Ανθολόγιο Αττικής Πεζογραφίας

ΞΕΝΟΦΩΝ, ΑΠΟΜΝΗΜΟΝΕΥΜΑΤΑ

ΞΕΝ Απομν 1.2.62–1.2.64

Η καταδίκη του Σωκράτη ήταν αβάσιμη και άδικη

Μετά την εκτενή επιχειρηματολογία για να απαλλαγεί ο Σωκράτης από τη δυσφήμηση που προκλήθηκε από μαθητές του όπως ο Κριτίας ή ο Αλκιβιάδης, ο Ξενοφώντας προσπάθησε να άρει διάφορες στρεβλώσεις ή παρανοήσεις της διδασκαλίας του φιλοσόφου. Και καταλήγει:

[1.2.62] Ἐμοὶ μὲν δὴ Σωκράτης τοιοῦτος ὢν ἐδόκει τιμῆς ἄξιος
εἶναι τῇ πόλει μᾶλλον ἢ θανάτου. καὶ κατὰ τοὺς νόμους
δὲ σκοπῶν ἄν τις τοῦθ’ εὕροι. κατὰ γὰρ τοὺς νόμους, ἐάν
τις φανερὸς γένηται κλέπτων ἢ λωποδυτῶν ἢ βαλλαντιο-
τομῶν ἢ τοιχωρυχῶν ἢ ἀνδραποδιζόμενος ἢ ἱεροσυλῶν,
τούτοις θάνατός ἐστιν ἡ ζημία· ὧν ἐκεῖνος πάντων ἀνθρώπων
πλεῖστον ἀπεῖχεν. [1.2.63] ἀλλὰ μὴν τῇ πόλει γε οὔτε πολέμου
κακῶς συμβάντος οὔτε στάσεως οὔτε προδοσίας οὔτε ἄλλου
κακοῦ οὐδενὸς πώποτε αἴτιος ἐγένετο· οὐδὲ μὴν ἰδίᾳ γε
οὐδένα πώποτε ἀνθρώπων οὔτε ἀγαθῶν ἀπεστέρησεν οὔτε
κακοῖς περιέβαλεν, ἀλλ’ οὐδ’ αἰτίαν τῶν εἰρημένων οὐδενὸς
πώποτ’ ἔσχε. [1.2.64] πῶς οὖν ἂν ἔνοχος εἴη τῇ γραφῇ; ὃς ἀντὶ
μὲν τοῦ μὴ νομίζειν θεούς, ὡς ἐν τῇ γραφῇ ἐγέγραπτο,
φανερὸς ἦν θεραπεύων τοὺς θεοὺς μάλιστα τῶν ἄλλων
ἀνθρώπων, ἀντὶ δὲ τοῦ διαφθείρειν τοὺς νέους, ὃ δὴ ὁ
γραψάμενος αὐτὸν ᾐτιᾶτο, φανερὸς ἦν τῶν συνόντων τοὺς
πονηρὰς ἐπιθυμίας ἔχοντας τούτων μὲν παύων, τῆς δὲ καλ-
λίστης καὶ μεγαλοπρεπεστάτης ἀρετῆς, ᾗ πόλεις τε καὶ
οἶκοι εὖ οἰκοῦσι, προτρέπων ἐπιθυμεῖν· ταῦτα δὲ πράττων
πῶς οὐ μεγάλης ἄξιος ἦν τιμῆς τῇ πόλει;

***
Εγώ μεν λοιπόν φρονώ ότι, αφού ο Σωκράτης ήτο τοιούτος, ήξιζε να τιμηθή μάλλον παρά να θανατωθή υπό της πόλεως. Και κατά τους νόμους δε εάν κανείς εξετάση το πράγμα, εις τούτο το συμπέρασμα θα καταλήξη. Διότι κατά τους νόμους, εάν κανείς συλληφθή να κλέπτη ή ληστεύη ή αρπάζη τα βαλλάντια ή τρυπά τοίχους ή πωλή ελευθέρους ως δούλους ή κλέπτη ιερά πράγματα, εις τους τοιούτους η τιμωρία είναι θάνατος· από αυτά όμως ούτος από κάθε άλλον άνθρωπον περισσότερον απείχεν. Αλλά και εις την πόλιν ούτε πολέμου κακώς απολήξαντος, ούτε επαναστάσεως, ούτε προδοσίας, ούτε άλλου τινός κακού ποτέ δεν έγινεν αίτιος· ουδέ και εις τον ιδιωτικόν του βίον ουδέποτε κανένα εκ των ανθρώπων ούτε των αγαθών του απεστέρησεν, ούτε εις κακά περιέπλεξεν, αλλ' ουδέ κατηγορήθη ποτέ δι' ουδέν εκ των ειρημένων. Πώς λοιπόν είναι δυνατόν να είναι ένοχος εις την κατηγορίαν, όπου του απεδόθη; Όστις αντί μεν του να μη πιστεύη εις θεούς, ως είχε κατηγορηθή, ήτο φανερός ότι ελάτρευε τους θεούς περισσότερον των άλλων ανθρώπων, αντί δε του να διαφθείρη τους νέους, διά το οποίον μάλιστα τον κατηγόρει ο κατήγορος, ήτο φανερός ότι εκ των φίλων του τους έχοντας πονηράς επιθυμίας από ταύτας μεν τους απήλλατε, προέτρεπε δε αυτούς να επιθυμούν την καλλίστην και μεγαλοπρεπεστάτην αρετήν, δι' ης και αι πόλεις και αι οικογένειαι καλώς κυβερνώνται· ταύτα δε πράττων πώς δεν ήτο άξιος μεγάλης τιμής εκ μέρους της πόλεως;