«Ο ιατρός πρέπει να γνωρίζει πολλά πράγματα, αλλά σίγουρα πρέπει να ξέρει να
κάνει εντριβές. Γιατί η εντριβή μπορεί να σφίξει μια πολύ χαλαρή άρθρωση και να
χαλαρώσει μια άλλη πολύ σφιχτή» Ιπποκράτης
Therapy massage
Ενστικτωδώς ο άνθρωπος αγγίζει το μέρος που πονά
Η μάλαξη κατείχε σπουδαίο ρόλο στις ζωές των αρχαίων πολιτισμών. Ο ενεργός της ρόλος διαπιστώνεται από μέσα από τα χειρόγραφα σπουδαίων αρχαίων Ελλήνων ιατρών και κυρίως από τον πατέρα της ιατρικής, τον Ιπποκράτη. Αρχικά, η μάλαξη είχε άμεση σχέση με την ιατρική, διότι οι αρχαίοι λαοί την χρησιμοποιούσαν με σκοπό να θεραπεύσουν διάφορες ασθένειες, ενώ αργότερα χρησιμοποιήθηκε και για αισθητικούς σκοπούς, διότι επιδρά θετικά στον ανθρώπινο οργανισμό, χαρίζοντάς του αναζωογόνηση, ευεξία, ευδιαθεσία και πολλά ακόμη.
Σε όλους τους αρχαίους πολιτισμούς η μάλαξη αναφέρεται ως μοναδική και ιδιαίτερα στην Αρχαία Ελλάδα, όπου υπήρχαν κατάλληλα οργανωμένοι χώροι για την πραγματοποίηση της μάλαξης, καθώς και ειδικοί (μαλάκτες) οι οποίοι πραγματοποιούσαν την μάλαξη με διάφορες τεχνικές. Είναι πάρα πολλές οι ωφέλιμες επιδράσεις που ασκεί αυτή στον ανθρώπινο οργανισμό, καθώς και τα αποτελέσματα που προκύπτουν στο άτομο που δέχεται την μάλαξη (μαλασσόμενο). Τέλος, σκόπιμο ήταν να αναφερθεί ο ενεργός ρόλος της μάλαξης στις μέρες μας και τα μέσα που χρησιμοποιούνται με σκοπό να πραγματοποιηθεί αυτή με τον καλύτερο και ευχάριστο τρόπο τόσο από την πλευρά της/του αισθητικού (μαλάκτη) που εφαρμόζει τη μάλαξη, όσο και από την πλευρά του ατόμου που δέχεται την μάλαξη (μαλασσόμενου)
Με τον όρο μάλαξη εννοούμε το σύνολο των συστηματικών και επιστημονικών κινήσεων που εφαρμόζονται πάνω στο ανθρώπινο σώμα με σκοπό θεραπευτικό, αισθητικό και προληπτικό. Η λέξη μασάζ έχει την προέλευσή της από το αρχαίο ρήμα μάσσω που σημαίνει παρέχω χειρισμούς με τα χέρια, ζυμώνω. Άλλοι θεωρούν πως η λέξη προέρχεται από την αραβική λέξη Mass ή masch που σημαίνει απαλή μάλαξη – πίεση, ενώ κάποιοι άλλοι αποδίδουν την προέλευσή της στην λατινική λέξη massa, αναφερόμενοι σε αυτό που κολλά στα δάχτυλα.
Η χρησιμοποίηση της αφής σαν θεραπεία είναι συνυφασμένη με την ανθρώπινη φύση αφού μειώνει το στρες και οδηγεί σε ψυχολογική και σωματική χαλάρωση.Αρχαίοι πολιτισμοί στην ανατολή και στην δύση, ανακάλυψαν πως οι φυσικές θεραπείες και το μασάζ μπορούν να θεραπεύσουν τραύματα, να ανακουφίσουν τον πόνο και να προλάβουν ασθένειες. Επί πλέον, η αφή βοηθούσε να μειωθεί το στρες και να προκαλεί βαθειά χαλάρωση.
Η θεραπεία μέσω του μασάζ ήταν ιερή κατά τους αρχαίους χρόνους
Σε όλους τους πολιτισμούς, το μασάζ ήταν ιερό από θεούς και ανθρώπους, για να αποκτήσει μια κακόφημη εικόνα κατά το τέλος της ύστερης ρωμαϊκής εποχής. Μια φήμη που συνεχίζεται στον ένα ή στον άλλο βαθμό ως τις μέρες μας. Ταυτόχρονα ωστόσο, με την ανάπτυξη και την διάδοση των διαφορετικών μορφών θεραπείας, το μασάζ τείνει να επανακτήσει την αξιοπιστία που είχε σε παλαιότερες εποχές.
Τα πρώτα γραπτά ντοκουμέντα για το μασάζ προέρχονται από την Αίγυπτο καθώς και την Κίνα.
Στην Ινδία, η πρακτική στο μασάζ ξεκίνησε το 3.000 π.κ.ε και ενδεχόμενα νωρίτερα. Αποτελεί τμήμα του συστήματος της Ayurveda που θεωρείται το παραδοσιακό σύστημα ιατρικής στην Ινδία.
Στην Αίγυπτο, αρχαίες στήλες απεικονίζουν ανθρώπους να κάνουν ο ένας στον άλλο μασάζ. Στους Αιγύπτιους επίσης, αρκετοί αποδίδουν και την εφεύρεση της ρεφλεξολογίας περίπου το 2.500 π.κ.ε
Το παραδοσιακό κινέζικο μασάζ αναπτύχθηκε μέσω της κινέζικης ιατρικής από βουδιστές και τατοϊστές μοναχούς που θεωρούσαν ότι η επαφή μέσω της αφής είναι σημαντική για την ανάπτυξη του πνεύματος και την χαλάρωση του σώματος.
Αρχίζοντας περίπου το 1.000 π.κ.ε, οι Γιαπωνέζοι μοναχοί που σπούδασαν τον βουδισμό στην Κίνα, παρατήρησαν και τις μεθόδους θεραπειών της παραδοσιακής κινέζικης ιατρικής, συμπεριλαμβανομένου και του μασάζ. Στην συνέχεια, η Ιαπωνία ανάπτυξε το δικό της παραδοσιακό γιαπωνέζικο μασάζ ( anma), το οποίο αργότερα διαμορφώθηκε στο Shiatsu.
Προερχόμενο από τις ανατολικές φιλοσοφίες και πρακτικές, το μασάζ εξαπλώθηκε στον δυτικό πολιτισμό περίπου τον 8ο πχ αιώνα.
Τον πέμπτο π.κ.ε αιώνα, ο Ιπποκράτης περιγράφει την τριβή, για να θεραπεύσει φυσικά τραύματα και δίδασκε τους μαθητές τους τα πλεονεκτήματα από το τρίψιμο για την αυτοθεραπεία του σώματος. Επιπλέον πρόβαλε ένα συνδυασμό μασάζ με κατάλληλη δίαιτα, γυμναστική, ξεκούραση, φρέσκο αέρα και μουσική, προκειμένου να διατηρηθεί το σώμα σε υγιεινή κατάσταση.
Αθλητές στην αρχαία Ελλάδα πραγματοποιούσαν μασάζ με στόχο να κρατήσουν το σώμα τους στην καλύτερη δυνατή κατάσταση πριν τους αγώνες και να αποβάλλουν την συγκέντρωση αποβλήτων στους μυς τους. Οι γιατροί της εποχής, χρησιμοποιούσαν βότανα και λάδια, σε συνδυασμό με τεχνικές μασάζ «ανατρίψεις», για να θεραπεύσουν αρκετές ασθένειες μεταξύ των οποίων εντερικές.
Ο δεύτερος σπουδαιότερος σπουδαιότερος Έλληνας ιατρός μετά τον Ιπποκράτη και ο τελευταίος χρονικά από όλους τους σημαντικούς ιατρούς του ελληνορωμαϊκού κράτους, ο Γαληνός, καθιέρωσε τη μάλαξη ως θεραπεία τραυμάτων και νόσων, ενώ τη συνιστούσε σαν προετοιμασία στα σώματα των μονομάχων. Ο Γαληνός ανέφερε χαρακτηριστικά πως έπρεπε να τρίβονται μέχρι να κοκκινίσουν και κατόπιν να αλείφονται με λάδι.
Στην Ρώμη, κατά την διάρκεια του πρώτου μ.κ.ε αιώνα, ο Γαληνός θερμός υποστηριχτής των κανόνων του Ιπποκράτη, υιοθέτησε την θεωρία του για συνδυασμό άσκησης, υγιεινής διατροφής, ξεκούρασης και μασάζ, σαν αναπόσπαστα τμήματα για την ανάρρωση και διατήρηση της υγιούς κατάστασης του σώματος. Στην εποχή του δημιουργήθηκαν τα δημόσια λουτρά όπου οι λουόμενοι δέχονταν και υπηρεσίες μασάζ με συνδυασμό απάλειψης του σώματος με λάδια για την βελτίωση της ποιότητας του δέρματος. Τα ρωμαϊκά λουτρά που ήταν εξαιρετικά δημοφιλή στον πολιτισμό των ρωμαίων, σταδιακά έχασαν τον αρχικό τους στόχο και μετατράπηκαν σαν μέσο αναζήτησης σεξουαλικής ευχαρίστησης.
