ΠΛΑΤΩΝ: Πολιτεία (333b-334b)

[333b] Ἆρ᾽ οὖν ὁ δίκαιος ἀγαθὸς καὶ χρήσιμος κοινωνὸς εἰς πεττῶν θέσιν, ἢ ὁ πεττευτικός;
Ὁ πεττευτικός.
Ἀλλ᾽ εἰς πλίνθων καὶ λίθων θέσιν ὁ δίκαιος χρησιμώτερός τε καὶ ἀμείνων κοινωνὸς τοῦ οἰκοδομικοῦ;
Οὐδαμῶς.
Ἀλλ᾽ εἰς τίνα δὴ κοινωνίαν ὁ δίκαιος ἀμείνων κοινωνὸς τοῦ οἰκοδομικοῦ τε καὶ κιθαριστικοῦ, ὥσπερ ὁ κιθαριστικὸς τοῦ δικαίου εἰς κρουμάτων;
Εἰς ἀργυρίου, ἔμοιγε δοκεῖ.
Πλήν γ᾽ ἴσως, ὦ Πολέμαρχε, πρὸς τὸ χρῆσθαι ἀργυρίῳ, ὅταν δέῃ ἀργυρίου κοινῇ πρίασθαι ἢ ἀποδόσθαι ἵππον· τότε [333c] δέ, ὡς ἐγὼ οἶμαι, ὁ ἱππικός. ἦ γάρ;
Φαίνεται.
Καὶ μὴν ὅταν γε πλοῖον, ὁ ναυπηγὸς ἢ ὁ κυβερνήτης;
Ἔοικεν.
Ὅταν οὖν τί δέῃ ἀργυρίῳ ἢ χρυσίῳ κοινῇ χρῆσθαι, ὁ δίκαιος χρησιμώτερος τῶν ἄλλων;
Ὅταν παρακαταθέσθαι καὶ σῶν εἶναι, ὦ Σώκρατες.
Οὐκοῦν λέγεις ὅταν μηδὲν δέῃ αὐτῷ χρῆσθαι ἀλλὰ κεῖσθαι;
Πάνυ γε.
Ὅταν ἄρα ἄχρηστον ᾖ ἀργύριον, τότε χρήσιμος ἐπ᾽ αὐτῷ [333d] ἡ δικαιοσύνη;
Κινδυνεύει.
Καὶ ὅταν δὴ δρέπανον δέῃ φυλάττειν, ἡ δικαιοσύνη χρήσιμος καὶ κοινῇ καὶ ἰδίᾳ· ὅταν δὲ χρῆσθαι, ἡ ἀμπελουργική;
Φαίνεται.
Φήσεις δὲ καὶ ἀσπίδα καὶ λύραν ὅταν δέῃ φυλάττειν καὶ μηδὲν χρῆσθαι, χρήσιμον εἶναι τὴν δικαιοσύνην, ὅταν δὲ χρῆσθαι, τὴν ὁπλιτικὴν καὶ τὴν μουσικήν;
Ἀνάγκη.
Καὶ περὶ τἆλλα δὴ πάντα ἡ δικαιοσύνη ἑκάστου ἐν μὲν χρήσει ἄχρηστος, ἐν δὲ ἀχρηστίᾳ χρήσιμος;
Κινδυνεύει.
[333e] Οὐκ ἂν οὖν, ὦ φίλε, πάνυ γέ τι σπουδαῖον εἴη ἡ δικαιοσύνη, εἰ πρὸς τὰ ἄχρηστα χρήσιμον ὂν τυγχάνει. τόδε δὲ σκεψώμεθα. ἆρ᾽ οὐχ ὁ πατάξαι δεινότατος ἐν μάχῃ εἴτε πυκτικῇ εἴτε τινὶ καὶ ἄλλῃ, οὗτος καὶ φυλάξασθαι;
Πάνυ γε.
Ἆρ᾽ οὖν καὶ νόσον ὅστις δεινὸς φυλάξασθαι, καὶ λαθεῖν οὗτος δεινότατος ἐμποιήσας;
Ἔμοιγε δοκεῖ.
