Ανθολόγιο Αττικής Πεζογραφίας

ΞΕΝΟΦΩΝ, ΚΥΡΟΥ ΑΝΑΒΑΣΙΣ

ΞΕΝ ΚΑναβ 5.7.5–5.7.12

Ο Ξενοφώντας διασκεδάζει τις ανησυχίες για πορεία προς τον Φάση

Μετά από διαπραγματεύσεις και απειλές εκατέρωθεν (βλ. και ΞΕΝ ΚΑναβ 5.5.7–5.5.12), οι Σινωπείς πρότειναν να μεταφέρουν με πλοία τους Μυρίους στην Ηράκλεια του Πόντου. Κατά την παραμονή στα Κοτύωρα, όμως, ο Ξενοφώντας συγκαλεί συνέλευση, για να ανασκευάσει τις εναντίον του συκοφαντίες ότι σκόπευε να οδηγήσει το στράτευμα στον Φάση ποταμό, που βρισκόταν στην αντίθετη κατεύθυνση από τον δρόμο προς την Ελλάδα.

[5.7.5] Ἀκούω τινὰ διαβάλλειν, ὦ ἄνδρες, ἐμὲ ὡς ἐγὼ ἄρα
ἐξαπατήσας ὑμᾶς μέλλω ἄγειν εἰς Φᾶσιν. ἀκούσατε οὖν
μου πρὸς θεῶν, καὶ ἐὰν μὲν ἐγὼ φαίνωμαι ἀδικεῖν, οὐ χρή με
ἐνθένδε ἀπελθεῖν πρὶν ἂν δῶ δίκην· ἂν δ’ ὑμῖν φαίνωνται
ἀδικεῖν οἱ ἐμὲ διαβάλλοντες, οὕτως αὐτοῖς χρῆσθε ὥσπερ
ἄξιον. [5.7.6] ὑμεῖς δέ, ἔφη, ἴστε δήπου ὅθεν ἥλιος ἀνίσχει καὶ
ὅπου δύεται, καὶ ὅτι ἐὰν μέν τις εἰς τὴν Ἑλλάδα μέλλῃ
ἰέναι, πρὸς ἑσπέραν δεῖ πορεύεσθαι· ἢν δέ τις βούληται εἰς
τοὺς βαρβάρους, τοὔμπαλιν πρὸς ἕω. ἔστιν οὖν ὅστις τοῦτο
ἂν δύναιτο ὑμᾶς ἐξαπατῆσαι ὡς ἥλιος ἔνθεν μὲν ἀνίσχει,
δύεται δὲ ἐνταῦθα, ἔνθα δὲ δύεται, ἀνίσχει δ’ ἐντεῦθεν; [5.7.7] ἀλλὰ
μὴν καὶ τοῦτό γε ἐπίστασθε ὅτι βορέας μὲν ἔξω τοῦ Πόντου
εἰς τὴν Ἑλλάδα φέρει, νότος δὲ εἴσω εἰς Φᾶσιν, καὶ λέγεται,
ὅταν βορρᾶς πνέῃ, ὡς καλοὶ πλοῖ εἰσιν εἰς τὴν Ἑλλάδα.
τοῦτ’ οὖν ἔστιν ὅπως τις ἂν ὑμᾶς ἐξαπατήσαι ὥστε ἐμβαίνειν
