Η ειρήνη είναι ο θεμέλιος λίθος της ελευθερίας και της ευημερίας. Για να κατανοήσουμε πλήρως το γιατί, είναι σημαντικό να αναπτύξουμε μια θεωρία ειρήνης.
Η ειρήνη είναι ιδανική για τους ίδιους βασικούς λόγους, που είναι και η ελευθερία.
Τα περισσότερα επιχειρήματα κατά του πολέμου βασίζονται τουλάχιστον εν μέρει σε εμπειρικά στοιχεία. Η αντιπολεμική λογοτεχνία τείνει να αντλεί από το παρελθόν καταστροφικές συνέπειες του ξένου παρεμβατισμού. Εδώ θα υποστηρίξω την ειρήνη χρησιμοποιώντας μόνο θεωρητική ανάλυση κινήτρων.
Υπάρχει ήδη εκτεταμένη βιβλιογραφία που συζητά την θεωρητική περίπτωση της ελευθερίας. Αυτό μας δίνει ένα προβάδισμα στην ανάπτυξη μιας θεωρίας για την ειρήνη, αφού η ειρήνη είναι συστατικό μέρος της ελευθερίας. Έτσι, η ειρήνη είναι ιδανική για τους ίδιους βασικούς λόγους που είναι και η ελευθερία.
Η φιλοσοφία της ελευθερίας, όπως ξεκίνησε από τον κλασικό φιλελευθερισμό και προωθήθηκε από τον σύγχρονο ελευθερισμό, υπερασπίζεται τα ανθρώπινα δικαιώματα της ζωής, της ελευθερίας και της ιδιοκτησίας. Αυτά, αρχικά κατανοήθηκαν με την «αρνητική» έννοια “δεν θα στερηθείς την ζωή, την ελευθερία και την ιδιοκτησία”.
Σήμερα, οι αριστεροί φιλελεύθεροι συχνά δίνουν μια «θετική» στροφή (δηλαδή, το δικαίωμα στην «ζωή» που εγγυάται δωρεάν υγειονομική περίθαλψη). Αλλά αρχικά σημαίνει: το δικαίωμα να μην δολοφονηθείς (ζωή), το δικαίωμα να μην απαχθείς (ελευθερία) και το δικαίωμα να μην ληστεύεσαι (περιουσία).
Εκ πρώτης όψεως, αυτό μπορεί να μην ακούγεται πολύ διαφορετικό από το κοινό ηθικό πλαίσιο που μοιράζεται το μεγαλύτερο μέρος της ανθρωπότητας. Σχεδόν κανένας δεν θα διαφωνούσε ότι ο φόνος, η σκλαβιά και η κλοπή είναι κακές κι ανελεύθερες.
Ωστόσο, οι περισσότεροι άνθρωποι προσθέτουν μια κραυγαλέα επιφύλαξη σ’ αυτόν τον ηθικό κώδικα: μια ειδική εξαίρεση για τις κυβερνήσεις τους. Εάν η κυβέρνηση παίρνει τα χρήματά σας υπό την απειλή όπλου, δεν ονομάζεται κλοπή, αλλά «φορολογία». Εάν η κυβέρνηση σας κλειδώσει σε ένα κλουβί επειδή κατέχετε ένα φυτό, αυτό δεν ονομάζεται απαγωγή, αλλά «φυλάκιση». Και αν η κυβέρνηση σας κάνει κομμάτια με έναν πύραυλο Hellfire, δεν λέγεται δολοφονία, αλλά «πόλεμος». Όπως αντιλαμβάνεσαι, παίζουν (και σ’ εμπαίζουν) με τις λέξεις.
Ο πόλεμος καταστρέφει την ελευθερία.
Αυτό που διακρίνει την φιλοσοφία της ελευθερίας είναι ότι δεν κάνει καμία τέτοια εξαίρεση, αλλά κρατά τους πράκτορες της κυβέρνησης στα ίδια ηθικά πρότυπα με όλους τους άλλους. Κι έτσι δικαίως αντιμετωπίζει τον πόλεμο ως μαζική δολοφονία: παραβίαση του ατομικού δικαιώματος στην ζωή σε βιομηχανική κλίμακα.
Αυτό μας δίνει μια αίσθηση ότι η ειρήνη είναι ο θεμέλιος λίθος της ελευθερίας. Η ειρήνη συνεπάγεται το δικαίωμα στην ζωή, που συνεπάγεται η αληθινή ελευθερία. Έτσι η ειρήνη είναι συστατικό μέρος της ελευθερίας. Και είναι βασικό κομμάτι, γιατί χωρίς αυτό όλη η ελευθερία καταρρέει. Για να απολαμβάνει κανείς την αυτονομία και την ιδιοκτησία, πρέπει να έχει ζωή. Δεν μπορεί να υπάρξει ελευθερία για τους νεκρούς του πολέμου.
