Οι Τέσσερις Γιοι του Σουλτάνου

Μια φορά κι έναν καιρό, σε ένα γαλήνιο και ακμαίο σουλτανάτο, πολύ μακριά από μας, ο ηλικιωμένος, σοφός και αγαπητός σουλτάνος Μοχάντ, μόλις είχε μάθει από τους γιατρούς του ότι η αρρώστια του δεν μπορούσε να θεραπευτεί και ότι είχε ελάχιστες μέρες ζωής. Ο Μεγάλος Βεζίρης (ο πρωθυπουργός ας πούμε) τον συμβούλεψε ότι έπρεπε να οργανώσει αμέσως τη διαδοχή του ώστε να αποτρέψει αναταραχές στην οικογένεια και στο σουλτανάτο. Ο Μοχάντ είχε 4 γιους. Τον Γιασίν τον Πολιτικό, τον Χαμζά τον Καδή (δικαστής, εισαγγελέας), τον Ισά τον Ιεροκήρυκας και τον Μπάντις τον Επιστήμονα. Για να επιλέξει τον διάδοχό του μια μέρα τους φώναζε έναν έναν και τους έκανε την ίδια ερώτηση.

Πρώτος μπήκε Γιασίν ο πολιτικός κι ο Σουλτάνος ρώτησε τον μεγαλύτερο γιο του:

• Γιε μου, αν επέλεγα να σου παραδώσω τον θρόνο μου, πώς θα υπερασπιζόσουν τις ιδέες και τα πιστεύω μας;

• Πατέρα, του λέει ο Γιασίν, σαν έμπειρος πολιτικός, ξέρω τους ανθρώπους μας, ξέρω τι τους αρέσει, ξέρω τι σκέφτονται και τι πιστεύουν και ξέρω τι θέλουν. Θα τους ευχαριστούσα λέγοντας τα λόγια που θέλουν να ακούσουν ώστε να ενισχύσω τη θέση μου με αποδοχή και δημοφιλία.

Στη συνέχεια ήρθε ο εισαγγελέας Χαμζά και τον ρώτησε το ίδιο:

• Γιε μου, αν επέλεγα να σου παραδώσω τον θρόνο μου, πώς θα υπερασπιζόσουν τις ιδέες και τα πιστεύω μας;

• Πατέρα, απάντησε ο Χαμζά, σαν έμπειρος εισαγγελέας, έμαθα ότι οι ιδέες και τα πιστεύω μας είναι αυτό που είμαστε. Όποιος τα αμφισβητούσε, θα τον ρωτούσα γιατί μετατράπηκε σε εχθρό του λαού μας. Θα έκρινα ανηλεώς τις νέες και ξένες ιδέες και πεποιθήσεις του βρίσκοντας τις αδυναμίες τους και εκθέτοντας πόσο λάθος, διεφθαρμένες και επικίνδυνες μπορεί να γίνουν. Οι ξενόφερτες ιδέες αποτελούν απειλή και σου ορκίζομαι να τις πολεμάω μέχρι την τελευταία μου πνοή.

Μετά τον επισκέφτηκε ο Ίσα ο Ιεροκήρυκας.

• Γιε μου, αν επέλεγα να σου παραδώσω τον θρόνο μου, πώς θα υπερασπιζόσουν τις ιδέες και τα πιστεύω μας;

• Πατέρα, σαν έμπειρος ιεροκήρυκας, έχω μάθει ότι οι ιδέες και τα πιστεύω μας είναι αυτό που είμαστε. Αν κάποιος τα αμφισβητήσει, θα ήταν σαν να αμφισβητούσε την πίστη του στον λαό μας. Θα του έδειχνα πόσο αγνές και όμορφες και ανώτερες είναι οι δικές μας ιδέες και τα πιστεύω. Έχουν κάνει αυτό το σουλτανάτο αυτό που είναι, και ορκίζομαι να τις υπερασπιστώ και να τις κηρύττω μέχρι την τελευταία μου πνοή.

