Οὐκοῦν, ἦν δ᾽ ἐγώ, πρῶτον μὲν τόδε χρὴ ἀναμνησθῆναι, ὅτι ἡμεῖς ζητοῦντες δικαιοσύνην οἷόν ἐστι καὶ ἀδικίαν δεῦρο ἥκομεν.
Χρή· ἀλλὰ τί τοῦτο; ἔφη.
Οὐδέν· ἀλλ᾽ ἐὰν εὕρωμεν οἷόν ἐστι δικαιοσύνη, ἆρα καὶ ἄνδρα τὸν δίκαιον ἀξιώσομεν μηδὲν δεῖν αὐτῆς ἐκείνης διαφέρειν, ἀλλὰ πανταχῇ τοιοῦτον εἶναι οἷον δικαιοσύνη [472c] ἐστίν; ἢ ἀγαπήσομεν ἐὰν ὅτι ἐγγύτατα αὐτῆς ᾖ καὶ πλεῖστα τῶν ἄλλων ἐκείνης μετέχῃ;
Οὕτως, ἔφη· ἀγαπήσομεν.
Παραδείγματος ἄρα ἕνεκα, ἦν δ᾽ ἐγώ, ἐζητοῦμεν αὐτό τε δικαιοσύνην οἷόν ἐστι, καὶ ἄνδρα τὸν τελέως δίκαιον εἰ γένοιτο, καὶ οἷος ἂν εἴη γενόμενος, καὶ ἀδικίαν αὖ καὶ τὸν ἀδικώτατον, ἵνα εἰς ἐκείνους ἀποβλέποντες, οἷοι ἂν ἡμῖν φαίνωνται εὐδαιμονίας τε πέρι καὶ τοῦ ἐναντίου, ἀναγκαζώμεθα καὶ περὶ ἡμῶν αὐτῶν ὁμολογεῖν, ὃς ἂν ἐκείνοις ὅτι [472d] ὁμοιότατος ᾖ, τὴν ἐκείνης μοῖραν ὁμοιοτάτην ἕξειν, ἀλλ᾽ οὐ τούτου ἕνεκα, ἵν᾽ ἀποδείξωμεν ὡς δυνατὰ ταῦτα γίγνεσθαι.
Τοῦτο μέν, ἔφη, ἀληθὲς λέγεις.
Οἴει ἂν οὖν ἧττόν τι ἀγαθὸν ζωγράφον εἶναι ὃς ἂν γράψας παράδειγμα οἷον ἂν εἴη ὁ κάλλιστος ἄνθρωπος καὶ πάντα εἰς τὸ γράμμα ἱκανῶς ἀποδοὺς μὴ ἔχῃ ἀποδεῖξαι ὡς καὶ δυνατὸν γενέσθαι τοιοῦτον ἄνδρα;
Μὰ Δί᾽ οὐκ ἔγωγ᾽, ἔφη.
Τί οὖν; οὐ καὶ ἡμεῖς, φαμέν, παράδειγμα ἐποιοῦμεν [472e] λόγῳ ἀγαθῆς πόλεως;
Πάνυ γε.
Ἧττόν τι οὖν οἴει ἡμᾶς εὖ λέγειν τούτου ἕνεκα, ἐὰν μὴ ἔχωμεν ἀποδεῖξαι ὡς δυνατὸν οὕτω πόλιν οἰκῆσαι ὡς ἐλέγετο;
Οὐ δῆτα, ἔφη.
Τὸ μὲν τοίνυν ἀληθές, ἦν δ᾽ ἐγώ, οὕτω· εἰ δὲ δὴ καὶ τοῦτο προθυμηθῆναι δεῖ σὴν χάριν, ἀποδεῖξαι πῇ μάλιστα καὶ κατὰ τί δυνατώτατ᾽ ἂν εἴη, πάλιν μοι πρὸς τὴν τοιαύτην ἀπόδειξιν τὰ αὐτὰ διομολόγησαι.
Τὰ ποῖα;
[473a] Ἆρ᾽ οἷόν τέ τι πραχθῆναι ὡς λέγεται, ἢ φύσιν ἔχει πρᾶξιν λέξεως ἧττον ἀληθείας ἐφάπτεσθαι, κἂν εἰ μή τῳ δοκεῖ; ἀλλὰ σὺ πότερον ὁμολογεῖς οὕτως ἢ οὔ;
Ὁμολογῶ, ἔφη.
