ΟΜΗΡΟΣ: Ἰλιάς (24.1-24.76)

Ραψωδία Ω' - Ἕκτορος λύτρα

Λῦτο δ᾽ ἀγών, λαοὶ δὲ θοὰς ἐπὶ νῆας ἕκαστοι
ἐσκίδναντ᾽ ἰέναι. τοὶ μὲν δόρποιο μέδοντο
ὕπνου τε γλυκεροῦ ταρπήμεναι· αὐτὰρ Ἀχιλλεὺς
κλαῖε φίλου ἑτάρου μεμνημένος, οὐδέ μιν ὕπνος
5 ᾕρει πανδαμάτωρ, ἀλλ᾽ ἐστρέφετ᾽ ἔνθα καὶ ἔνθα,
Πατρόκλου ποθέων ἀνδροτῆτά τε καὶ μένος ἠΰ,
ἠδ᾽ ὁπόσα τολύπευσε σὺν αὐτῷ καὶ πάθεν ἄλγεα,
ἀνδρῶν τε πτολέμους ἀλεγεινά τε κύματα πείρων·
τῶν μιμνησκόμενος θαλερὸν κατὰ δάκρυον εἶβεν,
10 ἄλλοτ᾽ ἐπὶ πλευρὰς κατακείμενος, ἄλλοτε δ᾽ αὖτε
ὕπτιος, ἄλλοτε δὲ πρηνής· τοτὲ δ᾽ ὀρθὸς ἀναστὰς
δινεύεσκ᾽ ἀλύων παρὰ θῖν᾽ ἁλός· οὐδέ μιν ἠὼς
φαινομένη λήθεσκεν ὑπεὶρ ἅλα τ᾽ ἠϊόνας τε.
ἀλλ᾽ ὅ γ᾽ ἐπεὶ ζεύξειεν ὑφ᾽ ἅρμασιν ὠκέας ἵππους,
15 Ἕκτορα δ᾽ ἕλκεσθαι δησάσκετο δίφρου ὄπισθεν,
τρὶς δ᾽ ἐρύσας περὶ σῆμα Μενοιτιάδαο θανόντος
αὖτις ἐνὶ κλισίῃ παυέσκετο, τὸν δέ τ᾽ ἔασκεν
ἐν κόνι ἐκτανύσας προπρηνέα· τοῖο δ᾽ Ἀπόλλων
πᾶσαν ἀεικείην ἄπεχε χροῒ φῶτ᾽ ἐλεαίρων
20 καὶ τεθνηότα περ· περὶ δ᾽ αἰγίδι πάντα κάλυπτε
χρυσείῃ, ἵνα μή μιν ἀποδρύφοι ἑλκυστάζων.
Ὣς ὁ μὲν Ἕκτορα δῖον ἀείκιζεν μενεαίνων·
τὸν δ᾽ ἐλεαίρεσκον μάκαρες θεοὶ εἰσορόωντες,
κλέψαι δ᾽ ὀτρύνεσκον ἐΰσκοπον Ἀργειφόντην.
25 ἔνθ᾽ ἄλλοις μὲν πᾶσιν ἑήνδανεν, οὐδέ ποθ᾽ Ἥρῃ
οὐδὲ Ποσειδάων᾽ οὐδὲ γλαυκώπιδι κούρῃ,
ἀλλ᾽ ἔχον ὥς σφιν πρῶτον ἀπήχθετο Ἴλιος ἱρὴ
καὶ Πρίαμος καὶ λαὸς Ἀλεξάνδρου ἕνεκ᾽ ἄτης,
ὃς νείκεσσε θεάς, ὅτε οἱ μέσσαυλον ἵκοντο,
30 τὴν δ᾽ ᾔνησ᾽ ἥ οἱ πόρε μαχλοσύνην ἀλεγεινήν.
