ΠΛ Απολ 30c–31c
Οι Αθηναίοι δεν πρέπει να στερηθούν την "αλογόμυγά" τους
Ο Σωκράτης απολογείται στην Ηλιαία το 399 π.Χ. Οι Μέλητος, Άνυτος και Λύκωνας τον κατηγόρησαν ότι δεν σεβόταν τους θεούς της πόλης και ότι με τη διδασκαλία του διέφθειρε τους νέους. Αρχικά αναφέρθηκε στις παλαιότερες παρανοήσεις της φιλοσοφίας και της δράσης του και κατόπιν ανασκεύασε τις τρέχουσες κατηγορίες. Όταν δήλωσε ότι, ανεξάρτητα από την απόφαση, αυτός θα ενεργούσε με τον ίδιο τρόπο και στο μέλλον, προκάλεσε την αντίδραση των δικαστών.
Μὴ θορυβεῖτε, ὦ ἄνδρες Ἀθηναῖοι, ἀλλ’ ἐμμείνατέ μοι
οἷς ἐδεήθην ὑμῶν, μὴ θορυβεῖν ἐφ’ οἷς ἂν λέγω ἀλλ’ ἀκούειν·
καὶ γάρ, ὡς ἐγὼ οἶμαι, ὀνήσεσθε ἀκούοντες. μέλλω γὰρ οὖν
ἄττα ὑμῖν ἐρεῖν καὶ ἄλλα ἐφ’ οἷς ἴσως βοήσεσθε· ἀλλὰ
μηδαμῶς ποιεῖτε τοῦτο. εὖ γὰρ ἴστε, ἐάν με ἀποκτείνητε
τοιοῦτον ὄντα οἷον ἐγὼ λέγω, οὐκ ἐμὲ μείζω βλάψετε ἢ
ὑμᾶς αὐτούς· ἐμὲ μὲν γὰρ οὐδὲν ἂν βλάψειεν οὔτε Μέλητος
οὔτε Ἄνυτος ―οὐδὲ γὰρ ἂν δύναιτο― οὐ γὰρ οἴομαι θεμιτὸν
[30d] εἶναι ἀμείνονι ἀνδρὶ ὑπὸ χείρονος βλάπτεσθαι. ἀποκτείνειε
μεντἂν ἴσως ἢ ἐξελάσειεν ἢ ἀτιμώσειεν· ἀλλὰ ταῦτα οὗτος
μὲν ἴσως οἴεται καὶ ἄλλος τίς που μεγάλα κακά, ἐγὼ δ’ οὐκ
οἴομαι, ἀλλὰ πολὺ μᾶλλον ποιεῖν ἃ οὑτοσὶ νῦν ποιεῖ, ἄνδρα
ἀδίκως ἐπιχειρεῖν ἀποκτεινύναι. νῦν οὖν, ὦ ἄνδρες Ἀθη-
ναῖοι, πολλοῦ δέω ἐγὼ ὑπὲρ ἐμαυτοῦ ἀπολογεῖσθαι, ὥς τις
ἂν οἴοιτο, ἀλλὰ ὑπὲρ ὑμῶν, μή τι ἐξαμάρτητε περὶ τὴν τοῦ
[30e] θεοῦ δόσιν ὑμῖν ἐμοῦ καταψηφισάμενοι. ἐὰν γάρ με ἀπο-
κτείνητε, οὐ ῥᾳδίως ἄλλον τοιοῦτον εὑρήσετε, ἀτεχνῶς ―εἰ
καὶ γελοιότερον εἰπεῖν― προσκείμενον τῇ πόλει ὑπὸ τοῦ θεοῦ
ὥσπερ ἵππῳ μεγάλῳ μὲν καὶ γενναίῳ, ὑπὸ μεγέθους δὲ νωθε-
στέρῳ καὶ δεομένῳ ἐγείρεσθαι ὑπὸ μύωπός τινος, οἷον δή
μοι δοκεῖ ὁ θεὸς ἐμὲ τῇ πόλει προστεθηκέναι τοιοῦτόν τινα,
ὃς ὑμᾶς ἐγείρων καὶ πείθων καὶ ὀνειδίζων ἕνα ἕκαστον
[31a] οὐδὲν παύομαι τὴν ἡμέραν ὅλην πανταχοῦ προσκαθίζων.
