Ὅτι κοινῇ στρατεύσονται, καὶ πρός γε ἄξουσι τῶν παίδων εἰς τὸν πόλεμον ὅσοι ἁδροί, ἵν᾽ ὥσπερ οἱ τῶν ἄλλων δημιουργῶν θεῶνται ταῦτα ἃ τελεωθέντας δεήσει δημιουργεῖν· [467a] πρὸς δὲ τῇ θέᾳ διακονεῖν καὶ ὑπηρετεῖν πάντα τὰ περὶ τὸν πόλεμον, καὶ θεραπεύειν πατέρας τε καὶ μητέρας. ἢ οὐκ ᾔσθησαι τὰ περὶ τὰς τέχνας, οἷον τοὺς τῶν κεραμέων παῖδας, ὡς πολὺν χρόνον διακονοῦντες θεωροῦσι πρὶν ἅπτεσθαι τοῦ κεραμεύειν;
Καὶ μάλα.
Ἦ οὖν ἐκείνοις ἐπιμελέστερον παιδευτέον ἢ τοῖς φύλαξι τοὺς αὑτῶν ἐμπειρίᾳ τε καὶ θέᾳ τῶν προσηκόντων;
Καταγέλαστον μεντἄν, ἔφη, εἴη.
Ἀλλὰ μὴν καὶ μαχεῖταί γε πᾶν ζῷον διαφερόντως [467b] παρόντων ὧν ἂν τέκῃ.
Ἔστιν οὕτω. κίνδυνος δέ, ὦ Σώκρατες, οὐ σμικρὸς σφαλεῖσιν, οἷα δὴ ἐν πολέμῳ φιλεῖ, πρὸς ἑαυτοῖς παῖδας ἀπολέσαντας ποιῆσαι καὶ τὴν ἄλλην πόλιν ἀδύνατον ἀναλαβεῖν.
Ἀληθῆ, ἦν δ᾽ ἐγώ, λέγεις. ἀλλὰ σὺ πρῶτον μὲν ἡγῇ παρασκευαστέον τὸ μή ποτε κινδυνεῦσαι;
Οὐδαμῶς.
Τί δ᾽; εἴ που κινδυνευτέον, οὐκ ἐν ᾧ βελτίους ἔσονται κατορθοῦντες;
Δῆλον δή.
[467c] Ἀλλὰ σμικρὸν οἴει διαφέρειν καὶ οὐκ ἄξιον κινδύνου θεωρεῖν ἢ μὴ τὰ περὶ τὸν πόλεμον παῖδας τοὺς ἄνδρας πολεμικοὺς ἐσομένους;
Οὔκ, ἀλλὰ διαφέρει πρὸς ὃ λέγεις.
Τοῦτο μὲν ἄρα ὑπαρκτέον, θεωροὺς πολέμου τοὺς παῖδας ποιεῖν, προσμηχανᾶσθαι δ᾽ αὐτοῖς ἀσφάλειαν, καὶ καλῶς ἕξει· ἦ γάρ;
Ναί.
Οὐκοῦν, ἦν δ᾽ ἐγώ, πρῶτον μὲν αὐτῶν οἱ πατέρες, ὅσα ἄνθρωποι, οὐκ ἀμαθεῖς ἔσονται ἀλλὰ γνωμονικοὶ τῶν [467d] στρατειῶν ὅσαι τε καὶ μὴ ἐπικίνδυνοι;
Εἰκός, ἔφη.
Εἰς μὲν ἄρα τὰς ἄξουσιν, εἰς δὲ τὰς εὐλαβήσονται.
Ὀρθῶς.
Καὶ ἄρχοντάς γέ που, ἦν δ᾽ ἐγώ, οὐ τοὺς φαυλοτάτους αὐτοῖς ἐπιστήσουσιν ἀλλὰ τοὺς ἐμπειρίᾳ τε καὶ ἡλικίᾳ ἱκανοὺς ἡγεμόνας τε καὶ παιδαγωγοὺς εἶναι.
Πρέπει γάρ.