ἀλλ᾽ ὅτε δή ῥ᾽ ἐκ τοῖο δυωδεκάτη γένετ᾽ ἠώς,
καὶ τότ᾽ ἄρ᾽ ἀθανάτοισι μετηύδα Φοῖβος Ἀπόλλων·
«σχέτλιοί ἐστε, θεοί, δηλήμονες· οὔ νύ ποθ᾽ ὑμῖν
Ἕκτωρ μηρί᾽ ἔκηε βοῶν αἰγῶν τε τελείων;
35 τὸν νῦν οὐκ ἔτλητε νέκυν περ ἐόντα σαῶσαι,
ᾗ τ᾽ ἀλόχῳ ἰδέειν καὶ μητέρι καὶ τέκεϊ ᾧ
καὶ πατέρι Πριάμῳ λαοῖσί τε, τοί κέ μιν ὦκα
ἐν πυρὶ κήαιεν καὶ ἐπὶ κτέρεα κτερίσαιεν.
ἀλλ᾽ ὀλοῷ Ἀχιλῆϊ, θεοί, βούλεσθ᾽ ἐπαρήγειν,
40 ᾧ οὔτ᾽ ἂρ φρένες εἰσὶν ἐναίσιμοι οὔτε νόημα
γναμπτὸν ἐνὶ στήθεσσι, λέων δ᾽ ὣς ἄγρια οἶδεν,
ὅς τ᾽ ἐπεὶ ἂρ μεγάλῃ τε βίῃ καὶ ἀγήνορι θυμῷ
εἴξας εἶσ᾽ ἐπὶ μῆλα βροτῶν, ἵνα δαῖτα λάβῃσιν·
ὣς Ἀχιλεὺς ἔλεον μὲν ἀπώλεσεν, οὐδέ οἱ αἰδὼς
45 γίγνεται, ἥ τ᾽ ἄνδρας μέγα σίνεται ἠδ᾽ ὀνίνησι.
μέλλει μέν πού τις καὶ φίλτερον ἄλλον ὀλέσσαι,
ἠὲ κασίγνητον ὁμογάστριον ἠὲ καὶ υἱόν·
ἀλλ᾽ ἤτοι κλαύσας καὶ ὀδυράμενος μεθέηκε·
τλητὸν γὰρ Μοῖραι θυμὸν θέσαν ἀνθρώποισιν.
50 αὐτὰρ ὅ γ᾽ Ἕκτορα δῖον, ἐπεὶ φίλον ἦτορ ἀπηύρα,
ἵππων ἐξάπτων περὶ σῆμ᾽ ἑτάροιο φίλοιο
ἕλκει· οὐ μήν οἱ τό γε κάλλιον οὐδέ τ᾽ ἄμεινον.
μὴ ἀγαθῷ περ ἐόντι νεμεσσηθέωμέν οἱ ἡμεῖς·
κωφὴν γὰρ δὴ γαῖαν ἀεικίζει μενεαίνων.»
55 Τὸν δὲ χολωσαμένη προσέφη λευκώλενος Ἥρη·
«εἴη κεν καὶ τοῦτο τεὸν ἔπος, ἀργυρότοξε,
εἰ δὴ ὁμὴν Ἀχιλῆϊ καὶ Ἕκτορι θήσετε τιμήν.
Ἕκτωρ μὲν θνητός τε γυναῖκά τε θήσατο μαζόν·
αὐτὰρ Ἀχιλλεύς ἐστι θεᾶς γόνος, ἣν ἐγὼ αὐτὴ
60 θρέψα τε καὶ ἀτίτηλα καὶ ἀνδρὶ πόρον παράκοιτιν
Πηλέϊ, ὃς περὶ κῆρι φίλος γένετ᾽ ἀθανάτοισι.
πάντες δ᾽ ἀντιάασθε, θεοί, γάμου· ἐν δὲ σὺ τοῖσι
δαίνυ᾽ ἔχων φόρμιγγα, κακῶν ἕταρ᾽, αἰὲν ἄπιστε.»
