Έφηβοι στα όρια

Εφηβεία! Από μόνη της ως λέξη ακούγεται σημαντική, γεμάτη περιέργεια, σαν να δυσκολεύει και λίγο, σαν να περιμένουν όλοι έφηβοι, γονείς, περιβάλλον να συμβεί κάτι δύσκολο, κάτι ανήσυχο, κάτι δυσεπίλυτο. Όλοι περιμένουν τι στραβό θα συμβεί, τι δεν θα πάει όπως το προέβλεπαν, τι δεν θα είναι στο χέρι τους να το αντιμετωπίσουν. Και όλοι θα καταλήγουν στις ίδιες λέξεις... «Δύσκολη η εφηβεία».

Εφηβεία

Έφηβοι στα όρια του αυτοτραυματισμού, στα όρια της κατάθλιψης, στα όρια της παραβατικής συμπεριφοράς. Οι έφηβοι αυτοί είναι που αυτοτραυματίζονται για να αποφορτίζουν την πίεση, το άγχος, τις φοβίες ή το καταθλιπτικό συναίσθημα όταν δεν μπορούν να τα διαχειριστούν διαφορετικά.

Ο εσωτερικός πόνος μεταλλάσσεται σε εξωτερικό πόνο προκειμένου να ανακουφιστεί. Και πάντα με ένα αίσθημα ντροπής για την πράξη του και πάντα σε σημείο κρυφό που να μην φαίνεται και να μην προκαλεί. Σαν να βρίσκει ο έφηβος μόνο αυτόν τον τρόπο να κάνει κάτι το άγχος του και το «μπλοκάρισμα» του. Είτε γιατί έτσι νιώθει ότι έχει αυτοέλεγχο, είτε γιατί τιμωρεί τον εαυτό του από ενοχές. Όποια αιτία και αν υπάρχει αυτός ο έφηβος νιώθει ότι δεν έχει άλλη επιλογή, ότι είναι ανίσχυρος να κάνει κάτι άλλο.

Και είναι τόσο έντονη η συνήθεια μέσα από τέτοιες καταστάσεις που πλέον γίνεται εμμονή και χρειάζεται συναισθηματική αποφόρτιση για να ξεμπλοκάρει. Και, μάλιστα, όλα γίνονται πιο περίπλοκα όταν υποβόσκουν καταθλιπτικά συμπτώματα.

Η ανακούφιση από την έντονη συναισθηματική δυσκαμψία πρέπει να μην γίνεται με χαρακιές αλλά με επεξεργασία των δύσκολων συναισθημάτων, με ισχυρή αυτοεκτίμηση και με διαφοροποίηση δύσκολων συναισθημάτων, όπως μοναξιά, απογοήτευση, αποτυχία.

Ο έφηβος πρέπει να υιοθετήσει εναλλακτικούς και λειτουργικούς τρόπους έκφρασης της πίεσης και του άγχους.

Και παράλληλα θα εστιάσει στην δυναμική της οικογένειας, ώστε να διαχειρίζονται προβληματικές καταστάσεις και σχέσεις μέσα στην οικογένεια.

Αν συνειδητοποιήσουμε ότι οι τρεις παράγοντες που συμμετέχουν στη διαμόρφωση της εφηβείας είναι η ιδιοσυγκρασία και το βιολογικό υπόστρωμα των δυνατοτήτων του παιδιού, το γονεϊκό σύστημα και η κοινωνία-περιβάλλον, τότε καταλαβαίνουμε ότι υπάρχει ένας μοναδικός τρόπος για το κάθε παιδί να βιώσει την εφηβεία του.

 

Συναισθήματα και συμπεριφορές στην εφηβεία

Χρειάζεται να αξιοποιηθεί η συμπεριφορά αυτοτραυματισμού του εφήβου σαν ευκαιρία να λυθούν οικογενειακές δυσκολίες που υποβόσκουν και διατηρούν μια προβληματική ομοιόσταση που κρύβει ενοχές, οικογενειακούς μύθους, κακοποιητική συμπεριφορά, ανορίοτες σχέσεις, δύσκαμπτα όρια.