ὁπόταν νότος πνέῃ; [5.7.8] ἀλλὰ γὰρ ὁπόταν γαλήνη ᾖ ἐμβιβῶ.
οὐκοῦν ἐγὼ μὲν ἐν ἑνὶ πλοίῳ πλεύσομαι, ὑμεῖς δὲ τοὐλά-
χιστον ἐν ἑκατόν. πῶς ἂν οὖν ἐγὼ ἢ βιασαίμην ὑμᾶς ξὺν
ἐμοὶ πλεῖν μὴ βουλομένους ἢ ἐξαπατήσας ἄγοιμι; [5.7.9] ποιῶ δ’
ὑμᾶς ἐξαπατηθέντας καὶ γοητευθέντας ὑπ’ ἐμοῦ ἥκειν εἰς
Φᾶσιν· καὶ δὴ ἀποβαίνομεν εἰς τὴν χώραν· γνώσεσθε δήπου
ὅτι οὐκ ἐν τῇ Ἑλλάδι ἐστέ· καὶ ἐγὼ μὲν ἔσομαι ὁ ἐξηπατηκὼς
εἷς, ὑμεῖς δὲ οἱ ἐξηπατημένοι ἐγγὺς μυρίων ἔχοντες ὅπλα.
πῶς ἂν οὖν ἀνὴρ μᾶλλον δοίη δίκην ἢ οὕτω περὶ αὑτοῦ τε
καὶ ὑμῶν βουλευόμενος; [5.7.10] ἀλλ’ οὗτοί εἰσιν οἱ λόγοι ἀνδρῶν καὶ
ἠλιθίων κἀμοὶ φθονούντων, ὅτι ἐγὼ ὑφ’ ὑμῶν τιμῶμαι. καίτοι
οὐ δικαίως γ’ ἄν μοι φθονοῖεν· τίνα γὰρ αὐτῶν ἐγὼ κωλύω ἢ
λέγειν εἴ τίς τι ἀγαθὸν δύναται ἐν ὑμῖν, ἢ μάχεσθαι εἴ τις
ἐθέλει ὑπὲρ ὑμῶν τε καὶ ἑαυτοῦ, ἢ ἐγρηγορέναι περὶ τῆς
ὑμετέρας ἀσφαλείας ἐπιμελούμενον; τί γάρ, ἄρχοντας αἱρου-
μένων ὑμῶν ἐγώ τινι ἐμποδών εἰμι; παρίημι, ἀρχέτω· μόνον
ἀγαθόν τι ποιῶν ὑμᾶς φαινέσθω. [5.7.11] ἀλλὰ γὰρ ἐμοὶ μὲν ἀρκεῖ
περὶ τούτων τὰ εἰρημένα· εἰ δέ τις ὑμῶν ἢ αὐτὸς ἐξαπατη-
θῆναι ἂν οἴεται ταῦτα ἢ ἄλλον ἐξαπατῆσαι ταῦτα, λέγων
διδασκέτω. [5.7.12] ὅταν δὲ τούτων ἅλις ἔχητε, μὴ ἀπέλθητε πρὶν
ἂν ἀκούσητε οἷον ὁρῶ ἐν τῇ στρατιᾷ ἀρχόμενον πρᾶγμα· ὃ
εἰ ἔπεισι καὶ ἔσται οἷον ὑποδείκνυσιν, ὥρα ἡμῖν βουλεύεσθαι
ὑπὲρ ἡμῶν αὐτῶν μὴ κάκιστοί τε καὶ αἴσχιστοι ἄνδρες
ἀποφαινώμεθα καὶ πρὸς θεῶν καὶ πρὸς ἀνθρώπων καὶ φίλων
καὶ πολεμίων.