Τοῦτο μὲν δὴ μὴ ἀνάγκαζέ με, οἷα τῷ λόγῳ διήλθομεν, τοιαῦτα παντάπασι καὶ τῷ ἔργῳ δεῖν γιγνόμενα ‹ἂν› ἀποφαίνειν· ἀλλ᾽, ἐὰν οἷοί τε γενώμεθα εὑρεῖν ὡς ἂν ἐγγύτατα τῶν εἰρημένων πόλις οἰκήσειεν, φάναι ἡμᾶς [473b] ἐξηυρηκέναι ὡς δυνατὰ ταῦτα γίγνεσθαι ἃ σὺ ἐπιτάττεις. ἢ οὐκ ἀγαπήσεις τούτων τυγχάνων; ἐγὼ μὲν γὰρ ἂν ἀγαπῴην.
Καὶ γὰρ ἐγώ, ἔφη.
Τὸ δὲ δὴ μετὰ τοῦτο, ὡς ἔοικε, πειρώμεθα ζητεῖν τε καὶ ἀποδεικνύναι τί ποτε νῦν κακῶς ἐν ταῖς πόλεσι πράττεται δι᾽ ὃ οὐχ οὕτως οἰκοῦνται, καὶ τίνος ἂν σμικροτάτου μεταβαλόντος ἔλθοι εἰς τοῦτον τὸν τρόπον τῆς πολιτείας πόλις, μάλιστα μὲν ἑνός, εἰ δὲ μή, δυοῖν, εἰ δὲ μή, ὅτι ὀλιγίστων τὸν ἀριθμὸν καὶ σμικροτάτων τὴν δύναμιν.
[473c] Παντάπασι μὲν οὖν, ἔφη.
Ἑνὸς μὲν τοίνυν, ἦν δ᾽ ἐγώ, μεταβαλόντος δοκοῦμέν μοι ἔχειν δεῖξαι ὅτι μεταπέσοι ἄν, οὐ μέντοι σμικροῦ γε οὐδὲ ῥᾳδίου, δυνατοῦ δέ.
Τίνος; ἔφη.
Ἐπ᾽ αὐτῷ δή, ἦν δ᾽ ἐγώ, εἰμὶ ὃ τῷ μεγίστῳ προσῃκάζομεν κύματι. εἰρήσεται δ᾽ οὖν, εἰ καὶ μέλλει γέλωτί τε ἀτεχνῶς ὥσπερ κῦμα ἐκγελῶν καὶ ἀδοξίᾳ κατακλύσειν. σκόπει δὲ ὃ μέλλω λέγειν.
Λέγε, ἔφη.
Ἐὰν μή, ἦν δ᾽ ἐγώ, ἢ οἱ φιλόσοφοι βασιλεύσωσιν ἐν [473d] ταῖς πόλεσιν ἢ οἱ βασιλῆς τε νῦν λεγόμενοι καὶ δυνάσται φιλοσοφήσωσι γνησίως τε καὶ ἱκανῶς, καὶ τοῦτο εἰς ταὐτὸν συμπέσῃ, δύναμίς τε πολιτικὴ καὶ φιλοσοφία, τῶν δὲ νῦν πορευομένων χωρὶς ἐφ᾽ ἑκάτερον αἱ πολλαὶ φύσεις ἐξ ἀνάγκης ἀποκλεισθῶσιν, οὐκ ἔστι κακῶν παῦλα, ὦ φίλε Γλαύκων, ταῖς πόλεσι, δοκῶ δ᾽ οὐδὲ τῷ ἀνθρωπίνῳ γένει, [473e] οὐδὲ αὕτη ἡ πολιτεία μή ποτε πρότερον φυῇ τε εἰς τὸ δυνατὸν καὶ φῶς ἡλίου ἴδῃ, ἣν νῦν λόγῳ διεληλύθαμεν. ἀλλὰ τοῦτό ἐστιν ὃ ἐμοὶ πάλαι ὄκνον ἐντίθησι λέγειν, ὁρῶντι ὡς πολὺ παρὰ δόξαν ῥηθήσεται· χαλεπὸν γὰρ ἰδεῖν ὅτι οὐκ ἂν ἄλλη τις εὐδαιμονήσειεν οὔτε ἰδίᾳ οὔτε δημοσίᾳ.