τοιοῦτος οὖν ἄλλος οὐ ῥᾳδίως ὑμῖν γενήσεται, ὦ ἄνδρες,
ἀλλ’ ἐὰν ἐμοὶ πείθησθε, φείσεσθέ μου· ὑμεῖς δ’ ἴσως τάχ’
ἂν ἀχθόμενοι, ὥσπερ οἱ νυστάζοντες ἐγειρόμενοι, κρούσαντες
ἄν με, πειθόμενοι Ἀνύτῳ, ῥᾳδίως ἂν ἀποκτείναιτε, εἶτα τὸν
λοιπὸν βίον καθεύδοντες διατελοῖτε ἄν, εἰ μή τινα ἄλλον ὁ
θεὸς ὑμῖν ἐπιπέμψειεν κηδόμενος ὑμῶν. ὅτι δ’ ἐγὼ τυγχάνω
ὢν τοιοῦτος οἷος ὑπὸ τοῦ θεοῦ τῇ πόλει δεδόσθαι, ἐνθένδε
[31b] ἂν κατανοήσαιτε· οὐ γὰρ ἀνθρωπίνῳ ἔοικε τὸ ἐμὲ τῶν
μὲν ἐμαυτοῦ πάντων ἠμεληκέναι καὶ ἀνέχεσθαι τῶν οἰκείων
ἀμελουμένων τοσαῦτα ἤδη ἔτη, τὸ δὲ ὑμέτερον πράττειν ἀεί,
ἰδίᾳ ἑκάστῳ προσιόντα ὥσπερ πατέρα ἢ ἀδελφὸν πρεσβύ-
τερον πείθοντα ἐπιμελεῖσθαι ἀρετῆς. καὶ εἰ μέν τι ἀπὸ
τούτων ἀπέλαυον καὶ μισθὸν λαμβάνων ταῦτα παρεκε-
λευόμην, εἶχον ἄν τινα λόγον· νῦν δὲ ὁρᾶτε δὴ καὶ αὐτοὶ
ὅτι οἱ κατήγοροι τἆλλα πάντα ἀναισχύντως οὕτω κατη-
γοροῦντες τοῦτό γε οὐχ οἷοί τε ἐγένοντο ἀπαναισχυντῆσαι
[31c] παρασχόμενοι μάρτυρα, ὡς ἐγώ ποτέ τινα ἢ ἐπραξάμην
μισθὸν ἢ ᾔτησα. ἱκανὸν γάρ, οἶμαι, ἐγὼ παρέχομαι τὸν
μάρτυρα ὡς ἀληθῆ λέγω, τὴν πενίαν.
***
Μη θορυβείτε, άνδρες Αθηναίοι, αλλά μείνετε σταθεροί στις παρακλήσεις μου. Μη θορυβείτε για όσα λέγω, αλλά ακούτε, γιατί πιστεύω ότι, αν ακούτε, θα ωφεληθείτε. Πρόκειται δηλαδή να σας πω και μερικά άλλα, για τα όποια ίσως αρχίσετε να φωνάζετε. Αποφύγετέ το πέρα για πέρα. Να ξέρετε δε καλά ότι, αν με θανατώσετε και είμαι πραγματικά αυτός που περιγράφω, δεν θα βλάψετε εμένα περισσότερο από τον εαυτό σας. Έμενα δεν θα με βλάψουν σε τίποτε ούτε ο Μέλητος ούτε ο Άνυτος· άλλωστε δεν θα μπορούσαν∙ γιατί δεν πιστεύω ότι είναι ορθό και δίκαιο ο χειρότερος να βλάπτει τον καλύτερο. Ίσως, βεβαίως, θα μπορούσε να με θανατώσει ή να με εξορίσει ή να μου στερήσει τα πολιτικά δικαιώματα. Και αυτά τα πράγματα ίσως αυτός και κάποιος άλλος ακόμη τα κρίνει μεγάλα κακά, αλλά εγώ δεν τα κρίνω. Κρίνω πολύ χειρότερο κακό να κάνει κανείς όσα κάνει τώρα αυτός εδώ, να επιχειρεί δηλαδή να θανατώσει άδικα έναν άνθρωπο.