Λέγοντας πόλεμο, δεν εννοούμε μόνο την βία. Η ελευθερία δεν απαιτεί ειρηνισμό. Τα δικαιώματα στην ζωή, την ελευθερία και την ιδιοκτησία είναι νεκρά γράμματα εάν δεν μπορούν να διεκδικηθούν. Η ζωή, η ελευθερία και η περιουσία μπορούν να προστατευτούν, χρησιμοποιώντας βία κατά του δράστη, εάν είναι απαραίτητο. Και αν αφαιρεθεί η ζωή, η ελευθερία και η περιουσία, το θύμα μπορεί να επιδιώξει την αποκατάσταση από τον δράστη και με την βία, εάν κριθεί απαραίτητο.
Η ελευθερία δεν αποκλείει την βία, αλλά την επιθετικότητα, που είναι η έναρξη της βίας. Και ο πόλεμος συνεπάγεται πάντα επιθετικότητα. Ο όρος «πόλεμος» σχεδόν ποτέ δεν χρησιμοποιείται για να περιγράψει την επιλεκτική επιδίωξη δικαιοσύνης που στοχεύει συγκεκριμένα άτομα. Οι πόλεμοι στοχεύουν όχι συγκεκριμένους δράστες και συγκεκριμένα θύματα, αλλά ολόκληρους πληθυσμούς για εξάλειψη και κατάκτηση. Έτσι, ο πόλεμος συνεπάγεται πάντα την σφαγή άμαχων πολιτών, καθώς και πολλή αυθαίρετη βία που ασκείται σε στρατιώτες και αξιωματούχους.
Κάποιοι ισχυρίζονται ότι η βία του στρατού τους είναι εξαιρετικά ηθική, επειδή δεν στοχεύει συγκεκριμένα πολίτες. Θεωρούν τέτοιες παράπλευρες ζημιές ως «τυχαίες» και ως κόστος που είναι δυστυχώς απαραίτητο για να αναγκαστεί η εχθρική κυβέρνηση να λογοδοτήσει για τα εγκλήματά της.
Πρώτον, η ίδια η θέση αυτή, είναι πολύ αμφίβολη, ακόμη και οι σύγχρονοι δυτικοί στρατοί βλέπουν μεγάλη στρατηγική αξία στο αποθαρρυντικό αποτέλεσμα των απωλειών αμάχων. Δεύτερον, είναι ψευδής κατάχρηση της γλώσσας να αποκαλούμε τέτοιους θανάτους «τυχαίους». Όταν παίρνετε μια δόση φαρμάκου γνωρίζοντας τις ηρεμιστικές παρενέργειές του, δεν λέτε ότι νυστάζατε «τυχαία». Επιφέρατε συνειδητά αυτό το αποτέλεσμα στον εαυτό σας, ακόμα κι αν δεν ήταν ο σκοπός σας με την λήψη του φαρμάκου.
Εάν κάποιος ανήθικος χτυπήσει το αυτοκίνητό σας με μια πέτρα, αυτό δεν σας δίνει την άδεια να προσπεράσετε οποιονδήποτε στέκεται εμπόδιο στο δρόμο σας για να φτάσετε στον αρχικό ανήθικο δράστη. Το γεγονός ότι είναι παρενέργεια το κάνει ‘τυχαίο’, δεν είναι όμως τυχαίο. Το ίδιο μπορεί να ειπωθεί για την πρόκληση απωλειών αμάχων σε βομβαρδισμό σε μια πυκνοκατοικημένη περιοχή. Όποιοι και αν είναι οι κύριοι στόχοι τους, (ηθικοί ή μη) οι βομβαρδιστές γνωρίζουν πολύ καλά ότι οι άμαχοι θα πεθάνουν λόγω των πράξεών τους κι έτσι αυτοί οι θάνατοι δεν μπορούν να ονομαστούν «τυχαίοι».
Συλλογική Τιμωρία;
Επιπλέον, ακόμα κι αν είναι πραγματικό ατύχημα, αυτό δεν αθωώνει τον δολοφόνο. Εκτός κι αν είσαι ο Ντικ Τσένι, δεν μπορείς να πυροβολήσεις κάποιον στο πρόσωπο και μετά να δικαιολογηθείς με ένα απλό «ωπ, δεν ήθελα να το κάνω» μόνο και μόνο επειδή στόχευες ένα πουλί.
Και το να έρθεις σ’ βίαιη επαφή με κάποιον που «το αξίζει» δεν αποτελεί δικαιολογία για να περάσεις πάνω από κάποιον που δεν το αξίζει. Ούτε δικαιολογείται να τιμωρούνται οι μη δράστες απλώς και μόνο επειδή μοιράζονται την εθνικότητα με τους δράστες. Μια τέτοια «συλλογική τιμωρία» (ταυτοποίηση, χωρίς διαφοροποίηση) είναι αντίθετη με τις ατομικιστικές έννοιες της δικαιοσύνης που είναι ουσιαστικές για την φιλοσοφία της ελευθερίας.