Ἀλλὰ γάρ, φήσομεν, καὶ παρὰ δόξαν πολλὰ πολλοῖς δὴ ἐγένετο.
Καὶ μάλα.
Πρὸς τοίνυν τὰ τοιαῦτα, ὦ φίλε, πτεροῦν χρὴ παιδία ὄντα εὐθύς, ἵν᾽, ἄν τι δέῃ, πετόμενοι ἀποφεύγωσιν.
[467e] Πῶς λέγεις; ἔφη.
Ἐπὶ τοὺς ἵππους, ἦν δ᾽ ἐγώ, ἀναβιβαστέον ὡς νεωτάτους, καὶ διδαξαμένους ἱππεύειν ἐφ᾽ ἵππων ἀκτέον ἐπὶ τὴν θέαν, μὴ θυμοειδῶν μηδὲ μαχητικῶν, ἀλλ᾽ ὅτι ποδωκεστάτων καὶ εὐηνιωτάτων. οὕτω γὰρ κάλλιστά τε θεάσονται τὸ αὑτῶν ἔργον, καὶ ἀσφαλέστατα, ἄν τι δέῃ, σωθήσονται μετὰ πρεσβυτέρων ἡγεμόνων ἑπόμενοι.
Ὀρθῶς, ἔφη, μοι δοκεῖς λέγειν.
[468a] Τί δὲ δή, εἶπον, τὰ περὶ τὸν πόλεμον; πῶς ἑκτέον σοι τοὺς στρατιώτας πρὸς αὑτούς τε καὶ τοὺς πολεμίους; ἆρ᾽ ὀρθῶς μοι καταφαίνεται ἢ οὔ;
Λέγ᾽, ἔφη, ποῖ᾽ αὖ.
Αὐτῶν μέν, εἶπον, τὸν λιπόντα τάξιν ἢ ὅπλα ἀποβαλόντα ἤ τι τῶν τοιούτων ποιήσαντα διὰ κάκην ἆρα οὐ δημιουργόν τινα δεῖ καθιστάναι ἢ γεωργόν;
Πάνυ μὲν οὖν.
Τὸν δὲ ζῶντα εἰς τοὺς πολεμίους ἁλόντα ἆρ᾽ οὐ δωρεὰν διδόναι τοῖς ἑλοῦσι χρῆσθαι τῇ ἄγρᾳ ὅτι ἂν βούλωνται;
[468b] Κομιδῇ γε.
Τὸν δὲ ἀριστεύσαντά τε καὶ εὐδοκιμήσαντα οὐ πρῶτον μὲν ἐπὶ στρατιᾶς ὑπὸ τῶν συστρατευομένων μειρακίων τε καὶ παίδων ἐν μέρει ὑπὸ ἑκάστου δοκεῖ σοι χρῆναι στεφανωθῆναι; ἢ οὔ;
Ἔμοιγε.
Τί δέ; δεξιωθῆναι;
Καὶ τοῦτο.
Ἀλλὰ τόδ᾽ οἶμαι, ἦν δ᾽ ἐγώ, οὐκέτι σοι δοκεῖ.
Τὸ ποῖον;
Τὸ φιλῆσαί τε καὶ φιληθῆναι ὑπὸ ἑκάστου.
Πάντων, ἔφη, μάλιστα· καὶ προστίθημί γε τῷ νόμῳ, [468c] ἕως ἂν ἐπὶ ταύτης ὦσι τῆς στρατιᾶς, καὶ μηδενὶ ἐξεῖναι ἀπαρνηθῆναι ὃν ἂν βούληται φιλεῖν, ἵνα καί, ἐάν τίς του τύχῃ ἐρῶν ἢ ἄρρενος ἢ θηλείας, προθυμότερος ᾖ πρὸς τὸ τἀριστεῖα φέρειν.
Καλῶς, ἦν δ᾽ ἐγώ. ὅτι μὲν γὰρ ἀγαθῷ ὄντι γάμοι τε ἕτοιμοι πλείους ἢ τοῖς ἄλλοις καὶ αἱρέσεις τῶν τοιούτων πολλάκις παρὰ τοὺς ἄλλους ἔσονται, ἵν᾽ ὅτι πλεῖστοι ἐκ τοῦ τοιούτου γίγνωνται, εἴρηται ἤδη.