Τώρα λοιπόν, άνδρες Αθηναίοι, απέχω πολύ από το να απολογούμαι για τον εαυτό μου, όπως θα ήταν δυνατό να νομίζει κανείς· [με την απολογία μου] υπερασπίζομαι εσάς [από φόβο] μήπως διαπράξετε κάποιο σφάλμα, όσον αφορά τη δωρεά του θεού σ' εσάς, καταδικάζοντάς με. Γιατί αν με θανατώσετε, δεν θα βρείτε εύκολα άλλον όμοιό μου, κολλημένο στ' αλήθεια, αν και αυτό είναι λίγο γελοίο για να το πω, πάνω στην πόλη από τον θεό, όπως ακριβώς πάνω σε άλογο εύσωμο και ράτσας, το οποίο λόγω του μεγέθους είναι νωθρό και έτσι έχει ανάγκη μια αλογόμυγα για να το ξυπνά. Κάπως έτσι νομίζω ότι με έχει βάλει πάνω στην πόλη ο θεός, για να προσπαθώ να σας ξυπνώ και να σας νουθετώ και να σας επιπλήττω τον καθένα, χωρίς να σταματώ όλη τη μέρα να κολλώ πάνω σας παντού. Τέτοιος άλλος λοιπόν, άνδρες, δεν θα εμφανιστεί εύκολα σ' εσάς και αν πείθεστε σε μένα, θα είστε διστακτικοί. Εσείς όμως, δυσαρεστημένοι ίσως γρήγορα από τις οχλήσεις μου, όπως αυτοί που νυστάζουν όταν διακόπτεται ο ύπνος τους, θα μπορούσατε να με θανατώσετε με ένα σας χτύπημα, αν σας πείσει ο Άνυτος. Στη συνέχεια θα περάσετε την υπόλοιπη ζωή σας σε βαθύ ύπνο, αν ο θεός δεν σας στείλει κάποιον άλλο φροντίζοντας για σας. Ότι πράγματι εγώ τυχαίνει να είμαι τέτοιος, ώστε να έχω δωρηθεί από τον θεό στην πόλη, μπορείτε να το κατανοήσετε από τούτο. Δεν μοιάζει ασφαλώς ανθρώπινο έργο το να έχω εγώ αμελήσει όλες τις υποθέσεις μου και να ανέχομαι να παραμελούνται για πάρα πολλά ήδη χρόνια τα οικογενειακά μου θέματα, να επιδιώκω δε χωρίς διακοπή το συμφέρον σας, γιατί πλησιάζω τον καθένα σαν πατέρας ή μεγαλύτερος αδελφός, προσπαθώντας να τον πείσω να φροντίζει την αρετή. Και αν, βεβαίως, είχα κάποια απολαβή από αυτούς και τους έδινα αυτές τις συμβουλές με αντιμισθία, θα είχα κάποιον λόγο (γι' αυτή τη διαγωγή μου). Τώρα όμως βλέπετε και οι ίδιοι ότι οι κατήγοροί μου, ενώ για όλα τα άλλα με κατηγορούν τόσο αναίσχυντα, τούτο, βεβαίως, δεν τόλμησαν να πουν ως αποκορύφωμα της αναισχυντίας τους και να παρουσιάσουν μάρτυρα, ότι δηλαδή εγώ κάποτε από κάποιον έλαβα ή ζήτησα χρήματα. Σας παρουσιάζω, νομίζω, έναν ικανό μάρτυρα ότι λέγω την αλήθεια: τη φτώχεια [μου].
Μη θορυβείτε, άνδρες Αθηναίοι, αλλά μείνετε σταθεροί στις παρακλήσεις μου. Μη θορυβείτε για όσα λέγω, αλλά ακούτε, γιατί πιστεύω ότι, αν ακούτε, θα ωφεληθείτε. Πρόκειται δηλαδή να σας πω και μερικά άλλα, για τα όποια ίσως αρχίσετε να φωνάζετε. Αποφύγετέ το πέρα για πέρα. Να ξέρετε δε καλά ότι, αν με θανατώσετε και είμαι πραγματικά αυτός που περιγράφω, δεν θα βλάψετε εμένα περισσότερο από τον εαυτό σας. Έμενα δεν θα με βλάψουν σε τίποτε ούτε ο Μέλητος ούτε ο Άνυτος· άλλωστε δεν θα μπορούσαν∙ γιατί δεν πιστεύω ότι είναι ορθό και δίκαιο ο χειρότερος να βλάπτει τον καλύτερο. Ίσως, βεβαίως, θα μπορούσε να με θανατώσει ή να με εξορίσει ή να μου στερήσει τα πολιτικά δικαιώματα. Και αυτά τα πράγματα ίσως αυτός και κάποιος άλλος ακόμη τα κρίνει μεγάλα κακά, αλλά εγώ δεν τα κρίνω. Κρίνω πολύ χειρότερο κακό να κάνει κανείς όσα κάνει τώρα αυτός εδώ, να επιχειρεί δηλαδή να θανατώσει άδικα έναν άνθρωπο.