[334a] Ἀλλὰ μὴν στρατοπέδου γε ὁ αὐτὸς φύλαξ ἀγαθός, ὅσπερ καὶ τὰ τῶν πολεμίων κλέψαι καὶ βουλεύματα καὶ τὰς ἄλλας πράξεις;
Πάνυ γε.
Ὅτου τις ἄρα δεινὸς φύλαξ, τούτου καὶ φὼρ δεινός.
Ἔοικεν.
Εἰ ἄρα ὁ δίκαιος ἀργύριον δεινὸς φυλάττειν, καὶ κλέπτειν δεινός.
Ὡς γοῦν ὁ λόγος, ἔφη, σημαίνει.
Κλέπτης ἄρα τις ὁ δίκαιος, ὡς ἔοικεν, ἀναπέφανται, καὶ κινδυνεύεις παρ᾽ Ὁμήρου μεμαθηκέναι αὐτό· καὶ γὰρ ἐκεῖνος [334b] τὸν τοῦ Ὀδυσσέως πρὸς μητρὸς πάππον Αὐτόλυκον ἀγαπᾷ τε καί φησιν αὐτὸν πάντας ἀνθρώπους «κεκάσθαι κλεπτοσύνῃ θ᾽ ὅρκῳ τε». ἔοικεν οὖν ἡ δικαιοσύνη καὶ κατὰ σὲ καὶ καθ᾽ Ὅμηρον καὶ κατὰ Σιμωνίδην κλεπτική τις εἶναι, ἐπ᾽ ὠφελίᾳ μέντοι τῶν φίλων καὶ ἐπὶ βλάβῃ τῶν ἐχθρῶν. οὐχ οὕτως ἔλεγες;
Οὐ μὰ τὸν Δί᾽, ἔφη, ἀλλ᾽ οὐκέτι οἶδα ἔγωγε ὅτι ἔλεγον· τοῦτο μέντοι ἔμοιγε δοκεῖ ἔτι, ὠφελεῖν μὲν τοὺς φίλους ἡ δικαιοσύνη, βλάπτειν δὲ τοὺς ἐχθρούς.

***
[333b] Άραγε λοιπόν, προκειμένου έξαφνα να παίξει κανείς κύβους, καλός και χρήσιμος σύντροφος θα ήταν ο δίκαιος ή ο εξ επαγγέλματος παίκτης;
Ο παίκτης.
Και όσον αφορά την κατασκευή ενός σπιτιού, ο δίκαιος θα ήταν χρησιμότερος και προτιμότερος να συνεργασθεί μαζί σου, παρά ο οικοδόμος;
Κάθε άλλο βέβαια.
Μα για τί πράγμα λοιπόν αν πρόκειται θα επιζητούσες μάλλον τη σύμπραξη του δικαίου παρά του μουσικού, καθώς πάλιν έξαφνα θα ήταν πιο περιζήτητος ο μουσικός αν επρόκειτο για κανένα όργανο;
Μα μου φαίνεται, αν επρόκειτο να κάμω χρήση χρημάτων.
Εκτός ίσως όμως πάλι, Πολέμαρχε, αν ήταν να κάμεις χρήση χρημάτων σε περίπτωση που αποφασίζατε ν᾽ αγοράσετε από κοινού ή να πουλήσετε κανένα άλογο· γιατί τότε [333c] θα χρειαζόσουν μάλλον, νομίζω, έναν ειδικό εμπειρογνώμονα, ή όχι;
Φαίνεται.
Όπως και ένα ναυπηγό ή κυβερνήτη, αν επρόκειτο για πλοίο.
Μάλιστα.
Ποιά λοιπόν από κοινού χρήση όταν θέλω να κάμω των χρημάτων μου, θα μου ήταν ο δίκαιος χρησιμότερος από κάθε άλλον;
Όταν θέλεις να τα βάλεις παρακαταθήκη και να τα ασφαλίσεις να μη χαθούν.