Εἴπομεν γάρ, ἔφη.
Ἀλλὰ μὴν καὶ καθ᾽ Ὅμηρον τοῖς τοιοῖσδε δίκαιον τιμᾶν [468d] τῶν νέων ὅσοι ἀγαθοί. καὶ γὰρ Ὅμηρος τὸν εὐδοκιμήσαντα ἐν τῷ πολέμῳ «νώτοισιν» Αἴαντα ἔφη «διηνεκέεσσι γεραίρεσθαι», ὡς ταύτην οἰκείαν οὖσαν τιμὴν τῷ ἡβῶντί τε καὶ ἀνδρείῳ, ἐξ ἧς ἅμα τῷ τιμᾶσθαι καὶ τὴν ἰσχὺν αὐξήσει.
Ὀρθότατα, ἔφη.
Πεισόμεθα ἄρα, ἦν δ᾽ ἐγώ, ταῦτά γε Ὁμήρῳ. καὶ γὰρ ἡμεῖς ἔν τε θυσίαις καὶ τοῖς τοιούτοις πᾶσι τοὺς ἀγαθούς, καθ᾽ ὅσον ἂν ἀγαθοὶ φαίνωνται, καὶ ὕμνοις καὶ οἷς νυνδὴ ἐλέγομεν τιμήσομεν, πρὸς δὲ τούτοις «ἕδραις τε καὶ [468e] κρέασιν ἰδὲ πλείοις δεπάεσσιν», ἵνα ἅμα τῷ τιμᾶν ἀσκῶμεν τοὺς ἀγαθοὺς ἄνδρας τε καὶ γυναῖκας.
Κάλλιστα, ἔφη, λέγεις.
Εἶεν· τῶν δὲ δὴ ἀποθανόντων ἐπὶ στρατιᾶς ὃς ἂν εὐδοκιμήσας τελευτήσῃ ἆρ᾽ οὐ πρῶτον μὲν φήσομεν τοῦ χρυσοῦ γένους εἶναι;
Πάντων γε μάλιστα.
Ἀλλ᾽ οὐ πεισόμεθα Ἡσιόδῳ, ἐπειδάν τινες τοῦ τοιούτου γένους τελευτήσωσιν, ὡς ἄρα—
[469a] οἱ μὲν δαίμονες ἁγνοὶ ἐπιχθόνιοι τελέθουσιν,
ἐσθλοί, ἀλεξίκακοι, φύλακες μερόπων ἀνθρώπων;
Πεισόμεθα μὲν οὖν.
Διαπυθόμενοι ἄρα τοῦ θεοῦ πῶς χρὴ τοὺς δαιμονίους τε καὶ θείους τιθέναι καὶ τίνι διαφόρῳ, οὕτω καὶ ταύτῃ θήσομεν ᾗ ἂν ἐξηγῆται;
Τί δ᾽ οὐ μέλλομεν;
Καὶ τὸν λοιπὸν δὴ χρόνον ὡς δαιμόνων, οὕτω [469b] θεραπεύσομέν τε καὶ προσκυνήσομεν αὐτῶν τὰς θήκας; ταὐτὰ δὲ ταῦτα νομιοῦμεν ὅταν τις γήρᾳ ἤ τινι ἄλλῳ τρόπῳ τελευτήσῃ τῶν ὅσοι ἂν διαφερόντως ἐν τῷ βίῳ ἀγαθοὶ κριθῶσιν;
Δίκαιον γοῦν, ἔφη.
Τί δέ; πρὸς τοὺς πολεμίους πῶς ποιήσουσιν ἡμῖν οἱ στρατιῶται;
Τὸ ποῖον δή;
Πρῶτον μὲν ἀνδραποδισμοῦ πέρι, δοκεῖ δίκαιον Ἕλληνας Ἑλληνίδας πόλεις ἀνδραποδίζεσθαι, ἢ μηδ᾽ ἄλλῃ ἐπιτρέπειν κατὰ τὸ δυνατὸν καὶ τοῦτο ἐθίζειν, τοῦ Ἑλληνικοῦ [469c] γένους φείδεσθαι, εὐλαβουμένους τὴν ὑπὸ τῶν βαρβάρων δουλείαν;
Ὅλῳ καὶ παντί, ἔφη, διαφέρει τὸ φείδεσθαι.
