Ανθολόγιο Αττικής Πεζογραφίας

ΞΕΝΟΦΩΝ, ΚΥΡΟΥ ΠΑΙΔΕΙΑ

ΞΕΝ ΚΠαιδ 5.5.41–5.5.48

Ο Κύρος ασκεί με ευσυνειδησία τα καθήκοντά του

Οι εξηγήσεις που έδωσε ο Κύρος για τις προθέσεις του απέναντι στον Κυαξάρη (βλ. ΞΕΝ ΚΠαιδ 5.5.10–5.5.19) ικανοποίησαν τον μήδο μονάρχη και οι δύο ηγέτες συμφιλιώθηκαν. Έφτασε η ώρα του δείπνου.

[5.5.41] Ἐπεὶ δὲ δείπνου ὥρα ἦν, καλέσας ὁ Κυαξάρης ἠξίου
τὸν Κῦρον διὰ χρόνου ἰδόντα αὐτὸν συνδειπνεῖν. ὁ δὲ Κῦρος
ἔφη· Μὴ δὴ σὺ κέλευε, ὦ Κυαξάρη· ἢ οὐχ ὁρᾷς ὅτι οὗτοι
οἱ παρόντες ὑφ’ ἡμῶν πάντες ἐπαιρόμενοι πάρεισιν; οὔκουν
καλῶς ἂν πράττοιμι εἰ τούτων ἀμελῶν τὴν ἐμὴν ἡδονὴν
θεραπεύειν δοκοίην. ἀμελεῖσθαι δὲ δοκοῦντες στρατιῶται
οἱ μὲν ἀγαθοὶ πολὺ ἀθυμότεροι γίγνονται, οἱ δὲ πονηροὶ
πολὺ ὑβριστότεροι. [5.5.42] ἀλλὰ σὺ μέν, ἔφη, ἄλλως τε καὶ ὁδὸν
μακρὰν ἥκων δείπνει ἤδη· καὶ εἴ τινές σε τιμῶσιν, ἀντ-
ασπάζου καὶ εὐώχει αὐτούς, ἵνα σε καὶ θαρρήσωσιν· ἐγὼ δ’
ἀπιὼν ἐφ’ ἅπερ λέγω τρέψομαι. [5.5.43] αὔριον δ’, ἔφη, πρῲ δεῦρ’
ἐπὶ τὰς σὰς θύρας παρέσονται οἱ ἐπικαίριοι, ὅπως βουλευσώ-
μεθα πάντες σὺν σοὶ ὅ τι χρὴ ποιεῖν τὸ ἐκ τοῦδε. σὺ δ’
ἡμῖν ἔμβαλε <βουλὴν> παρὼν περὶ τούτου, πότερον ἔτι δοκεῖ
στρατεύεσθαι ἢ καιρὸς ἤδη διαλύειν τὴν στρατιάν. [5.5.44] ἐκ
τούτου ὁ μὲν Κυαξάρης ἀμφὶ δεῖπνον εἶχεν, ὁ δὲ Κῦρος
συλλέξας τοὺς ἱκανωτάτους τῶν φίλων καὶ φρονεῖν καὶ
συμπράττειν, εἴ τι δέοι, ἔλεξε τοιάδε.

Ἄνδρες φίλοι, ἃ μὲν δὴ πρῶτα ηὐξάμεθα, πάρεστι σὺν
θεοῖς. ὅπῃ γὰρ ἂν πορευώμεθα, κρατοῦμεν τῆς χώρας· καὶ
μὲν δὴ τοὺς πολεμίους ὁρῶμεν μειουμένους, ἡμᾶς δὲ αὐτοὺς
πλείονάς τε καὶ ἰσχυροτέρους γιγνομένους. [5.5.45] εἰ δὲ ἡμῖν ἔτι
ἐθελήσειαν οἱ νῦν προσγεγενημένοι σύμμαχοι παραμεῖναι,
πολλῷ ἂν μᾶλλον ἀνύσαι δυναίμεθα καὶ εἴ τι βιάσασθαι
καιρὸς καὶ εἴ τι πεῖσαι δέοι. ὅπως οὖν τὸ μένειν ὡς πλεί-
στοις συνδοκῇ τῶν συμμάχων, οὐδὲν μᾶλλον τοῦτο ἐμὸν
ἔργον ἢ καὶ ὑμέτερον μηχανᾶσθαι, [5.5.46] ἀλλ’ ὥσπερ ὅταν μάχε-
σθαι δέῃ, ὁ πλείστους χειρωσάμενος ἀλκιμώτατος δοξάζεται
εἶναι, οὕτω καὶ ὅταν πεῖσαι δέῃ, ὁ πλείστους ὁμογνώμονας
ἡμῖν ποιήσας οὗτος δικαίως ἂν λεκτικώτατός τε καὶ πρα-
κτικώτατος κρίνοιτο ἂν εἶναι. [5.5.47] μὴ μέντοι ὡς λόγον ἡμῖν
ἐπιδειξόμενοι οἷον ἂν εἴποιτε πρὸς ἕκαστον αὐτῶν τοῦτο
μελετᾶτε, ἀλλ’ ὡς τοὺς πεπεισμένους ὑφ’ ἑκάστου δήλους
ἐσομένους οἷς ἂν πράττωσιν οὕτω παρασκευάζεσθε. [5.5.48] καὶ
ὑμεῖς μέν, ἔφη, τούτων ἐπιμελεῖσθε· ἐγὼ δὲ ὅπως ἂν
ἔχοντες τὰ ἐπιτήδεια ὅσον ἂν ἔγωγε δύνωμαι οἱ στρατιῶ-
ται περὶ τοῦ στρατεύεσθαι βουλεύωνται τούτου πειράσομαι
ἐπιμελεῖσθαι.

