Ανθολόγιο Αττικής Πεζογραφίας

ΑΝΤΙΦΩΝ, ΠΕΡΙ ΤΟΥ ΗΡΩΔΟΥ ΦΟΝΟΥ

ΑΝΤΙΦ 5.74–80

Ο κατηγορούμενος υποστηρίζει ότι ο πατέρας του δεν ενεπλάκη στην αποστασία της Μυτιλήνης

Ο Ευξίθεος επέμεινε στην πλήρη άγνοιά του σχετικά με τη δολοφονία του Ηρώδη, προσπάθησε να ανατρέψει τα σχετικά επιχειρήματα των αντιπάλων του και ζήτησε εξονυχιστική έρευνα, ώστε να αποδειχθεί η αλήθεια. Στην πίστιν–ἀπόδειξιν , λίγο πριν φτάσει στον ἐπίλογον (5.85–96), ο κατηγορούμενος περνά στην πολιτική διάσταση της υπόθεσης, αντικρούοντας τις κατηγορίες όσων υποστήριζαν ότι ο πατέρας του, πλούσιος Μυτιληναίος, ήταν από τους πρωτεργάτες στη γνωστή αποστασία του νησιού από την αθηναϊκή συμμαχία (428 π.Χ.).

[74] Δεῖ δέ με καὶ ὑπὲρ τοῦ πατρὸς ἀπολογήσασθαι.
καίτοι γε πολλῷ μᾶλλον εἰκὸς ἦν ἐκεῖνον ὑπὲρ ἐμοῦ
ἀπολογήσασθαι, πατέρα ὄντα· ὁ μὲν γὰρ πολλῷ πρεσβύ-
τερός ἐστι τῶν ἐμῶν πραγμάτων, ἐγὼ δὲ πολλῷ νεώτερος
τῶν ἐκείνῳ πεπραγμένων. καὶ εἰ μὲν ἐγὼ τούτου ἀγωνι-
ζομένου κατεμαρτύρουν ἃ μὴ σαφῶς ᾔδη, ἀκοῇ δὲ ἠπιστά-
μην, δεινὰ ἂν ἔφη πάσχειν ὑπ’ ἐμοῦ· [75] νῦν δὲ ἀναγκάζων
ἐμὲ ἀπολογεῖσθαι ὧν ἐγὼ πολλῷ νεώτερός εἰμι καὶ λόγῳ
οἶδα, ταῦτα οὐ δεινὰ ἡγεῖται εἰργάσθαι. ὅμως μέντοι
καθ’ ὅσον ἐγὼ οἶδα, οὐ προδώσω τὸν πατέρα κακῶς
ἀκούοντα ἐν ὑμῖν ἀδίκως. καίτοι τάχ’ ἂν σφαλείην, ἃ
ἐκεῖνος ὀρθῶς ἔργῳ ἔπραξε, ταῦτ’ ἐγὼ λόγῳ μὴ ὀρθῶς
εἰπών· ὅμως δ’ οὖν κεκινδυνεύσεται.

[76] Πρὶν μὲν γὰρ τὴν ἀπόστασιν τὴν Μυτιληναίων
γενέσθαι, ἔργῳ τὴν εὔνοιαν ἐδείκνυε τὴν εἰς ὑμᾶς· ἐπειδὴ
δὲ ἡ πόλις ὅλη κακῶς ἐβουλεύσατο ἀποστᾶσα καὶ ἥμαρτε
[τῆς ὑμετέρας γνώμης], μετὰ τῆς πόλεως ὅλης ἠναγκάσθη
συνεξαμαρτεῖν. τὴν μὲν οὖν γνώμην ἔτι καὶ ἐν ἐκείνοις
ὅμοιος ἦν εἰς ὑμᾶς, τὴν δὲ εὔνοιαν οὐκέτι ἦν ἐπ’ ἐκείνῳ
τὴν αὐτὴν εἰς ὑμᾶς παρέχειν. οὔτε γὰρ ἐκλιπεῖν τὴν πόλιν
εὐρόπως εἶχεν αὐτῷ· ἱκανὰ γὰρ ἦν τὰ ἐνέχυρα ἃ εἴχετο
αὐτοῦ, οἵ τε παῖδες καὶ τὰ χρήματα· τοῦτο δ’ αὖ μένοντι
πρὸς τὴν πόλιν αὐτῷ ἀδυνάτως εἶχεν ἰσχυρίζεσθαι.
[77] ἐπεὶ δ’ ὑμεῖς τοὺς αἰτίους τούτων ἐκολάσατε, ἐν οἷς οὐκ
ἐφαίνετο ὢν ὁ ἐμὸς πατήρ, τοῖς δ’ ἄλλοις Μυτιληναίοις
ἄδειαν ἐδώκατε οἰκεῖν τὴν σφετέραν αὐτῶν, οὐκ ἔστιν ὅ τι
ὕστερον αὐτῷ ἡμάρτηται [τῷ ἐμῷ πατρί], οὐδ’ ὅ τι οὐ
πεποίηται τῶν δεόντων, οὐδ’ ἧς τινος λῃτουργίας ἡ πόλις
ἐνδεὴς γεγένηται, οὔτε ἡ ὑμετέρα οὔτε ἡ Μυτιληναίων,
ἀλλὰ καὶ χορηγίας χορηγεῖ καὶ τέλη κατατίθησιν. [78] εἰ δ’ ἐν
Αἴνῳ χωροφιλεῖ, τοῦτο <ποιεῖ> οὐκ ἀποστερῶν γε τῶν εἰς
τὴν πόλιν ἑαυτὸν οὐδενὸς οὐδ’ ἑτέρας πόλεως πολίτης
γεγενημένος, ὥσπερ ἑτέρους ὁρῶ, τοὺς μὲν εἰς τὴν ἤπει-
ρον ἰόντας καὶ οἰκοῦντας ἐν τοῖς πολεμίοις τοῖς ὑμετέροις,
<τοὺς δὲ> καὶ δίκας ἀπὸ ξυμβόλων ὑμῖν δικαζομένους,
οὐδὲ φεύγων τὸ πλῆθος τὸ ὑμέτερον, τοὺς δ’ οἵους ὑμεῖς
μισῶν συκοφάντας.