Μηδὲ Ἕλληνα ἄρα δοῦλον ἐκτῆσθαι μήτε αὐτούς, τοῖς τε ἄλλοις Ἕλλησιν οὕτω συμβουλεύειν;
Πάνυ μὲν οὖν, ἔφη· μᾶλλόν γ᾽ ἂν οὖν οὕτω πρὸς τοὺς βαρβάρους τρέποιντο, ἑαυτῶν δ᾽ ἀπέχοιντο.
Τί δέ; σκυλεύειν, ἦν δ᾽ ἐγώ, τοὺς τελευτήσαντας πλὴν ὅπλων, ἐπειδὰν νικήσωσιν, ἦ καλῶς ἔχει; ἢ οὐ πρόφασιν [469d] μὲν τοῖς δειλοῖς ἔχει μὴ πρὸς τὸν μαχόμενον ἰέναι, ὥς τι τῶν δεόντων δρῶντας ὅταν περὶ τὸν τεθνεῶτα κυπτάζωσι, πολλὰ δὲ ἤδη στρατόπεδα διὰ τὴν τοιαύτην ἁρπαγὴν ἀπώλετο;
Καὶ μάλα.
Ἀνελεύθερον δὲ οὐ δοκεῖ καὶ φιλοχρήματον νεκρὸν συλᾶν, καὶ γυναικείας τε καὶ σμικρᾶς διανοίας τὸ πολέμιον νομίζειν τὸ σῶμα τοῦ τεθνεῶτος ἀποπταμένου τοῦ ἐχθροῦ, λελοιπότος δὲ ᾧ ἐπολέμει; ἢ οἴει τι διάφορον δρᾶν τοὺς τοῦτο [469e] ποιοῦντας τῶν κυνῶν, αἳ τοῖς λίθοις οἷς ἂν βληθῶσι χαλεπαίνουσι, τοῦ βάλλοντος οὐχ ἁπτόμεναι;
Οὐδὲ σμικρόν, ἔφη.
Ἐατέον ἄρα τὰς νεκροσυλίας καὶ τὰς τῶν ἀναιρέσεων διακωλύσεις;
Ἐατέον μέντοι, ἔφη, νὴ Δία.
Οὐδὲ μήν που πρὸς τὰ ἱερὰ τὰ ὅπλα οἴσομεν ὡς ἀναθήσοντες, ἄλλως τε καὶ τὰ τῶν Ἑλλήνων, ἐάν τι ἡμῖν μέλῃ [470a] τῆς πρὸς τοὺς ἄλλους Ἕλληνας εὐνοίας· μᾶλλον δὲ καὶ φοβησόμεθα μή τι μίασμα ᾖ πρὸς ἱερὸν τὰ τοιαῦτα ἀπὸ τῶν οἰκείων φέρειν, ἐὰν μή τι δὴ ὁ θεὸς ἄλλο λέγῃ.
Ὀρθότατα, ἔφη.
Τί δὲ γῆς τε τμήσεως τῆς Ἑλληνικῆς καὶ οἰκιῶν ἐμπρήσεως; ποῖόν τί σοι δράσουσιν οἱ στρατιῶται πρὸς τοὺς πολεμίους;
Σοῦ, ἔφη, δόξαν ἀποφαινομένου ἡδέως ἂν ἀκούσαιμι.
Ἐμοὶ μὲν τοίνυν, ἦν δ᾽ ἐγώ, δοκεῖ τούτων μηδέτερα ποιεῖν, [470b] ἀλλὰ τὸν ἐπέτειον καρπὸν ἀφαιρεῖσθαι. καὶ ὧν ἕνεκα, βούλει σοι λέγω;
Πάνυ γε.
