ που υποτίθεται πως γράφτηκαν. Ούτε ο συγγραφέας της επιστολής Α Κλήμη φαίνεται να άκουσε κάτι τέτοιο. Η πρώτη φορά που ακούμε για έναν Ιάκωβο “αδερφό του Ιησού”, που παίζει κάποιο σημαντικό ρόλο, είναι στα μέσα του 2ου αιώνα, από εντελώς αναξιόπιστες και παράλογες πηγές, όπως ανέλυσα πιο πάνω.
21ο επιχείρημα: Ο Παύλος λέει πως ο Ιησούς γεννήθηκε απο μια γυναίκα βάσει του Νόμου
Αν ο Παύλος υπονοεί κάποια βιολογική μητέρα, τότε αυτή η δήλωση ακούγεται μάλλον παράδοξη (υπάρχει κανείς που να μην γεννήθηκε απο γυναίκα;). Επίσης προσέξτε πως ο Παύλος ποτέ δεν αναφέρει την Μαρία ή κάποια θαυμαστή γέννηση. Για ακόμη μία φορά ο Παύλος χρησιμοποιεί αλληγορική γλώσσα, κάτι που φαίνεται αν εξετάσουμε όλο το απόσπασμα (Γαλάτες 4:19-31). Οι δύο μητέρες είναι η δούλα 'Αγαρ και η Σάρα, οι οποίες, σύμφωνα με τον Παύλο, συμβολίζουν τις δύο Διαθήκες.
Ο Παύλος λέει πως ο Ιησούς γεννήθηκε απο την σαρκική συμβολική γυναίκα ('Αγαρ). Αλλά όταν γράφει ο Παύλος στους Γαλάτες, ο Ιησούς ήταν νεκρός προ πολλού και είχε αναγεννηθεί απο την πνευματική-ουράνια μητέρα (Σάρα). Αυτό είναι το θεολογικό επιχείρημα του Παύλου στους Γαλάτες 4. Όταν ο Παύλος λέει πως ο “γεννημένος κατά την σάρκα” (ο Ισμαήλ στην ιστορία της ΠΔ) ήταν ο διώκτης τότε όπως και τώρα, δεν γίνεται να αναφέρεται στον Ιησού, γιατί ο Ιησούς δεν είναι πλέον σάρκα. 'Οσον αφορά τους “διώκτες”, ο Παύλος αναφέρεται σε όλους αυτούς που είναι προσκολλημένοι στον κόσμο της σάρκας και όχι του πνεύματος, και κατ΄ επέκταση παραμένουν δέσμιοι του παλαιού νόμου και διώκουν τους άλλους (Γαλάτες 5.1). Έτσι ο καθένας θα πρέπει να αναγεννηθεί απο την ουράνια μητέρα-διαθήκη για να σωθεί (βλ και Ρωμαίοι 8). Ο Ιησούς του Παύλου, λοιπόν, υποτάχθηκε για λίγο στον κόσμο της σάρκας για να τον νικήσει (βλ και Φιλιπ. 2). 'Αρα και οι πιστοί πρέπει να μιμηθούν τον Ιησού (Α Κορ 15:35-54).
Έτσι, στην αλληγορία που χτίζει ο Παύλος, ο Ιησούς δεν είναι ο διώκτης, όπως ο Ισμαήλ, αλλά και οι δύο είναι το ίδιο επειδή γεννήθηκαν στον ίδιο κόσμο, αυτόν της αμαρτίας και των πειρασμών. Αλλά αντίθετα με τον Ισμαήλ, ο Ιησούς αντιστάθηκε και τον νίκησε, και ξαναγεννήθηκε ως ο υιός της Σάρας.
Δύσκολα θα συμπεράνουμε πως ο Παύλος εδώ αναφέρεται σε κάποια συγκεκριμένη βιολογική μητέρα. Ούτε το απόσπασμα αποτελεί αναφορά στο θνητό σώμα του Ιησού που φτιάχτηκε απο το σπέρμα του Δαβίδ (Ρωμ.1.3). Ολα αυτά είναι αρκετά συμβατά με την θεωρία του Earl Doherty (Jesus, Neither God nor man, όπως και του Richard Carrier: Οn the historicity of Jesus), πως η ενσάρκωση του Ιησού, όπως απαιτήθηκε απο τις Γραφές, έγινε στον ουρανό. Και ο μόνος λόγος για να μάθει κανείς γι’ αυτό, σύμφωνα με τον Παύλο, είναι απο κρυμμένα μηνύματα στις Γραφές και προσωπικές αποκαλύψεις (Ρωμ 16:25-26).
22ο επιχείρημα: Ο Ιησούς προφήτεψε την καταστροφή της Ιερουσαλήμ
To ίδιο και ο Ιησούς Μπεν Ανανίας, ένας προφήτης που αναφέρεται στον Εβραϊκό πόλεμο (6.301-309) του Ιώσηπου. Οι παραλληλισμοί με τον Ιησού είναι πάρα πολλοί για να αγνοηθούν:
1) Και οι δύο εισήλθαν στην Ιερουσαλήμ κατά τη διάρκεια μιας μεγάλης θρησκευτικής γιορτής
2) Και οι δύο κήρυξαν εναντίον του Ναού
3) Και οι δύο ανέφεραν το ίδιο κεφάλαιο απο τον Ιερεμία (7.11 και 7.34 αντίστοιχα)
4) Και οι δύο κήρυτταν καθημερινά στον Ναό
5) Και οι δύο προέβλεψαν συμφορές για τους Ιουδαίους και την Ιουδαία
6) Και οι δύο προέβλεψαν ότι ο Ναός θα καταστραφεί
7) Και οι δύο συνελλήφθησαν γι’ αυτόν τον λόγο απο τους Εβραίους
8) Και οι δύο κατηγορήθηκαν επειδή αντιτάχθηκαν στον Ναό
9) Κανένας απο τους δύο δεν υπερασπίστηκε τον εαυτό του απέναντι στις κατηγορίες
10) Και οι δύο ξυλοκοπήθηκαν απο τους Εβραίους
11) Και οι δύο οδηγήθηκαν στον Ρωμαίο κυβερνήτη και ανακρίθηκαν απ’ αυτόν
12) Και απ’ τους δύο ζητήθηκε να αναγνωρίσουν τον εαυτό τους αλλά αρνήθηκαν
13) Και οι δύο βασανίστηκαν απο τους Ρωμαίους
14) Και στις δύο περιπτώσεις ο Ρωμαίος κυβερνήτης ζήτησε την απελευθέρωση τους
15) Τελικά και οι δύο σκοτώνονται απο τους Ρωμαίους (ο ένας με εκτέλεση στον Μάρκο, ο άλλος απο πολιορκητική μηχανή στον “Ιουδαϊκό Πόλεμο”)
16) Και οι δύο θρηνούν λίγο πριν το θάνατό τους και αφήνουν την τελευταία τους πνοή με μια κραυγή.
ΔΕΣ: Οι αποτυχημένες προφητείες του Ιησού των Ευαγγελίων
23ο επιχείρημα: Ο Ιησούς εκπλήρωσε πάνω απο 300 προφητείες της ΠΔ.
Μέχρι στιγμής δώσαμε αρκετά παραδείγματα πως τα ευαγγέλια δεν είναι αξιόπιστα ιστορικά κείμενα ώστε να αποτελούν μαρτυρίες εκπλήρωσης προφητειών.
Παραβλέπουμε βέβαια τις ανύπαρκτες μεσσιανικές προφητείες που επικαλούνται τα ευαγγέλια, όπως την αναφορά στην φυγή στην Αίγυπτο (Ματθαίος 2.15) που αφορούσε την φυγή των Ισραηλιτών (Ωσηέ 11.1), την αναφορά στη μη συντριβή των οστών του Ιησού στον σταυρό (Ιωάννης 19:33) που αφορούσε όλους τους δίκαιους ανθρώπους του θεού αν διαβάσουμε όλο τον ψαλμό (34:20), την αναφορά στον θρήνο του Ιερεμία 31 που παραλληλίζεται με το προφανώς μυθοσυμβολικό γεγονός της σφαγής των νηπίων απο τον Ηρώδη (Ματθαίος 2:16) κλπ.
'Εχει όμως ενδιαφέρον να δούμε την σκοπιμότητα αυτών των “προφητειών” μέσα στην ευαγγελική αφήγηση. Θα φέρω ένα παράδειγμα απο το πως ο “Ματθαίος” διασκευάζει συχνά τον “Μάρκο”, διορθώνοντας τις παραλείψεις και τα λάθη του σε ζητήματα γεωγραφίας ή γνώσης των ιουδαϊκών παραδόσεων.
Ο “Μάρκος”, λοιπόν, έχει τον Ιησού να μπαίνει θριαμβευτικά στην Ιερουσαλήμ καβάλα σ’ ένα γαϊδουράκι (11.1-10). Ο Ματθαίος (21.1-9), όμως, έχει τον Ιησού να ζητάει απο τους μαθητές να του φέρουν ένα πουλάρι και την μητέρα του, και ο Ιησούς καβαλάει και τα δύο ζώα ταυτόχρονα! Γιατί;
Ο “Ματθαίος” διορθώνει την αναφορά στον Ζαχαρία 9.9 όπου γίνεται λόγος για δύο ζώα: “χαῖρε σφόδρα, θύγατερ Σιών· κήρυσσε, θύγατερ Ἱερουσαλήμ· ἰδοὺ ὁ βασιλεὺς σου ἔρχεταί σοι, δίκαιος καὶ σῴζων αὐτός, πραΰς καὶ ἐπιβεβηκὼς ἐπὶ ὑποζύγιον καὶ πῶλον νέον“.