Έλληνες ιατροί ονομαζόμενοι Ασκληπιάδες, ίδρυσαν στη Ρώμη τα δικά τους σχολεία μάλαξης και ταξινόμησαν το μασάζ σε ξηρό και σε μασάζ με λάδια, σε χαλαρό και δυνατό και τέλος σε σύντομο και σε διαρκείας. Ο Γαληνός, ως βασικός ιατρός στη σχολή των δούλων στην Πέργαμο καθιέρωσε εννέα είδη μάλαξης και καθιέρωσε τον τρόπο εφαρμογής της.
Η μάλαξη ήταν διαδεδομένη και στους αρχαίους Σλάβους καθώς και σε διάφορους λαούς του Βορά, οι οποίοι εκτελούσαν διάφορες ασκήσεις σκληραγωγίας και μάλαξης. Η εφαρμογή της μάλαξης σε αυτούς τους λαούς περιγράφεται με τη μορφή χτυπημάτων, εντριβών, με κλαδιά και φύλλα λεύκης και με ενεργητικές κινήσεις. Από την άλλη πλευρά οι Ρώσοι και οι Φιλανδοί, αφού πρώτα πλένονταν, περνούσαν σε ειδικό δωμάτιο, ισχυρά θερμαινόμενο με ατμούς. Επιπρόσθετα, οι Ρώσοι κατονόμασαν τρία είδη μάλαξης στα πλαίσια των αθλητικών δραστηριοτήτων. Το προκαταρκτικό, το οποίο εκτελούνταν πριν την είσοδο του αθλητή στην αρένα, το προπονητικό και το μασάζ αποκατάστασης για την εξάλειψη της κόπωσης.
Αρχικά, η μάλαξη διαδόθηκε από την ανατολή στην Ευρώπη και έπειτα στην αρχαία Ελλάδα, όπου και άκμασε. Οι αρχαίοι Έλληνες θαύμασαν την μάλαξη ως κάτι ξεχωριστό-μοναδικό και εκτίμησαν τα οφέλη της και την χρησιμοποίησαν στις διάφορες στιγμές της ζωής τους. Επιπλέον, τόνισαν την σημασία της μάλαξης και τα αποτελέσματα που αυτή είχε στο νευρικό, μυϊκό και κυκλοφορικό σύστημα.
Σπουδαίοι αρχαίοι Έλληνες ιατροί (Ιπποκράτης, Γερόδικος) περιέγραφαν στις εργασίες τους διάφορα είδη μάλαξης. Συγκεκριμένα, ο πατέρας της ιατρικής Ιπποκράτης, αλλά και οι νεότεροι Έλληνες ιατροί, χρησιμοποίησαν τη μάλαξη για ποικίλους λόγους όπως π.χ. για την θεραπεία διαστρεμμάτων, εξαρθρώσεων καθώς και για τη θεραπεία της δυσκοιλιότητας.
Ο Ιπποκράτης, χαρακτηριστικά, ανέφερε πως «Η εντριβή μπορεί να προκαλέσει χαλάρωση, σύσφιξη, ανάπτυξη ή μείωση της σάρκας, η έντονη εντριβή προκαλεί σύσφιξη, απαλή χαλάρωση, παρατεταμένη μείωση της σάρκας και η μέτρια εντριβή αυτής» Ο Γαληνός συνέχισε το έργο του Ιπποκράτη και μάλιστα στο έργο «Των Ιπποκράτους λόγων εξήγησις» δίνει την ετυμολογία του Ιπποκρατικού όρου εβλημάσθη (εμαλάχθη) που σε σημερινή μετάφραση σημαίνει μαλάκωσε.
Η μάλαξη σαν μέσο θεραπείας, πέφτει στην συνέχεια στην αφάνεια στον χριστιανικό πολιτισμό
Η άνθιση της αραβικής ιατρικής τον 10-11ο μ.κ.ε αιώνα, συντελεί στη διάδοση των θεραπευτικών λουτρών αλλά και του μασάζ στην Τουρκία και την Περσία, ενώ ο Μεσαίωνας κρατά τις ευρωπαϊκές χώρες μακριά από τις φυσικές μεθόδους αποκατάστασης των σωματικών προβλημάτων εξ αιτίας της απέχθειας προς τις σαρκικές απολαύσεις. Παρ όλα αυτά υπάρχουν και σε αυτή την σκοτεινή περίοδο της ιστορία μας γραπτά ντοκουμέντα που κάνουν αναφορά στις θεραπευτικές του ιδιότητες όπως πχ του Γάλλου γιατρού Αγιπρουάζ Παρέ. (6ός μ.κ.ε αιώνας).
Κατά το τέλος του 19ου αιώνα, γιατροί στην Ευρώπη και την Αμερική άρχισαν να ενδιαφέρονται ζωηρά για τις επιδράσεις των μαλάξεων στο ανθρώπινο σώμα. Στις αρχές του 1800 ένας Σουηδός γιατρός, ο Per Henrik Ling, ανάπτυξε το γνωστό στις μέρες μας σουηδικό μασάζ. Πρόοδος επίσης σημειώθηκε στην Αγγλία από το γιατρό Matthias Roth, ο οποίος μελέτησε το σύστημα του Ling. Δύο αδελφοί γιατροί, οι George και Charles Taylor, εισήγαγαν τις σουηδικές τεχνικές μαλάξεων στην Αμερική το 1856 και επινόησαν την πρώτη συσκευή το 1864.
Περαιτέρω εξελίξεις έχουν καταγραφεί μέσω της εργασίας του Ολλανδού γιατρού Johann Mezgner (1839-1909), ο οποίος συνέδεσε τα αποτελέσματα και τα οφέλη για την αποκατάσταση και τη θεραπεία πολλών ασθενειών και αναταραχών.
Γιατροί σε όλες τις χώρες που αναφέρονται, επηρεασμένοι από τις έρευνες των συναδέλφων τους, άρχισαν να ενθαρρύνουν τους νοσοκόμους για να εκπαιδευτούν στην τέχνη των μαλάξεων. Σε αυτήν την περίοδο, ψυχαναλυτές όπως ο Sigmund Freud (1856-1939), χρησιμοποιούσαν την μάλαξη για να ηρεμήσουν και να καθησυχάσουν τους ασθενείς τους. Ο αυστριακός γιατρός Wilhelm Reich – μαθητής του Freud – ανέπτυξε δήθεν την θεωρία ότι η μάλαξη μπορεί να βοηθήσει στην μείωση της ψυχολογικής έντασης. Μια θεωρία που οι αρχαίοι πολιτισμοί θεωρούσαν δεδομένη στην εποχή τους.
Την ίδια περίπου περίοδο, η ρεφλεξολογία και η αρωματοθερεπεία άρχισαν να ερευνώνται συστηματικά από τον ιατρικό κόσμο. Η αυξανόμενη γνώση του νευρικού συστήματος και του ρόλου του στην ανακούφιση του πόνου και την ίαση, επιβεβαίωσε τα αποτελέσματα της θεραπείας μέσω της πίεσης συγκεκριμένων ζωνών στο ανθρώπινο σώμα. Η χρήση των αιθερίων ελαίων και η ευρεία διάδοσή τους, επιβεβαίωσε επίσης τις ευεργετικές τους επιδράσεις στον άνθρωπο. Ως εκ τούτου, τα αιθέρια έλαια εισήχθησαν στο μασάζ για να αναπτυχθούν στην συνέχεια στην αρωματοθεραπεία όπως την χρησιμοποιούμε σήμερα.
Στους ομηρικούς χρόνους η μάλαξη με την χρήση λαδιού ήταν ευρύτατα διαδεδομένη και μάλιστα γινόταν μετά από την πραγματοποίηση μιας επίπονης προσπάθειας. Συγκεκριμένα, ο Όμηρος σε διάφορα έργα του αναφέρει πως η εκείνης της εποχής αφού πρώτα ξεπλένονταν στο νερό της θάλασσας με σκοπό να απομακρυνθεί ο ιδρώτας από τον σώμα τους, έπειτα μεταφέρονταν σε γυαλιστερές σκάφες, τις χαβούζες, όπου και έπαιρναν το λουτρό τους. Μετά το λουτρό, γινόταν επάλειψη με λάδι σε όλο τους το σώμα και μετά ακολουθούσε το δείπνο με γλυκό κρασί ως αφιέρωμα στη θεά Αθηνά.
Κατά τον Όμηρο η επάλειψη με λάδι ήταν τόσο σημαντική που και οι Θεοί του Ολύμπου δεν μπορούσαν να την αποφύγουν. Χαρακτηριστική ήταν η αναφορά χρήσης ελαίου, το λεγόμενο τεθυωμένον έλαιο από την θεά Ήρα. Τέλος, στα έπη του Ομήρου, γίνεται αναφορά στην Κίρκη, η οποία άλειψε το σώμα του Οδυσσέα με λάδι και αλοιφές καθώς επίσης αναφέρεται πως οι γυναίκες μάλασσαν τα σώματα των πολεμιστών πριν από τις μάχες.
Με τον πέρασμα των χρόνων, η πρόοδος της επιστήμης και της τεχνολογίας στον δυτικό κόσμο, με την εισαγωγή προηγμένων μηχανημάτων και φαρμάκων, άρχισε σιγά – σιγά να αντικαθιστά το μασάζ ως μέσο θεραπείας. Το μασάζ έπεσε πάλι στην αφάνεια και απόκτησε εκ νέου κακή φήμη, καθώς συνδέθηκε στενά με «υπηρεσίες» σεξουαλικής ικανοποίησης στους οίκους ανοχής της εποχής. Αλλωστε είναι γνωστή μέθοδος Αντιπροπαγάνδας, αν θέλεις να ευτελίσεις κάποιο προϊόν, υπηρεσία ή ιδέα, ρίξε την στην μάζα. Ο μαζάνθρωπος σαν κάθε μαϊμουδίτσα που σέβεται τον εαυτό της θα την ρίξει στο επίπεδο της και θα την αποδυναμώσει όσο δεν πάει άλλο. Είναι κυριολεκτική η προσομοίωση. Ρίξε στις μαϊμούδες ένα οποιοδήποτε προϊόν και παρακολούθησε την τύχη του.