Καὶ ὅς, Ὦ Σώκρατες, ἔφη, τοιοῦτον ἐκβέβληκας ῥῆμά τε καὶ λόγον, ὃν εἰπὼν ἡγοῦ ἐπὶ σὲ πάνυ πολλούς τε καὶ [474a] οὐ φαύλους νῦν οὕτως, οἷον ῥίψαντας τὰ ἱμάτια, γυμνοὺς λαβόντας ὅτι ἑκάστῳ παρέτυχεν ὅπλον, θεῖν διατεταμένους ὡς θαυμάσια ἐργασομένους· οὓς εἰ μὴ ἀμυνῇ τῷ λόγῳ καὶ ἐκφεύξῃ, τῷ ὄντι τωθαζόμενος δώσεις δίκην.
Οὐκοῦν σύ μοι, ἦν δ᾽ ἐγώ, τούτων αἴτιος;
Καλῶς γ᾽, ἔφη, ἐγὼ ποιῶν. ἀλλά τοί σε οὐ προδώσω, ἀλλ᾽ ἀμυνῶ οἷς δύναμαι· δύναμαι δὲ εὐνοίᾳ τε καὶ τῷ παρακελεύεσθαι, καὶ ἴσως ἂν ἄλλου του ἐμμελέστερόν σοι [474b] ἀποκρινοίμην. ἀλλ᾽ ὡς ἔχων τοιοῦτον βοηθὸν πειρῶ τοῖς ἀπιστοῦσιν ἐνδείξασθαι ὅτι ἔχει ᾗ σὺ λέγεις.
Πειρατέον, ἦν δ᾽ ἐγώ, ἐπειδὴ καὶ σὺ οὕτω μεγάλην συμμαχίαν παρέχῃ. ἀναγκαῖον οὖν μοι δοκεῖ, εἰ μέλλομέν πῃ ἐκφεύξεσθαι οὓς λέγεις, διορίσασθαι πρὸς αὐτοὺς τοὺς φιλοσόφους τίνας λέγοντες τολμῶμεν φάναι δεῖν ἄρχειν, ἵνα διαδήλων γενομένων δύνηταί τις ἀμύνεσθαι, [474c] ἐνδεικνύμενος ὅτι τοῖς μὲν προσήκει φύσει ἅπτεσθαί τε φιλοσοφίας ἡγεμονεύειν τ᾽ ἐν πόλει, τοῖς δ᾽ ἄλλοις μήτε ἅπτεσθαι ἀκολουθεῖν τε τῷ ἡγουμένῳ.
Ὥρα ἂν εἴη, ἔφη, ὁρίζεσθαι.
Ἴθι δή, ἀκολούθησόν μοι τῇδε, ἐὰν αὐτὸ ἁμῇ γέ πῃ ἱκανῶς ἐξηγησώμεθα.
Ἄγε, ἔφη.
Ἀναμιμνῄσκειν οὖν σε, ἦν δ᾽ ἐγώ, δεήσει, ἢ μέμνησαι ὅτι ὃν ἂν φῶμεν φιλεῖν τι, δεῖ φανῆναι αὐτόν, ἐὰν ὀρθῶς λέγηται, οὐ τὸ μὲν φιλοῦντα ἐκείνου, τὸ δὲ μή, ἀλλὰ πᾶν στέργοντα;
[474d] Ἀναμιμνῄσκειν, ἔφη, ὡς ἔοικεν, δεῖ· οὐ γὰρ πάνυ γε ἐννοῶ.