Είναι αυτό μια ιστορία ανάμνησης; Ασφαλώς και όχι. Είναι ένα κλασικό παράδειγμα ιστοριοποίησης μιας “προφητείας”. Οι Ευαγγελιστές δεν ενδιαφέρονταν να καταγράψουν κάποια ιστορία αλλά μια παραβολή με ξεκάθαρες αναφορές στα κείμενα της Παλαιάς Διαθήκης!
ΔΕΣ:
Εξετάζοντας τις «προφητείες» για τον Ιησού
Η Προφητεία του Αισχύλου
Περί του αγύρτη ευαγγελιστή «Ματθαίου» και των «προφητειών» της Παλαιάς Διαθήκης
Στον κόσμο της χριστιανικής «προφητείας»
Η απάτη των απολογητών για τις δήθεν αρχαιοελληνικές προφητείες για τον Χριστό
24ο επιχείρημα: Ο Ρωμαίος Τάκιτος αναφέρει τον Ιησού
Ακόμα και αν είναι γνήσια αναφορά (Χρονικά: βιβλίο 15, κεφ.44), πάλι δεν μπορούμε να είμαστε σίγουροι πως η σύντομη αναφορά του Τάκιτου δεν βασίζεται στις χριστιανικές διαδόσεις. Δεν υπάρχει κάτι που να μαρτυρά πως ο Τάκιτος έψαξε στα κρατικά αρχεία της Ρώμης (τα οποία είχαν καεί δύο φορές στον πρώτο αιώνα: Μία επί Νέρωνα και μία επί Τίτου) για να επιβεβαιώσει μια ιστορία που ήδη οι χριστιανοί ομολογούσαν. Αυτό ενισχύεται απο το γεγονός πως ο Τάκιτος χρησιμοποιεί αναχρονιστικά τον τίτλο procurator (=επίτροπος) για τον Πόντιο Πιλάτο, ενώ ξέρουμε πως ήταν præfectus (=έπαρχος). Είναι σχεδόν προφανές ότι ο Τάκιτος, ένας ομολογουμένως έγκυρος ιστορικός, δεν άντλησε τις πληροφορίες του από επίσημα ρωμαϊκά αρχεία, αφού εκεί δεν θα έβρισκε τον Πιλάτο ως επίτροπο, αλλά ως έπαρχο, ούτε τον Ιησού να αναφέρεται ως “Χριστός“, αλλά ως Ιησούς Ναζωραίος ή πιο πιθανόν ως Γεσουά Μπαρ Γιοσέφ.
Επίσης ξέρουμε πως ο Τάκιτος διατηρούσε αλληλογραφία με τον φίλο του τον Πλίνιο, ο οποίος είχε μάθει για τους χριστιανούς κάπου στα 110 κ.ε. (ο Τάκιτος ολοκλήρωσε το έργο του Annales στα 117 κ.ε.), οπότε είναι πολύ πιθανόν η πηγή του να ήταν ο τελευταίος. O Πλίνιος έμαθε απ’αυτούς για τον πυρήνα της ευαγγελικής αφήγησης και με την σειρά του τον μετέφερε στον Τάκιτο. Αρα πάλι δεν μπορεί να θεωρηθεί σαν ανεξάρτητη πηγή και το ίδιο ακριβώς ισχύει και για τον Πλίνιο (βλ. σχετικό κεφάλαιο)
Είναι επίσης περίεργο πως η κατηγορία του εμπρησμού της Ρώμης απο τους Χριστιανούς δεν αναφέρεται απο κανέναν άλλον ιστορικό (πχ Πλίνιος ο Πρεσβύτερος), ούτε φαίνεται να είναι γνωστή στους ίδιους τους Χριστιανούς του 2ου αιώνα, ακόμα και όταν αναφέρονται στους υποτιθέμενους διωγμούς του Νέρωνα. Αυτό δείχνει πως ούτε οι Ρωμαίοι ιστορικοί έκαναν ποτέ τέτοια σύνδεση.
'Αρα ο Τάκιτος είναι ο πρώτος συγγραφέας που αναφέρει αυτή την τρομερή κατηγορία συνδέοντας κάποιον άλλο διωγμό των χριστιανών ή ακόμα και θρύλο, με την πυρκαγιά της Ρώμης (ακόμα και ο Σουητώνιος φαίνεται να αγνοεί αυτή την σημαντική πληροφορία).
25ο επιχείρημα: Ο Ρωμαίος Σουητώνιος αναφέρει τον Ιησού
Υπάρχουν δύο σχετικά αποσπάσματα. Στο ένα ο Σουητώνιος αναφέρεται σε Εβραίους ταραχοποιούς, όχι χριστιανούς, υποκινούμενους απο κάποιον Chrestus (Βίος Κλαύδιου 25,4), oι οποίοι αποβλήθηκαν απο την Ρώμη απο τον αυτοκράτορα Κλαύδιο. 'Ολη η αναφορά, όμως, φαίνεται υπερβολική και έρχεται σε αντίθεση με την αναφορά του Δίωνα του Κάσσιου (Ρωμαϊκή ιστορία 60.6.6), ο οποίος μας λέει πως ο Κλαύδιος κράτησε μια ανεκτική στάση απέναντι στους Εβραίους της Ρώμης και είναι φυσικά πιο αληθοφανής απο την πρώτη αναφορά. Είναι πιθανό βέβαια κάποιοι ή αρκετοί Εβραίοι να αποβλήθηκαν, όχι όμως όλοι.
Ούτε, όμως, ο Σουητώνιος ούτε ο Δίωνας συνδέουν αυτές τις ταραχές με τους Χριστιανούς. Ακόμα και ο συγγραφέας των Πράξεων δεν φαίνεται να γνωρίζει κάποια σύνδεση αυτής της αποβολής των Εβραίων απο τη Ρώμη με τους χριστιανούς και είναι σίγουρο πως δεν θα άφηνε αναξιοποίητη την περίπτωση στην οποία οι Εβραίοι έκαναν ταραχές στο όνομα των Χριστιανών και είχαν τιμωρηθεί γι’αυτό. Ο Σουητώνιος λέει ξεκάθαρα πως οι ταραχές υποκινήθηκαν απο κάποιον Chresto (η φράση impulsore Chresto σημαίνει πρόσωπο και όχι αιτία) και φυσικά είναι απίθανο να αναφέρεται στον Ιησού που βρίσκεται στην Ρώμη επί Κλαύδιου. Επιπλέον οι Πράξεις 28:17-30 μας παρουσιάζουν τους Εβραίους της Ρώμης να γνωρίζουν ελάχιστα για τους Χριστιανούς. Ακόμα και η Προς Ρωμαίους επιστολή του Παύλου δεν φαίνεται να έχει γνώση αυτής της ιστορίας.
Στο δεύτερο απόσπασμα τώρα (Βίος Νέρωνα 16:2), ο Σουητώνιος φαίνεται να κάνει την διάκριση μεταξύ Εβραίων και Χριστιανών, και σίγουρα θα είχε επισημάνει την υποκίνηση των ταραχών απ’ τους δεύτερους. Ακόμα και αν λανθασμένα θεωρούσε πως ο Ιησούς ήταν στην Ρώμη εκείνη την περίοδο, αυτό δύσκολα θα αποτελούσε απόδειξη για κάποιον ιστορικό Ιησού. Ο Σουητώνιος μάλιστα θα μπορούσε απλά να αναφέρεται στην πίστη σε κάποια αρχαγγελική οντότητα ονόματι Χριστός.
Συμπερασματικά το δεύτερο απόσπασμα είναι απλά μια ένδειξη πως ο Νέρωνας “επέβαλε τιμωρίες στους Χριστιανούς, μια τάξη ανθρώπων που ακολουθούν μια νέα και ενοχλητική δεισιδαιμονία“. Όπως και να 'χει, δεν αποτελεί απόδειξη ιστορικότητας κάποιου Ιησού.
26ο επιχείρημα: Ο Πλίνιος ο νεότερος αναφέρει τον Ιησού και μαρτυρεί τους διωγμούς των πρώτων Χριστιανών στο γράμμα του στον Τραϊανό
Μόνο σαν μια καινούργια θεότητα. Δεν τον αναφέρει σαν γήινη προσωπικότητα (“Epistularum Libri Decem”, Βιβλίο X, XCVII)
Οι χριστιανοί υποστηρίζουν συχνά ότι ακόμα και στα 112 κ.ε. κανένας δεν θα πέθαινε για ένα ψέμα. Αλλά στα 112 δεν υπήρχε κανένας τρόπος να ελέγξει κανείς την ιστορική βάση του Κατά Μάρκον. Ούτε μπορούμε να είμαστε εντελώς σίγουροι ότι αυτοί οι χριστιανοί δεν υπέμειναν μαρτύρια και δίκες για την πίστη τους σε μια ουράνια οντότητα. Ούτε μπορούμε να αποκλείσουμε την υπόθεση ότι πολλοί χριστιανοί θεωρούσαν τον Ιησού σαν έναν εξωτερικό μύθο, αλλά με εσωτερικά ιερά μυστικά για τα οποία θα πέθαιναν. Το ίδιο μπορούμε να πούμε και για τους οπαδούς όλων των αρχαίων μυστηριακών λατρειών.
Η σπουδαιότητα αυτής της επιστολής έγκειται στο γεγονός πως είναι η πρώτη φορά που κάποιος προσέχει τον χριστιανισμό (ακόμα και ο Ιώσηπος είναι σχεδόν σίγουρο πως δεν ασχολήθηκε στο έργο του) και φαίνεται πως μάλλον μέχρι τότε η ύπαρξη του τρεμόσβηνε.