Ξανά «ανακαλύφθηκε» την δεκαετία του ’60, με την «επανάσταση» των «παιδιών των λουλουδιών»
Είναι η εποχή της μαζικής αμφισβήτησης κάθε τι «κατεστημένου». Είναι επίσης η εποχή της ανάπτυξης του μαζικού τουρισμού. Καθώς οι δυτικοί άνθρωποι άρχισαν να ταξιδεύουν περισσότερο, ανακάλυψαν στην ανατολή τις διαφορετικές ιατρικές λύσεις. Ανακάλυψαν λοιπόν ότι οι άνθρωποι που δεν είχαν πρόσβαση στα πανάκριβα φάρμακα- φαρμάκια και τις εξ ίσου πανάκριβες ιατρικές θεραπείες της δύσης, μπορούσαν να είναι υγιείς, δυνατοί και ευτυχισμένοι απλά με την χρήση βοτάνων, ελαίων και μασάζ. Αν κάποιος δεν έχει κάνει μασάζ στην Ινδία ή στην Ιαπωνία είναι δύσκολο να καταλάβει τι εννοώ εδώ.
Στις μέρες μας, το μασάζ, η μάλαξη ως μέσο θεραπείας συνδέεται άμεσα με την τάση της ολιστικής προσέγγισης των αναγκών των ανθρώπων, για υγιή ισορροπία σώματος και πνεύματος. Τα τελευταία είκοσι χρόνια έρευνες έχουν αποδείξει ότι το μασάζ συμβάλλει καθοριστικά στην ελάττωση του πόνου, στην καταπολέμηση του άγχους και έχει ευεργετική επίδραση σε ζωτικά συστήματα του οργανισμού.
Βάλτε το μασάζ στην ζωή σας
*Αυξάνει την κυκλοφορία του αίματος, επιτρέποντας στο σώμα να αντλεί περισσότερο οξυγόνο και να στέλνει περισσότερα θρεπτικά συστατικά στους ιστούς και τα ζωτικά όργανα και να αποτοξινώνει.
*Τονώνει την ροή της λέμφου, που είναι το φυσικό αμυντικό σύστημα του οργανισμού, ενάντια στους εξωτερικούς εισβολείς.
* Βελτιώνει άμεσα τη λειτουργία του ανοσοποιητικού και ενδοκρινικού συστήματος.
* Αυξάνει την κυκλοφορία του αίματος και των λεμφικών συστημάτων και βελτιώνει την κατάσταση του μεγαλύτερου οργάνου του σώματος, που είναι το δέρμα.
* Χαλαρώνει και ξεκουράζει τραυματισμένους και καταπονημένους μύες.
* Μειώνει σπασμούς μυών και κράμπες.
* Αυξάνει την ευελιξία των αρθρώσεων σε ανθρώπους που υποφέρουν από αρθρίτιδες.
* Μειώνει τους πόνους που ακολουθούν την προετοιμασία των αθλητών.
* Ελευθερώνει ενδορφίνες – το φυσικό παυσίπονο του σώματος- και χρησιμοποιείται σε χρόνιες ασθένειες, σε τραυματισμούς και μετά από χειρουργικές επεμβάσεις ,για την ανακούφιση από τον πόνο.
* Βοηθά στην επούλωση πληγών μετά από χειρουργικές επεμβάσεις και μειώνει το οίδημα που δημιουργείται .
* Διευκολύνει την κίνηση και μειώνει την ταλαιπωρία των ασθενών που έχουν πόνους στο χαμηλότερο σημείο της μέσης ( οσφυαλγία ).
* Ανακουφίζει αυτούς που πάσχουν από ημικρανίες και μειώνει την ανάγκη για φαρμακευτική αγωγή.
* Μειώνει την κατάθλιψη και το άγχος.
* Βελτιώνει την ποιότητα του ύπνου.
* Αυξάνει την ενέργεια.
* Βελτιώνει την αυτοσυγκέντρωση.
* Βοηθά τους πάσχοντες από αρθρίτιδα, να νιώθουν λιγότερους πόνους και δυσκαμψία.
Η δύναμη του αγγίγματος και της επαφής ενισχύουν και βελτιώνουν την σωματική και ψυχολογική κατάσταση του ανθρώπου. Το μασάζ να είναι ένα αποτελεσματικό αντίδοτο ενάντια στην σωματική ένταση η οποία καθώς με τον καιρό συσσωρεύεται προκαλεί μπλοκαρίσματα που σχετίζονται με χρόνιες ενοχλήσεις και τελικά παθήσεις.
Μην μπερδεύετε όμως το αισθητικό μασάζ με το θεραπευτικό. Αν και το ένα δεν απορρίπτει κατ’ ανάγκη το άλλο, προσωπικά τα εφαρμόζω και τα δύο, εν τούτοις είναι διαφορετικό το μασάζ σε ένα κέντρο αισθητικής και εντελώς διαφορετικό σε ένα κέντρο χειροπρακτικής ή φυσιοθεραπείας π.χ. προτείνω να βρείτε έναν πολύ καλό χειροπρακτικό / φυσιοθεραπευτή και συνδυαστικά με αιθέρια έλαια να κάνετε μασάζ είτε για το νευρικό σύστημα, είτε για το λεμφικό, είναι κυριολεκτικά η κίνηση ΜΑΤ για το άγχος, το στρες ή την κατάθλιψη όπως και την ενδυνάμωση ολόκληρου του σώματος.
Δώστε σημασία στο νευρικό σύστημα για γερούς μυς
Τα νεύρα, είναι αυτά που διαβιβάζοντας ηλεκτρικούς παλμούς προκαλούν μυϊκές συστολές. Τα νεύρα είναι αυτά που πυροδοτούν τους μυς. Όταν τα νεύρα εξασθενήσουν, οι μυς δε μπορούν να λειτουργήσουν. Έτσι δεν είναι μόνο οι μυς που χρειάζονται ανάρρωση, αλλά και το νευρικό σύστημα.
Το νευρικό σύστημα μαζί με το σύστημα των ενδοκρινών αδένων συμβάλλουν στη διατήρηση σταθερού εσωτερικού περιβάλλοντος (ομοιόσταση), ελέγχοντας και συντονίζοντας τις λειτουργίες των υπόλοιπων συστημάτων του οργανισμού. Γι αυτό πρέπει να φροντίζετε για την καλή υγεία του νευρικού σας συστήματος με μασάζ από πολύ καλούς χειροπράκτες.
Ο εγκέφαλος χρησιμοποιεί υδατάνθρακες για ενέργεια και ωμέγα-3 λιπαρά οξέα για τον σχηματισμό της κυτταρικής δομής. Οι βιταμίνες Β επίσης παίζουν σημαντικό ρόλο στην εγκεφαλική λειτουργία. Σε συνδυασμό με το φολικό οξύ, οι βιταμίνες B6 και Β12 βοηθούν στην παραγωγή και απελευθέρωση χημικών στον εγκέφαλο, των γνωστών ως νευροδιαβιβαστών (το νευρικό σύστημα βασίζεται στους νευροδιαβιβαστές για να στείλει μηνύματα στον εγκέφαλο, όπως εκείνα που ρυθμίζουν τη διάθεση, την πείνα και τον ύπνο). Επιπλέον, η βιταμίνη B12 προστατεύει το στρώμα μυελίνης που καλύπτει τα νευρικά κύτταρα.
Τροφές πλούσιες σε αντιοξειδωτικά συστατικά, όπως οι βιταμίνες C, E και βήτα καροτίνη, καθώς και το ιχνοστοιχείο σελήνιο, βοηθούν στην προστασία των εγκεφαλικών κυττάρων από τη φθορά των ελεύθερων ριζών που προκαλούνται από την περιβαλλοντική μόλυνση. Η προστασία έναντι των ελεύθερων ριζών είναι σημαντική για την προστασία του εγκεφάλου και για την εξουδετέρωση των ελεύθερων ριζών. Οι νευροδιαβιβαστές στον εγκέφαλο αποτελούνται από αμινοξέα. Τα αμινοξέα είναι εκείνα που δημιουργούν τις πρωτεΐνες.
Τα δύο σημαντικά αμινοξέα, τρυπτοφάνη και τυροσίνη, είναι προπομποί των νευροδιαβιβαστών. Η σεροτονίνη (ο νευροδιαβιβαστής που χαλαρώνει τον εγκέφαλο, σημαντική για τον ύπνο, την όρεξη και την διάθεση) είναι φτιαγμένη από την τρυπτοφάνη. Η ντοπαμίνη, η επινεφρίνη και η νορεπινεφρίνη φτιάχνονται από το αμινοξύ τυροσίνη. Οι τρεις αυτές, γνωστές ως κατεχολαμίνες, είναι οι νευροδιαβιβαστές που διεγείρουν τον εγκέφαλο. Γενικά, η ντοπαμίνη διεγείρει και σχετίζεται με την κίνηση, την προσοχή και τη μάθηση».