Οι ελευθεριακοί είναι καλά εξοικειωμένοι με το πόσο ολέθρια είναι η συλλογικότητα όταν πρόκειται για εσωτερικές υποθέσεις. Ωστόσο, η καταστροφικότητά της δεν σταματά στα εθνικά σύνορα. Η διεθνής συλλογική βία είναι εξίσου καταστροφική με την εγχώρια ποικιλία της. Δεν ευθυγραμμίζει τα κίνητρα και προκαλεί δύσκολες συγκρούσεις εξίσου άσχημα. Η αδιάκριτη βλάβη αλλοδαπών δημιουργεί επιθετικότητα μεταξύ των θυμάτων και των επιζώντων τους. Στους ανθρώπους δεν αρέσει να βομβαρδίζονται στα πάρτι του γάμου τους από drones. Οι επιζώντες τέτοιων επιθέσεων θ’ αναζητήσουν αντίποινα. Όσοι είναι νέοι και ήδη προχωρημένοι μπορούν να πάρουν τα όπλα. Όσοι δεν παίρνουν τα όπλα μπορούν να δώσουν βοήθεια, παρηγοριά ή να συνδράμουν σ’ αυτούς που το κάνουν.
Τώρα, τι μορφή θα πάρουν τα αντίποινα;
Ο πόλεμος μπορεί να είναι συμβατικός ή «ασύμμετρος» δηλαδή, τρομοκρατία. Εάν τα θύματα έχουν τις ίδιες συλλογικιστικές αντιλήψεις περί δικαιοσύνης που είχαν τα θύματα τους, αυτό συνεπάγεται επίσης απώλειες αμάχων. Στην συνέχεια, η πλευρά των αρχικών επιτιθέμενων θ’ αντεπιτεθεί σε αυτές τις απώλειες αμάχων με ακόμη περαιτέρω αδιάκριτη βία. Έτσι, ο πόλεμος είναι κυκλικός και αυτοδιαιωνιζόμενος και τείνει προς έναν ολοένα αυξανόμενο σωρό θυμάτων.
Η αγκαλιά της ζωής, της ελευθερίας και της ιδιοκτησίας είναι μια καθολική ηθική. Αυτά τα δικαιώματα μπορούν να κατέχονται από κάθε άτομο χωρίς να παραβιάζονται τα παρόμοια δικαιώματα οποιουδήποτε άλλου. Ισχύουν καθολικά για όλους. Από την άλλη πλευρά, το να λέτε ότι η φυλή σας είναι τόσο «εξαιρετική» που μπορεί να σκοτώσετε τους αμάχους μιας άλλης χώρας, αλλά κανείς δεν μπορεί να σκοτώσει τους δικούς σας αμάχους, δεν είναι «ηθική», αλλά απλώς ανοησία. Ωστόσο, εάν η αποδοχή του πολέμου των απωλειών αμάχων πρόκειται να εφαρμοστεί καθολικά, δεν μπορεί παρά να είναι μια ηθική αμοιβαίας εξόντωσης και καθολικής εξαφάνισης.
Λέγεται συχνά ότι «οφθαλμόν αντί οφθαλμού θα κάνει όλο τον κόσμο τυφλό». Ωστόσο, στην αρχαιότητα το «οφθαλμό αντί οφθαλμού» ήταν στην πραγματικότητα μια πρόοδος σε προηγούμενα έθιμα που διευκόλυνε την κλιμάκωση των συγκρούσεων. Το θέμα είναι, «μόνο οφθαλμόν αντί οφθαλμού» κι όχι ολόκληρη η οικογένεια ή η φυλή …αντί οφθαλμού. Το «οφθαλμόν αντί οφθαλμού» δεν συνάδει με τις ελευθεριακές αρχές της αποκατάστασης, αλλά είναι πολύ πιο κοντά σε αυτό, από τους κανόνες του σήμερα που επιβάλλουν παράπλευρες ζημίες. Στην πραγματικότητα, «οφθαλμόν αντί οφθαλμού» πιθανότατα δεν θα έκανε ολόκληρο τον κόσμο τυφλό, αλλά, «όλα τα μάτια των γειτόνων σου για ένα μάτι» σίγουρα θα το έκανε τελικά.
Ενώ ο πόλεμος διαιωνίζεται από τον χαρακτήρα του και διευρύνεται, η περιορισμένη, στοχευμένη βία που εγκρίνεται από την φιλοσοφία της ειρήνης και της ελευθερίας (αυτοάμυνα και αποκατάσταση) είναι αυτοτελής λόγω του χαρακτήρα της. Αποτρέπει την επιθετικότητα «αναιρώντας» την όσο το δυνατόν περισσότερο. Κι επειδή δεν δημιουργεί άδικα παράπονο μεταξύ των άμαχων πολιτών, αποφεύγει να προκαλέσει βίαια αντίποινα.
Δεν υπάρχουν σχόλια :
Δημοσίευση σχολίου