Στο γράμμα αυτό προς τον Τραϊανό αποκαλύπτονται δύο ενδιαφέροντα στοιχεία: ότι ο Πλίνιος δεν ήταν ποτέ παρών σε δίκες Χριστιανών και πως δεν είχε ιδέα για τα πιστεύω τους ή για ποιο λόγο ήταν παράνομοι, όπως επίσης ότι αρκετοί χριστιανοί είχαν αποκηρύξει την πίστη τους.
Εκείνη την εποχή ο Πλίνιος ο νεότερος ήταν ήδη Γερουσιαστής για 25 χρόνια. Υπηρέτησε σαν το αρχαίο ισοδύναμο του διοικητή της αστυνομίας, καθώς και σαν νομικός εκπρόσωπος της αυτοκρατορίας. Μετά υπηρέτησε για μεγάλο διάστημα ως κυβερνήτης της Βιθυνίας. Αλλά παρόλα αυτά δεν ήταν παρών σε κάποια δίκη χριστιανών, ούτε ήξερε κάτι γι’ αυτούς. Αυτό σημαίνει πως ακόμα και μετά απο 80 χρόνια, ο Χριστιανισμός είχε μικρή εξάπλωση και η στρατολόγηση πιστών ήταν φτωχή.
Το συμπέρασμα είναι πως ο χριστιανισμός ήταν τόσο ανεπιτυχής, τόσο μικρός και ασήμαντος ως κίνημα, που δεν έπεσε ποτέ στην αντίληψη του. Ο Πλίνιος τότε εκφράζει τις ανησυχίες του ότι ίσως οι χριστιανοί αυξηθούν (κάτι ανάλογο με το πνεύμα του Μακαρθισμού), αλλά ακόμα και η εύρεσή τους ήταν δύσκολη. Ωστόσο είναι σαφής ότι αυτοί που κάποτε κατηγορήθηκαν, είτε εγκατέλειψαν την πίστη τους, είτε πλέον δεν υπάρχουν. Έκτοτε ο Πλίνος δεν ξανασχολήθηκε με τους Χριστιανούς.
.
Είναι αξιοπρόσεκτο πως αυτή η αποτυχία ανταποκρίνεται σ’ αυτό που έκανε η νέα γενιά ιεραποστόλων, δηλαδή να αναδιαμορφώσει το δόγμα με καινούργια συναρπαστικά κείμενα, όπως τα Ευαγγέλια. Και εφόσον η παλιά γενιά, πλέον, δεν υπήρχε, ήταν πιο εύκολο να γίνει η μετάβαση απο μια μυστηριακή, κλειστή λατρεία, σε μια πιο ρεαλιστική, με πιο “ιστορικιστικά” δόγματα και με έναν σαφώς πιο ιστορικό Ιησού.
27ο επιχείρημα: Ο Μαρά Βαρ Σεραπίων αναφέρει τον Ιησού.
Η επίσημη άποψη είναι ότι η επιστολή γράφτηκε σίγουρα μετα το 73 ΚΕ. απο αυτόν τον παντελώς άγνωστο Σύριο συγγραφέα. Το πόσο όμως μετά, δεν είναι γνωστό. Σημειώστε οτι ο Σεραπίων, ενώ αναφέρει τον Σωκράτη και τον Πυθαγόρα, με τους οποίους κάνει τον παραλληλισμό, δεν αναφέρει το όνομα Ιησούς, αλλά “σοφός βασιλιάς των Εβραίων”, μετά απο τον θάνατο του οποίου “άρχισαν να χάνουν το βασίλειο τους” (;) . Αυτός ο χαρακτηρισμός, βέβαια, θα μπορούσε να αναφέρεται στον οποιονδήποτε, δεδομένου οτι εκείνη την εποχή είχαν εμφανιστεί αρκετοί επίδοξοι μεσσίες στο Ισραήλ. Θα μπορούσε μάλιστα να αναφέρεται και στον “Διδάσκαλο της Δικαιοσύνης” που αναφέρεται στα χειρόγραφα της Νεκράς θάλασσας. Βέβαια, για τους Εβραίους χριστιανούς, ο Ιησούς θα μπορούσε να καλείται “βασιλιάς των Εβραίων”. Σ’ αυτή την περίπτωση έχουμε απλά έναν αντίλαλο του πρώιμου χριστιανικού κυρήγματος στην Συρία της εποχής. Επίσης ο Ιησούς εκτελέστηκε απο τους Ρωμαίους, όχι ακριβώς απο τους Εβραίους (ακόμα και για τους πρώτους Χριστιανούς), συνεπώς ο ισχυρισμός πως οι Εβραίοι εκτέλεσαν τον σοφό βασιλιά τους ακούγεται κάπως αυθαίρετος.
Τέλος, η επιστολή έχει κάποιες ανακρίβειες όπως όταν αναφέρεται στον Πυθαγόρα που δολοφονήθηκε απο τους συντοπίτες του. Η αλήθεια είναι πως ο Πυθαγόρας εγκατέλειψε την Σάμο το 530 πκε και εγκαταστάθηκε στην ελληνική αποικία του Κρότωνα της κάτω Ιταλίας. Τελικά πέθανε στο Μεταπόντιο.
Όπως και να 'χει, το απόσπασμα δεν είναι ξεκάθαρη αναφορά ούτε φαίνεται να αποτελεί ανεξάρτητη ή σύγχρονη πηγή ιστορικότητας. (βλ. και https://onthewaytoithaca.wordpress.com/2011/11/18/choking-on-the-camel-2e/#more-8358 )
28ο επιχείρημα: O Θάλλος και ο Φλέγων ο Τραλλεύς αναφέρουν τον Ιησού
Όχι! Η υποτιθέμενη αναφορά είναι απο το χαμένο 3ο βιβλίο των Ιστοριών του Θάλλου, στο οποίο παραπέμπει ο Ιούλιος ο Αφρικανός (ο οποίος με την σειρά του αναφέρεται απο έναν μεσαιωνικό χρονικογράφο, τον Γεώργιο Σύγγελο) όπου απλά γίνεται λόγος για μια έκλειψη ηλίου και έναν σεισμό στην Βιθυνία και την Νίκαια. Για την ακρίβεια ήταν ο Ιούλιος ο Αφρικανός που έκανε την σύνδεση με τον Ιησού και την Ιουδαία. Ο ιστορικός Richard Carrier έχει αποδομήσει πλήρως αυτή την “αναφορά”. http://www.jgrchj.net/volume8/JGRChJ8-8_Carrier.pdf
Ο Φλέγοντας, τώρα, είναι ένας συγγραφέας που έζησε κάπου στα μέσα του 2ου αιώνα. Όπως και με το Θαλλό, τα σημαντικότερα έργα του, τα “Χρονικά” και οι “Ολυμπιάδαι”, έχουν χαθεί και ο μόνος λόγος που γνωρίζουμε το οτιδήποτε για τα περιεχόμενά τους είναι από αναφορές σε μεταγενέστερους Χριστιανούς σχολιαστές, όπως ο Ωριγένης, ο Ευσέβιος και ο Ιούλιος Αφρικανός, οι οποίοι συνέδεσαν την σταύρωση του Ιησού με την αναφορά σε κάποια έκλειψη ηλίου. Φαίνεται, όμως, πως ο Φλέγων αγαπούσε ιδιαίτερα τις φανταστικές ιστορίες. Το βιβλίο του “Περί Θαυμάτων” περιέχει ιστορίες για ζωντανούς Κενταύρους, φαντάσματα, άνδρες που γέννησαν, μια προφήτισσα χιλίων ετών, ένα πτώμα που είπε προφητείες σε ένα πεδίο μάχης και το κεφάλι του Ρωμαίου στρατηγού Πόπλιου, το οποίο συνέχισε να μιλάει ακόμα και όταν ένας τεράστιος κόκκινος λύκος κατασπάραξε το σώμα του! Όταν έγραψε ο Φλέγων στα μισά του 2ου αιώνα, η χριστιανική μυθολογία για τη σταύρωση σίγουρα θα είχε διαδοθεί. Πολύ πιθανόν ο Φλέγων, που λάτρευε τέτοιες φανταστικές ιστορίες, να την άκουσε και να την αναπαρήγαγε άκριτα.
29ο επιχείρημα: Ο Γαληνός και ο Νουμήνιος εξ Απαμείας αναφέρουν τον Ιησού
Ο Γαληνός ήταν ένας γιατρός που έζησε στο τέλος του 2ου αιώνα και αναφέρεται σαν πηγή ιστορικότητας χωρίς λόγο.
Ο δεύτερος ήταν ένας Σύρος φιλόσοφος που έζησε στο τέλος του 2ου αιώνα και επίσης αναφέρεται σαν πηγή ιστορικότητας χωρίς λόγο.
30ο επιχείρημα: Ο παγανιστής Κέλσος επιτίθεται στον Ιησού ως ιστορικό πρόσωπο
Tο έργο του, με τίτλο “Λόγος Αληθής”, δε σώζεται αυτούσιο αλλά ένα μεγάλο μέρος του σώζεται στο βιβλίο-απάντηση του Ωριγένη “Κατά Κέλσου”, το οποίο και συνέγραψε περίπου 70 χρόνια αργότερα. Ο Κέλσος απαντάει σχεδόν 150 χρόνια μετά τον υποτιθέμενο θάνατο του Ιησού, με μόνη πηγή τις χριστιανικές ιστορίες τις οποίες κρίνει συχνά με σκωπτικό τρόπο (πχ τα θαύματα του Ιησού, στο βιβλίο Ι, κεφ. 6). Σαφώς και ο Κέλσος δεν ήταν σε θέση να κάνει ιστορική έρευνα στην Ιουδαία της εποχής, αφού το έργο του επικεντρώνεται κυρίως στις φιλοσοφικές προεκτάσεις του Χριστιανισμού και τη σχέση του με τον Ιουδαϊσμό. Η πραγματική αξία του έργου του είναι απλά οτι υπογραμμίζει τις δογματικές διαφοροποιήσεις που υπήρχαν ακόμα και τότε μεταξύ των χριστιανών.