***
«Μανθάνω, ω άνδρες, ότι κάποιος από σας με διαβάλλει ότι εγώ δήθεν σκέπτομαι δι' απάτης να σας οδηγήσω εις τον Φάσιν. Ακούσατέ με, εν ονόματι των θεών, και εάν μεν αποδειχθή ότι σας αδικώ, τότε δεν πρέπει να απέλθω από εδώ, πριν δώσω λόγον των πράξεών μου∙ αν όμως αποδειχθούν ότι με αδικούν εκείνοι οι οποίοι με συκοφαντούν, τότε πρέπει να τους μεταχειρισθήτε όπως τους πρέπει. Σεις, είπε, γνωρίζετε βέβαια από πού ο ήλιος ανατέλλει και πού δύει και ότι, αν μεν τις πρόκειται να μεταβή εις την Ελλάδα, πρέπει να βαδίση προς δυσμάς, εάν δε θέλη να μεταβή προς τους βαρβάρους, πρέπει να βαδίση αντιθέτως, προς ανατολάς. Υπάρχει λοιπόν άνθρωπος ο οποίος ήθελε δυνηθή να σας εξαπατήση εις τούτο λέγων ότι ο ήλιος δύει εκεί όπου ανατέλλει και ανατέλλει εκεί όπου δύει. Αλλ' όμως και τούτο βέβαια γνωρίζετε, ότι ο μεν βορράς πνέων φέρει τον πλέοντα έξω του Πόντου προς την Ελλάδα, ο νότος δε μέσα εις τον Πόντον, προς τον Φάσιν. Λέγεται επίσης από τους ναυτικούς, ότι, όταν πνέη βορράς, είναι οι προς την Ελλάδα πλόες ευνοϊκοί. Είναι λοιπόν δυνατόν να σας απατήση τις, ώστε να εισέλθετε εις τα πλοία, όταν πνέη νότιος άνεμος; Αλλά θα είπη τις ότι τούτο δεν θα συμβή, αλλ' εγώ θα επιβιβάσω τον στρατόν εις τα πλοία, όταν είναι γαλήνη. Λοιπόν εγώ μεν θα πλεύσω με ενα μόνον πλοίον, σεις δε όλοι, τουλάχιστον με εκατόν. Πώς λοιπόν ήθελον σας εξαναγκάσει να πλεύσετε μαζί μου χωρίς να θέλετε ή ήθελον σας οδηγήσει αφού σας εξαπατήσω; Έστω, παραδέχομαι, ότι σας εξηπάτησα και δια δόλου σας παρέσυρα να έλθετε εις τον Φάσιν και μάλιστα αποβιβαζόμεθα εις την χώραν∙ βεβαίως αμέσως θα αντιληφθήτε, ότι δεν ευρίσκεσθε εις την Ελλάδα∙ και εγώ μεν, ο οποίος σας έχω εξαπατήσει, θα είμαι ένας, σεις δε, οι οποίοι θα έχετε εξαπατηθή, περίπου δέκα χιλιάδες, έχοντες όπλα. Πώς λοιπόν είς ανήρ ήθελε τιμωρηθή περισσότερον παρά σκεπτόμενος ούτω δια τον εαυτόν του και δια σας; Αλλ' οι λόγοι ούτοι είναι λόγοι ανθρώπων ηλιθίων και φθονούντων εμέ δια τας τιμάς με τας οποίας με περιβάλλετε. Και όμως ουχί δικαίως με φθονούν∙ διότι ποίον εξ αυτών εγώ εμποδίζω να λέγη, εάν δύναται να είπη κάτι ωφέλιμον εις τας συνελεύσεις σας, ή να πολεμή, εάν τις θέλη και δια σας και δια τον εαυτόν του, ή να επαγρυπνή πάντοτε φροντίζων δια την ασφάλειάν σας; Διότι τι εμπόδιον είμαι εγώ εις κάποιον από σας, όταν εκλέγετε τους άρχοντάς σας; Παραχωρώ την θέσιν μου εις αυτόν, ας άρχη άλλος, φθάνει μόνον να φαίνεται ότι πράττει κάτι καλόν δια σας. Αλλά σταματώ, διότι αρκετά έχω είπει περί τούτων. Εάν δε υπάρχη κάποιος από σας, ο οποίος νομίζει ότι εις την περίπτωσιν ταύτην ηδύνατο να εξαπατηθή ο ίδιος ή άλλος με τα ψεύδη αυτά, ας το είπη και ας το αποδείξη. Όταν δε αρκεσθήτε εις τα λεχθέντα, μη φύγετε προτού ακούσητε τι βλέπω να παρουσιάζεται εις τον στρατόν. Και εάν τούτο πρόκειται να προχωρήση και να γίνη οποίον υποδηλώνεται, είναι, φρονώ, καιρός πλέον να σκεφθώμεν σοβαρώς δι' ημάς τους ιδίους, δια να μη κριθώμεν ως οι χείριστοι και πλέον επαίσχυντοι άνδρες και ενώπιον των θεών και ενώπιον των ανθρώπων, και των φίλων και των εχθρών μας».