Πλούσιες διατροφικές πηγές τρυπτοφάνης είναι τα αυγά, οι μπανάνες, η σοκολάτα, οι ηλιόσποροι, το σουσάμι. Το γιαούρτι περιέχει το αμινοξύ τυροσίνη, βασικό στην παραγωγή ντοπαμίνης, νοραδρεναλίνης και άλλων νευροδιαβιβαστών, το οποίο εύκολα μειώνεται από το στρες. Η τυροσίνη βρίσκεται στα όσπρια και στον τόνο. Ένας νευροδιαβιβαστής – κλειδί, που κρατά τα εγκεφαλικά κύτταρα σε διέγερση, είναι η ακετυλοχολίνη, σημαντική για τη μνήμη. Αυτό το χημικό κλειδί φτιάχνεται από χολίνη, που επίσης βρίσκεται στα αυγά.
Εκτός από την προσεγμένη διατροφή, πρέπει να κάνετε κάποιου είδους άσκηση κατά τη διάρκεια της ημέρας. Αυτό προωθεί την ανάπτυξη νέων εγκεφαλικών κυττάρων, οξυγονώνει τον εγκέφαλο, βελτιώνει την ευεξία, ανακουφίζει την κατάθλιψη και το άγχος. Η άσκηση βοηθά επίσης την πλούσια ροή του αίματος ειδικά στον μετωπιαίο φλοιό του εγκεφάλου και διεγείρει την έκκριση χημικών που μάχονται εναντίον των ελεύθερων ριζών. Βεβαιωθείτε ακόμα ότι πίνετε 1,5 λίτρο νερό την ημέρα, για να διατηρήσετε τον εγκέφαλο ενυδατωμένο.
Εν τάχει γιατί να κάνετε μασάζ
Αυξάνει την κυκλοφορία του αίματος στην περιοχή που γίνεται, μεταφέροντας οξυγόνο στους ιστούς και βοηθώντας τον καθαρισμό του δέρματος από τα υπολείμματα του κυτταρικού μεταβολισμού. Παράλληλα μειώνει τον όγκο των λιποκυττάρων στους υποδόριους ιστούς και αδειάζει τα περίσσεια υγρά. Τέλος, τροφοδοτεί και τονώνει τις ίνες των μυών, αυξάνει την ελαστικότητα του δέρματος και συμβάλλει να εξισορροπηθούν τα ορμονικά επίπεδα.
Το νευρικό σύστημα εκλύει τις λεγόμενες «ενδορφίνες» ουσίες που με το μασάζ μεταφέρονται μέσω του αίματος σε ολόκληρο το σώμα, δημιουργώντας αίσθημα χαλάρωσης και ευεξίας. Η άμεση επαφή του μασάζ ικανοποιεί μία πρωταρχική ανάγκη του ανθρώπου για άγγιγμα, συμβάλλοντας στο ξεμπλοκάρισμα και την απομαγνητισμό του σώματος από τη φόρτιση και το στρες της καθημερινής ζωής.
Το μασάζ επιδρά στο Κεντρικό Νευρικό Σύστημα προκαλώντας διέγερση των δερματικών, μυϊκών και περιαρθρικών αισθητικών υποδοχέων, που με την σειρά τους μέσω νευρικών ώσεων, ενεργοποιούν τα ανώτερα κέντρα του εγκεφάλου. Εκείνα με την σειρά τους πυροδοτούν αλλαγές στο σώμα, όπως για παράδειγμα στη λεμφική-αιματική κυκλοφορία, ενώ επιδρά και στο συναισθηματικό πεδίο.
Το Νευρικό Σύστημα από το πλήθος των ερεθισμάτων που δέχεται επιλέγει ορισμένες μόνο πληροφορίες, όχι όλες. Τα χρώματα, η γεύση, οι οσμές, οι ήχοι ερμηνεύονται μέσα στο Νευρικό Σύστημα, ώστε να γίνονται αντιληπτές και εκδηλώνονται ανάλογα με την ένταση και την διάρκεια τους. Το περιβάλλον επηρεάζει την ένταση της αντίληψης του ερεθίσματος, αυξάνοντας ή ελαττώνοντας την.
Υπάρχει και το καλό στρες
Η λέξη στρες προέρχεται από τη λατινική λέξη stringere, που σημαίνει σφίγγω. Στρες, λοιπόν, σημαίνει σφίξιμο, ένταση. Φανταστείτε την ένταση του ήχου στο στερεοφωνικό, την οποία μπορείτε να ρυθμίσετε από το ελάχιστο, όπου δεν ακούτε, έως το μέγιστο, όπου νιώθετε ότι θα σπάσει το τύμπανό σας, περνώντας από όλες τις ενδιάμεσες βαθμίδες. Κάπως έτσι είναι και το «συνεχές» του στρες, Σε μικρές δόσεις είναι ακίνδυνο, σε μεγάλες δόσεις είναι καταστροφικό και σε μεσαίες δόσεις σάς κινητοποιεί, προκειμένου π.χ. να τρέξετε για να προλάβετε το λεωφορείο, να διαβάσετε για τις εξετάσεις.
Σε σχετικές μελέτες έχει βρεθεί ότι, μέχρι ενός ορίου, όσο αυξάνονται τα επίπεδα του στρες τόσο αυξάνεται και η αποδοτικότητα. Γι’ αυτό και πολλοί άνθρωποι δηλώνουν ότι «χωρίς στρες δεν αποδίδουν». Το στρες θεωρείται ωφέλιμο σε «μεσαίες δόσεις», δηλαδή όταν η έντασή του δεν ξεπερνά τα προσωπικά όρια ανοχής του καθενός. Χωρίς μια επαρκή δόση στρες, δεν θα μπορούσατε να πάτε στη δουλειά, να μαγειρέψετε, να οδηγήσετε. Από την άλλη μεριά, όμως, όταν υπερβεί τα όρια της ανοχής σας, το «βέλτιστο σημείο απόδοσης», όπως ονομάζεται, η σχέση του με την απόδοση γίνεται αντιστρόφως ανάλογη. Με άλλα λόγια, το στρες σε μεγάλες δόσεις «μπλοκάρει» τις επιδόσεις σας και απειλεί την υγεία και την ευζωία.
Τα «καμπανάκια» τoυ επικίνδυνου στρες
Αισθάνεστε ότι είστε διαρκώς «στην πρίζα» και δυσκολεύεστε να αφεθείτε; Ακόμη και όταν κάθεστε, νιώθετε ότι είστε σε ένταση; Έχετε χάσει την αίσθηση του χιούμορ και σας είναι αδύνατον να αποδώσετε σε δραστηριότητες που προηγουμένως δεν σας δημιουργούσαν πρόβλημα; Κάνετε συχνά αρνητικές σκέψεις; Μήπως δυσκολεύεστε να κοιμηθείτε και ο ύπνος σας είναι ταραγμένος; Οι ειδικοί εξηγούν ότι όσοι βρίσκονται σε μια κατάσταση συνεχούς πίεσης τείνουν να αντιδρούν υπερβολικά, να μεγαλοποιούν τα πάντα, κυρίως τα αρνητικά, να είναι σε διαρκή υπερένταση χωρίς λόγο, αλλά και χωρίς αποτέλεσμα.
Επιπλέον, μπορεί να αρρωσταίνουν συχνά, καθώς και να παραπονούνται για σωματικά συμπτώματα όπως: Πονοκεφάλους, καθώς και πόνους σε διάφορα σημεία του σώματος. Πεπτικές ενοχλήσεις (φούσκωμα, δυσκοιλιότητα κλπ.). Δυσκολία στον ύπνο. Ταχυπαλμίες. Διαρκές αίσθημα κόπωσης ή εξάντλησης. Δυσκολία στην αναπνοή. Τα συμπτώματα αυτά, έχουν ήδη οδηγήσει τους πάσχοντες σε γιατρούς διάφορων ειδικοτήτων, χωρίς όμως να έχει διαπιστωθεί οργανικό πρόβλημα.
Βάλτε την αφαίρεση στη ζωή σας
Φροντίστε να υπάρχει μία ώρα στο καθημερινό πρόγραμμα που δεν θα έχετε κάτι να κάνετε (η παρακολούθηση τηλεόρασης, ιντερνέτ, τρολλάρισμα κλπ δεν ανήκει εδώ). Μπορείτε, για παράδειγμα, να καθίσετε στον καναπέ ακούγοντας μουσική, διαβάζοντας ένα βιβλίο ή απλά ονειροπολώντας. Ο ανθρώπινος εγκέφαλος έχει αποδεδειγμένα την ανάγκη να ονειροπολεί και να αφαιρείται κάθε 1,5 ώρα! Πρόκειται για μια αυτόματη λειτουργία που βοηθά στην «ανασυγκρότηση» του εγκεφάλου και η οποία σπανίως επιτελείται.
Δεν είναι τυχαίο, άλλωστε, ότι σήμερα υπάρχει το λεγόμενο «σύνδρομο του burn-out» (επαγγελματικής εξουθένωσης), το οποίο προσβάλλει κυρίως εκείνους που εργάζονται πολλές ώρες και συναλλάσσονται με πολλούς ανθρώπους (π.χ. διευθυντές, καθηγητές, γιατρούς κλπ.) Αφού εφαρμόσετε αυτή την άσκηση παύσης, μετά μπορείτε να βρείτε έναν καλό χειροπρακτικό και να συζητήσετε μαζί του το είδος του μασάζ που χρειάζεστε. Μην περιμένετε λίστα με ονόματα, οι καλοί χειροπράκτες ή οι καλοί φυσικοθεραπευτές είναι δυσεύρετοι και θα τους ανακαλύψετε, όπως ανακαλύπτετε ένα καλό βιβλίο, έναν καλό φίλο, ένα καλό εστιατόριο σε μία άγνωστη πόλη.