31ο επιχείρημα: Ο Λουκιανός ο Σαμοσατεύς αναφέρει τον Ιησού.
Ο Λουκιανός, ρήτορας και σατυρικός συγγραφέας, έγραψε την επιστολή “Περί της Περεγρίνου τελευτής” κάπου μεταξύ 165 – 180 ΚΕ και η πηγή του είναι ο φίλος του ο Κέλσος, ο οποίος με την σειρά του είχε σαν πηγή τα ευαγγέλια. 'Αρα σαν ιστορική πηγή είναι πάλι άχρηστη.
32ο επιχείρημα: Yπάρχει η επιστολή του Πούμπλιου Λέντουλου για τον Ιησού
Πρόκειται για ένα κείμενο του 15ου αιώνα που ακόμα και η καθολική εκκλησία αναγνωρίζει ως απόκρυφο/πλαστό. Η επιστολή εκδόθηκε για πρώτη φορά στην “Ζωή του Χριστού” απο τον Ludolph the Carthusian (Cologne, 1474) και στην “Εισαγωγή στο έργου του Αγίου Ανσέλμου” (Nuremberg, 1491). Σύμφωνα με ένα χειρόγραφο της Ιένας (Γερμανία), κάποιος Giacomo Colonna βρήκε την επιστολή το 1421 σε ένα αρχαίο έγγραφο που στάλθηκε απο την Ρώμη στην Κωνσταντινούπολη, πιθανατότα γραμμένο στα ελληνικά και μεταφρασμένο στα λατινικά (που αυτό και μόνο αποτελεί απόδειξη της πλαστότητας) κάπου μεταξύ 13-14ου αιώνα. Πέραν του ότι εκείνη την περίοδο δεν αναφέρεται κάποιος κυβερνήτης στην περιοχή μ’ αυτό το όνομα, η επιστολή έχει τρανταχτές ενδείξεις ότι γράφτηκε απο χριστιανικό μεσαιωνικό χέρι: Αποτελεί μια αδικαιολόγητα μακροσκελή καλλιτεχνική περιγραφή της εμφάνισης του Ιησού σύμφωνα με τη χριστιανική εικονογραφία, ο τρόπος που απευθύνεται στην Γερουσία είναι αυθαίρετος, χρησιμοποιεί εβραϊκά ιδιώματα όπως “υιοί του Ανθρώπου” κλπ.
https://www.catholic.org/encyclopedia/view.php?id=7008
https://www.ministrymagazine.org/archive/1945/03/the-epistle-of-publius-lentulus
http://www.newadvent.org/cathen/09154a.htm
33ο επιχείρημα: Ο Κλήμης Ρώμης γράφει στον πρώτο αιώνα για τον Ιησού
Όχι όμως σαν γήινη προσωπικότητα. Ο Κλήμης, στην επιστολή στους Κορίνθιους, μιλάει μόνο για ένα αποκαλυπτικό ον που επικοινωνεί με προσωπικές αποκαλύψεις και κρυμμένα μηνύματα στις Γραφές, ακριβώς όπως πίστευε και ο Παύλος. 'Αρα η επιστολή Κλήμη μετράει πάλι σαν τεκμήριο κατά της ιστορικότητας.
34ο επιχείρημα: Ο Ιγνάτιος ο θεοφόρος μιλάει για τον Ιησού.
Με μόνη πηγή κάποιο ευαγγέλιο και σχεδόν έναν αιώνα μετά τα “γεγονότα”.
35ο επιχείρημα: Ο Κοδράτος της Αντιόχειας και ο Αριστείδης ο Αθηναίος μιλάνε για τον Ιησού
Ισχύουν τα ίδια με το προηγούμενο επιχείρημα.
36ο επιχείρημα: Υπάρχουν οι Πράξεις Πιλάτου (acta Pilati) που μιλάνε για την καταδίκη του Ιησού
Πρόκειται για ένα απόκρυφο κείμενο του 4ου μεταχριστιανικού αιώνα και εμπεριέχεται στο ψευδο-ευαγγέλιο του Νικοδήμου. Πιστεύω πως το άρθρο των ελληνικών Ηοaxes καλύπτει πλήρως το ζήτημα: http://ellinikahoaxes.gr/2017/04/14/pontius-pilates-letter-to-tiberius-debunked
37ο επιχείρημα: Στο ευαγγέλιο του Θωμά
Πρόκειται για συλλογή 114 λόγων του Ιησού που ανακαλύφτηκαν το 1945 στο Nag Hammadi της Αιγύπτου. Αυτά τα χειρόγραφα χρονολογούνται γύρω στα 340 ΚΕ και είναι μεταφρασμένα απο τα ελληνικά στα κοπτικά. Επίσης έχουμε τρία μικρά κομμάτια απο πάπυρο οξύρρυχγου από το 200 ΚΕ. Ως χρόνος συγγραφής του υπολογίζεται η περίοδος γύρω στο 140 ΚΕ. O γνωστός μελετητής M. Goodacre (Thomas and the Gospels: The Case for Thomas’s Familiarity with the Synoptics, 2012) έχει καταλήξει πως και αυτό το κείμενο είναι εξαρτώμενο απο τα Συνοπτικά ευαγγέλια, παρά τις όποιες Γνωστικές επιρροές (βλ.και Elaine Pagels: Πέρα απο την Πίστη, Ενάλιος). Αρα πάλι μας είναι άχρηστο σαν ανεξάρτητη πηγή.
38ο επιχείρημα: Ο Πάπυρος 52 Rylands και ο Πάπυρος Egerton 2
Πρόκειται για ένα μικρό παπύρου απο το Κατά Ιωάννην. Η mainstream χρονολόγησή του είναι κάπου στα μέσα του 2ου αιώνα (http://textusreceptus.com/wiki/Rylands_Library_Papyrus_P52). Πάλι, δεν αποδεικνύει κάτι για την αξιοπιστία της χριστιανικής ιστορίας. Ο δεύτερος πάπυρος είναι απλά μια διασκευή του Κατά Ιωάννη, το οποίο με την σειρά του είναι μια διασκευή του “Μάρκου” και του “Λουκά”.
39ο επιχείρημα: Ο Ιησούς αναφέρεται απο 75 πηγές
Άχρηστα δεδομένα. Καμία απο αυτές δεν είναι ανεξάρτητη απο το Κατά Μάρκον ή απλά δεν δίνει καμιά πληροφορία για τον ιστορικό Ιησού (Παύλος, Α Πέτρου, Προς Εβραίους κλπ). Πρόκειται απλά για ένα ακόμα τέχνασμα εντυπωσιασμού της χριστιανικής απολογητικής (π.χ. Gary Habermas– http://www.garyhabermas.com/books/historicaljesus/historicaljesus.htm).
40ο επιχείρημα: Η Αγία Σινδόνη του Τορίνο αποδεικνύει τόσο την ύπαρξη, όσο και την ανάσταση του Ιησού.
Εδώ δεν χρειάζεται κάποια εις βάθος ανάλυση για να εξηγήσουμε γιατί η Σινδόνη του Τορίνο είναι ακόμα ένα πλαστό μεσαιωνικό κειμήλιο, ο θρύλος του οποίου συντηρείται εσκεμμένα απο την καθολική εκκλησία (αν και η ίδια τηρεί μία μάλλον ουδέτερη στάση). Οι παρακάτω σύνδεσμοι παρέχουν αρκετές πληροφορίες για την ψευδο-επιστήμη που κρύβεται πίσω απο την σινδονολογία:
https://shroudofturinwithoutallthehype.wordpress.com/
http://www.sillybeliefs.com/shroud.html
http://www.badarchaeology.com/out-of-place-artefacts/mysterious-objects/turin_shroud/
http://www.centerforinquiry.net/blogs/entry/turin_shroud_blood_still_fake/
http://freeinquiry.com/skeptic/shroud
41ο επιχείρημα: Bρέθηκε το οστεοφυλάκιο του Ιακώβου
Μισή αλήθεια. Ενός Ιακώβου ναι, αλλά όχι του αδερφού του γνωστού Ιησού.
http://content.time.com/time/world/article/0,8599,1850111,00.html
42ο επιχείρημα: Βρέθηκαν τα καρφιά της σταύρωσης στον τάφο του Καιάφα
Ανοησίες… http://www.bibleinterp.com/articles/simcha358005.shtml
43ο επιχείρημα: Εκατομμύρια χριστιανοί μαρτύρησαν για την πίστη τους στους πρώτους αιώνες
Tα “εκατομμύρια” είναι φυσικά μια τερατώδης υπερβολή της χριστιανικής προπαγάνδας (ένα χρονοδιάγραμμα των πραγματικών διωγμών και των πηγών τους μπορείτε να βρείτε εδώ: http://www.mountainman.com.au/essenes/imperial%20persecution%20of%20christians.htm)
Οι χριστιανοί ιστορικοί συχνά επικαλούνται τον Τάκιτο που περιγράφει τις τιμωρίες των Χριστιανών (βλ. σχετικό επιχείρημα), όταν στην πραγματικότητα ο Τάκιτος μιλάει για τιμωρίες βάσει μιας συγκεκριμένης κατηγορίας, αυτής του εμπρησμού, απο έναν αυτοκράτορα ο οποίος πλέον αναγνωρίζεται ως ένα θύμα της χριστιανικής θεώρησης της ιστορίας. (https://cruxnow.com/commentary/2016/12/18/maybe-nero-didnt-persecute-christians/)
Οι πραγματικοί μελετητές, πλέον, αναγνωρίζουν πως οι χριστιανικές ιστορίες των διωγμών είναι ιστορίες υπερβολής και προπαγάνδας (Candida Moss, The Myth of Persecution,2013). Στην πραγματικότητα οι χριστιανοί αντιμετώπισαν περιορισμένους διωγμούς και τις περισσότερες φορές μπορούσαν εύκολα να διαφύγουν.