***
Όταν ήλθε η ώρα του δείπνου, ο Κυαξάρης εκάλεσε τον Κύρο και είχε την αξίωση να δειπνήση μαζί του, επειδή ύστερα από πολύ χρόνο τον είδε. Ο Κύρος όμως απάντησε: Μη με παρακαλείς, Κυαξάρη, να δειπνήσω μαζί σου, ή δεν βλέπεις ότι όλοι είναι εδώ και περιμένουν ανήσυχοι τις διαταγές μας; Δεν θα έκανα λοιπόν καλά, αν αμελώντας τούτους φαινόμουν ότι εξυπηρετώ μόνο εκείνο που με ευχαριστεί∙ οι καλοί στρατιώτες, όταν νομίσουν ότι παραμελούνται, στενοχωρούνται, οι κακοί γίνονται αναιδέστεροι. Αλλά συ, αφού μάλιστα έκαμες μακρό ταξείδι, δείπνησε τώρα και περιποιήσου όσους σε τιμούν, και κάμε τους τραπέζι, για να έχουν εμπιστοσύνη σε σένα. Εγώ θα φύγω και θα ασχοληθώ σε όσα σου είπα. Αύριο το πρωί θα έλθουν εδώ στη σκηνή σου όλοι οι ανώτεροι αξιωματικοί για να σκεφθούμε τι πρέπει στο εξής να κάμωμε. Και συ που θα παρίστασαι, πρόβαλε σε μας να σκεφθούμε για τούτο: ποιο δηλαδή από τα δυο μας φαίνεται καλό, να εξακολουθήσωμε ακόμη την εκστρατεία ή είναι καιρός να διαλύσωμε πλέον το στράτευμα; Ο Κυαξάρης κάθησε έπειτα και δείπνησε, και ο Κύρος μάζεψε τους πιο ικανούς από τους φίλους του, και στη σκέψη και στις πράξεις, όσες φορές παρουσιάζετο ευκαιρία, και τους είπε τα εξής:

Πρώτα πρώτα, φίλοι μου, έχομε με τη βοήθεια των θεών όσα ευχηθήκαμε να έχωμε. Γιατί εκυριεύσαμε τη χώρα που βρισκόμαστε, και ακόμη βλέπομε πως οι εχθροί μας γίνονται λιγώτεροι και μεις περισσότεροι και δυνατώτεροι. Κι' αν θελήσουν όσοι ενώθηκαν τώρα με μας να μείνουν ακόμη σύμμαχοί μας, πολύ περισσότερα θα μπορέσωμε να κατορθώσωμε, είτε χρειάζεται να χρησιμοποιήσωμε βία, είτε πρέπει να τους πείσωμε. Για να δεχτούν λοιπόν να μείνουν μαζί μας όσο το δυνατόν περισσότεροι από τους συμμάχους, αυτό είναι έργο που πρέπει να εκτελήτε σεις περισσότερο από μένα. Και καθώς στον πόλεμο εναντίον των εχθρών εκείνος που σκοτώνει περισσότερους εχθρούς θεωρείται ανδρειότατος, έτσι και όταν χρειάζεται να πείση κανείς, εκείνος που θα κάμη πάρα πολλούς να συμφωνήσουν μαζί του μπορεί να θεωρηθή ικανώτατος και στα λόγια και στα έργα. Μη σκέπτεσθε όμως τι θα πήτε σε καθένα απ' αυτούς, σαν να θέλατε να δείξετε την ευγλωττία σας, αλλά φροντίζετε να φανερωθούν με έργα εκείνοι που καθένας σας προσπαθεί να πείση, τι καθένας απ' αυτούς σκέπτεται. Σεις, είπε, φροντίσετε γι' αυτά, και εγώ θα φροντίσω, όσο μπορώ, με ποιο τρόπο έχοντας οι στρατιώτες τα αναγκαία τρόφιμα θα συλλογίζωνται μόνο την εκστρατεία.