Α, ώστε λέγεις, όταν δεν θέλω να τα εργαστώ αλλά να τ᾽ αφήσω να κάθουνται;
Εννοείται;
Όταν λοιπόν είναι άχρηστα τα χρήματα, τότε είναι χρήσιμη γι᾽ αυτά [333d] η δικαιοσύνη;
Καθώς φαίνεται.
Κι όταν πρέπει λοιπόν να φυλάξω και κανένα δρεπάνι ή δικό μου ή από κοινού μ᾽ έναν άλλο, και τότε θα μου χρησιμεύσει η δικαιοσύνη· ενώ, όταν πρόκειται να το μεταχειριστώ, η αμπελουργική;
Φαίνεται.
Έτσι το ίδιο θα πεις βέβαια, κι όταν χρειαστεί να φυλάξω καμιάν ασπίδα ή λύρα και να μην τα μεταχειρίζομαι, πως είναι χρήσιμη τότε η δικαιοσύνη, ενώ στην εναντία περίπτωση η οπλομαχητική και η μουσική;
Ανάγκη πάσα.
Ώστε και για όλα τα άλλα, η δικαιοσύνη είναι άχρηστη για τη χρήση του κάθε πράγματος, και χρήσιμη μόνο για την αχρηστία του;
Εκεί καταντά.
[333e] Δε θα ήταν λοιπόν, φίλε μου, και πάρα πολύ σπουδαίο πράγμα η δικαιοσύνη, αν περιορίζεται η χρησιμότης της μονάχα στα άχρηστα· και παρακολούθησε τώρα αυτόν το συλλογισμό μου: Άραγε εκείνος που είτε στην πυγμαχία είτε και σ᾽ όποιον άλλον αγώνα είναι πιο επιτήδειος να κατεβάζει κτυπήματα, δεν είναι επίσης και ο πιο επιτήδειος να προφυλαχτεί από τα κτυπήματα του αντιπάλου του;
Είναι βέβαια.
Άρα λοιπόν και εκείνος που είναι ικανότατος να προφυλαχτεί από μιαν αρρώστια, δεν είναι και ο πιο επιτήδειος να την περάσει σ᾽ έναν άλλο;
Μου φαίνεται.
[334a] Έτσι λοιπόν πρέπει να παραδεχτούμε πως εκείνος είναι ο πιο κατάλληλος να φυλάξει ένα στρατόπεδο, που μπορεί να προβλέψει και να κλέψει τα σχέδια και τις άλλες ενέργειες των εχθρών;
Χωρίς αμφιβολία.
Και επομένως ο ίδιος άνθρωπος, που είναι ο πιο κατάλληλος να φυλάξει ένα πράγμα, είναι συνάμα και ο πιο επιτήδειος να το κλέψει.
Φαίνεται.
Αν επομένως ο δίκαιος είναι ικανός να φυλάξει χρήματα, θα ήταν επίσης ικανότατος και να τα κλέψει.
Αυτό τουλάχιστο είναι το συμπέρασμα του συλλογισμού μας.
Να λοιπόν που αποδείχθηκε κλέφτης ο δίκαιος· και φαίνεται να πήρες αυτό το μάθημα από τον Όμηρο· γιατί και κείνος [334b] έχει ιδιαίτερη αδυναμία για τον Αυτόλυκο, τον προς μητρός πάππο του Οδυσσέα, και λέγει πως ξεπερνούσε όλους τους ανθρώπους στην τέχνη της κλεψιάς και της ψευδορκίας· και επομένως φαίνεται και κατά σένα και κατά τον Όμηρο και κατά τον Σιμωνίδη πως η δικαιοσύνη είναι κάποια τέχνη κλεψιάς, μόνο που γίνεται για το καλό των φίλων και για βλάβη των εχθρών· δεν έλεγες έτσι;
Όχι βέβαια, μα τον Δία· μα και γω δε γνωρίζω τώρα τί έλεγα· σ᾽ αυτό όμως επιμένω ακόμα, ότι η δικαιοσύνη ωφελεί τους φίλους και βλάπτει τους εχθρούς.