Ἄλλῳ, εἶπον, ἔπρεπεν, ὦ Γλαύκων, λέγειν ἃ λέγεις· ἀνδρὶ δ᾽ ἐρωτικῷ οὐ πρέπει ἀμνημονεῖν ὅτι πάντες οἱ ἐν ὥρᾳ τὸν φιλόπαιδα καὶ ἐρωτικὸν ἁμῇ γέ πῃ δάκνουσί τε καὶ κινοῦσι, δοκοῦντες ἄξιοι εἶναι ἐπιμελείας τε καὶ τοῦ ἀσπάζεσθαι. ἢ οὐχ οὕτω ποιεῖτε πρὸς τοὺς καλούς; ὁ μέν, ὅτι σιμός, ἐπίχαρις κληθεὶς ἐπαινεθήσεται ὑφ᾽ ὑμῶν, τοῦ δὲ τὸ γρυπὸν βασιλικόν φατε εἶναι, τὸν δὲ δὴ διὰ [474e] μέσου τούτων ἐμμετρώτατα ἔχειν, μέλανας δὲ ἀνδρικοὺς ἰδεῖν, λευκοὺς δὲ θεῶν παῖδας εἶναι· μελιχλώρους δὲ καὶ τοὔνομα οἴει τινὸς ἄλλου ποίημα εἶναι ἢ ἐραστοῦ ὑποκοριζομένου τε καὶ εὐχερῶς φέροντος τὴν ὠχρότητα, ἐὰν ἐπὶ ὥρᾳ ᾖ; καὶ ἑνὶ λόγῳ πάσας προφάσεις προφασίζεσθέ τε [475a] καὶ πάσας φωνὰς ἀφίετε, ὥστε μηδένα ἀποβάλλειν τῶν ἀνθούντων ἐν ὥρᾳ.
Εἰ βούλει, ἔφη, ἐπ᾽ ἐμοῦ λέγειν περὶ τῶν ἐρωτικῶν ὅτι οὕτω ποιοῦσι, συγχωρῶ τοῦ λόγου χάριν.
Τί δέ; ἦν δ᾽ ἐγώ· τοὺς φιλοίνους οὐ τὰ αὐτὰ ταῦτα ποιοῦντας ὁρᾷς; πάντα οἶνον ἐπὶ πάσης προφάσεως ἀσπαζομένους;
Καὶ μάλα.
Καὶ μὴν φιλοτίμους γε, ὡς ἐγᾦμαι, καθορᾷς ὅτι, ἂν μὴ στρατηγῆσαι δύνωνται, τριττυαρχοῦσιν, κἂν μὴ ὑπὸ μειζόνων [475b] καὶ σεμνοτέρων τιμᾶσθαι, ὑπὸ σμικροτέρων καὶ φαυλοτέρων τιμώμενοι ἀγαπῶσιν, ὡς ὅλως τιμῆς ἐπιθυμηταὶ ὄντες.
Κομιδῇ μὲν οὖν.
Τοῦτο δὴ φάθι ἢ μή· ἆρα ὃν ἄν τινος ἐπιθυμητικὸν λέγωμεν, παντὸς τοῦ εἴδους τούτου φήσομεν ἐπιθυμεῖν, ἢ τοῦ μέν, τοῦ δὲ οὔ;
Παντός, ἔφη.
Οὐκοῦν καὶ τὸν φιλόσοφον σοφίας φήσομεν ἐπιθυμητὴν εἶναι, οὐ τῆς μέν, τῆς δ᾽ οὔ, ἀλλὰ πάσης;
Ἀληθῆ.
Τὸν ἄρα περὶ τὰ μαθήματα δυσχεραίνοντα, ἄλλως τε [475c] καὶ νέον ὄντα καὶ μήπω λόγον ἔχοντα τί τε χρηστὸν καὶ μή, οὐ φήσομεν φιλομαθῆ οὐδὲ φιλόσοφον εἶναι, ὥσπερ τὸν περὶ τὰ σιτία δυσχερῆ οὔτε πεινῆν φαμεν οὔτ᾽ ἐπιθυμεῖν σιτίων, οὐδὲ φιλόσιτον ἀλλὰ κακόσιτον εἶναι.
Καὶ ὀρθῶς γε φήσομεν.