Τὴν δ᾽ ἀπαμειβόμενος προσέφη νεφεληγερέτα Ζεύς·
65 «Ἥρη, μὴ δὴ πάμπαν ἀποσκύδμαινε θεοῖσιν·
οὐ μὲν γὰρ τιμή γε μί᾽ ἔσσεται· ἀλλὰ καὶ Ἕκτωρ
φίλτατος ἔσκε θεοῖσι βροτῶν οἳ ἐν Ἰλίῳ εἰσίν·
ὣς γὰρ ἔμοιγ᾽, ἐπεὶ οὔ τι φίλων ἡμάρτανε δώρων.
οὐ γάρ μοί ποτε βωμὸς ἐδεύετο δαιτὸς ἐΐσης,
70 λοιβῆς τε κνίσης τε· τὸ γὰρ λάχομεν γέρας ἡμεῖς.
ἀλλ᾽ ἤτοι κλέψαι μὲν ἐάσομεν —οὐδέ πῃ ἔστι—
λάθρῃ Ἀχιλλῆος θρασὺν Ἕκτορα· ἦ γάρ οἱ αἰεὶ
μήτηρ παρμέμβλωκεν ὁμῶς νύκτας τε καὶ ἦμαρ.
ἀλλ᾽ εἴ τις καλέσειε θεῶν Θέτιν ἆσσον ἐμεῖο,
75 ὄφρα τί οἱ εἴπω πυκινὸν ἔπος, ὥς κεν Ἀχιλλεὺς
δώρων ἐκ Πριάμοιο λάχῃ ἀπό θ᾽ Ἕκτορα λύσῃ.»

***

Διαλύθηκεν η σύναξις κι εσκόρπιζαν τα πλήθη
καθένας εις τες πρύμνες των, τον δείπνον να ετοιμάσουν
και να πλαγιάσουν ύστερα· αλλ᾽ έκλαιγε ο Πηλείδης
τον φίλον του αλησμόνητα, και ο ύπνος οπού όλους
5 δαμάζει, αυτόν δεν έπιανε, και ανάπαυσιν δεν είχε·
και του Πατρόκλου του η καλή και ανδράγαθη νεότης,
και όσ᾽ αγωνίσθηκε μ᾽ αυτόν, όσά ᾽παθε μαζί του
και των πολέμων κίνδυνα και της φρικτής θαλάσσης,
όλα τού έρχονταν στον νουν και οδύρετο με πόνον
10 δεξιά, ζερβιά, τ᾽ ανάσκελα ή προύμυτα στην κλίνην·
κι έξαφνα εσηκώνονταν και στο ακρογιάλι μόνος
παράδερνε και της αυγής άμ᾽ έβλεπε τα πρώτα
ροδίσματα στην θάλασσαν και στ᾽ ακρογιάλια πέρα,
τους ταχείς ίππους έζευε και οπίσω από τ᾽ αμάξι
15 σφικτόδενε τον Έκτορα συρτόν και αφού τρεις γύρες
ολόγυρα τον έσερνε στου φίλου του τον τάφον,
εις την σκηνήν του ησύχαζε, κι επίστομα στο χώμα
τον άφηνεν· αλλ᾽ ασχημιές δεν πάθαινε το σώμα,
ότι τον άνδρα και νεκρόν τον ελυπείτ᾽ ο Φοίβος
20 και τον επερισκέπαζε με την χρυσήν αιγίδα
να μη γδαρθεί το σώμα του στα χώματα συρμένο.
Τόσα τον θείον Έκτορα εκάκωνεν εκείνος.
Έβλεπαν οι μακάριοι θεοί και τον λυπούνταν
κι επαρακίναν τον Ερμήν τον Έκτορα να κλέψει.
25 Όλ᾽ οι θεοί το ήθελαν, αλλ᾽ όχ᾽ η Ήρα, μήτε
ο Ποσειδών, μήτ᾽ η Αθηνά που πάντοτ᾽ εμισούσαν
την Ίλιον, τον Πρίαμον και όλον τον λαόν του,
αφού ο Πάρις τες θεές, στην στάνην του όταν ήλθαν,
ο ασεβής, αδίκησε κι επαίνεσεν εκείνην,
30 οπού σ᾽ ολέθριον έρωτα του εγίνη προξενήτρα.
