ΡΗΤΟΡΙΚΗ: ΙΣΟΚΡΑΤΗΣ - Φίλιππος (113-118)

[113] Τούτου δ᾽ ἕνεκά σοι περὶ τούτων διῆλθον, ἵνα γνῷς ὅτι σε τυγχάνω τῷ λόγῳ παρακαλῶν ἐπὶ τοιαύτας πράξεις, ἃς ἐπὶ τῶν ἔργων οἱ πρόγονοί σου φαίνονται καλλίστας προκρίναντες. Ἅπαντας μὲν οὖν χρὴ τοὺς νοῦν ἔχοντας τὸν κράτιστον ὑποστησαμένους πειρᾶσθαι γίγνεσθαι τοιούτους, μάλιστα δὲ σοὶ προσήκει. Τὸ γὰρ μὴ δεῖν ἀλλοτρίοις χρῆσθαι παραδείγμασιν ἀλλ᾽ οἰκεῖον ὑπάρχειν, πῶς οὐκ εἰκὸς ὑπ᾽ αὐτοῦ σε παροξύνεσθαι καὶ φιλονικεῖν, ὅπως τῷ προγόνῳ σαυτὸν ὅμοιον παρασκευάσεις;

[114] Λέγω δ᾽ οὐχ ὡς δυνησόμενον ἁπάσας σε μιμήσασθαι τὰς Ἡρακλέους πράξεις, —οὐδὲ γὰρ ἂν τῶν θεῶν ἔνιοι δυνηθεῖεν— ἀλλὰ κατά γε τὸ τῆς ψυχῆς ἦθος καὶ τὴν φιλανθρωπίαν καὶ τὴν εὔνοιαν ἣν εἶχεν εἰς τοὺς Ἕλληνας, δύναι᾽ ἂν ὁμοιωθῆναι τοῖς ἐκείνου βουλήμασιν. Ἔστι δέ σοι πεισθέντι τοῖς ὑπ᾽ ἐμοῦ λεγομένοις τυχεῖν δόξης οἵας ἂν αὐτὸς βουληθῇς·

[115] ῥᾴδιον γάρ ἐστιν ἐκ τῶν παρόντων κτήσασθαι τὴν καλλίστην ἤπερ ἐξ ὧν παρέλαβες ἐπὶ τὴν νῦν ὑπάρχουσαν προελθεῖν. Σκέψαι δ᾽ ὅτι σε τυγχάνω παρακαλῶν ἐξ ὧν ποιήσει τὰς στρατείας οὐ μετὰ τῶν βαρβάρων ἐφ᾽ οὓς οὐ δίκαιόν ἐστιν, ἀλλὰ μετὰ τῶν Ἑλλήνων ἐπὶ τούτους πρὸς οὓς προσήκει τοὺς ἀφ᾽ Ἡρακλέους γεγονότας πολεμεῖν.

[116] Καὶ μὴ θαυμάσῃς εἰ διὰ παντός σε τοῦ λόγου πειρῶμαι προτρέπειν ἐπί τε τὰς εὐεργεσίας τὰς τῶν Ἑλλήνων καὶ πραότητα καὶ φιλανθρωπίαν· ὁρῶ γὰρ τὰς μὲν χαλεπότητας λυπηρὰς οὔσας καὶ τοῖς ἔχουσι καὶ τοῖς ἐντυγχάνουσιν, τὰς δὲ πραότητας οὐ μόνον ἐπὶ τῶν ἀνθρώπων καὶ τῶν ἄλλων ζῴων ἁπάντων εὐδοκιμούσας,

[117] ἀλλὰ καὶ τῶν θεῶν τοὺς μὲν τῶν ἀγαθῶν αἰτίους ἡμῖν ὄντας Ὀλυμπίους προσαγορευομένους, τοὺς δ᾽ ἐπὶ ταῖς συμφοραῖς καὶ ταῖς τιμωρίαις τεταγμένους δυσχερεστέρας τὰς ἐπωνυμίας ἔχοντας, καὶ τῶν μὲν καὶ τοὺς ἰδιώτας καὶ τὰς πόλεις καὶ νεὼς καὶ βωμοὺς ἱδρυμένους, τοὺς δ᾽ οὔτ᾽ ἐν ταῖς εὐχαῖς οὔτ᾽ ἐν ταῖς θυσίαις τιμωμένους, ἀλλ᾽ ἀποπομπὰς αὐτῶν ἡμᾶς ποιουμένους.