Therapy massage
Ενστικτωδώς ο άνθρωπος αγγίζει το μέρος που πονά
Η μάλαξη κατείχε σπουδαίο ρόλο στις ζωές των αρχαίων πολιτισμών. Ο ενεργός της ρόλος διαπιστώνεται από μέσα από τα χειρόγραφα σπουδαίων αρχαίων Ελλήνων ιατρών και κυρίως από τον πατέρα της ιατρικής, τον Ιπποκράτη. Αρχικά, η μάλαξη είχε άμεση σχέση με την ιατρική, διότι οι αρχαίοι λαοί την χρησιμοποιούσαν με σκοπό να θεραπεύσουν διάφορες ασθένειες, ενώ αργότερα χρησιμοποιήθηκε και για αισθητικούς σκοπούς, διότι επιδρά θετικά στον ανθρώπινο οργανισμό, χαρίζοντάς του αναζωογόνηση, ευεξία, ευδιαθεσία και πολλά ακόμη.
Σε όλους τους αρχαίους πολιτισμούς η μάλαξη αναφέρεται ως μοναδική και ιδιαίτερα στην Αρχαία Ελλάδα, όπου υπήρχαν κατάλληλα οργανωμένοι χώροι για την πραγματοποίηση της μάλαξης, καθώς και ειδικοί (μαλάκτες) οι οποίοι πραγματοποιούσαν την μάλαξη με διάφορες τεχνικές. Είναι πάρα πολλές οι ωφέλιμες επιδράσεις που ασκεί αυτή στον ανθρώπινο οργανισμό, καθώς και τα αποτελέσματα που προκύπτουν στο άτομο που δέχεται την μάλαξη (μαλασσόμενο). Τέλος, σκόπιμο ήταν να αναφερθεί ο ενεργός ρόλος της μάλαξης στις μέρες μας και τα μέσα που χρησιμοποιούνται με σκοπό να πραγματοποιηθεί αυτή με τον καλύτερο και ευχάριστο τρόπο τόσο από την πλευρά της/του αισθητικού (μαλάκτη) που εφαρμόζει τη μάλαξη, όσο και από την πλευρά του ατόμου που δέχεται την μάλαξη (μαλασσόμενου)
Με τον όρο μάλαξη εννοούμε το σύνολο των συστηματικών και επιστημονικών κινήσεων που εφαρμόζονται πάνω στο ανθρώπινο σώμα με σκοπό θεραπευτικό, αισθητικό και προληπτικό. Η λέξη μασάζ έχει την προέλευσή της από το αρχαίο ρήμα μάσσω που σημαίνει παρέχω χειρισμούς με τα χέρια, ζυμώνω. Άλλοι θεωρούν πως η λέξη προέρχεται από την αραβική λέξη Mass ή masch που σημαίνει απαλή μάλαξη – πίεση, ενώ κάποιοι άλλοι αποδίδουν την προέλευσή της στην λατινική λέξη massa, αναφερόμενοι σε αυτό που κολλά στα δάχτυλα.
Η χρησιμοποίηση της αφής σαν θεραπεία είναι συνυφασμένη με την ανθρώπινη φύση αφού μειώνει το στρες και οδηγεί σε ψυχολογική και σωματική χαλάρωση.Αρχαίοι πολιτισμοί στην ανατολή και στην δύση, ανακάλυψαν πως οι φυσικές θεραπείες και το μασάζ μπορούν να θεραπεύσουν τραύματα, να ανακουφίσουν τον πόνο και να προλάβουν ασθένειες. Επί πλέον, η αφή βοηθούσε να μειωθεί το στρες και να προκαλεί βαθειά χαλάρωση.
Η θεραπεία μέσω του μασάζ ήταν ιερή κατά τους αρχαίους χρόνους
Σε όλους τους πολιτισμούς, το μασάζ ήταν ιερό από θεούς και ανθρώπους, για να αποκτήσει μια κακόφημη εικόνα κατά το τέλος της ύστερης ρωμαϊκής εποχής. Μια φήμη που συνεχίζεται στον ένα ή στον άλλο βαθμό ως τις μέρες μας. Ταυτόχρονα ωστόσο, με την ανάπτυξη και την διάδοση των διαφορετικών μορφών θεραπείας, το μασάζ τείνει να επανακτήσει την αξιοπιστία που είχε σε παλαιότερες εποχές.
Τα πρώτα γραπτά ντοκουμέντα για το μασάζ προέρχονται από την Αίγυπτο καθώς και την Κίνα.
Στην Ινδία, η πρακτική στο μασάζ ξεκίνησε το 3.000 π.κ.ε και ενδεχόμενα νωρίτερα. Αποτελεί τμήμα του συστήματος της Ayurveda που θεωρείται το παραδοσιακό σύστημα ιατρικής στην Ινδία.
Στην Αίγυπτο, αρχαίες στήλες απεικονίζουν ανθρώπους να κάνουν ο ένας στον άλλο μασάζ. Στους Αιγύπτιους επίσης, αρκετοί αποδίδουν και την εφεύρεση της ρεφλεξολογίας περίπου το 2.500 π.κ.ε
Το παραδοσιακό κινέζικο μασάζ αναπτύχθηκε μέσω της κινέζικης ιατρικής από βουδιστές και τατοϊστές μοναχούς που θεωρούσαν ότι η επαφή μέσω της αφής είναι σημαντική για την ανάπτυξη του πνεύματος και την χαλάρωση του σώματος.
Αρχίζοντας περίπου το 1.000 π.κ.ε, οι Γιαπωνέζοι μοναχοί που σπούδασαν τον βουδισμό στην Κίνα, παρατήρησαν και τις μεθόδους θεραπειών της παραδοσιακής κινέζικης ιατρικής, συμπεριλαμβανομένου και του μασάζ. Στην συνέχεια, η Ιαπωνία ανάπτυξε το δικό της παραδοσιακό γιαπωνέζικο μασάζ ( anma), το οποίο αργότερα διαμορφώθηκε στο Shiatsu.
Προερχόμενο από τις ανατολικές φιλοσοφίες και πρακτικές, το μασάζ εξαπλώθηκε στον δυτικό πολιτισμό περίπου τον 8ο πχ αιώνα.
Τον πέμπτο π.κ.ε αιώνα, ο Ιπποκράτης περιγράφει την τριβή, για να θεραπεύσει φυσικά τραύματα και δίδασκε τους μαθητές τους τα πλεονεκτήματα από το τρίψιμο για την αυτοθεραπεία του σώματος. Επιπλέον πρόβαλε ένα συνδυασμό μασάζ με κατάλληλη δίαιτα, γυμναστική, ξεκούραση, φρέσκο αέρα και μουσική, προκειμένου να διατηρηθεί το σώμα σε υγιεινή κατάσταση.
Αθλητές στην αρχαία Ελλάδα πραγματοποιούσαν μασάζ με στόχο να κρατήσουν το σώμα τους στην καλύτερη δυνατή κατάσταση πριν τους αγώνες και να αποβάλλουν την συγκέντρωση αποβλήτων στους μυς τους. Οι γιατροί της εποχής, χρησιμοποιούσαν βότανα και λάδια, σε συνδυασμό με τεχνικές μασάζ «ανατρίψεις», για να θεραπεύσουν αρκετές ασθένειες μεταξύ των οποίων εντερικές.
Ο δεύτερος σπουδαιότερος σπουδαιότερος Έλληνας ιατρός μετά τον Ιπποκράτη και ο τελευταίος χρονικά από όλους τους σημαντικούς ιατρούς του ελληνορωμαϊκού κράτους, ο Γαληνός, καθιέρωσε τη μάλαξη ως θεραπεία τραυμάτων και νόσων, ενώ τη συνιστούσε σαν προετοιμασία στα σώματα των μονομάχων. Ο Γαληνός ανέφερε χαρακτηριστικά πως έπρεπε να τρίβονται μέχρι να κοκκινίσουν και κατόπιν να αλείφονται με λάδι.
Στην Ρώμη, κατά την διάρκεια του πρώτου μ.κ.ε αιώνα, ο Γαληνός θερμός υποστηριχτής των κανόνων του Ιπποκράτη, υιοθέτησε την θεωρία του για συνδυασμό άσκησης, υγιεινής διατροφής, ξεκούρασης και μασάζ, σαν αναπόσπαστα τμήματα για την ανάρρωση και διατήρηση της υγιούς κατάστασης του σώματος. Στην εποχή του δημιουργήθηκαν τα δημόσια λουτρά όπου οι λουόμενοι δέχονταν και υπηρεσίες μασάζ με συνδυασμό απάλειψης του σώματος με λάδια για την βελτίωση της ποιότητας του δέρματος. Τα ρωμαϊκά λουτρά που ήταν εξαιρετικά δημοφιλή στον πολιτισμό των ρωμαίων, σταδιακά έχασαν τον αρχικό τους στόχο και μετατράπηκαν σαν μέσο αναζήτησης σεξουαλικής ευχαρίστησης.
Έλληνες ιατροί ονομαζόμενοι Ασκληπιάδες, ίδρυσαν στη Ρώμη τα δικά τους σχολεία μάλαξης και ταξινόμησαν το μασάζ σε ξηρό και σε μασάζ με λάδια, σε χαλαρό και δυνατό και τέλος σε σύντομο και σε διαρκείας. Ο Γαληνός, ως βασικός ιατρός στη σχολή των δούλων στην Πέργαμο καθιέρωσε εννέα είδη μάλαξης και καθιέρωσε τον τρόπο εφαρμογής της.