Φυσικά αυτά δεν αποτελούν τεκμήριο για την ιστορικότητα του Ιησού. Αμέτρητοι άνθρωποι στην ιστορία πέθαναν για μια ιδεοληψία ή πίστη.
ΔΕΣ:
44ο επιχείρημα: Ο χριστιανισμός δεν θα είχε εμφανιστεί αν ο Ιησούς ήταν μύθος
‘Ωστε αν δεν υπήρχε ο Διόνυσος ή ο Μίθρας δεν θα υπήρχαν οι δοξασίες τους; Αν δεν υπήρχε ο αρχάγγελος Γαβριήλ δεν θα υπήρχε το Ισλάμ; Αν δεν υπήρχε ο άγγελος Μορόνι δεν θα υπήρχε ο Μορμονισμός;
Ο απ. Παύλος μιλάει μόνο για ένα ουράνιο ον που αποκαλύπτεται στους ανθρώπους με εσωτερικές αποκαλύψεις. 'Αρα ίσως ο χριστιανισμός να ξεκίνησε με την πίστη σε ένα ουράνιο ον που αποκαλύπτεται με “οράματα” και εσωτερικές αποκαλύψεις.
Παρομοίως έχουμε τα cargo cults της Πολυνησίας/Μελανησίας στον 20ο αιώνα, που ξεκίνησαν με παρόμοιο τρόπο. 'Αρα δεν χρειαζόμαστε κανέναν ιστορικό Ιησού για να εξηγήσουμε την εμφάνιση του χριστιανισμού.
45ο επιχείρημα: Η προσωπικότητα του Ιησού Χριστού έκοψε στα δύο την ανθρώπινη ιστορία.
Όχι ο Ιησούς, αλλά οι νικητές Χριστιανοί, αρκετούς αιώνες μετά την επικράτησή τους, όταν και αποφάσισαν να χωρίσουν το χρόνο σε εποχές προ και μετά Χριστόν.
46ο επιχείρημα: Αν δεν υπήρχε ο Ιησούς, τότε δεν υπήρχε ούτε ο Σωκράτης ούτε ο Μ. Αλέξανδρος ούτε ο Σπάρτακος, ούτε ο Αννίβας κλπ.
Για τον Σωκράτη* έχουμε γράψει ειδικό άρθρο (http://erevoktonos.blogspot.com/2016/12/470-399.html). Για τον Μέγα Αλέξανδρο, τώρα, έχουμε αρκετούς γνωστούς ιστορικούς της αρχαιότητας που κατέγραψαν τον βίο του. Συγγραφείς που δεν ήταν ούτε ρομαντικοί ούτε δογματικοί, όπως οι Διόδωρος, Διόνυσος, Ρούφος, Πλούταρχος, Αρριανός κ.α. Ακόμα και αν οι τελευταίοι γράφουν αιώνες αργότερα, αναφέρουν τις πηγές τους. Επίσης έχουμε σύγχρονους ρήτορες που τον αναφέρουν όπως ο Ισοκράτης, ο Δημοσθένης, ο Αισχύνης, ο Δήναρχος, ο ποιητής Θεόκριτος, ο Θεόφραστος, το έργο του Μέναδρου κ.α. Τέλος έχουμε δεκάδες αρχαιολογικές αποδείξεις όπως νομίσματα, επιγραφές, ίχνη μαχών κλπ. Ο γνωστός μυθικιστής ιστορικός Richard Carrier έχει απαντήσει για τις άλλες δύο περιπτώσεις:
Σπάρτακος: https://www.richardcarrier.info/archives/7924, και http://erevoktonos.blogspot.com/2019/02/blog-post_42.html
Aννίβας: https://www.richardcarrier.info/archives/13785 και
http://erevoktonos.blogspot.com/2016/08/blog-post_602.html
*[Ιστορικότητα Σωκράτη και Ιησού: Παρερμηνείες και έωλα επιχειρήματα
Στην προσπάθειά τους να ξεφύγουν από τη δύσκολη θέση που βρίσκονται ελλείψει στοιχείων για την ιστορικότητα του Ιησού, οι χριστιανοί απολογητές βρίσκουν συχνά “καταφύγιο” στη σύγκριση των ιστορικών τεκμηρίων μεταξύ Σωκράτη και Ιησού. Κι αυτό γιατί ο πρώτος, εκτός από μεγάλη προσωπικότητα της αρχαιότητας, επηρέασε όσο λίγοι την ιστορία της φιλοσοφίας (ακριβώς όπως ο Ιησούς την ιστορία της θρησκείας), δεν άφησε γραπτά κείμενα, είχε μαθητές και φυσικά μαρτύρησε για τις ιδέες του.
Ωστόσο η ύπαρξη του δεν αμφισβητείται από κανέναν. Γιατί άραγε; Αντίθετα με τον Ιησού έχουμε δεκάδες αυτόπτες μάρτυρες που έγραψαν βιβλία για τον Σωκράτη (άλλες αρχαίες αναφορές στον Σωκράτη: http://www.attalus.org/names/s/socrates.html)- μερικές φορές ακόμα και τους τίτλους των βιβλίων- ξέρουμε δεκάδες ρήσεις και σύγχρονες παραπομπές στην διδασκαλία του, έχουμε τα έργα του Πλάτωνα1 και του Ξενοφώντα2 οι οποίοι υπήρξαν μαθητές του Σωκράτη και κατέγραψαν τον βίο και τις διδασκαλίες του. Επίσης έχουμε σύγχρονες μαρτυρίες και από «εχθρικές» πηγές, όπως οι Νεφέλες του Αριστοφάνη 3. Μάλιστα στην τελευταία περίπτωση γνωρίζουμε πώς ο Σωκράτης παρακολούθησε την πρώτη παράσταση του θεατρικού έργου!
Αντίθετα, για τον Ιησού δεν έχουμε κάποια σύγχρονη μαρτυρία, δεν γνωρίζουμε καν πόσοι αυτόπτες μάρτυρες υπήρξαν (αν υπήρξαν) και δεν έχουμε κάποια σύγχρονη παραπομπή στην διδασκαλία και το έργο του. Γιατί λοιπόν η ιστορική ύπαρξη του Σωκράτη είναι καλύτερα τεκμηριωμένη από αυτήν του Ιησού;
Συχνά ακούγεται το επιχείρημα πως οι συγγραφείς της εποχής δεν είχαν ενδιαφέρον για τα γεγονότα της Ιουδαίας του 1ου αιώνα. Αυτό είναι ανακριβέστατο. Ο Νικόλαος της Δαμασκού(64π.α.χ.χ (πριν την απαρχή της χριστιανικής χρονολόγησης)-10 μ.Χ; (μετά την απαρχή της χριστιανικής χρονολόγησης)) ήταν ο ιστορικός της αυλής του Ηρώδη του Μεγάλου, αλλά δεν φαίνεται να επιβεβαιώνει πουθενά τα περίφημα γεγονότα της γέννησης του Ιησού, όπως η τρομακτική σφαγή των νηπίων. Ο Ιούστος της Τιβερίας ήταν ο γραμματέας του Βασιλιά Αγρίππα (του ίδιου Αγρίππα που εμφανίζεται στις Πράξεις 25-26) και στρατιωτικός διοικητής στον εβραϊκό πόλεμο του 66-70 μ.α.χ.χ, ο οποίος κατέγραψε όχι μόνο την ιστορία του πολέμου, αλλά και τα γεγονότα που προηγήθηκαν. Και οι δύο συγγραφείς υπήρξαν πρωτογενείς πηγές για τον Ιώσηπο4, αλλά ξέρουμε πως πουθενά δεν αναφέρουν κάτι σχετικό με τον Ιησού. Μάλιστα, στην περίπτωση του Ιούστου, έχουμε και την μαρτυρία του χριστιανού πατριάρχη Φωτίου, ο οποίος είχε μείνει έκπληκτος από την μη αναφορά στον Ιησού (Μυριόβιβλος 33).
Υπάρχουν αρκετοί άλλοι συγγραφείς της περιόδου που θα μπορούσαν να αναφέρουν κάτι για τον Ιησού. ‘Ενας εξ’ αυτών ήταν ο περίφημος Φίλωνας της Αλεξάνδρειας (20π.α.χ.χ – 50 μ.α.χ.χ), σεβαστός Εβραίος διανοούμενος της εποχής και τακτικός προσκυνητής στην Ιερουσαλήμ. Ο Φίλωνας έδειξε μεγάλο ενδιαφέρον για τα γεγονότα της Ιουδαίας της εποχής, σχολίασε αρκετές εβραϊκές σέκτες, όπως και τα έργα των Ηρωδών και του Ποντίου Πιλάτου5. Αλλά ακόμα και αν ο Φίλωνας δεν είχε φύγει ποτέ από την Αλεξάνδρεια και την Αίγυπτο, πάλι θα είχε ακούσει κάτι για τον Ιησού, δεδομένου πως η Αλεξάνδρεια ήταν το κέντρο της μεγαλύτερης εβραϊκής κοινότητας και διατηρούσε άμεση επαφή με την Ιουδαία και την Παλαιστίνη. Ωστόσο το τεράστιο έργο του Φίλωνα είναι από εκείνα που οι χριστιανοί μπήκαν στον κόπο να διατηρήσουν.