Τώρα λοιπόν, άνδρες Αθηναίοι, απέχω πολύ από το να απολογούμαι για τον εαυτό μου, όπως θα ήταν δυνατό να νομίζει κανείς· [με την απολογία μου] υπερασπίζομαι εσάς [από φόβο] μήπως διαπράξετε κάποιο σφάλμα, όσον αφορά τη δωρεά του θεού σ' εσάς, καταδικάζοντάς με. Γιατί αν με θανατώσετε, δεν θα βρείτε εύκολα άλλον όμοιό μου, κολλημένο στ' αλήθεια, αν και αυτό είναι λίγο γελοίο για να το πω, πάνω στην πόλη από τον θεό, όπως ακριβώς πάνω σε άλογο εύσωμο και ράτσας, το οποίο λόγω του μεγέθους είναι νωθρό και έτσι έχει ανάγκη μια αλογόμυγα για να το ξυπνά. Κάπως έτσι νομίζω ότι με έχει βάλει πάνω στην πόλη ο θεός, για να προσπαθώ να σας ξυπνώ και να σας νουθετώ και να σας επιπλήττω τον καθένα, χωρίς να σταματώ όλη τη μέρα να κολλώ πάνω σας παντού. Τέτοιος άλλος λοιπόν, άνδρες, δεν θα εμφανιστεί εύκολα σ' εσάς και αν πείθεστε σε μένα, θα είστε διστακτικοί. Εσείς όμως, δυσαρεστημένοι ίσως γρήγορα από τις οχλήσεις μου, όπως αυτοί που νυστάζουν όταν διακόπτεται ο ύπνος τους, θα μπορούσατε να με θανατώσετε με ένα σας χτύπημα, αν σας πείσει ο Άνυτος. Στη συνέχεια θα περάσετε την υπόλοιπη ζωή σας σε βαθύ ύπνο, αν ο θεός δεν σας στείλει κάποιον άλλο φροντίζοντας για σας. Ότι πράγματι εγώ τυχαίνει να είμαι τέτοιος, ώστε να έχω δωρηθεί από τον θεό στην πόλη, μπορείτε να το κατανοήσετε από τούτο. Δεν μοιάζει ασφαλώς ανθρώπινο έργο το να έχω εγώ αμελήσει όλες τις υποθέσεις μου και να ανέχομαι να παραμελούνται για πάρα πολλά ήδη χρόνια τα οικογενειακά μου θέματα, να επιδιώκω δε χωρίς διακοπή το συμφέρον σας, γιατί πλησιάζω τον καθένα σαν πατέρας ή μεγαλύτερος αδελφός, προσπαθώντας να τον πείσω να φροντίζει την αρετή. Και αν, βεβαίως, είχα κάποια απολαβή από αυτούς και τους έδινα αυτές τις συμβουλές με αντιμισθία, θα είχα κάποιον λόγο (γι' αυτή τη διαγωγή μου). Τώρα όμως βλέπετε και οι ίδιοι ότι οι κατήγοροί μου, ενώ για όλα τα άλλα με κατηγορούν τόσο αναίσχυντα, τούτο, βεβαίως, δεν τόλμησαν να πουν ως αποκορύφωμα της αναισχυντίας τους και να παρουσιάσουν μάρτυρα, ότι δηλαδή εγώ κάποτε από κάποιον έλαβα ή ζήτησα χρήματα. Σας παρουσιάζω, νομίζω, έναν ικανό μάρτυρα ότι λέγω την αλήθεια: τη φτώχεια [μου].
Δεν υπάρχουν σχόλια :
Δημοσίευση σχολίου