Ο δαίμονας του Laplace είναι ένα φιλοσοφικό επιχείρημα που υποστηρίζει ότι όλα τα γεγονότα στο σύμπαν καθορίζονται από την αδιάσπαστη αλυσίδα αιτίου και αποτελέσματος. Ας δούμε σε τι συνίσταται η υπόθεση.
Με άλλα λόγια, είναι μια οντότητα εκτός του σύμπαντος που, χάρη στις πληροφορίες που έχει για την παρούσα στιγμή, δεν μπορεί μόνο να προβλέψει τι θα συμβεί στο μέλλον, αλλά είναι επίσης ικανή να γνωρίζει την αρχή όλων όσων υπάρχουν.
Η προσέγγιση αυτή βασίζεται στην αιτιοκρατική προοπτική του σύμπαντος, η οποία υποστηρίζει ότι όλα τα φυσικά γεγονότα -ακόμα και οι ανθρώπινες σκέψεις και πράξεις- καθορίζονται αιτιωδώς από την αδιάσπαστη αλυσίδα αιτίου και αποτελέσματος. Επομένως, η παρούσα κατάστασή τους κατά κάποιον τρόπο “καθορίζει” το μέλλον.
Ας δούμε αυτή την ενδιαφέρουσα θεωρία με περισσότερες λεπτομέρειες.
Αιτιακός ντετερμινισμός: Ο δαίμονας του Laplace
Ο αιτιακός ντετερμινισμός είναι ένα φιλοσοφικό ρεύμα που υπερασπίζεται ότι κάθε τι που συμβαίνει έχει μια προηγούμενη αιτία. Επομένως, τα γεγονότα του παρόντος είναι το αποτέλεσμα μιας σειράς παρελθόντων γεγονότων και, με τη σειρά τους, είναι η αιτία των μελλοντικών γεγονότων.
Για να το καταλάβετε καλύτερα, φανταστείτε ότι τα γεγονότα του σύμπαντος είναι μια άπειρη σειρά από ντόμινο που έχουν τοποθετηθεί σε κάθετη θέση για να πέφτουν το ένα μετά το άλλο και δεν μπορούν να διακοπούν. Υπό αυτή την έννοια, η πτώση κάθε ντόμινο θα οφείλεται στην πτώση αυτού που προηγείται, σχηματίζοντας έτσι την αδιάσπαστη αλυσίδα αιτίου και αποτελέσματος.
Από εκεί προκύπτει ότι τα πάντα είναι προκαθορισμένα από την αρχή του χρόνου. Επομένως, το πεπρωμένο είναι ήδη γραμμένο.
Ομοίως, η αποδοχή του ντετερμινισμού θα σήμαινε την απόρριψη της ελεύθερης βούλησης. Εξάλλου, σύμφωνα με αυτή τη θεωρία, όλα όσα κάνουμε είναι ήδη καθορισμένα από την αλυσίδα αιτίου-αποτελέσματος.
“Το παρελθόν προκαλεί το παρόν και το παρόν προκαλεί το μέλλον.”
Ο δαίμονας του Laplace
Τώρα, ο Pierre-Simon Laplace (1749 – 1826) ήταν Γάλλος αστρονόμος, φυσικός και μαθηματικός. Συχνά τον θυμούνται ως έναν από τους μεγαλύτερους επιστήμονες όλων των εποχών. Στην πραγματικότητα, μερικές φορές αναφέρεται ως ο Νεύτωνας της Γαλλίας.
Ο Laplace αφιέρωσε τη ζωή του στην ανάλυση της ουράνιας μηχανικής, τελειοποιώντας το μοντέλο που πρότεινε ο Νεύτωνας. Συμμετείχε επίσης στη μελέτη ορισμένων αερίων και ατομικών σωματιδίων. Χάρη στις γνώσεις του στην κλασική μηχανική, φαντάστηκε τη δυνατότητα πρόβλεψης όλων των γεγονότων μέσω της επιστήμης.
“Αν το μέλλον του σύμπαντος καθορίζεται από το παρελθόν και την παρούσα κατάστασή του, τότε, αν μια οντότητα διαθέτει αρκετές πληροφορίες, οι νόμοι της φυσικής μπορούν να χρησιμοποιηθούν για τον προσδιορισμό ολόκληρης της ιστορίας του σύμπαντος”. -Pierre-Simon Laplace
Από εκεί και πέρα, δημιούργησε τον φανταστικό χαρακτήρα που είναι γνωστός ως δαίμονας του Laplace. Αυτό το ον έχει την ικανότητα να γνωρίζει τα πάντα για το σύμπαν (συμπεριλαμβανομένης κάθε λεπτομέρειας των υποατομικών σωματιδίων που το συνθέτουν). Από αυτό, εφαρμόζει τους νόμους της φυσικής για να προβλέπει το μέλλον και να περιγράφει με ακρίβεια το παρελθόν.