Επίσης υπήρχε ένας αρκετά μεγάλος όγκος εβραϊκής γραμματείας και απόκρυφων- με τα περισσότερα να μην έχουν διασωθεί ή να αφορούν στον πρώτο αιώνα, αλλά σίγουρα θα υπήρχαν εβραϊκά γραπτά σχετικά με τους Χριστιανούς ή την πρώιμη ιουδαϊκή περίοδο. Δεν γίνεται να ισχυριστούμε ότι οι Εβραίοι ήταν αδιάφοροι για τα γεγονότα της περιοχής τους όταν σύμφωνα με τις Πράξεις των Αποστόλων, ο τόπος αυτός ήταν το πρωταρχικό πεδίο διάδοσης του αποστολικού ευαγγελισμού, αλλά και ο τόπος τέλεσης ενός άγριου αντιχριστιανικού διωγμού! Μάλιστα, σύμφωνα με την Καινή Διαθήκη, το χριστιανικό κήρυγμα είχε εξαπλωθεί σε όλο το δίκτυο των συναγωγών της εβραϊκής Διασποράς! To πιο βασικό όμως σημείο του μύθου της χριστιανικής εξάπλωσης είναι πως η Ρώμη εξαπέλυσε έναν τεράστιο διωγμό επί βασιλείας του Νέρωνα .
Γνωρίζουμε αναρίθμητους εθνικούς συγγραφείς6 που θα μπορούσαν να είχαν γράψει κάτι για όλα αυτά. Π.χ ο Μάρκος Σερβίλιος Νονιάνος ο οποίος ξέρουμε πως έγραψε μια ιστορία της Ρώμης του 1ου αιώνα μέχρι το 41, ή η Παμφίλη της Επιδαύρου που έγραψε 33 τόμους με ιστορικές σημειώσεις μέχρι το 60 μ.α.χ.χ. Γνωρίζουμε τον Πλίνιο τον Πρεσβύτερο, ο οποίος έγραψε ένα μνημειώδες έργο 31 τόμων για την ιστορία της Ρώμης μέχρι τον Νέρωνα (άρα λογικά θα ανέφερε κάτι για τους χριστιανούς ή τον ιδρυτή τους, αν ήταν κάτι αξιοπρόσεκτο). Παρομοίως γνωρίζουμε πως ο Κλόβιος Ρούφος είχε γράψει μια λεπτομερή ιστορία που κατελάμβανε την περίοδο από τον Καλιγούλα (37) μέχρι τον Νέρωνα και τον Οθο (69), η οποία σίγουρα θα λάμβανε υπόψη τους χριστιανικούς διωγμούς-κάτι που θα απαιτούσε συγκεκριμένες πληροφορίες για την προέλευση αυτής της θρησκείας (σύμφωνα με τον χριστιανικό μύθο, ο Παύλος δικάστηκε ενώπιον του Νέρωνα…). Επίσης υπήρξαν οι αναμνήσεις της Ιουλίας Αγριππίνας (μητέρας του Νέρωνα, αδελφής του Καλιγούλα και γυναίκας του Κλαύδιου), την οποία ο Τάκιτος χρησιμοποίησε ως πηγή. Αν και δολοφονήθηκε το 59 από τον Νέρωνα, η θέση της δίπλα στον Καλιγούλα και τον Κλαύδιο θα της επέτρεπε να γνωρίζει κάτι για τον Χριστιανισμό (αν πχ ο περίφημος Chrestus των γεγονότων της περιόδου του Κλαύδιου είχε να κάνει με τον Ιησού). Επίσης γνωρίζουμε ότι ο Πετρώνιος έγραψε το 66 μια διατριβή ενάντια στην βασιλεία του Νέρωνα, που σίγουρα δεν θα αγνοούσε την πυρκαγιά και τον διωγμό του 66, με όλα τα σχετικά. Ξέρουμε πως ο Φάβιος Ρουσίτικος, έγραψε επίσης μια ιστορία της περιόδου του Νέρωνα που έφτανε πίσω μέχρι την περίοδο του Αυγούστου και του Τιβέριου (και του Κλαύδιου) και θα μπορούσε να είχε αναφέρει τον χριστιανισμό, αν ήταν κάτι το αξιοπρόσεκτο. Είναι δύσκολο να δεχτούμε πως αν αυτοί οι ιστορικοί είχαν αναφέρει κάτι σχετικό με τον χριστιανισμό, δεν θα χρησιμοποιούνταν από τους μετέπειτα εκκλησιαστικούς ή τους επικριτές τους. Υπάρχουν βέβαια και περιπτώσεις όπου ο χριστιανικός δάκτυλος έκανε το… θαύμα του.7
Eπίσης ξέρουμε πως οι αυτοκράτορες Βεσπασιανός και Τίτος εξέδωσαν σχολιασμούς για τους διωγμούς επι εβραϊκού πολέμου, ενώ ο Σενέκας ο Πρεσβύτερος έγραψε κι’αυτός μια ιστορία της Ρώμης από τον 1ο αιώνα π.α.χ.χ εως το 40 μ.α.χ.χ. Ο γιός του, ο Σενέκας ο νεότερος, έγραψε μια πραγματεία σχετικά με τις δεισιδαιμονίες, μεταξύ 40 και 62 μ.α.χ.χ, όπου «κατσαδιάζει» τις παράλογες πρακτικές όλων των λαών- συμπεριλαμβανομένων και των Εβραίων- αλλά ποτέ δεν αναφέρει τους Χριστιανούς, κάτι για το οποίο ο Αυγουστίνος θα τον ψέξει στην «Πολιτεία του θεού» (6,10-11). Εδώ ας λάβουμε υπόψη πως ο Σενέκας ήταν ο αδερφός του κυβερνήτη Γαλλίωνα, ενώπιον του οποίου σύρθηκαν οι χριστιανοί στις Πράξεις 18.12-17 (ο δε Ιώσηπος ήταν φίλος του Αγρίππα στον οποίο οδηγήθηκαν οι χριστιανοί στις Πράξεις 25-26).
Πέρα από τους ιστορικούς του 1ου αιώνα, ας ρίξουμε μια μάτια και σε ορισμένες μεταγενέστερες περιπτώσεις. Για παράδειγμα οι ιστορίες του Αύλου Κλαύδιου Χάραξ (μέσα 2ου μεταχριστιανικού αιώνα), ο οποίος είχε ένα ειδικό ενδιαφέρον για το υπερφυσικό και διαβάζονταν ευρέως στους Βυζαντινούς χρόνους… Παρόμοια ο Μάριος Μάξιμος (3ος μεταχριστιανικός αιώνας), ο οποίος έγραψε λεπτομερείς βιογραφίες των αυτοκρατόρων του 2ου αιώνα… Κανείς τους δεν να αναφέρει τίποτα για τους χριστιανούς, πράγμα περίεργο αν δεχτούμε πως οι αυτοκράτορες της περιόδου βρίσκονταν σε συνεχή συμπλοκή μαζί τους.Ακόμα όμως πιο εκπληκτικό είναι το γεγονός ότι ο Ιησούς απουσιάζει παντελώς από την παγανιστική λογοτεχνία (βλ. επίσης παραπομπή 6) όπως την λεγόμενη «παραδοξογραφία» (Ισίγονος, Αελιανός, Φλέγων -αν και πληροφορούμαστε πως ο τελευταίος ανάφερε κάτι, αλλά με πολύ συγκεχυμένο τρόπο8), όπως και από την Florilegia (ανθολογία) π.χ. τα Ηθικά του Πλούταρχου, τις Αττικές Νύχτες του Αύλου Γέλλιου, τα Ανθηρά του Απουλήιου, τους Δειπνοσοφιστές του Αθήναιου κλπ. Eνδιαφέρον επίσης παρουσιάζει και η σάτυρα της εποχής. Π.χ ο Λουκιανός, που στα τέλη του 2ου αιώνα χλευάζει τις διάφορες θρησκείες, συμπεριλαμβανομένου του χριστιανισμού. Είμαστε σίγουροι πως, ακόμα και πριν τον Ιουβενάλη, υπήρξαν αρκετοί σατυρικοί, όπως ο Πετρώνιος στο Σατυρικόν, όπου χλευάζει ακόμα και την πρακτική της σταύρωσης, αλλά ποτέ δεν βρίσκει αφορμή να ασχοληθεί με τον Ιησού ή τους χριστιανούς. Αλλοι ήταν ο Αύλος Πέρσιος Φλάκος καθώς και ο Λουκίλιος, οι οποίοι σατύρισαν την περίοδο του Νέρωνα και, αν και το έργο τους έχει χαθεί, θα μπορούσαν να αναφέρουν κάτι σχετικό.