[79] Ἃ μὲν οὖν μετὰ τῆς πόλεως ὅλης ἀνάγκῃ μᾶλλον ἢ
γνώμῃ ἔπραξεν, τούτων οὐ δίκαιός ἐστιν ὁ ἐμὸς πατὴρ ἰδίᾳ
δίκην διδόναι. ἅπασι γὰρ Μυτιληναίοις ἀείμνηστος ἡ τότε
ἁμαρτία γεγένηται· ἠλλάξαντο μὲν γὰρ πολλῆς εὐδαιμο-
νίας πολλὴν κακοδαιμονίαν, ἐπεῖδον δὲ τὴν ἑαυτῶν
πατρίδα ἀνάστατον γενομένην. ἃ δὲ ἰδίᾳ οὗτοι διαβάλ-
λουσι τὸν ἐμὸν πατέρα, μὴ πείθεσθε· χρημάτων γὰρ ἕνεκα
ἡ πᾶσα παρασκευὴ γεγένηται ἐπ’ ἐμοὶ κἀκείνῳ. πολλὰ δ’
ἐστὶ τὰ συμβαλλόμενα τοῖς βουλομένοις τῶν ἀλλοτρίων
ἐφίεσθαι. γέρων μὲν ἐκεῖνος ὥστ’ ἐμοὶ βοηθεῖν, νεώτερος
δ’ ἐγὼ πολλῷ ἢ ὥστε δύνασθαι ἐμαυτῷ τιμωρεῖν ἱκανῶς.
[80] ἀλλ’ ὑμεῖς βοηθήσατέ μοι, καὶ μὴ διδάσκετε τοὺς συκο-
φάντας μεῖζον ὑμῶν αὐτῶν δύνασθαι. ἐὰν μὲν γὰρ εἰσ-
ιόντες εἰς ὑμᾶς ἃ βούλονται πράσσωσι, δεδειγμένον
ἔσται τούτους μὲν πείθειν, τὸ δ’ ὑμέτερον πλῆθος φεύ-
γειν· ἐὰν δὲ εἰσιόντες εἰς ὑμᾶς πονηροὶ μὲν αὐτοὶ δοκῶσιν
εἶναι, πλέον δ’ αὐτοῖς μηδὲν γένηται, ὑμετέρα ἡ τιμὴ καὶ
ἡ δύναμις ἔσται, ὥσπερ καὶ τὸ δίκαιον ἔχει. ὑμεῖς οὖν ἐμοί
τε βοηθεῖτε καὶ τῷ δικαίῳ.

***

Θα πρέπει, επίσης, να υπερασπιστώ τον πατέρα μου. Aν και θα ήταν κατά πολύ φυσικότερο, ως πατέρας μου, να με υπερασπιστεί εκείνος· γιατί εκείνος λόγω ηλικίας γνωρίζει τις υποθέσεις μου, ενώ εγώ είμαι πολύ νεότερός του για να ξέρω όσα έχει κάνει. Kαι αν βέβαια εγώ, ενώ εκείνος είχε εμπλακεί σε δικαστικό αγώνα, κατέθετα εναντίον του πράγματα που δεν γνώρισα με σαφήνεια, αλλά τα γνώριζα εξ ακοής, θα έλεγε ότι δεινοπαθεί εξαιτίας μου· τώρα όμως που με αναγκάζει να τον υπερασπιστώ σε μια υπόθεση από την οποία είμαι πολύ νεότερος και τη γνωρίζω μόνο από διαδόσεις, δεν θεωρεί ότι συμβαίνει κάτι τρομερό. Aλλά βέβαια στον βαθμό που γνωρίζω δεν θα προδώσω τον πατέρα μου που κακολογείται άδικα ενώπιόν σας. Ίσως θα κάνω λάθος, αν όσα εκείνος έκανε σωστά στην πράξη, δεν μπορέσω να τα πω ορθά με τα λόγια· θα το διακινδυνεύσω ωστόσο.