Τὸν δὲ δὴ εὐχερῶς ἐθέλοντα παντὸς μαθήματος γεύεσθαι καὶ ἁσμένως ἐπὶ τὸ μανθάνειν ἰόντα καὶ ἀπλήστως ἔχοντα, τοῦτον δ᾽ ἐν δίκῃ φήσομεν φιλόσοφον· ἦ γάρ;
***
[472a] Μα εσύ είναι σαν να ᾽καμες μια αιφνιδιαστική επιδρομή εναντίον του λόγου μου και δεν εννοείς να μου επιτρέψεις ούτε την αναπνοή μου να πάρω· δε θα καταλαβαίνεις ίσως πως, ενώ μόλις και μετά βίας ξέφυγα τα δυο κύματα της τρικυμίας, σηκώνεις τώρα καταπάνω μου το μεγαλύτερο και χειρότερο, που άμα το δεις και τ᾽ ακούσεις, εξάπαντος θα μου συχωρέσεις που δίσταζα ως τώρα και που μ᾽ όλα τα δίκια μου τρόμαζα να καταπιαστώ μ᾽ ένα τόσο παράδοξο λόγο και να επιχειρήσω να τον εξετάσω.Όσο κάθεσαι και μας λες τα τέτοια τόσο λιγότερο θα σ᾽ αφήσομε [472b] και μεις να μη μας πεις πώς μπορεί να γίνει αυτή η πολιτεία· εμπρός λοιπόν και μη χασομεράς.
Λοιπόν, πρώτα πρώτα είναι ανάγκη να θυμηθούμε ότι εφτάσαμε εδώ που εφτάσαμε, ενώ ζητούσαμε να βρούμε τί είναι δικαιοσύνη και τί αδικία.
Πολύ καλά· μα τί έχει να κάμει αυτό;
Τίποτα· μα αν βρούμε σαν τί πράγμα είναι η δικαιοσύνη, δεν θα έχομε την αξίωση και ο δίκαιος άνθρωπος να μη διαφέρει καθόλου απ᾽ αυτήν, αλλά από κάθε μεριά να είναι όποιας λογής είναι κι [472c] η δικαιοσύνη, ή θα το θεωρήσομε αρκετό, αν όσο μπορεί περισσότερο την πλησιάζει, και μετέχει απ᾽ αυτήν όσο γίνεται περισσότερο από τους άλλους ανθρώπους;
Και τόσο βέβαια θα μας είναι αρκετό.
Ώστε, για να έχομε ένα υπόδειγμα, ζητούσαμε να βρούμε και αυτή η ίδια η δικαιοσύνη τί πράγμα είναι και ο τέλεια δίκαιος άνθρωπος αν θα μπορούσε να υπάρξει και τί λογής τότε θα ήταν, καθώς από το άλλο μέρος τί είναι η αδικία και ο αδικότατος άνθρωπος, έτσι που να έχομε μπρος στα μάτια μας δυο πρότυπα και κρίνοντάς τους αναλόγως της ευτυχίας ή της δυστυχίας που θα υπήρχε στον καθένα τους, να είμαστε υποχρεωμένοι και για τους εαυτούς μας να παραδεχτούμε ότι εκείνος που θα τους μοιάζει [472d] όσο γίνεται περισσότερο θα ᾽χει και την ομοιότατη μοίρα μαζί τους· αυτό ήταν που ζητούσαμε, κι όχι να αποδείξομε αν μπορεί ή όχι να γίνουν αυτά.
Αυτό που λες είναι η αλήθεια.
Νομίζεις λοιπόν πως θα έχανε καθόλου την αξία του ένας ζωγράφος που, αφού ζωγράφισε το ωραιότερο πρότυπο ανθρώπου και με όλη τη δυνατή τελειότητα στα καθέκαστα, δε θα μπορούσε ν᾽ αποδείξει πως και μπορεί να υπάρξει ένας τέτοιος άνθρωπος;
Όχι βέβαια.
Τί άλλο λοιπόν εκάναμε κι εμείς μα το λόγο μας, παρά που χαράξαμε [472e] το πρότυπο μιας τέλειας πολιτείας;
Πραγματικώς.
Ώστε θα χάσουν καθόλου την αξία τους εκείνα που είπαμε, αν δεν μπορούμε ν᾽ αποδείξομε πως είναι δυνατό να ιδρύσομε μια πολιτεία απάνω σε κείνο το πρότυπο;
Όχι βέβαια.