Τέλος πήγε κι ο μικρότερος, ο Μπάντις ο Επιστήμονας και πάλι η ίδια ερώτηση από τον Σουλτάνο.

• Γιε μου, αν επέλεγα να σου παραδώσω τον θρόνο μου, πώς θα υπερασπιζόσουν τις ιδέες και τα πιστεύω μας;

• Πατέρα, σαν έμπειρος επιστήμονας, δεν θα γίνω σκλάβος σε καμία ιδέα ή πεποίθηση. Υψηλότερες αξίες μου είναι η καλοσύνη κι η αλήθεια. Θα ήμουν ένας Σουλτάνος που οδηγείται από την αγάπη και καθοδηγείται από τη λογική. Εάν κάποιος διαφωνεί με τις ιδέες μου και φέρει νέες, θα τις άκουγα προσεκτικά και θα εξέταζα τα γεγονότα και τα επιχειρήματα. Αν μου αποδείξει ότι οι ιδέες μου είναι λανθασμένες, θα τον ευχαριστήσω και θα τον ανταμείψω που με έκανε σοφότερο. Ο ανόητος προσπαθεί να κερδίσει κάθε διαμάχη, ενώ ο σοφός προσπαθεί να αποκαλύψει την αλήθεια.

Ο Σουλτάνος είπε στους γιους του ότι θα χρειαζόταν ακόμη μια μέρα για να το σκεφτεί. Θα τους ενημέρωνε ο Μεγάλος Βεζίρης αμέσως μόλις έπαιρνε την τελική του απόφαση.

Την επόμενη μέρα, τα τέσσερα αδέρφια πήγαν στο παλάτι, ανυπόμονα να ακούσουν την απόφαση. Προς έκπληξή τους όμως, ο Μέγας Βεζίρης τους ανακοίνωσε ότι ο Σουλτάνος πέθανε τη νύχτα, πριν προλάβει να πει σε κανέναν για την επιλογή του. . .

Δεν το αντιλαμβανόμαστε, τουλάχιστον όχι όλοι κι όχι στην έκταση που πρέπει, αλλά και οι τέσσερις γιοι του Σουλτάνου διαβιούν εντός μας. Καθένας τους μπορεί να στρογγυλοκαθίσει στο θρόνο του μυαλού μας και να ηγηθεί της σκέψης μας ανάλογα με το θέμα και την στιγμή.

Τα τρία μεγαλύτερα αδέρφια είναι συνήθως αυτοί που κυβερνάνε τον περισσότερο καιρό. Εξελιχθήκαμε για να σκεφτόμαστε “φυσιολογικά” σαν πολιτικοί, εισαγγελείς και ιεροκήρυκες. Ο “επιστήμονας” είναι ο μόνος τρόπος σκέψης που δεν είναι “φυσικός” και απαιτεί συνειδητή προσπάθεια. Η λογική κι ο ορθολογισμός κατά τη γνώμη μου δεν ήταν δα και ζητούμενο μέχρι πρόσφατα στην ανθρωπότητα. Μετά την αναγέννηση, μην σας πω πριν κάνα-δυο αιώνες, ξεκίνησαν οι όποιες προσπάθειες.

Η εξελικτική ψυχολογία μάλιστα υποστηρίζει ότι οι τρεις πρώτοι τρόποι σκέψης είναι οι βέλτιστοι για να κάνουν κοινωνικούς δεσμούς, όχι η αντικειμενική αλήθεια. Υπό αυτή την έννοια, το να σκέφτεσαι σαν πολιτικός, εισαγγελέας ή ιεροκήρυκας έχει μεγαλύτερη εξελικτική χρησιμότητα από το να σκέφτεσαι σαν επιστήμονας. Για να επιβιώσεις και να αναπαραχθείς, το να έχεις πιστούς φίλους είναι πιο χρήσιμο από το να έχεις δίκιο. Η φυλετική σκέψη είναι προγραμματισμένη βαθιά στη βιολογία μας. Και μάλλον δεν θα φύγει γρήγορα.