[118] Ὧν ἐνθυμούμενον ἐθίζειν σαυτὸν χρὴ καὶ μελετᾶν ὅπως ἔτι μᾶλλον ἢ νῦν τοιαύτην ἅπαντες περὶ σοῦ τὴν γνώμην ἕξουσιν. Χρὴ δὲ τοὺς μείζονος δόξης τῶν ἄλλων ἐπιθυμοῦντας περιβάλλεσθαι μὲν τῇ διανοίᾳ τὰς πράξεις, δυνατὰς μὲν, εὐχῇ δ᾽ ὁμοίας, ἐξεργάζεσθαι δὲ ζητεῖν αὐτὰς, ὅπως ἂν οἱ καιροὶ παραδιδῶσιν.

***
[113] Όλα αυτά σου τα είπα, για να νιώσεις καλά πως με τον λόγο μου σε παρακινώ σε έργα τέτοια, που οι πρόγονοί σου με τις πράξεις τους τα κατακύρωσαν και τα θεώρησαν λαμπρότερα.
Όλοι βέβαια οι άνθρωποι που είναι γνωστικοί έχουν την υποχρέωση να προβάλλουν σαν υπόδειγμα τον πιο μεγάλο ήρωα και να καταβάλλουν φιλότιμες προσπάθειες, για να του μοιάσουν· αυτό όμως ταιριάζει περισσότερο σ᾽ εσένα. Το γεγονός δηλαδή ότι δεν είσαι αναγκασμένος να καταφύγεις σε ξένα παραδείγματα, αλλά έχεις λαμπρό παράδειγμα μες στο δικό σου σπιτικό, μήπως δεν είναι φυσικό να σε παρακινήσει και να σε φιλοτιμήσει να του μοιάσεις;

[114] Δεν λέω βέβαια πως είναι εύκολο να μιμηθείς όλες τις πράξεις του Ηρακλή — και μερικοί από τους θεούς ακόμα δεν θα μπορούσαν να το κάμουν. Στο ήθος και στον χαρακτήρα όμως, στην αγάπη που είχε για τον άνθρωπο, στην αφοσίωση που έδειχνε στους Έλληνες, θα μπορούσες να του μοιάσεις στις προθέσεις του. Και είναι στο χέρι σου να βρεις τη δόξα που ποθείς, αν φυσικά με ακούσεις.

[115] Είναι πιο εύκολο να φτάσεις στην πιο μεγάλη δόξα από την κατάσταση που έχεις σήμερα, παρά να ᾽ρθεις εδώ που βρίσκεσαι από την κατάσταση που κληρονόμησες ο ίδιος. Σημείωσε ακόμα πως σε παρακινώ σε πράξεις που θα σε οδηγήσουν σε εκστρατεία όχι βέβαια μαζί με τους βαρβάρους ενάντια σ ᾽αυτούς που δεν είναι σωστό, αλλά με όλους μαζί τους Έλληνες ενάντια στους βαρβάρους, που έχουν χρέος να τους πολεμούν οι απόγονοι του Ηρακλή.

[116] Και ούτε να παραξενευτείς που σε ολόκληρο τον λόγο μου προσπαθώ να σε παρακινήσω να ευεργετείς τους Έλληνες και να τους δείχνεις ανθρωπιά και καλοσύνη. Βλέπω καλά ότι ο τρόπος ο κακός είναι βαρύς τόσο για κείνον που τον έχει, όσο και για όποιον είναι αναγκασμένος να τον υποστεί· αντίθετα, η καλοσύνη έχει καλή απήχηση όχι μονάχα στους ανθρώπους και σε όλους γενικά τους ζωντανούς οργανισμούς,

[117] αλλά και από τους θεούς ακόμα, όσους χαρίζουν στους ανθρώπους τα αγαθά, τους ονομάζομε ευλαβικά Ολύμπιους, ενώ εκείνους που έχουν αναλάβει τις συμφορές και τις τιμωρίες μας τους αποδίδουμε ονόματα βαριά. Στους πρώτους πολιτεία και ιδιώτες αφιερώνουν ναούς και στήνουν ευλαβικά βωμούς, ενώ τους άλλους ούτε στις προσευχές μας ούτε και στις θρησκευτικές γιορτές μας τους τιμούμε — μονάχα προσπαθούμε να ξορκίσουμε το κακό που είναι σε θέση να μας κάνουν.

[118] Αυτά να έχεις στον νου σου και κάθε μέρα να πασχίζεις και να μελετάς τον τρόπο, πώς θα αποχτήσουν οι άνθρωποι για σένα ακόμα περισσότερο μια τέτοια λαμπρή γνώμη. Είναι ανάγκη μάλιστα οι άνθρωποι που επιθυμούν δόξα πιο μεγάλη από τους άλλους να συλλαμβάνουν πρώτα με τον νου τους πράξεις που είναι δυνατό να πραγματοποιηθούν, όμως αγγίζουν τα όρια μιας τολμηρής ευχής, και ύστερα με επιμονή και με συνέπεια να επιδιώκουν την πραγματοποίησή τους, όσο βέβαια οι περιστάσεις το επιτρέψουν.