Προτού συμβεί η αποστασία των Mυτιληναίων, έδειχνε έμπρακτα την εύνοια του προς εσάς· όταν όμως όλη η πόλη έλαβε λάθος απόφαση να αποστατήσει και έσφαλλε, αναγκάσθηκε να συμμεριστεί το σφάλμα μαζί με όλη την πόλη. Eνώ και σε εκείνη την περίσταση είχε την ίδια άποψη για εσάς, δεν ήταν στη δική του ευχέρεια να σας προσφέρει πλέον την ίδια εύνοια. Oύτε βέβαια ήταν εύκολο να εγκαταλείψει την πόλη· γιατί υπήρχαν αρκετές δεσμεύσεις που τον κρατούσαν εκεί, τόσο τα παιδιά του όσο και η περιουσία του· και μένοντας πάλι δεν μπορούσε να διατηρήσει σταθερή την εύνοιά του απέναντι στην πόλη. Aφού, όμως, τιμωρήσατε τους υπαίτιους αυτών των καταστάσεων, στους οποίους δεν φάνηκε να συγκαταλέγεται ο πατέρας μου, και επιτρέψατε στους υπόλοιπους Mυτιληναίους να κατοικούν στον τόπο τους, δεν υπάρχει κανένα σφάλμα που να διέπραξε, ούτε κάτι από τα αναγκαία που να μην έπραξε, ούτε η πόλη η δική σας ούτε των Mυτιληναίων στερήθηκε κάποια ευεργεσία, αλλά και χορηγός υπήρξε και φόρους κατέβαλε. Aν του αρέσει να μένει στην πόλη Aίνο, αυτό το κάνει χωρίς να στερεί σε κάτι τον ίδιο από την πόλη, ούτε έχοντας γίνει πολίτης άλλης πόλης, όπως βλέπω να κάνουν άλλοι, που είτε πηγαίνουν στην ηπειρωτική χώρα και κατοικούν ανάμεσα στους εχθρούς σας, είτε δικάζονται υπό την προστασία συνθηκών, ούτε αποφεύγοντας να παρουσιαστεί ενώπιόν σας, μισώντας τους συκοφάντες όσο και εσείς.

Όσα, λοιπόν, έκανε μαζί με την πόλη του, έγιναν από ανάγκη και όχι από δική του απόφαση, και για αυτά ο πατέρας δεν είναι δίκαιο να δικαστεί ατομικά. Γιατί το σφάλμα που έγινε τότε το θυμούνται για πάντα όλοι οι Mυτιληναίοι· γιατί από μεγάλη ευδαιμονία πέρασαν σε μεγάλη αθλιότητα, και είδαν να συμβαίνει μεγάλη καταστροφή στην πατρίδα τους. Σε σχέση με όσα πάλι αυτοί κατηγορούν τον πατέρα μου προσωπικά, μην πείθεσθε· όλη αυτή η προετοιμασία που στρέφεται ενάντια σε μένα και τον πατέρα μου γίνεται εξαιτίας χρημάτων. Πολλά είναι αυτά που συντελούν ώστε κάποιοι να επιθυμούν τα ξένα αγαθά. Aφενός εκείνος είναι γέροντας, οπότε μπορεί να με βοηθήσει, αφετέρου εγώ είμαι τόσο νέος ώστε δεν μπορώ να υπερασπιστώ τον εαυτό μου, όπως πρέπει. Eσείς, όμως, βοηθήστε με, και μη διδάσκετε στους συκοφάντες ότι μπορούν να έχουν μεγαλύτερη δύναμη από εσάς τους ίδιους. Γιατί, αν βέβαια, όταν παρουσιαστούν μπροστά σας, κάνουν ό,τι θέλουν, θα αποδειχθεί τόσο ότι πείθουν όσο και ότι αποφεύγουν την ακροαματική διαδικασία· αν, όμως, όταν παρουσιαστούν μπροστά σας, φανούν οι ίδιοι φαύλοι, δεν θα έχουν κανένα όφελος, και θα αποκτήσετε τιμή και δύναμη, όπως είναι και το δίκαιο. Yπερασπιστείτε, λοιπόν, εμένα και το δίκαιο.