Ανθολόγιο Αττικής Πεζογραφίας

ΛΥΣΙΑΣ, ΔΗΜΟΥ ΚΑΤΑΛΥΣΕΩΣ ΑΠΟΛΟΓΙΑ

ΛΥΣ 25.12–18

Ο ομιλητής προσέφερε υπηρεσίες στην αθηναϊκή δημοκρατία και όχι στα καθεστώτα των Τετρακοσίων ή των Τριάκοντα

Ο ομιλητής στην πίστιν–ἀπόδειξιν του λόγου του υποστήριξε ότι κανείς δεν έρχεται στον κόσμο με διαμορφωμένες πολιτικές απόψεις, αλλά ότι οι πολιτικές επιλογές του καθενός διαμορφώνονται με βάση τα συμφέροντά του. Τόνισε, μάλιστα, ότι όσοι δεν υπέστησαν δεινά κατά την περίοδο του δημοκρατικού πολιτεύματος δεν είχαν λόγους να επιζητούν την ανατροπή του.

[12] Ἐμοὶ τοίνυν, ὦ ἄνδρες δικασταί, οὔτ’ ἰδίᾳ οὔτε δημο-
σίᾳ συμφορὰ ἐν ἐκείνῳ τῷ χρόνῳ οὐδεμία πώποτε ἐγένετο,
ἀνθ’ ἧστινος ἂν προθυμούμενος τῶν παρόντων κακῶν ἀπ-
αλλαγῆναι ἑτέρων ἐπεθύμουν πραγμάτων. τετριηράρχηκά
τε γὰρ πεντάκις, καὶ τετράκις νεναυμάχηκα, καὶ εἰσφορὰς
ἐν τῷ πολέμῳ πολλὰς εἰσενήνοχα, καὶ τἆλλα λελῃτούρ-
γηκα οὐδενὸς χεῖρον τῶν πολιτῶν. [13] καίτοι διὰ τοῦτο πλείω
τῶν ὑπὸ τῆς πόλεως προσταττομένων ἐδαπανώμην, ἵνα καὶ
βελτίων ὑφ’ ὑμῶν νομιζοίμην, καὶ εἴ πού μοί τις συμφορὰ
γένοιτο, ἄμεινον ἀγωνιζοίμην. ὧν ἐν τῇ ὀλιγαρχίᾳ ἁπάν-
των ἀπεστερούμην· οὐ γὰρ τοὺς τῷ πλήθει ἀγαθοῦ τινος
αἰτίους γεγενημένους χάριτος παρ’ αὑτῶν ἠξίουν τυγχάνειν,
ἀλλὰ τοὺς πλεῖστα κακὰ ὑμᾶς εἰργασμένους εἰς τὰς τιμὰς
καθίστασαν, ὡς ταύτην παρ’ ἡμῶν πίστιν εἰληφότες. ἃ χρὴ
πάντας ἐνθυμουμένους μὴ τοῖς τούτων λόγοις πιστεύειν,
ἀλλὰ [καὶ] ἐκ τῶν ἔργων σκοπεῖν ἃ ἑκάστῳ τυγχάνει πε-
πραγμένα. [14] ἐγὼ γάρ, ὦ ἄνδρες δικασταί, οὔτε [ἐπὶ] τῶν τετρα-
κοσίων ἐγενόμην· ἢ τῶν κατηγόρων ὁ βουλόμενος παρελ-
θὼν ἐλεγξάτω· οὐ τοίνυν οὐδ’ ἐπειδὴ οἱ τριάκοντα κατέ-
στησαν, οὐδείς με ἀποδείξει οὔτε βουλεύσαντα οὔτε ἀρχὴν
οὐδεμίαν ἄρξαντα. καίτοι εἰ μὲν ἐξόν μοι ἄρχειν μὴ ἐβου-
λόμην, ὑφ’ ὑμῶν νυνὶ τιμᾶσθαι δίκαιός εἰμι· εἰ δὲ οἱ τότε
δυνάμενοι μὴ ἠξίουν μοι μεταδιδόναι τῶν πραγμάτων, πῶς
ἂν φανερώτερον ἢ οὕτως ψευδομένους ἀποδείξαιμι τοὺς
κατηγόρους;