Αυτή λοιπόν είναι η αλήθεια· αν όμως πρέπει να βάλω προς χάρη σου όλα μου τα δυνατά ν᾽ αποδείξω και τούτο, πώς και ως ποιό σημείο θα μπορούσαν να πραγματοποιηθούν όσο γίνεται καλύτερα αυτά που λέμε, πρέπει και συ από μέρους σου να δεχτείς τις ίδιες συμφωνίες σχετικά με την απόδειξη.
Ποιές;
[473a] Είναι άραγε δυνατό να γίνει κάτι έτσι όπως λέγεται ακριβώς, ή είναι φυσικό η πράξη λιγότερο από το λόγο ν᾽ αγγίζει την αλήθεια, κι αν κανένας άλλος δεν το παραδέχεται αυτό, εσύ όμως είσαι σύμφωνος πως έτσι είναι ή όχι;
Είμαι σύμφωνος.
Μην έχεις λοιπόν από μένα την απαίτηση ν᾽ αποδείξω πως πρέπει και στην πραγματικότητα να γίνουνται απαράλλαχτα έτσι αυτά όπως τα περιγράψαμε με το λόγο· αλλ᾽ αν μπορέσομε να βρούμε πώς θα μπορούσε να οργανωθεί μια πολιτεία όσο παίρνει συμφωνότερα μ᾽ αυτά που είπαμε, τότε να ομολογήσεις [473b] πως βρήκαμε αυτό που απαιτούσες, πως μπορεί δηλαδή να γίνουν αυτά και στην πραγματικότητα· ή δε θα ᾽σαι ευχαριστημένος αν το πετύχεις αυτό; γιατί εγώ τουλάχιστο θα έμενα ευχαριστημένος.
Μα κι εγώ επίσης.
Ας προσπαθήσομε λοιπόν τώρα να βρούμε και ν᾽ αποδείξομε τί τάχα ελάττωμα να υπάρχει σήμερα στις πόλεις που εξαιτίας του δεν κυβερνούνται καλά, και ποιά μικρότατη μεταβολή θα μπορούσε να γίνει για να ᾽φτανε μια πόλη σ᾽ αυτή την τελειότητα που έχει το δικό μας πολίτευμα, μόνο που να είναι μια μονάχα αυτή η μεταβολή, ειδεμή δυο, ειδεμή όσο μπορεί λιγότερες και μικρότερης σημασίας.
[473c] Εξάπαντος έτσι.
Μια λοιπόν μονάχα μεταβολή αν γίνει, μου φαίνεται πως μπορούμε ν᾽ αποδείξομε ότι θ᾽ αλλάξει ολότελα η σημερινή κατάσταση, αν κι αυτή η μεταβολή δε θα είναι ούτε μικρή, ούτε εύκολη, δυνατή όμως οπωσδήποτε.
Και ποιά λοιπόν είναι αυτή;
Τώρα ίσα ίσα θά ᾽ρθω σ᾽ αυτό που το παρομοιάζαμε πριν με το μεγαλύτερο κύμα· όμως θα το πω, κι αν ακόμα πρόκειται, σαν κύμα που ξεσπά σε γέλια, να με πάρει από κάτω του και να με παρουσιάσει έτσι καταγέλαστο και πομπιασμένο· άκου λοιπόν τί θα πω.
Λέγε το.
Αν οι φιλόσοφοι δεν γίνουν βασιλείς [473d] στις πόλεις, ή αυτοί που ονομάζονται σήμερα βασιλείς και δυνάστες δεν φιλοσοφήσουν γνήσια κι όσο χρειάζεται, σε τρόπο που να συμπέσει στο ίδιο πρόσωπο και δύναμη και φιλοσοφία, και δεν αποκλειστούν αναγκαστικά οι πολλές και διάφορες φύσεις ανθρώπων, που τραβούν σήμερα χωριστά τον ένα ή τον άλλο απ᾽ αυτούς τους δυο δρόμους, είναι αδύνατο, φίλε μου Γλαύκων, να σταματήσει το κακό στις πόλεις και σ᾽ όλο, νομίζω, το ανθρώπινο γένος, [473e] ουδέ να ξεφυτρώσει όσο είναι κατορθωτό και να δει το φως του ήλιου και αυτή η πολιτεία που εμείς τώρα χαράξαμε το σχέδιό της. Αλλ᾽ αυτό είναι που τόσην ώρα τώρα δίσταζα να το βγάλω από το στόμα μου, επειδή το ᾽βλεπα πόσο πολύ παράδοξο θα φανεί στην κοινή γνώμη· γιατί είναι πραγματικώς δύσκολο να το νιώσει κανείς πως με κανέναν άλλο τρόπο δεν μπορεί να υπάρξει ευδαιμονία ούτε για τα άτομα ούτε για τις πολιτείες.