Το επιχείρημα αυτό ισχύει αν ο ντετερμινισμός γίνει δεκτός ως προϋπόθεση. Όπως έχουμε ήδη αναλύσει, ισχυρίζεται ότι η παρούσα κατάσταση των γεγονότων είναι το αποτέλεσμα της προηγούμενης κατάστασής τους και, με τη σειρά τους, είναι η αιτία αυτής που ακολουθεί.
Επιχειρήματα κατά του δαίμονα του Laplace
Η ντετερμινιστική προοπτική ήταν ιδιαίτερα επιτυχής όσο το σύμπαν γινόταν αντιληπτό αποκλειστικά με όρους κλασικής μηχανικής και γραμμικών συστημάτων αιτίου-αποτελέσματος. Ωστόσο, η μετέπειτα εμφάνιση της κβαντομηχανικής, της εντροπίας και της θεωρίας του χάους αμφισβήτησε την τάση να εφαρμόζεται η λογική της πρόβλεψης σε όλα όσα γνωρίζουμε.
Κβαντομηχανική και ο δαίμονας του Laplace
Η κβαντομηχανική παρουσιάζει ένα απροσδιοριστικό μοντέλο του σύμπαντος. Αυτό συμβαίνει επειδή ανακαλύφθηκε ότι τα υποατομικά σωματίδια δεν υπακούν πραγματικά στους νόμους της κλασικής μηχανικής.
Επομένως, δεν μπορεί κανείς να προβλέψει τη συμπεριφορά τους, αλλά μόνο να καθορίσει πιθανότητες. Έτσι, ο δαίμονας του Laplace δεν μπορεί πραγματικά να καθορίσει με ακρίβεια τα μελλοντικά γεγονότα.
Θεωρία του χάους
Ένα από τα πιο δημοφιλή στοιχεία της θεωρίας του χάους είναι το φαινόμενο της πεταλούδας, το οποίο αναφέρεται κυρίως για να αναπαραστήσει τις μεγάλες επιπτώσεις μικρών ενεργειών.
Ωστόσο, το φαινόμενο αυτό ασχολείται με το απρόβλεπτο των γεγονότων. Έτσι, το χτύπημα μιας πεταλούδας μπορεί να προκαλέσει ανεμοστρόβιλο, αλλά μπορεί επίσης να δημιουργήσει έναν ήπιο άνεμο κάπου αλλού. Δεν μπορούμε να γνωρίζουμε το πραγματικό αποτέλεσμα.
Στην πραγματικότητα, ακόμη και αν όλες οι μεταβλητές ενός συστήματος ήταν γνωστές, με αρκετές επαναλήψεις, αυτό μπορεί να συμπεριφερθεί απρόβλεπτα.
Το “φαινόμενο της πεταλούδας” έχει γίνει αντικείμενο πολλών ιστοριών στην επιστημονική φαντασία.
Εντροπία
Εντροπία είναι η αταξία και η εντροπία του σύμπαντος αυξάνεται πάντα. Επομένως, σύμφωνα με αυτή τη θεωρία, θα γίνεται όλο και πιο άναρχο με την πάροδο του χρόνου και θα είναι πιο δύσκολο να προβλέψουμε με ακρίβεια τι θα συμβεί.
Επιπλέον, ο δαίμονας του Laplace υποτίθεται ότι αποκρυπτογραφεί το παρελθόν με την αντίστροφη μηχανική του παρόντος. Ωστόσο, η έννοια της θερμοδυναμικής μη αναστρεψιμότητας περιπλέκει την υπόθεση αυτή. Εξάλλου, ορισμένα πράγματα δεν μπορούν να επανέλθουν στην αρχική κατάσταση στην οποία βρίσκονταν, οπότε καθίσταται αδύνατο να γνωρίζουμε ποια ήταν η αρχική κατάσταση αυτού που εξετάζεται τώρα.
Δεν είναι μια παρωχημένη θεωρία
Όπως είδαμε, η κβαντομηχανική, η θερμοδυναμική και η θεωρία του χάους παρέχουν τη βάση για την αναίρεση της ύπαρξης του δαίμονα του Laplace.
Ωστόσο, πρέπει να έχουμε κατά νου ότι ο ντετερμινισμός είχε και συνεχίζει να έχει μια αναμφισβήτητη αξία στην ανάπτυξη των επιστημών. Μάλιστα, αυτές έχουν βασίσει ένα μεγάλο μέρος των ανακαλύψεών τους στην αρχή της αιτίας και του αποτελέσματος.
Έτσι, η παρουσία του ντετερμινισμού και της απροσδιοριστίας στο σύμπαν μας υπενθυμίζει την απεραντοσύνη του και το πόσο λίγα γνωρίζουμε γι’ αυτό.
Δεν υπάρχουν σχόλια :
Δημοσίευση σχολίου