Φαίνεταί μοι, ὥσπερ καὶ ὀνομάζεται δύο ταῦτα ὀνόματα, πόλεμός τε καὶ στάσις, οὕτω καὶ εἶναι δύο, ὄντα ἐπὶ δυοῖν τινοιν διαφοραῖν. λέγω δὲ τὰ δύο τὸ μὲν οἰκεῖον καὶ συγγενές, τὸ δὲ ἀλλότριον καὶ ὀθνεῖον. ἐπὶ μὲν οὖν τῇ τοῦ οἰκείου ἔχθρᾳ στάσις κέκληται, ἐπὶ δὲ τῇ τοῦ ἀλλοτρίου πόλεμος.
Καὶ οὐδέν γε, ἔφη, ἀπὸ τρόπου λέγεις.
***
Πώς να πολεμούν οι φύλακες και πώς να φέρνουνται απέναντι στους πολεμίους[466e] Όσον αφορά για τον πόλεμο, είναι φανερό, νομίζω πώς θα πολεμούν.
Πώς;
Θα εκστρατεύουν μαζί κι ακόμα θα παίρνουν μαζί τους στον πόλεμο και τα πιο μεστωμένα από τα παιδιά, για να βλέπουν, όπως γίνεται και με τα παιδιά των άλλων τεχνιτών, τη δουλειά που θα έχουν κι αυτά να κάνουν μια μέρα όταν μεγαλώσουν· [467a] εκτός όμως από αυτό, και να κάνουν όλες τις βοηθητικές υπηρεσίες του πολέμου και να περιποιούνται τους πατέρες και τις μητέρες των. Ή δεν παρατήρησες τί γίνεται και στις άλλες τέχνες, που τα παιδιά, λόγου χάρη, των αγγειοπλαστών πόσον καιρό βοηθούν μονάχα και παρατηρούν τη δουλειά, πριν να καθίσουν και τα ίδια στον τροχό;
Το παρατήρησα βέβαια.
Ή τάχα πρέπει εκείνοι να φροντίζουν περισσότερο από τους φρουρούς μας τη μόρφωση των παιδιών των, ώστε με την πείρα και την παρατήρηση ν᾽ αποκτήσουν ό,τι τους χρειάζεται για τη δουλειά τους;
Θα ήταν πολύ γελοίο να το υποθέσει κανείς.
Μα δεν είναι ακόμα κι αλήθεια πως κάθε ζώο πολεμά με την πιο ξεχωριστή δύναμη, [467b] όταν έχει κοντά του τα παιδιά που θα έχει γεννήσει;
Έτσι είναι· υπάρχει όμως, Σωκράτη, όχι μικρός κίνδυνος, αν τύχει κι αποτύχουν, όπως δα συχνά συμβαίνει στον πόλεμο, μήπως εκτός από τους ίδιους και τα παιδιά των χάσουν τη ζωή τους, κι έτσι γίνουν αιτία να μη μπορέσει ν᾽ αναλάβει ποτέ κι ολόκληρη η πόλη.
Αλήθεια λες· αλλά εσύ νομίζεις πως αυτό θα είναι η πρώτη μας φροντίδα, να μην εκτεθούμε ποτέ σε κανένα κίνδυνο;
Κάθε άλλο.
Και αν ποτέ χρειαστεί να εκτεθούμε, δε θα ᾽ναι εκεί που θα γίνει κανείς καλύτερος όταν επιτύχει;
Αυτό είναι φανερό.
[467c] Νομίζεις λοιπόν ότι μικρό κέρδος θα είναι και δε θ᾽ αξίζει τον κίνδυνο να βλέπουν από κοντά τον πόλεμο τα παιδιά, που θα γίνουν κι αυτά πολεμιστές μια μέρα;
Απεναντίας, πολύ θα ᾽χει να κάμει αυτό για το σκοπό που λες.
Ώστε αυτό είναι το πρώτο που θα έχει να γίνεται, να βλέπουν από κοντά τα παιδιά τον πόλεμο, ακόμα όμως και να λαβαίνομε όλα μας τα μέτρα για την ασφάλειά τους, κι έτσι όλα θα ᾽ναι καλά· δεν είναι έτσι;
Ναι.