Εδώ θα πρέπει να τονίσουμε πως οι εκκλησιαστικοί των πρώτων αιώνων παρέπεμπαν συνεχώς σε εθνικούς συγγραφείς που ανέφεραν οτιδήποτε σχετικό με τον χριστιανισμό, και σίγουρα ένα έργο που ανέφερε τον Ιησού ή τους χριστιανούς είχε περισσότερες πιθανότητες να επιβιώσει έως τον Μεσαίωνα. Λίγα όμως έχουν διασωθεί. Ολη αυτή η σιωπή μπορεί να εξηγηθεί από τον τρόπο που οι χριστιανοί αντιμετώπιζαν τους επικριτές τους. Στα μέσα του 2ου αιώνα ο επικούρειος Κέλσος έγραψε τον Αληθή Λόγο, αποσπάσματα του οποίου διασώθηκαν μέσω της απάντησης του Ωριγένη. Την ίδια περίοδο, ο φίλος του Μάρκου Αυρήλιου, Φρόντωνας, θα γράψει και αυτός μια χαμένη κριτική που θα παρακινήσει τον χριστιανό Μινούκιο Φήλιξ να γράψει τον προπαγανδιστικό Οκτάβιο. Έναν αιώνα αργότερα, ο Ιεροκλής θα γράψει τον «Εραστή της αλήθειας», αλλά περιέργως ο Ευσέβιος θα σχολιάσει (=διασώσει) μόνο το κεφάλαιο που συγκρίνει τον Ιησού με τον Απολλώνιο τον Τυανέα. Αργότερα στον 3ο αιώνα, ο νέο-πλατωνικός Πορφύριος θα γράψει το 15τομο «Κατά χριστιανών», που επίσης δεν διασώθηκε ολόκληρο, ενώ έναν αιώνα μετά ο αυτοκράτορας Ιουλιανός θα γράψει το «Κατά Γαλιλαίων», αποσπάσματα του οποίου θα διατηρηθούν στην απάντηση του Κύριλλου Αλεξανδρείας. Θα μπορούσαμε να φέρουμε πάμπολλα παρόμοια παραδείγματα
Ας επιστρέψουμε όμως στην αναλογία του Σωκράτη.
Αν υποθέταμε λοιπόν πως ο Σωκράτης λατρεύτηκε από τους μαθητές του ως ο αναστημένος Υιος του Θεού και αυτό οδηγούσε στην ίδρυση ενός θεσμού ή οργάνωσης που θα επιβίωνε για αιώνες, σίγουρα θα υπήρχε ενδιαφέρον για τη διατήρηση κάθε σχετικού εγγράφου, όπως βιογραφίες, επιστολές, αναμνήσεις αυτοπτών μαρτύρων, οργανωτικά έγγραφα, διάλογοι, διαθήκες και αλληλογραφία μεταξύ των μαθητών (που ακόμα και οι αγράμματοι θα μπορούσαν να αντιγράψουν υπο την καθοδήγηση εκπαιδευμένων αντιγραφέων. Μάλιστα στην περίπτωση του Ιησού, είναι δύσκολο να υποθέσουμε πως δεν υπήρχαν πολλοί τέτοιοι ακόλουθοι ώστε να χρησιμοποιηθούν αμέσως ως αντιγραφείς.)
Mία αποδεκτή θεωρία ιστορικότητας για τον Ιησού θα αντιστοιχούσε με μια θεωρία ιστορικότητας για τον Απολλώνιο τον Τυανέα ή τον Μουσώνιο Ρούφο ή τον Ιούδα τον Γαλιλαίο (μερικές διάσημες προσωπικότητες που διέφυγαν του σύγχρονου ιστορικού αρχείου, ακριβώς όπως και ο Ιησούς) . Αλλά και πάλι, αντίθετα μ΄αυτούς, η θεωρία δεν θα μπορούσε να συμπεριλάβει την υπόθεση πως υπήρχε εκτενές αρχείο για τον Ιησού αλλά η εκκλησία του πρώτου αιώνα δεν έδειξε ενδιαφέρον να το διατηρήσει, γιατί ένα τέτοιο αρχείο σίγουρα θα υπήρχε, ακόμα και στην βιβλιοθήκη του Ωριγένη, ώστε μέσω συνεχόμενων αντιγραφών να διατηρηθεί και μετά τον 4ο αιώνα, όταν η εκκλησία απέκτησε κρατική υποστήριξη – κάτι που βέβαια δεν έτυχε να συμβεί για τις παραπάνω προσωπικότητες αλλά ούτε και για τον ίδιο τον Σωκράτη.
Ο Richard Carrier, στο βιβλίο του «Οn the historicity of Jesus–Why we might have reason for doubt» (Sheffield Phoenix press) προτείνει μερικές υποθέσεις που θα μπορούσαν να χρησιμοποιήσουν οι ιστορικιστές (οι υποστηρικτές δηλαδή της ιστορικότητας του Ιησού): (1) Ότι ο Ιησούς δεν ήταν τόσο σημαντικός ώστε να παρακινήσει κάποιον μορφωμένο της εποχής να καταγράψει πληροφορίες γι’αυτόν -εκτός από τον Παύλο9 ο οποίος δεν γνώρισε τον Ιησού αλλά ούτε και αναφέρει κάποια πληροφορία για την ζωή και την διδασκαλία του – ή (2) ότι τεράστιες ποσότητες εγγράφων καταστράφηκαν ή αφέθηκαν στην φθορά του χρόνου (ωστόσο κανένας χριστιανός του 2ου αιώνα δεν φαίνεται να έχει τέτοια γνώση). Καμία όμως από τις δύο υποθέσεις δεν έχει κάποια ισχύ. Η δεύτερη είναι απλά μια θεωρία συνομωσίας ενώ η υπόθεση ότι ο Ιησούς ήταν αρκετά ασήμαντος και απαρατήρητος ώστε να παρακινήσει κάποιον να γράψει γι’αυτόν, δεν ταιριάζει ούτε κατά διάνοια με το προφίλ του Ιησού στα ευαγγέλια10 .
Από την άλλη όμως, αυτή η αστραφτερή απουσία εγγράφων και μαρτύρων δικαιολογείται μόνο στην περίπτωση ενός μυθικού Ιησού, ο οποίος ήταν γνωστός μόνο στον κύκλο μιας μυστηριακής σέκτας που ενδιαφέρονταν μόνο για αγράμματους προσήλυτους και κρατούσε τις όποιες διδασκαλίες off the record, ενώ οι μεταγενέστερες εκκλησίες είχαν τόσο ολοκληρωμένη ιδεολογία και στόχους ώστε να μην χρειάζεται να διατηρήσουν τίποτα άλλο πέρα από λίγες επιστολές (εκ των οποίων αρκετές έχουν αποδειχτεί πλαστογραφημένες…)
Μια άλλη παράμετρος που συχνά αγνοείται είναι ότι μεταξύ 60 και 100 (-110;) υπάρχει ένα κενό στο ιστορικό αρχείο της εκκλησίας. Αν δεχτούμε πως σ’αυτή την περίοδο υπήρχε μια διαταραχή στην διαδοχή της εκκλησίας, τότε έχουμε και μια τρίτη εκδοχή για τους ιστορικιστές (3) ότι πάλι καταστράφηκε ένας μεγάλος όγκος εγγράφων, αλλά αυτή όμως είναι μια ακόμα πιο απίθανη υπόθεση από τις (1) και (2), διότι η καταστροφή ή η μεθοδευμένη εξαφάνιση των εγγράφων θα έπρεπε να είχε εφαρμοστεί σε τρεις ηπείρους και δεκάδες πόλεις! Υπάρχει όμως και μια τέταρτη και πιο απελπισμένη υπόθεση (4) για την απουσία πρωϊμων εγγράφων: ότι οι πρώτοι απόστολοι ήταν αδιάφοροι για την παραγωγή γραπτού αρχείου λόγω της επικείμενης Αποκάλυψης. Κάτι τέτοιο όμως δεν δικαιολογεί τις επιστολές του Παύλου οι οποίες αποπνέουν έναν ζήλο για καταγραφή και μετάδοση πληροφοριών. Αλλά πέραν του Παύλου, κανένας άλλος απόστολος δεν ενδιαφέρθηκε να γράψει επιστολές; Και τι απέγιναν οι επιστολές των εκκλησιών προς τον Παύλο; (Α Κορ. 7.1).
‘Αρα, είτε όλες οι αποδείξεις από τις πρώτες δεκαετίες του χριστιανισμού καταστράφηκαν, είτε χάθηκαν, παρά την όποια προσπάθεια για διάσωση τους, είτε η χριστιανοσύνη ήταν τόσο μικρή, ασήμαντη και «αναλφάβητη» που τέτοιες αποδείξεις δεν υπήρχαν ποτέ. Μπορείτε να επιλέξετε ό,τι επιθυμείτε. Το συμπέρασμα είναι πως δεν γνωρίζουμε στο ελάχιστο για την ζωή και την διδασκαλία του Ιησού απ’όσο γνωρίζουμε για τον Σωκράτη- αν και πολλοί μελετητές αμφισβητούν και την αξιοπιστία της δικής του ιστορίας και διδασκαλίας. Οι Πλατωνικοί διάλογοι, για παράδειγμα, θεωρούνται παγκοσμίως σαν έργα φαντασίας που προωθούν τις απόψεις του Πλάτωνα και όχι του Σωκράτη. Πράγματι ο Πλάτων αποκαλεί αυτούς τους Διαλόγους «Πειραστικούς», δηλαδή φαντασία. Αν αυτό είναι το επίπεδο της γνώσης που έχουμε για τον Σωκράτη, τότε για τον Ιησού θα πρέπει να είναι χιλιάδες φορές μικρότερο…
Παραπομπές:
- Απολογία, Συμπόσιο, Κρίτων, Φαίδρος, Θεαίτητος, Ευθύδημος, Μενέξενος, Μένων, Ευθύφρων, ‘Ιων.
- Απολογία Σωκράτους, Κύρου Ανάβασις, Απομνημονεύματα, Ελληνικά, Συμπόσιον, Οικονομικός.