Πρέπει πραγματικώς να περιμένεις, Σωκράτη, μ᾽ αυτή τη γνώμη και το λόγο που ᾽πες να δεις να ξεσηκώνουνται πάρα πολλοί κι [474a] όχι οι χειρότεροι καταπάνω σου, να πετούν έτσι τα φορέματά τους και γυμνοί ν᾽ αρπάζουν για όπλο ό,τι πρωτοβρεθεί μπρος τους και μ᾽ όλη τη φόρα τους να σου ριχτούν για να σε διορθώσουν μια χαρά· που αν δεν τους αποκρούσεις με τους λόγους σου και ξεφύγεις, έχεις ν᾽ ακούσεις των παθών σου τον τάραχο για τιμωρία σου.
Μα δεν είσαι εσύ η αιτία για όλ᾽ αυτά;
Κι έκαμα πολύ καλά· δε θα σε παρατήσω μολαταύτα στην τύχη σου, μα θα σε βοηθήσω μ᾽ όποια μέσα διαθέτω: με το ενδιαφέρο μου και με το θάρρος που θα σου δίνω και ίσως με το να είμαι σε θέση ν᾽ απαντώ πιο αρμονισμένα από κάθε άλλον στις ερωτήσεις σου. [474b] Μ᾽ ένα λοιπόν τέτοιο βοηθό που έχεις, προσπάθησε ν᾽ αποδείξεις στους άπιστους πως έτσι είν᾽ αυτά όπως τα λες εσύ.
Ποιοί αξίζουν να ονομάζουνται φιλόσοφοι
Ας προσπαθήσω λοιπόν, αφού μου εξασφαλίζεις και συ την τόσο πολύτιμη συμμαχία σου· μου φαίνεται όμως πως είναι ανάγκη, αν θέλομε να γλιτώσομε οπωσδήποτε απ᾽ αυτούς που λες, να εξηγηθούμε μαζί τους ποιοί είναι αυτοί οι φιλόσοφοι που τολμούμε να λέμε πως σ᾽ αυτούς πρέπει ν᾽ ανατεθεί η εξουσία, για να μπορέσει κανείς, αφού ξεκαθαριστεί αυτό το ζήτημα, να υπερασπίσει την ιδέα του [474c] αποδείχνοντας ότι οι τέτοιοι μόνο έχουν από τη φύση το δικαίωμα και να φιλοσοφούν και να κυβερνούν την πολιτεία, και όλοι οι άλλοι μήτε ν᾽ ανακατώνουνται με τη φιλοσοφία και ν᾽ ακολουθούν τους αρχηγούς εκείνους.
Καιρός είναι να εξηγηθείς.
Εμπρός λοιπόν, ακολούθησέ με να δεις αν θα τα βγάλομε πέρα ικανοποιητικά οπωσδήποτε.
Εμπρός.
Θα είναι τάχα ανάγκη να σου θυμίσω, ή το θυμάσαι και μόνος σου, πως όταν λέμε για κάποιον ότι αγαπά κάτι, πρέπει αυτός, αν εννοούμε την αληθινή αγάπη, να φανεί πως δεν αγαπά ένα μόνο μέρος από κείνο κι άλλο όχι, παρά το ᾽χει στην καρδιά του ολόκληρο;
[474d] Πρέπει, καθώς φαίνεται, να μου το θυμίσεις, γιατί δεν σε καταλαβαίνω πολύ καλά.