Και πρώτα πρώτα οι πατέρες των δεν θα είναι άνθρωποι που να μην ξέρουν, αλλ᾽ απεναντίας θα ᾽ναι πολύ καλά σε θέση να γνωρίζουν [467d] ποιές εκστρατείες είναι επικίνδυνες και ποιές όχι.
Φυσικά.
Και σ᾽ αυτές θα τα παίρνουν μαζί τους, στις άλλες όμως θα φυλαχτούν να το κάμουν.
Σωστά.
Και αρχηγούς ακόμα βέβαια θα τάξουν επικεφαλής των όχι όποιους τύχει, αλλά εκείνους που με την εμπειρία και την ηλικία τους θα είναι ικανοί αρχηγοί και παιδαγωγοί τους.
Κι έτσι πρέπει.
Ναι, μα πολλές φορές, θα μας πουν, τα πράματα για πολλούς βγαίνουν διαφορετικά απ᾽ ό,τι τα περιμένουν.
Και βέβαια.
Για κάθε λοιπόν ενδεχόμενο, πρέπει να δώσομε από νωρίς φτερά στα παιδιά μας, ώστε αν παρουσιαστεί ανάγκη να πετούν και να γλιτώνουν.
[467e] Πώς λες;
Από την πιο μικρή τους ηλικία πρέπει να τους μάθομε να ιππεύουν κι έτσι να τους παίρνομε να βλέπουν τον πόλεμο επάνω σε άλογα, όχι βέβαια θυμοειδή και πολεμικά, αλλά όσο γίνεται γρηγορότερα και ευκολοκυβέρνητα· γιατί έτσι και πιο καλύτερα θα βλέπουν ό,τι θα ᾽χουν να δουν, και, αν το φέρει η ανάγκη, θα σωθούν με τη μεγαλύτερη ασφάλεια μαζί με τους γεροντότερους αρχηγούς των ακολουθώντας τους.
Σωστά μου φαίνεται πως το λες.
[468a] Και τώρα, όσο για τον ίδιο τον πόλεμο, πώς πρέπει, λες, να φέρνουνται οι στρατιώτες σου και αναμεταξύ τους και προς τους εχθρούς των; Να ᾽ναι, άραγε, σωστές οι ιδέες μου που έχω γι᾽ αυτό το ζήτημα;
Λέγε τις να τις ακούσομε.
Όποιος απ᾽ αυτούς ή λιποτακτήσει ή πετάξει τα όπλα του ή κάτι άλλο τέτοιο κάμει από δειλία, δεν πρέπει να τον υποβιβάζομε στην τάξη των τεχνιτών ή των γεωργών;
Και βέβαια πρέπει.
Και κείνον που πιαστεί ζωντανός από τους εχθρούς, δεν πρέπει να τους τον αφήνομε χάρισμα να κάμουν την άγρη τους ό,τι τους αρέσει;
[468b] Εννοείται.
Εκείνος πάλι που αντραγαθήσει και διακριθεί δεν νομίζεις πως πρέπει αμέσως εκεί, στην εκστρατεία επάνω, να στεφανώνεται από τα νια τα παλικάρια κι από τα παιδιά που έχουν βγει μαζί στον πόλεμο, από το καθένα στη σειρά;
Το νομίζω.
Και να του σφίγγουν το χέρι;
Κι αυτό.
Αυτό όμως θα πω ακόμα ίσως να μην το παραδεχτείς.
Ποιό;
Να φιλήσει και να φιληθεί από τον καθένα τους.
Αυτό ίσα ίσα μ᾽ αρέσει πιο πολύ απ᾽ όλα· και θα προστέσω μάλιστα στο νόμο, [468c] όσον καιρό βαστά αυτή η εκστρατεία, να μην έχει κανείς το δικαίωμα ν᾽ αρνηθεί αν θέλει να τον φιλήσει, ώστε και αν τύχει μάλιστα ν᾽ αγαπά είτε κανένα νέο είτε καμιά νέα, να βάζει όλα τα δυνατά του για να πάρει αυτά τα βραβεία της αντρείας.