Η μάλαξη ήταν διαδεδομένη και στους αρχαίους Σλάβους καθώς και σε διάφορους λαούς του Βορά, οι οποίοι εκτελούσαν διάφορες ασκήσεις σκληραγωγίας και μάλαξης. Η εφαρμογή της μάλαξης σε αυτούς τους λαούς περιγράφεται με τη μορφή χτυπημάτων, εντριβών, με κλαδιά και φύλλα λεύκης και με ενεργητικές κινήσεις. Από την άλλη πλευρά οι Ρώσοι και οι Φιλανδοί, αφού πρώτα πλένονταν, περνούσαν σε ειδικό δωμάτιο, ισχυρά θερμαινόμενο με ατμούς. Επιπρόσθετα, οι Ρώσοι κατονόμασαν τρία είδη μάλαξης στα πλαίσια των αθλητικών δραστηριοτήτων. Το προκαταρκτικό, το οποίο εκτελούνταν πριν την είσοδο του αθλητή στην αρένα, το προπονητικό και το μασάζ αποκατάστασης για την εξάλειψη της κόπωσης.
Αρχικά, η μάλαξη διαδόθηκε από την ανατολή στην Ευρώπη και έπειτα στην αρχαία Ελλάδα, όπου και άκμασε. Οι αρχαίοι Έλληνες θαύμασαν την μάλαξη ως κάτι ξεχωριστό-μοναδικό και εκτίμησαν τα οφέλη της και την χρησιμοποίησαν στις διάφορες στιγμές της ζωής τους. Επιπλέον, τόνισαν την σημασία της μάλαξης και τα αποτελέσματα που αυτή είχε στο νευρικό, μυϊκό και κυκλοφορικό σύστημα.
Σπουδαίοι αρχαίοι Έλληνες ιατροί (Ιπποκράτης, Γερόδικος) περιέγραφαν στις εργασίες τους διάφορα είδη μάλαξης. Συγκεκριμένα, ο πατέρας της ιατρικής Ιπποκράτης, αλλά και οι νεότεροι Έλληνες ιατροί, χρησιμοποίησαν τη μάλαξη για ποικίλους λόγους όπως π.χ. για την θεραπεία διαστρεμμάτων, εξαρθρώσεων καθώς και για τη θεραπεία της δυσκοιλιότητας.
Ο Ιπποκράτης, χαρακτηριστικά, ανέφερε πως «Η εντριβή μπορεί να προκαλέσει χαλάρωση, σύσφιξη, ανάπτυξη ή μείωση της σάρκας, η έντονη εντριβή προκαλεί σύσφιξη, απαλή χαλάρωση, παρατεταμένη μείωση της σάρκας και η μέτρια εντριβή αυτής» Ο Γαληνός συνέχισε το έργο του Ιπποκράτη και μάλιστα στο έργο «Των Ιπποκράτους λόγων εξήγησις» δίνει την ετυμολογία του Ιπποκρατικού όρου εβλημάσθη (εμαλάχθη) που σε σημερινή μετάφραση σημαίνει μαλάκωσε.
Η μάλαξη σαν μέσο θεραπείας, πέφτει στην συνέχεια στην αφάνεια στον χριστιανικό πολιτισμό
Η άνθιση της αραβικής ιατρικής τον 10-11ο μ.κ.ε αιώνα, συντελεί στη διάδοση των θεραπευτικών λουτρών αλλά και του μασάζ στην Τουρκία και την Περσία, ενώ ο Μεσαίωνας κρατά τις ευρωπαϊκές χώρες μακριά από τις φυσικές μεθόδους αποκατάστασης των σωματικών προβλημάτων εξ αιτίας της απέχθειας προς τις σαρκικές απολαύσεις. Παρ όλα αυτά υπάρχουν και σε αυτή την σκοτεινή περίοδο της ιστορία μας γραπτά ντοκουμέντα που κάνουν αναφορά στις θεραπευτικές του ιδιότητες όπως πχ του Γάλλου γιατρού Αγιπρουάζ Παρέ. (6ός μ.κ.ε αιώνας).
Κατά το τέλος του 19ου αιώνα, γιατροί στην Ευρώπη και την Αμερική άρχισαν να ενδιαφέρονται ζωηρά για τις επιδράσεις των μαλάξεων στο ανθρώπινο σώμα. Στις αρχές του 1800 ένας Σουηδός γιατρός, ο Per Henrik Ling, ανάπτυξε το γνωστό στις μέρες μας σουηδικό μασάζ. Πρόοδος επίσης σημειώθηκε στην Αγγλία από το γιατρό Matthias Roth, ο οποίος μελέτησε το σύστημα του Ling. Δύο αδελφοί γιατροί, οι George και Charles Taylor, εισήγαγαν τις σουηδικές τεχνικές μαλάξεων στην Αμερική το 1856 και επινόησαν την πρώτη συσκευή το 1864.
Περαιτέρω εξελίξεις έχουν καταγραφεί μέσω της εργασίας του Ολλανδού γιατρού Johann Mezgner (1839-1909), ο οποίος συνέδεσε τα αποτελέσματα και τα οφέλη για την αποκατάσταση και τη θεραπεία πολλών ασθενειών και αναταραχών.
Γιατροί σε όλες τις χώρες που αναφέρονται, επηρεασμένοι από τις έρευνες των συναδέλφων τους, άρχισαν να ενθαρρύνουν τους νοσοκόμους για να εκπαιδευτούν στην τέχνη των μαλάξεων. Σε αυτήν την περίοδο, ψυχαναλυτές όπως ο Sigmund Freud (1856-1939), χρησιμοποιούσαν την μάλαξη για να ηρεμήσουν και να καθησυχάσουν τους ασθενείς τους. Ο αυστριακός γιατρός Wilhelm Reich – μαθητής του Freud – ανέπτυξε δήθεν την θεωρία ότι η μάλαξη μπορεί να βοηθήσει στην μείωση της ψυχολογικής έντασης. Μια θεωρία που οι αρχαίοι πολιτισμοί θεωρούσαν δεδομένη στην εποχή τους.
Την ίδια περίπου περίοδο, η ρεφλεξολογία και η αρωματοθερεπεία άρχισαν να ερευνώνται συστηματικά από τον ιατρικό κόσμο. Η αυξανόμενη γνώση του νευρικού συστήματος και του ρόλου του στην ανακούφιση του πόνου και την ίαση, επιβεβαίωσε τα αποτελέσματα της θεραπείας μέσω της πίεσης συγκεκριμένων ζωνών στο ανθρώπινο σώμα. Η χρήση των αιθερίων ελαίων και η ευρεία διάδοσή τους, επιβεβαίωσε επίσης τις ευεργετικές τους επιδράσεις στον άνθρωπο. Ως εκ τούτου, τα αιθέρια έλαια εισήχθησαν στο μασάζ για να αναπτυχθούν στην συνέχεια στην αρωματοθεραπεία όπως την χρησιμοποιούμε σήμερα.
Στους ομηρικούς χρόνους η μάλαξη με την χρήση λαδιού ήταν ευρύτατα διαδεδομένη και μάλιστα γινόταν μετά από την πραγματοποίηση μιας επίπονης προσπάθειας. Συγκεκριμένα, ο Όμηρος σε διάφορα έργα του αναφέρει πως η εκείνης της εποχής αφού πρώτα ξεπλένονταν στο νερό της θάλασσας με σκοπό να απομακρυνθεί ο ιδρώτας από τον σώμα τους, έπειτα μεταφέρονταν σε γυαλιστερές σκάφες, τις χαβούζες, όπου και έπαιρναν το λουτρό τους. Μετά το λουτρό, γινόταν επάλειψη με λάδι σε όλο τους το σώμα και μετά ακολουθούσε το δείπνο με γλυκό κρασί ως αφιέρωμα στη θεά Αθηνά.
Κατά τον Όμηρο η επάλειψη με λάδι ήταν τόσο σημαντική που και οι Θεοί του Ολύμπου δεν μπορούσαν να την αποφύγουν. Χαρακτηριστική ήταν η αναφορά χρήσης ελαίου, το λεγόμενο τεθυωμένον έλαιο από την θεά Ήρα. Τέλος, στα έπη του Ομήρου, γίνεται αναφορά στην Κίρκη, η οποία άλειψε το σώμα του Οδυσσέα με λάδι και αλοιφές καθώς επίσης αναφέρεται πως οι γυναίκες μάλασσαν τα σώματα των πολεμιστών πριν από τις μάχες.
Με τον πέρασμα των χρόνων, η πρόοδος της επιστήμης και της τεχνολογίας στον δυτικό κόσμο, με την εισαγωγή προηγμένων μηχανημάτων και φαρμάκων, άρχισε σιγά – σιγά να αντικαθιστά το μασάζ ως μέσο θεραπείας. Το μασάζ έπεσε πάλι στην αφάνεια και απόκτησε εκ νέου κακή φήμη, καθώς συνδέθηκε στενά με «υπηρεσίες» σεξουαλικής ικανοποίησης στους οίκους ανοχής της εποχής. Αλλωστε είναι γνωστή μέθοδος Αντιπροπαγάνδας, αν θέλεις να ευτελίσεις κάποιο προϊόν, υπηρεσία ή ιδέα, ρίξε την στην μάζα. Ο μαζάνθρωπος σαν κάθε μαϊμουδίτσα που σέβεται τον εαυτό της θα την ρίξει στο επίπεδο της και θα την αποδυναμώσει όσο δεν πάει άλλο. Είναι κυριολεκτική η προσομοίωση. Ρίξε στις μαϊμούδες ένα οποιοδήποτε προϊόν και παρακολούθησε την τύχη του.