Κάθε άλλος από σένα, Γλαύκων, θα ταίριαζε να το λέει αυτό· ένας όμως άνθρωπος ερωτικός, όπως είσαι εσύ, δεν πρέπει να ξεχνά πως όλοι οι νέοι που είναι απάνω στην ώρα τους κεντούν και ᾽γω δεν ξέρω πώς την καρδιά του φίλου των παιδιών και τη φέρνουν άνω κάτω και του φαίνονται πως όλα αξίζουν τις περιποιήσεις του και την τρυφερότητά του. Ή δεν κάνετ᾽ έτσι με τα έμορφα παιδιά; Το ένα, αν έχει τη μύτη πλακωτή, θα το εγκωμιάσετε χαριτόβρυτο, του άλλου την αγκυλωτή μύτη θα την πείτε βασιλικό χάρισμα, έναν που στέκεται [474e] στη μέση απ᾽ αυτά τα δυο θα τον ονομάσετε αρμονικότατο, τους μαύρους τους λέτε αρρενωπούς και τους άσπρους παιδιά των θεών· και το όνομα μελίχλωρος τίνος άλλου νομίζεις πως είναι κατασκεύασμα παρά ενός εραστή, που μ᾽ αυτή τη χαϊδευτική λέξη σκεπάζει την υποφερτή γι᾽ αυτόν ωχρότητα ενός ωραίου παιδιού; Και μ᾽ ένα λόγο όλες τις προφάσεις μεταχειρίζεστε [475a] και τίποτα δεν αφήνετε που να μην ξεστομίσετε, για να μην απορρίψετε κανέναν από κείνους που βρίσκονται στο άνθος της ομορφιάς των.
Αν θες να εφαρμόσεις επάνω μου όσα λες πως κάνουν οι ερωτικοί, σου το συχωρώ, για να προχωρεί η συζήτηση.
Μα τί; δε βλέπεις πως κι οι φίλοι του κρασιού το ίδιο κάνουν, και κάθε κρασί με οποιαδήποτε πρόφαση το βρίσκουν της αρεσκείας των;
Πραγματικώς.
Γνωρίζεις ακόμη, υποθέτω, πως και οι φιλόδοξοι, αν δεν μπορούν να εκλεχτούν στρατηγοί, εκλέγουνται τριττύαρχοι, κι αν δεν μπορούν να τιμούνται από τους μεγάλους [475b] και τους σπουδαίους, μένουν ευχαριστημένοι και με τις τιμές των μικρότερων και των ταπεινότερων, γιατί η μόνη τους επιθυμία είναι να έχουν οπωσδήποτε τιμές και αξιώματα.
Αυτό βέβαια γίνεται.
Σε τούτο λοιπόν τώρα θέλω να μου πεις ναι ή όχι: όταν λέμε για κάποιον ότι τον κρατά επιθυμία για κάτι, εννοούμε πως επιθυμεί ολόκληρο αυτό το κάτι, ή ένα μέρος του αγαπά κι άλλο όχι;
Ολόκληρο.
Δε θα πούμε λοιπόν και για το φιλόσοφο πως είναι εραστής της σοφίας, όχι ενός μέρους αυτής κι άλλου όχι, αλλά ολόκληρης;
Βεβαιότατα.
Ώστε λοιπόν αν ένας άνθρωπος δεν δείχνει και μεγάλη όρεξη για τη μάθηση, αν μάλιστα [475c] είναι νέος και δεν έχει ακόμα την απαιτούμενη κρίση να ξεχωρίσει τί είναι το καλό και τί όχι, δε θα τον ονομάσομε βέβαια φιλομαθή και φιλόσοφο, όπως και για έναν άνθρωπο που είναι δύσκολος στο φαΐ του, θα πούμε πως δεν πεινά, ούτε έχει όρεξη να φάει, και πως δεν αγαπά, αλλά αποστρέφεται το φαΐ.
Και θα ᾽χουμε δίκαιο να το πούμε.
Έναν όμως που θέλει μ᾽ όλη του την όρεξη να γεύεται κάθε μάθηση και μ᾽ όλο του το ζήλο και την προθυμία ρίχνεται στη σπουδή και ποτέ δε χορταίνει, αυτόν βέβαια μ᾽ όλα μας τα δίκια θα τον ονομάσομε φιλόσοφο· ή όχι;
Δεν υπάρχουν σχόλια :
Δημοσίευση σχολίου