Συνήθως ο έφηβος συμπεριφέρεται με τέτοιο τρόπο που κάνει τους γονείς του να νιώθουν ότι πρέπει να ανταποκριθούν με την κατάλληλη γονεϊκή συμπεριφορά, αλλά παράλληλα υπάρχουν άλλες πτυχές της συμπεριφοράς του εφήβου που δυσκολεύουν αυτή την ανταπόκριση είτε την καθιστούν αναποτελεσματική.

Το πρόβλημα που θέτουν οι γονείς είναι ότι δεν μπορούν να λειτουργήσουν ως «γονείς». Θεωρούνται είτε ως «κακοί» είτε ο έφηβος ως «άρρωστος». Τα συναισθήματα του εφήβου είναι ο θυμός, η ανημπόρια, η εγκατάλειψη και το έντονο άγχος.

Συμβαίνει συχνά, να μην γίνεται αντιληπτή ή να παραμελείται η παθολογία που υπάρχει σε έναν έφηβο, επειδή ακριβώς πολλά από τα συμπτώματα, όπως ευερέθιστη ή αρνητική διάθεση  να εμπίπτουν στα κύρια γνωρίσματα της εφηβείας.

Η σχολική φοβία, η μείωση της σχολικής επίδοσης, η χαμηλή αυτοεκτίμηση, η άρνηση να απολαμβάνουν δραστηριότητες που πριν τους ευχαριστούσαν αντιστοιχούν σε καταθλιπτικά συμπτώματα. Ή ακόμα και ψυχοσωματικά συμπτώματα, διατροφικές διαταραχές, εθισμός σε ηλεκτρονικά παιχνίδια και ουσίες, διαταραχές ύπνου και τάσεις αυτοκτονίας συγκαλύπτουν ένα συναισθηματικό κενό, μια απάθεια για όλα.

Εφηβική κατάθλιψη

Η διάγνωση της εφηβικής κατάθλιψης έχει να κάνει με την ένταση και τον βαθμό της δυσλειτουργίας του εφήβου. Την διάρκεια, την συχνότητα και την επανάληψη των συμπτωμάτων.

Ο έφηβος την ίδια στιγμή που επιθυμεί να διαφοροποιηθεί από τους γονείς του, να αυτονομηθεί και να νιώσει από μόνος του ασφαλής, αλλά βρίσκει δυσκολία να το επιτύχει λόγω εσωτερικής ανασφάλειας, φόβου αποχωρισμού, συναισθηματικής ακινητοποίησης, αντιλαμβάνεται την δυσκολία αυτή ως προσωπική αποτυχία και μειονεξία με αποτέλεσμα να ενοχοποιείται και να αυτοτιμωρείται που χρειάζεται να παραμένει απόλυτα εξαρτημένος από τους γονείς του ενώ την ίδια στιγμή τους αρνείται.

Και όλα αυτά μέσα σε μια κοινωνία με ανατροπές, αστάθεια, παγιωμένες καταστάσεις που αλλάζουν, στόχοι των εφήβων που εύκολα μπορούν να τους αμφισβητήσουν, να ματαιωθούν, να νιώσουν ανασφάλεια καθρεφτίζοντας γονείς ανασφαλείς, χωρίς ευχαρίστηση και ικανοποίηση από τα πεπραγμένα, ματαιόδοξους, χωρίς στόχους.

Και οι έφηβοι καλούνται να συνεχίσουν να λαχταρούν, να στοχεύουν, να επιθυμούν, να δημιουργούν, να μην «φλερτάρουν» με τα όρια, αλλά να είναι συγκαταβατικοί, άτολμοι, μετριοπαθείς.

Το μήνυμα είναι αντιφατικό, αφού ο ενήλικας προμηνύει δυσκολίες για το μέλλον.

Σαν να λέει «Να σταθείς στα πόδια σου, έφηβε, αλλά μην περιμένεις πολλά από το μέλλον, σχεδόν τίποτα».

Μέσα σε καιρούς μη ψυχικά ανθεκτικούς, όπου ο φόβος της επιβίωσης κυριεύει ας αφήσουμε τους εφήβους να ονειρεύονται, να αμφισβητούν, να τολμούν, να εκφράζονται, να χάνουν, να κερδίζουν, μια ελπίδα ότι είναι κάτι στο χέρι τους.