Ξανά «ανακαλύφθηκε» την δεκαετία του ’60, με την «επανάσταση» των «παιδιών των λουλουδιών»
Είναι η εποχή της μαζικής αμφισβήτησης κάθε τι «κατεστημένου». Είναι επίσης η εποχή της ανάπτυξης του μαζικού τουρισμού. Καθώς οι δυτικοί άνθρωποι άρχισαν να ταξιδεύουν περισσότερο, ανακάλυψαν στην ανατολή τις διαφορετικές ιατρικές λύσεις. Ανακάλυψαν λοιπόν ότι οι άνθρωποι που δεν είχαν πρόσβαση στα πανάκριβα φάρμακα- φαρμάκια και τις εξ ίσου πανάκριβες ιατρικές θεραπείες της δύσης, μπορούσαν να είναι υγιείς, δυνατοί και ευτυχισμένοι απλά με την χρήση βοτάνων, ελαίων και μασάζ. Αν κάποιος δεν έχει κάνει μασάζ στην Ινδία ή στην Ιαπωνία είναι δύσκολο να καταλάβει τι εννοώ εδώ.
Στις μέρες μας, το μασάζ, η μάλαξη ως μέσο θεραπείας συνδέεται άμεσα με την τάση της ολιστικής προσέγγισης των αναγκών των ανθρώπων, για υγιή ισορροπία σώματος και πνεύματος. Τα τελευταία είκοσι χρόνια έρευνες έχουν αποδείξει ότι το μασάζ συμβάλλει καθοριστικά στην ελάττωση του πόνου, στην καταπολέμηση του άγχους και έχει ευεργετική επίδραση σε ζωτικά συστήματα του οργανισμού.
Βάλτε το μασάζ στην ζωή σας
*Αυξάνει την κυκλοφορία του αίματος, επιτρέποντας στο σώμα να αντλεί περισσότερο οξυγόνο και να στέλνει περισσότερα θρεπτικά συστατικά στους ιστούς και τα ζωτικά όργανα και να αποτοξινώνει.
*Τονώνει την ροή της λέμφου, που είναι το φυσικό αμυντικό σύστημα του οργανισμού, ενάντια στους εξωτερικούς εισβολείς.
* Βελτιώνει άμεσα τη λειτουργία του ανοσοποιητικού και ενδοκρινικού συστήματος.
* Αυξάνει την κυκλοφορία του αίματος και των λεμφικών συστημάτων και βελτιώνει την κατάσταση του μεγαλύτερου οργάνου του σώματος, που είναι το δέρμα.
* Χαλαρώνει και ξεκουράζει τραυματισμένους και καταπονημένους μύες.
* Μειώνει σπασμούς μυών και κράμπες.
* Αυξάνει την ευελιξία των αρθρώσεων σε ανθρώπους που υποφέρουν από αρθρίτιδες.
* Μειώνει τους πόνους που ακολουθούν την προετοιμασία των αθλητών.
* Ελευθερώνει ενδορφίνες – το φυσικό παυσίπονο του σώματος- και χρησιμοποιείται σε χρόνιες ασθένειες, σε τραυματισμούς και μετά από χειρουργικές επεμβάσεις ,για την ανακούφιση από τον πόνο.
* Βοηθά στην επούλωση πληγών μετά από χειρουργικές επεμβάσεις και μειώνει το οίδημα που δημιουργείται .
* Διευκολύνει την κίνηση και μειώνει την ταλαιπωρία των ασθενών που έχουν πόνους στο χαμηλότερο σημείο της μέσης ( οσφυαλγία ).
* Ανακουφίζει αυτούς που πάσχουν από ημικρανίες και μειώνει την ανάγκη για φαρμακευτική αγωγή.
* Μειώνει την κατάθλιψη και το άγχος.
* Βελτιώνει την ποιότητα του ύπνου.
* Αυξάνει την ενέργεια.
* Βελτιώνει την αυτοσυγκέντρωση.
* Βοηθά τους πάσχοντες από αρθρίτιδα, να νιώθουν λιγότερους πόνους και δυσκαμψία.
Η δύναμη του αγγίγματος και της επαφής ενισχύουν και βελτιώνουν την σωματική και ψυχολογική κατάσταση του ανθρώπου. Το μασάζ να είναι ένα αποτελεσματικό αντίδοτο ενάντια στην σωματική ένταση η οποία καθώς με τον καιρό συσσωρεύεται προκαλεί μπλοκαρίσματα που σχετίζονται με χρόνιες ενοχλήσεις και τελικά παθήσεις.
Μην μπερδεύετε όμως το αισθητικό μασάζ με το θεραπευτικό. Αν και το ένα δεν απορρίπτει κατ’ ανάγκη το άλλο, προσωπικά τα εφαρμόζω και τα δύο, εν τούτοις είναι διαφορετικό το μασάζ σε ένα κέντρο αισθητικής και εντελώς διαφορετικό σε ένα κέντρο χειροπρακτικής ή φυσιοθεραπείας π.χ. προτείνω να βρείτε έναν πολύ καλό χειροπρακτικό / φυσιοθεραπευτή και συνδυαστικά με αιθέρια έλαια να κάνετε μασάζ είτε για το νευρικό σύστημα, είτε για το λεμφικό, είναι κυριολεκτικά η κίνηση ΜΑΤ για το άγχος, το στρες ή την κατάθλιψη όπως και την ενδυνάμωση ολόκληρου του σώματος.
Δώστε σημασία στο νευρικό σύστημα για γερούς μυς
Τα νεύρα, είναι αυτά που διαβιβάζοντας ηλεκτρικούς παλμούς προκαλούν μυϊκές συστολές. Τα νεύρα είναι αυτά που πυροδοτούν τους μυς. Όταν τα νεύρα εξασθενήσουν, οι μυς δε μπορούν να λειτουργήσουν. Έτσι δεν είναι μόνο οι μυς που χρειάζονται ανάρρωση, αλλά και το νευρικό σύστημα.
Το νευρικό σύστημα μαζί με το σύστημα των ενδοκρινών αδένων συμβάλλουν στη διατήρηση σταθερού εσωτερικού περιβάλλοντος (ομοιόσταση), ελέγχοντας και συντονίζοντας τις λειτουργίες των υπόλοιπων συστημάτων του οργανισμού. Γι αυτό πρέπει να φροντίζετε για την καλή υγεία του νευρικού σας συστήματος με μασάζ από πολύ καλούς χειροπράκτες.
Ο εγκέφαλος χρησιμοποιεί υδατάνθρακες για ενέργεια και ωμέγα-3 λιπαρά οξέα για τον σχηματισμό της κυτταρικής δομής. Οι βιταμίνες Β επίσης παίζουν σημαντικό ρόλο στην εγκεφαλική λειτουργία. Σε συνδυασμό με το φολικό οξύ, οι βιταμίνες B6 και Β12 βοηθούν στην παραγωγή και απελευθέρωση χημικών στον εγκέφαλο, των γνωστών ως νευροδιαβιβαστών (το νευρικό σύστημα βασίζεται στους νευροδιαβιβαστές για να στείλει μηνύματα στον εγκέφαλο, όπως εκείνα που ρυθμίζουν τη διάθεση, την πείνα και τον ύπνο). Επιπλέον, η βιταμίνη B12 προστατεύει το στρώμα μυελίνης που καλύπτει τα νευρικά κύτταρα.
Τροφές πλούσιες σε αντιοξειδωτικά συστατικά, όπως οι βιταμίνες C, E και βήτα καροτίνη, καθώς και το ιχνοστοιχείο σελήνιο, βοηθούν στην προστασία των εγκεφαλικών κυττάρων από τη φθορά των ελεύθερων ριζών που προκαλούνται από την περιβαλλοντική μόλυνση. Η προστασία έναντι των ελεύθερων ριζών είναι σημαντική για την προστασία του εγκεφάλου και για την εξουδετέρωση των ελεύθερων ριζών. Οι νευροδιαβιβαστές στον εγκέφαλο αποτελούνται από αμινοξέα. Τα αμινοξέα είναι εκείνα που δημιουργούν τις πρωτεΐνες.
Τα δύο σημαντικά αμινοξέα, τρυπτοφάνη και τυροσίνη, είναι προπομποί των νευροδιαβιβαστών. Η σεροτονίνη (ο νευροδιαβιβαστής που χαλαρώνει τον εγκέφαλο, σημαντική για τον ύπνο, την όρεξη και την διάθεση) είναι φτιαγμένη από την τρυπτοφάνη. Η ντοπαμίνη, η επινεφρίνη και η νορεπινεφρίνη φτιάχνονται από το αμινοξύ τυροσίνη. Οι τρεις αυτές, γνωστές ως κατεχολαμίνες, είναι οι νευροδιαβιβαστές που διεγείρουν τον εγκέφαλο. Γενικά, η ντοπαμίνη διεγείρει και σχετίζεται με την κίνηση, την προσοχή και τη μάθηση».