[15] Ἔτι τοίνυν, ὦ ἄνδρες δικασταί, καὶ ἐκ τῶν ἄλλων τῶν
ἐμοὶ πεπραγμένων ἄξιον σκέψασθαι. ἐγὼ γὰρ τοιοῦτον
ἐμαυτὸν ἐν ταῖς τῆς πόλεως συμφοραῖς παρέσχον ὥστε,
εἰ πάντες τὴν αὐτὴν γνώμην ἔσχον ἐμοί, μηδένα ἂν ὑμῶν
μηδεμιᾷ χρήσασθαι συμφορᾷ. ὑπ’ ἐμοῦ γὰρ ἐν τῇ ὀλιγαρ-
χίᾳ οὔτε ἀπαχθεὶς οὐδεὶς φανήσεται, οὔτε τῶν ἐχθρῶν
οὐδεὶς τετιμωρημένος, οὔτε τῶν φίλων εὖ πεπονθώς [16] (καὶ
τοῦτο μὲν οὐκ ἄξιον θαυμάζειν· εὖ μὲν γὰρ ποιεῖν ἐν ἐκείνῳ
τῷ χρόνῳ χαλεπὸν ἦν, ἐξαμαρτάνειν δὲ τῷ βουλομένῳ
ῥᾴδιον). οὐ τοίνυν οὐδ’ εἰς τὸν κατάλογον Ἀθηναίων κατα-
λέξας οὐδένα φανήσομαι, οὐδὲ δίαιταν καταδιαιτησάμενος
οὐδενός, οὐδὲ πλουσιώτερος ἐκ τῶν ὑμετέρων γεγονὼς
συμφορῶν. καίτοι εἰ τοῖς τῶν γεγενημένων κακῶν αἰτίοις
ὀργίζεσθε, εἰκὸς καὶ τοὺς μηδὲν ἡμαρτηκότας βελτίους
ὑφ’ ὑμῶν νομίζεσθαι. [17] καὶ μὲν δή, ὦ ἄνδρες δικασταί, με-
γίστην ἡγοῦμαι περὶ ἐμαυτοῦ τῇ δημοκρατίᾳ πίστιν δεδω-
κέναι. ὅστις γὰρ τότε οὐδὲν ἐξήμαρτον οὕτω πολλῆς δε-
δομένης ἐξουσίας, ἦ που νῦν σφόδρα προθυμηθήσομαι χρη-
στὸς εἶναι, εὖ εἰδὼς ὅτι, ἐὰν ἀδικῶ, παραχρῆμα δώσω
δίκην. ἀλλὰ γὰρ τοιαύτην διὰ τέλους γνώμην ἔχω, ὥστε
ἐν ὀλιγαρχίᾳ μὲν μὴ ἐπιθυμεῖν τῶν ἀλλοτρίων, ἐν δημο-
κρατίᾳ δὲ τὰ ὄντα προθύμως εἰς ὑμᾶς ἀναλίσκειν.

[18] Ἡγοῦμαι δέ, ὦ ἄνδρες δικασταί, οὐκ ἂν δικαίως ὑμᾶς
μισεῖν τοὺς ἐν τῇ ὀλιγαρχίᾳ μηδὲν πεπονθότας κακόν,
ἐξὸν ὀργίζεσθαι τοῖς εἰς τὸ πλῆθος ἐξημαρτηκόσιν, οὐδὲ
τοὺς μὴ φυγόντας ἐχθροὺς νομίζειν, ἀλλὰ τοὺς ὑμᾶς ἐκβα-
λόντας, οὐδὲ τοὺς προθυμουμένους τὰ ἑαυτῶν σῶσαι, ἀλλὰ
τοὺς τὰ τῶν ἄλλων ἀφῃρημένους, οὐδὲ οἳ τῆς σφετέρας
αὐτῶν σωτηρίας ἕνεκα ἔμειναν ἐν τῷ ἄστει, ἀλλ’ οἵτινες
ἑτέρους ἀπολέσαι βουλόμενοι μετέσχον τῶν πραγμάτων.
εἰ δὲ οἴεσθε χρῆναι, οὓς ἐκεῖνοι παρέλιπον ἀδικοῦντες,
ὑμεῖς ἀπολέσαι, οὐδεὶς τῶν πολιτῶν ὑπολειφθήσεται.

***
Εις εμέ λοιπόν, κύριοι δικασταί, ουδεμία ποτέ κατ' εκείνον τον χρόνον συμφορά συνέβη ούτε εις τον ιδιωτικόν ούτε εις τον δημόσιον βίον μου, ένεκα της οποίας επιθυμών να απαλλαγώ των παρόντων ατυχημάτων θα επεδίωκον την μεταβολήν του πολιτεύματος. Διότι πεντάκις εδαπάνησα διά την επί έν έτος συντήρησιν ενός πολεμικού πλοίου, και τέσσαρας φοράς μετέσχον εις ναυμαχίας, και χρηματικάς εισφοράς εν καιρώ πολέμου συνεισέφερον, και τας άλλας προς το κράτος υποχρεώσεις μου εξετέλεσα καλύτερα από κάθε άλλον πολίτην. Και βέβαια διά τούτο εξώδευον περισσότερα από όσα με διέτασσεν η πόλις να εξοδεύω, ίνα και καλύτερος πολίτης υφ' υμών θεωρούμαι και ίνα διεξάγω ευκολώτερον τους δικαστικούς αγώνας, εάν ποτέ μου συνέβαινε καμμία τοιαύτη συμφορά. Όλων τούτων εστερούμην εν καιρώ της ολιγαρχίας· διότι (οι ολιγαρχικοί) δεν έκρινον άξιον να αμείβωνται παρ' αυτών οι ευεργετούντες τον λαόν, αλλά διώριζον εις τιμητικάς θέσεις τους μεγάλας βλάβας προξενήσαντας εις σας, επειδή τούτο ως εχέγγυον πίστεως είχον λάβει παρ' ημών. Όλα ταύτα έχοντες πάντες υπ' όψιν σας πρέπει να μη πιστεύετε τους λόγους τούτων, αλλά και εκ των τότε έργων να εξετάζετε όσα έκαστος έπραξε. Διότι εγώ, κύριοι δικασταί, ούτε εις την διοίκησιν των τετρακοσίων μετέσχον, άλλως όποιος από τους κατηγόρους θέλει, ας προσέλθη να με διαψεύση, ουδέ, όταν οι Τριάκοντα εγκατεστάθησαν, θα δυνηθή να αποδείξη κανείς ότι εγενόμην βουλευτής, ή ότι ανέλαβον οιανδήποτε άλλην εξουσίαν. Και βέβαια, αφού δεν ηθέλησα να αναλάβω εξουσίαν, ενώ ηδυνάμην να αναλάβω, δίκαιον είναι να τιμώμαι υφ' υμών· εάν δε οι τότε έχοντες την δύναμιν δεν έκριναν άξιον να με καταστήσουν μέτοχον της διοικήσεως, πώς δύναμαι φανερώτερον να αποδείξω ψευδομένους τους κατηγόρους παρά με τον τρόπον αυτόν;