Και όταν στον κόσμον έφεξεν η δωδεκάτ᾽ ημέρα
ο Φοίβος τότε ομίλησεν εκεί των αθανάτων:
«Είσθε κακόπραχτοι, ω θεοί· ποτέ του ενόσω εζούσε
ο Έκτωρ δεν σας έκαψε βοδιών μεριά κι ερίφων;
35 Και δεν σας είπεν η καρδιά μηδέ τον πεθαμένον
να σώσετε να τον ιδούν η χώρα του, οι γονείς του,
το ανήλικό του και ο λαός, που ευθύς θα τον εκαίαν
και θα τον ενταφίαζαν μ᾽ όσες τιμές του πρέπουν,
αλλά χαρίζεσθε, ω θεοί, στον πάγκακον Πηλείδην,
40 που μήτε σπλάχνα δίκαια και μήτε πνεύμα πράον
έχει στα στήθη, αλλ᾽ άγρια φρονεί σαν το λεοντάρι
που δυνατό ακράτητο την πείναν να χορτάσει
ορμά στα ποίμνια των θνητών· ομοίως του Αχιλλέως
απ᾽ την ψυχήν το έλεος εχάθη και το σέβας,
45 που τους θνητούς πότε ωφελεί και πότε ζημιώνει.
Χάνει αδελφός τον αδελφόν, πατέρας το παιδί του·
τι μεγαλύτερος καημός; Και όμως αφού τον κλάψουν
παύουν από τα δάκρυα στο τέλος, ότ᾽ οι μοίρες
ψυχήν υπομονητικήν εδώκαν των ανθρώπων·
50 και αυτός αφού εθανάτωσε τον Έκτορα τον θείον
ολόγυρα στου φίλου του τον τάφον με τους ίππους
τον σέρνει· και όφελος, θαρρώ, και δόξαν δεν θα λάβει·
αν και γενναίος δύναται να πέσει στην οργήν μας
αφού γην άλαλην αυτός κακοποιεί με λύσσαν».
55 Και με χολήν του απάντησεν η Ήρα, η λευκοχέρα:
«Θα έστεκε, αργυρότοξε, ο λόγος σου, αν ομοίαν
του Έκτορος θα δώσετε τιμήν και του Αχιλλέως.
Θνητός ο Έκτωρ και θνητής εβύζαξε το γάλα·
Γόνος θεάς ο Αχιλλεύς, που γλυκοαναθρεμμένην
60 από εμέ, την έδωκα γυναίκα του Πηλέως
που όλοι αγαπούσαν οι θεοί. Και στες χαρές των γάμων
όλοι καθίζετε, ω θεοί, και αυτού με την κιθάραν
και συ, ω πάντοτ᾽ άπιστε και των αχρείων φίλε».
Και ο Δίας της απάντησεν ο νεφελοσυνάκτης:
65 «Ήρα, μη τόσ᾽ οργίζεσαι με τους θεούς, και ομοίως
δεν θα τους δώσομε τιμήν, αλλά και ο Έκτωρ ήταν
εις τους θεούς αγαπητός, όσο κανείς των Τρώων,
καθώς σ᾽ εμέ που μ᾽ εύφραινε με τα καλά του δώρα·
ότι ποτέ δεν έλειψε τραπέζι στον βωμόν μου
70 σπονδή και κνίσα, των θεών εξαίρετο μοιράδι.
Και τώρα ιδού· να κλέψομε κρυφά ᾽πό τον Πηλείδην
τον Έκτορα δεν γίνεται· τι νύκτα – ημέρα η Θέτις
δεν λείπει από το πλάγι του· αλλ᾽ ας μου προσκαλέσει
κανένας από τους θεούς την Θέτιδα έμπροσθέν μου
75 να την διδάξω εγώ το πώς τον Έκτορα θα λύσει
ο Αχιλλεύς, αφού δεχθεί τα δώρα του Πριάμου».