Πλούσιες διατροφικές πηγές τρυπτοφάνης είναι τα αυγά, οι μπανάνες, η σοκολάτα, οι ηλιόσποροι, το σουσάμι. Το γιαούρτι περιέχει το αμινοξύ τυροσίνη, βασικό στην παραγωγή ντοπαμίνης, νοραδρεναλίνης και άλλων νευροδιαβιβαστών, το οποίο εύκολα μειώνεται από το στρες. Η τυροσίνη βρίσκεται στα όσπρια και στον τόνο. Ένας νευροδιαβιβαστής – κλειδί, που κρατά τα εγκεφαλικά κύτταρα σε διέγερση, είναι η ακετυλοχολίνη, σημαντική για τη μνήμη. Αυτό το χημικό κλειδί φτιάχνεται από χολίνη, που επίσης βρίσκεται στα αυγά.
Εκτός από την προσεγμένη διατροφή, πρέπει να κάνετε κάποιου είδους άσκηση κατά τη διάρκεια της ημέρας. Αυτό προωθεί την ανάπτυξη νέων εγκεφαλικών κυττάρων, οξυγονώνει τον εγκέφαλο, βελτιώνει την ευεξία, ανακουφίζει την κατάθλιψη και το άγχος. Η άσκηση βοηθά επίσης την πλούσια ροή του αίματος ειδικά στον μετωπιαίο φλοιό του εγκεφάλου και διεγείρει την έκκριση χημικών που μάχονται εναντίον των ελεύθερων ριζών. Βεβαιωθείτε ακόμα ότι πίνετε 1,5 λίτρο νερό την ημέρα, για να διατηρήσετε τον εγκέφαλο ενυδατωμένο.
Εν τάχει γιατί να κάνετε μασάζ
Αυξάνει την κυκλοφορία του αίματος στην περιοχή που γίνεται, μεταφέροντας οξυγόνο στους ιστούς και βοηθώντας τον καθαρισμό του δέρματος από τα υπολείμματα του κυτταρικού μεταβολισμού. Παράλληλα μειώνει τον όγκο των λιποκυττάρων στους υποδόριους ιστούς και αδειάζει τα περίσσεια υγρά. Τέλος, τροφοδοτεί και τονώνει τις ίνες των μυών, αυξάνει την ελαστικότητα του δέρματος και συμβάλλει να εξισορροπηθούν τα ορμονικά επίπεδα.
Το νευρικό σύστημα εκλύει τις λεγόμενες «ενδορφίνες» ουσίες που με το μασάζ μεταφέρονται μέσω του αίματος σε ολόκληρο το σώμα, δημιουργώντας αίσθημα χαλάρωσης και ευεξίας. Η άμεση επαφή του μασάζ ικανοποιεί μία πρωταρχική ανάγκη του ανθρώπου για άγγιγμα, συμβάλλοντας στο ξεμπλοκάρισμα και την απομαγνητισμό του σώματος από τη φόρτιση και το στρες της καθημερινής ζωής.
Το μασάζ επιδρά στο Κεντρικό Νευρικό Σύστημα προκαλώντας διέγερση των δερματικών, μυϊκών και περιαρθρικών αισθητικών υποδοχέων, που με την σειρά τους μέσω νευρικών ώσεων, ενεργοποιούν τα ανώτερα κέντρα του εγκεφάλου. Εκείνα με την σειρά τους πυροδοτούν αλλαγές στο σώμα, όπως για παράδειγμα στη λεμφική-αιματική κυκλοφορία, ενώ επιδρά και στο συναισθηματικό πεδίο.
Το Νευρικό Σύστημα από το πλήθος των ερεθισμάτων που δέχεται επιλέγει ορισμένες μόνο πληροφορίες, όχι όλες. Τα χρώματα, η γεύση, οι οσμές, οι ήχοι ερμηνεύονται μέσα στο Νευρικό Σύστημα, ώστε να γίνονται αντιληπτές και εκδηλώνονται ανάλογα με την ένταση και την διάρκεια τους. Το περιβάλλον επηρεάζει την ένταση της αντίληψης του ερεθίσματος, αυξάνοντας ή ελαττώνοντας την.
Υπάρχει και το καλό στρες
Η λέξη στρες προέρχεται από τη λατινική λέξη stringere, που σημαίνει σφίγγω. Στρες, λοιπόν, σημαίνει σφίξιμο, ένταση. Φανταστείτε την ένταση του ήχου στο στερεοφωνικό, την οποία μπορείτε να ρυθμίσετε από το ελάχιστο, όπου δεν ακούτε, έως το μέγιστο, όπου νιώθετε ότι θα σπάσει το τύμπανό σας, περνώντας από όλες τις ενδιάμεσες βαθμίδες. Κάπως έτσι είναι και το «συνεχές» του στρες, Σε μικρές δόσεις είναι ακίνδυνο, σε μεγάλες δόσεις είναι καταστροφικό και σε μεσαίες δόσεις σάς κινητοποιεί, προκειμένου π.χ. να τρέξετε για να προλάβετε το λεωφορείο, να διαβάσετε για τις εξετάσεις.
Σε σχετικές μελέτες έχει βρεθεί ότι, μέχρι ενός ορίου, όσο αυξάνονται τα επίπεδα του στρες τόσο αυξάνεται και η αποδοτικότητα. Γι’ αυτό και πολλοί άνθρωποι δηλώνουν ότι «χωρίς στρες δεν αποδίδουν». Το στρες θεωρείται ωφέλιμο σε «μεσαίες δόσεις», δηλαδή όταν η έντασή του δεν ξεπερνά τα προσωπικά όρια ανοχής του καθενός. Χωρίς μια επαρκή δόση στρες, δεν θα μπορούσατε να πάτε στη δουλειά, να μαγειρέψετε, να οδηγήσετε. Από την άλλη μεριά, όμως, όταν υπερβεί τα όρια της ανοχής σας, το «βέλτιστο σημείο απόδοσης», όπως ονομάζεται, η σχέση του με την απόδοση γίνεται αντιστρόφως ανάλογη. Με άλλα λόγια, το στρες σε μεγάλες δόσεις «μπλοκάρει» τις επιδόσεις σας και απειλεί την υγεία και την ευζωία.
Τα «καμπανάκια» τoυ επικίνδυνου στρες
Αισθάνεστε ότι είστε διαρκώς «στην πρίζα» και δυσκολεύεστε να αφεθείτε; Ακόμη και όταν κάθεστε, νιώθετε ότι είστε σε ένταση; Έχετε χάσει την αίσθηση του χιούμορ και σας είναι αδύνατον να αποδώσετε σε δραστηριότητες που προηγουμένως δεν σας δημιουργούσαν πρόβλημα; Κάνετε συχνά αρνητικές σκέψεις; Μήπως δυσκολεύεστε να κοιμηθείτε και ο ύπνος σας είναι ταραγμένος; Οι ειδικοί εξηγούν ότι όσοι βρίσκονται σε μια κατάσταση συνεχούς πίεσης τείνουν να αντιδρούν υπερβολικά, να μεγαλοποιούν τα πάντα, κυρίως τα αρνητικά, να είναι σε διαρκή υπερένταση χωρίς λόγο, αλλά και χωρίς αποτέλεσμα.
Επιπλέον, μπορεί να αρρωσταίνουν συχνά, καθώς και να παραπονούνται για σωματικά συμπτώματα όπως: Πονοκεφάλους, καθώς και πόνους σε διάφορα σημεία του σώματος. Πεπτικές ενοχλήσεις (φούσκωμα, δυσκοιλιότητα κλπ.). Δυσκολία στον ύπνο. Ταχυπαλμίες. Διαρκές αίσθημα κόπωσης ή εξάντλησης. Δυσκολία στην αναπνοή. Τα συμπτώματα αυτά, έχουν ήδη οδηγήσει τους πάσχοντες σε γιατρούς διάφορων ειδικοτήτων, χωρίς όμως να έχει διαπιστωθεί οργανικό πρόβλημα.
Βάλτε την αφαίρεση στη ζωή σας
Φροντίστε να υπάρχει μία ώρα στο καθημερινό πρόγραμμα που δεν θα έχετε κάτι να κάνετε (η παρακολούθηση τηλεόρασης, ιντερνέτ, τρολλάρισμα κλπ δεν ανήκει εδώ). Μπορείτε, για παράδειγμα, να καθίσετε στον καναπέ ακούγοντας μουσική, διαβάζοντας ένα βιβλίο ή απλά ονειροπολώντας. Ο ανθρώπινος εγκέφαλος έχει αποδεδειγμένα την ανάγκη να ονειροπολεί και να αφαιρείται κάθε 1,5 ώρα! Πρόκειται για μια αυτόματη λειτουργία που βοηθά στην «ανασυγκρότηση» του εγκεφάλου και η οποία σπανίως επιτελείται.
Δεν είναι τυχαίο, άλλωστε, ότι σήμερα υπάρχει το λεγόμενο «σύνδρομο του burn-out» (επαγγελματικής εξουθένωσης), το οποίο προσβάλλει κυρίως εκείνους που εργάζονται πολλές ώρες και συναλλάσσονται με πολλούς ανθρώπους (π.χ. διευθυντές, καθηγητές, γιατρούς κλπ.) Αφού εφαρμόσετε αυτή την άσκηση παύσης, μετά μπορείτε να βρείτε έναν καλό χειροπρακτικό και να συζητήσετε μαζί του το είδος του μασάζ που χρειάζεστε. Μην περιμένετε λίστα με ονόματα, οι καλοί χειροπράκτες ή οι καλοί φυσικοθεραπευτές είναι δυσεύρετοι και θα τους ανακαλύψετε, όπως ανακαλύπτετε ένα καλό βιβλίο, έναν καλό φίλο, ένα καλό εστιατόριο σε μία άγνωστη πόλη.
Δεν υπάρχουν σχόλια :
Δημοσίευση σχολίου