Προσέτι, κύριοι δικασταί, και από τας άλλας πράξεις μου αξίζει να σκεφθήτε (οποίος είμαι). Εγώ δηλαδή τοιαύτην συμπεριφοράν έδειξα εις τας συμφοράς της πόλεως, ώστε, εάν όλοι εσκέπτοντο, όπως εγώ, ουδείς εξ υμών ουδεμίαν συμφοράν θα είχε πάθει. Υπ' εμού δηλαδή εν τω καιρώ της ολιγαρχίας ουδείς θα φανή ότι απήχθη εις τας φυλακάς, ούτε εχθρός μου ότι ετιμωρήθη, ούτε φίλος μου ότι ευηργετήθη. Και διά τούτο βέβαια δεν πρέπει να απορή κανείς. Διότι εις την περίστασιν εκείνην ήτο δύσκολον να ευεργετή κανείς, εύκολον δε εις τον επιθυμούντα να βλάπτη. Δεν θα φανώ λοιπόν ότι περιέλαβον τινά εις τον κατάλογον των μη Αθηναίων, ουδέ θα φανώ ότι εξήσκησα βίαν εναντίον δικαστού διά να εκδώση υπέρ εμού ευνοϊκήν απόφασιν, ουδέ ότι έγινα πλουσιώτερος επωφελούμενος των συμφορών του λαού. Και βέβαια, εάν αγανακτήτε εναντίον των αιτίων των εγκλημάτων, που έχουν γίνει, πρέπει να θεωρήτε χρηστούς πολίτας εκείνους, που ουδένα ηδίκησαν. Και ασφαλώς, κύριοι δικασταί, νομίζω ότι έχω δώσει μεγίστην απόδειξιν διά τον εαυτόν μου εις την δημοκρατίαν (νομίζω ότι έχω αποδείξει τα υπέρ της δημοκρατίας αισθήματά μου). Διότι, αφού τότε ουδεμίαν αδικίαν διέπραξα, αν και μου είχε δοθή τόσον μεγάλη ευκαιρία, βεβαίως τώρα θα προθυμοποιηθώ πολύ να είμαι χρηστός πολίτης, διότι καλώς γνωρίζω ότι, αν αδικώ, αμέσως θα τιμωρηθώ. Αλλά (δεν θα τιμωρηθώ) διότι τοιαύτην γνώμην εξ αρχής μέχρι τέλους έχω, ώστε εν καιρώ μεν της ολιγαρχίας να μη επιθυμώ τα ξένα αγαθά, εν καιρώ δε της δημοκρατίας προθύμως να εξοδεύω χάριν υμών την περιουσίαν μου.

Νομίζω δε, κύριοι δικασταί, ότι ουχί δικαίως μισείτε τους ουδεμίαν βλάβην υποστάντας κατά την εποχήν της ολιγαρχίας, ενώ δίκαιον είναι να οργίζεσθε εναντίον εκείνων, που έχουν βλάψει τον λαόν, ουδέ δίκαιον είναι να θεωρήτε εχθρούς τους μη φυγόντας εκ της πόλεως, αλλά τους διώξαντας υμάς, ουδέ δίκαιον είναι να θεωρήτε εχθρούς τους φροντίσαντας να σώσουν την περιουσίαν των, αλλ' εκείνους, που έχουν αφαιρέσει τας περιουσίας των άλλων, ουδέ εκείνους οι οποίοι έμειναν εις την πόλιν χάριν της σωτηρίας των, αλλ' εκείνους οίτινες έλαβον ενεργόν μέρος εις την διοίκησιν (των Τριάκοντα), διότι ήθελον να καταστρέψουν άλλους. Εάν δε θεωρήτε καθήκον να καταστρέψετε όσους εκείνοι (οι Τριάκοντα) παρέλειψαν να αδικήσουν, ουδείς πολίτης θα απομείνη.