Πάει καλά· αφού μάλιστα είπαμε και πριν πως εκείνος που θ᾽ αντραγαθεί θα έχει περισσότερα από τους άλλους δικαιώματα να πλησιάζει συχνότερα τις γυναίκες, και να προτιμιέται στις κληρώσεις από τους άλλους, για να γεννιούνται όσο μπορεί περισσότερα παιδιά από τέτοιον άντρα.
Το είπαμε πραγματικώς.
Μα ακόμα, όπως το λέει κι ο Όμηρος, σωστό είναι να δίνομε [468d] στους νέους που αντραγαθούν κι αυτές τις τιμές: όταν, λόγου χάρη, αντραγάθησε ο Αίας σε μια μάχη, του έδωκαν, λέει, στο γεύμα τιμητική μερίδα «ολάκερη την πλάτη» όπως πραγματικώς ταιριάζει για ένα αντρειωμένο παλικάρι, που εκτός την τιμή, θα του αυξήσει και τη δύναμη.
Πολύ σωστά.
Σ᾽ αυτό λοιπόν τουλάχιστο θ᾽ ακολουθήσομε κι εμείς τον Όμηρο· γιατί κι εμείς και στις θυσίες και σ᾽ όλα τα τέτοια, θα τιμούμε εκείνους που αντραγαθούν ανάλογα με την αντρεία που δείξουν, και με ύμνους και μ᾽ όσα τώρα λέγαμε, κι εκτός απ᾽ αυτά με πρωτοκαθεδρίες και [468e] με ξεχωριστές μερίδες και «με κροντήρια πιότερα» ώστε, χώρια από την τιμή, να δυναμώνομε τους γενναίους μας και άντρες και γυναίκες.
Πολύ ωραία τα λες.
Έτσι λοιπόν ας είναι· κι όποιοι από τους σκοτωμένους στον πόλεμο πέσουν με τιμή και αντρεία, δε θα πούμε πρώτα πρώτα πως αυτοί ήτανε από τη χρυσή γενεά;
Παρά κάθε άλλο μάλιστα.
Και δε θα πιστέψομε τον Ησίοδο που λέει πως όταν πεθάνουν κάποιοι απ᾽ αυτή τη γενεά,
[469a] «γίνουνται δαίμονες αγνοί που ζουν στη γης απάνω
καλοί, και διώχνουν τα κακά και τους θνητούς φυλάγουν»;
Και βέβαια θα τον πιστέψομε.
Κι αφού ρωτήσομε το μαντείο του θεού πώς πρέπει να τους θάψομε τους δαιμονίους και θείους αυτούς άντρες και με ποιές ξεχωριστές τιμές, δε θα κάμομε τον ενταφιασμό τους έτσι και τέτοιο που θα μας ερμηνέψει;
Και πώς αλλιώς θα κάναμε;
Κι έπειτα λοιπόν πια δεν [469b] θα τους λατρεύομε παντοτινά σαν ημιθέους και θα προσκυνούμε τους τάφους των, και τις ίδιες τιμές δεν θα προσφέρομε, όταν ή από γερατειά ή όπως αλλιώς πεθάνουν εκείνοι που ξεχωριστά διακριθούν στη ζωή τους;
Αυτό βέβαια είναι το δίκιο.
Κι ας δούμε τώρα πώς θα ᾽χουν να φέρνουνται οι στρατιώτες μας απέναντι στους εχθρούς των;
Ως προς τί;
Να, πρώτα όσο για τον ανδραποδισμό: σου φαίνεται δίκαιο Έλληνες να εξανδραποδίζουν πόλεις Ελληνικές, ή μηδέ σ᾽ άλλη πόλη να επιτρέπομε ένα τέτοιο πράγμα και να τους συνηθίσομε απεναντίας όσο μπορεί να φείδουνται το Ελληνικό [469c] γένος, από φόβο μήπως πέσει στη σκλαβιά των βαρβάρων;
Πέρα και πέρα είναι αυτό το σωστότερο.