- Ο Αριστοφάνης συνέχισε να επιτίθεται στον Σωκράτη στα έργα του «Ορνιθες» (414) και «Βάτραχοι» (405)
5. Φίλων, Πρεσβεία προς Γάϊον, Εις Φλάκκον, De providentia 2.64., Ευσέβιου Ευαγγελική Προπαρασκευή 8.14.64
6.Οxford Classical Dictionary, Hornblower and Spawforth
7. Πχ ο μοναχός Ξιφιλίνος (11ο αιώνας), επιτομιστής του Δίωνα του Κάσσιου, θεωρείται πως τροποποίησε σε πολλά σημεία το μνημειώδες έργο του τελευταίου για την ιστορία της Ρώμης, όπως με την χριστιανική ερμηνεία του «θαύματος της βροχής» στον στρατό του Μάρκου Αυρήλιου.
8. Ωριγένης, Κατά Κέλσου 2.14,33,59 (ο Φλέγων δεν συνδέει την έκλειψη και τον σεισμό με τον Ιησού αλλά ούτε και και με κάποια ανάσταση. Ο Ωριγένης παραθέτει τον Φλέγων μόνο για την αναφορά των σημείων)
9. Η συμβατική άποψη είναι πως τα πρώτα χριστιανικά έγγραφα είναι οι (αυθεντικές) επιστολές του Παύλου, οι οποίες γράφτηκαν μεταξύ 50-65 max. Ο Παύλος δεν γνώρισε τον Ιησού, δεν αναφέρει κάποια λεπτομέρεια της ζωής και της διδασκαλίας του (τουλάχιστον όπως γνωρίζουμε από τα ευαγγέλια) και το όνομα του δεν θα βρεθεί πουθενά στην κοσμική ιστορία.
10. Σύμφωνα με τα ευαγγέλια, η φήμη του Ιησού είχε φτάσει μέχρι την Συρία (Μτ. 4.24) ενώ πλήθη κατέφθαναν από Γαλιλαία, Δεκάπολη, Ιεροσόλυμα, Ιουδαία και πέραν από τον Ιορδάνη, ενώ σύμφωνα με τον Παύλο ο Ιησούς ήταν «σκάνδαλο» για τους Εβραίους. Ο δε ευαγγελιστής Ιωάννης εξυψώνει τόσο πολύ την προσωπικότητα του Ιησού λέγοντας πως «όλα τα βιβλία του κόσμου δεν θα αρκούσαν για να καταγράψουν τα έργα του» (Ιω. 21,25).]
47ο επιχείρημα: Ακόμα και αθεϊστές συμφωνούν πως ο Ιησούς ήταν τουλάχιστον ένα χαρισματικό ιστορικό πρόσωπο.
Σε ένα μεγάλο βαθμό ναι, διότι αρκετοί από αυτούς υποσυνείδητα είναι επηρεασμένοι απο την προπαγάνδα αιώνων και επίσης αγνοούν την μυθικιστική επιχειρηματολογία. Οι περισσότεροι ιστορικιστές δεν μπορούν να συμφωνήσουν για το ποιος ήταν τελικά αυτός ο Ιησούς: 'Ενας Ζηλωτής; 'Ενας αποκαλυπτικός προφήτης; 'Ενας Εσσαίος; 'Ενας Χιλελικός Φαρισσαίος (οι διδασκαλίες του Χιλέλ ταιριάζουν με του Ιησού); 'Ενας θεραπευτής; Ποιες ιστορίες του ευαγγελίου αντανακλούν την πραγματική ιστορία; Ήταν μαθητής του Ιωάννη του Βαπτιστή; Προδόθηκε απο κάποιον ή όχι; Ήταν η σταύρωση ο σκοπός του; Ίδρυσε μια καινούργια θρησκεία βασισμένη στην ευχαριστιακή θεολογία και την προσδοκία της αντικατάστασης του Ναού με ένα νέο σωτηριολογικό σύστημα; Υπήρχε η πηγή Q; Ποιες ήταν οι πραγματικές διδασκαλίες του; Και πολλά άλλα.
48ο επιχείρημα: To γεγονός οτι πολεμάται μόνο ο χριστιανισμός και καμιά άλλη θρησκεία, είναι απόδειξη για την αληθινότητα του χριστιανισμού.
Αυτό είναι μακράν το πιο γελοίο επιχείρημα. Καταρχάς η ελεύθερη έρευνα και η αμφισβήτηση δεν είναι “πόλεμος”. Ο λόγος που ο χριστιανισμός μας ενδιαφέρει περισσότερο, είναι απλά επειδή αποτελεί την κυρίαρχη θρησκεία στον τόπο μας αλλά και στον Δυτικό κόσμο γενικότερα, εδώ και 1600 χρόνια. Μια θρησκεία με τεράστια επιρροή στους θεσμούς, την εκπαίδευση, τις κοινωνικές συνειδήσεις κλπ. Εννοείται πως κάποια στιγμή θα θέλαμε να ασχοληθούμε περισσότερο -και ήδη ασχολούμαστε- με τους ισχυρισμούς των άλλων θρησκειών.
Συμπληρωματικές παραπομπές:
–Did Jesus Exist? (Philip Davies): http://www.bibleinterp.com/opeds/dav368029.shtml
–Σύγχρονοι μελετητές της Καινής Διαθήκης: http://www.earlychristianwritings.com/theories.html
–Μάριος Μπέγζος: “χλωμιάζει η ιστορικότητα του Ιησού“: https://www.youtube.com/watch?v=CSt_EVr7jbA
-Οι απόπειρες να διαψευστεί ο ισχυρισμός οτι αυτοί ήταν θνήσκοντες και ανασταινόμενοι θεοι έχουν καταρριφθεί απο τον Tryggve Mettinger “The riddle of Resurrection: dying and rising gods in the Middle East” (Stockholm, Almqvist & Wiksell, 2001). Για την Ισταρ- Ινανα βλ. Pirjo Lapivinki, The neo-Assyrian Myth of Ishtar’s Descent and Resurrection (Heshinki 2010). Για τον Βααλ βλ. M.S. Smith, The Ugaritic Baal Cycle, Vol. 1-2 (Leiden: EJ. Brill, 1994-2009)
–Ο θάνατος και η ανάσταση του Οσιρι στα πυραμιδικά κείμενα, όπως μεταφράστηκαν απο τον Samuel Mercer (http://www.sacred-texts.com/egy/pyt/index.htm ):
“I have come to thee…that I may revivify thee, that I may assemble for thee thy bones, that I may collect for thee thy flesh, that I may assemble for thee thy dismembered limbs, for I am as Horus his avenger, I have smitten for thee him who smote thee…raise thyself up, king, Osiris; thou livest!” (Πυραμιδικά κείμενα: 1684a-1685a and 1700 = Utterance 606- 670)
“Osiris, collect thy bones; arrange thy limbs; shake off thy dust; untie thy bandages; the tomb is open for thee; the double doors of the coffin are undone for thee; the double doors of heaven are open for thee…thy soul is in thy body…raise thyself up!” (Πυραμιδικά κείμενα: 207b-209a and 2010b-2011a = Utterance 676)
-Συνέντευξη του Gunnar Samuelsson: Η έννοια της σταύρωσης στον αρχαίο κόσμο http://www.metafysiko.gr/?p=5347
–Richard C.Miller: Resurrection and Reception in Early Christianity (https://books.google.gr/books?id=6G3fBQAAQBAJ&pg=PA86&lpg=PA86&dq=herodotus+zalmoxis&source=bl&ots=xwg0-79b1U&sig=7kGXTwfP1Yq7q36BUa9vRrgVrMc&hl=el&sa=X&ved=0ahUKEwj74smHkIDaAhWOfFAKHWyTAWo4ChDoAQhDMAQ#v=onepage&q=herodotus%20zalmoxis&f=false
και Empty Tomb and Other Translation Fables in Classical Antiquity”, όπως δημοσιεύτηκε στο Journal of Biblical Literature, v. 129, no. 4 (2010) – https://epdf.tips/journal-of-biblical-literature-vol-129-no-4-winter-2010.html )
-G.J. Goldberg : The Coincidences of the Emmaus Narrative of Luke and the Testimonium of Josephus http://journals.sagepub.com/doi/pdf/10.1177/095182079500001304
–Ken Olson (A Eusebian Reading of the Testimonium Flavianum,” in Eusebius of Caesarea: Tradition and Innovations [Harvard University Press, 2013], pp. 97-114 https://chs.harvard.edu/CHS/article/display/5871.5-a-eusebian-reading-of-the-testimonium-flavianum-ken-olson
-Alice Whealey:The Testimonium Flavianum in Syriac and Arabic– https://www.cambridge.org/core/journals/new-testament-studies/article/the-testimonium-flavianum-in-syriac-and-arabic/B4DEE97CBF8CFE997C9C9CA6C4E583AC
-Ο επίλογος του Μάρκου (Freer logion): https://www.biblegateway.com/passage/?search=Mark%2016.8-20&version=NLT
–Excerpt from Robert Hamerton-Kelly’s The Gospel and the Sacred: Poetics of Violence in Mark: http://girardianlectionary.net/res/gs_ch2.htm
Thomas L. Brodie: The birth of the New Testament– https://books.google.gr/books?id=1rm2LDFQscUC&pg=PA101&lpg=PA101&dq=thomas+Brodie+proto+luke&source=bl&ots=jHFKl4jimE&sig=Gjtp1Fm2bLJxMCqRRu5k4EzAXU0&hl=el&sa=X&ved=0ahUKEwi26fSv6IfaAhVGPFAKHbPwAq8Q6AEIWTAK#v=onepage&q=thomas%20Brodie%20proto%20luke&f=false
Δεν υπάρχουν σχόλια :
Δημοσίευση σχολίου