Ούτε λοιπόν να έχουν και οι ίδιοι Έλληνα σκλάβο, κι έτσι και τους άλλους Έλληνες να συμβουλεύουν;
Χωρίς αμφιβολία· γιατί αυτό θα τους έκανε ν᾽ αφήσουν τις μεταξύ τους έχθρες και να στραφούν καταπάνω στους βαρβάρους.
Κι ακόμα τί; να ξεγυμνώνουν τους σκοτωμένους, εκτός από τα όπλα τους, όταν νικήσουν, σου φαίνεται πράγμα καλό; ή δίνει πρόφαση [469d] στους δειλούς να μην ορμούν απάνω σε κείνους που πολεμούν ακόμα και να σκύβουν απάνω από το σκοτωμένο, σαν να έκαναν τάχα κάτι που πρέπει να γίνει, ενώ πραγματικώς έγινε αυτό αφορμή να χαθούν πολλά στρατόπεδα ως τώρα;
Και πραγματικώς.
Και δεν είναι προστυχιά ανάξια για ελεύθερους ανθρώπους και ταπεινή φιλοχρηματία αυτό το ξεγύμνωμα του νεκρού, και δεν δείχνει μυαλό γυναικείο και μικρό το να στρέφει την έχθρα του στο πτώμα του σκοτωμένου, ενώ ο εχθρός πέταξε και πάει, και παράτησε εκείνο που είχε για να πολεμά; Ή νομίζεις πως κάνουν αυτοί τίποτα διαφορετικότερο [469e] από τα σκυλιά, που τα βάζουν με τις πέτρες που χτυπηθούν, χωρίς να κάνουν τίποτα εκείνου που τις έριξε.
Ούτε το ελάχιστο πραγματικώς.
Θα παρατηθεί λοιπόν πια το ξεγύμνωμα των νεκρών, και δε θα εμποδίζεται να μαζεύουν οι ίδιοι οι εχθροί τους σκοτωμένους των;
Και έτσι βέβαια πρέπει.
Ούτε βέβαια ακόμα θα φέρνομε ν᾽ αφιερώνομε στα ιερά τα όπλα και μάλιστα των Ελλήνων, αν τουλάχιστο μας μέλει [470a] να τους ξεχωρίζομε στην εύνοιά μας· απεναντίας θα ᾽χομε το φόβο μήπως θα ᾽ναι βεβήλωση του ιερού να προσφέρομε τέτοια αφιερώματα από ομοεθνείς μας, εκτός πια αν ο θεός χρησμοδοτήσει τίποτα άλλο.
Σωστότατα.
Και όσο για το δενδροκόπημα της γης και τον εμπρησμό των σπιτιών, τί λες πως θα κάνουν οι στρατιώτες σου τους εχθρούς;
Τη δική σου τη γνώμη απάνω σ᾽ αυτό θ᾽ άκουα με ευχαρίστηση.
Η δική μου λοιπόν η γνώμη είναι τίποτα απ᾽ αυτά τα δυο να μην κάνουν, [470b] μα μόνο τη σοδειά της χρονιάς να τους παίρνουν· και θέλεις να σου πω το λόγο;
Και πολύ μάλιστα.
Έχω λοιπόν την ιδέα πως καθώς ξεχωρίζουν αυτές οι δυο ονομασίες, πόλεμος και στάση, έτσι και τα ίδια τα πράματα στηρίζουνται απάνω σε δυο κάποιες διαφορές μεταξύ τους· απ᾽ αυτές τις δυο η μια αναφέρεται στην οικειότητα και στη συγγένεια που έχομε μεταξύ μας, ενώ η άλλη σημαίνει πως καμιά σχέση δεν έχομε και είμαστε ολωσδιόλου ξένοι· ώστε στη μια περίπτωση ταιριάζει η ονομασία πόλεμος, ενώ στην άλλη η ονομασία στάση.
Και δε λες πραγματικώς τίποτα που να μην ταιριάζει.
Δεν υπάρχουν σχόλια :
Δημοσίευση σχολίου