Διονυσιακών υπαινιγμών είναι και η παρουσία των μορφών των Κενταύρων, συχνά σε δάπεδα αιθουσών συμποσίου, από τις παλαιότερες και πιο οικείες στην ελληνική τέχνη. i. Οι έντεκα μετόπες του δωρικού γείσου στον τάφο της κρίσεως στη Μίεζα διακοσμούνται με σκηνές από τη μυθική σύγκρουση Κενταύρων και του θεσσαλικού λαού των Λαπιθών, με την τελική νίκη των τελευταίων και την εκδίωξη των Κενταύρων από τη Θεσσαλία. Το θέμα αυτό υπήρξε οικείο στην τέχνη της Νοτίου Ελλάδος, με πιο γνωστή την παράσταση στον ναό του Ολυμπίου Διός. Η αιτία της σύγκρουσης ήταν η παραβίαση των νόμων της φιλοξενίας από τους Κενταύρους, οι οποίοι είχαν χάσει τον έλεγχο του εαυτού τους λόγω της μεγάλης ποσότητας κρασιού που είχαν καταναλώσει. Εκεί, στην Ολυμπία, η νίκη των Λαπιθών με την παρέμβαση του Απόλλωνα υποδήλωνε την πρόκριση του λόγου, και των θεών του, στη λειτουργία των οργανωμένων κοινωνικών συνόλων. Η απεικόνιση του επεισοδίου όμως στη Μακεδονία πιθανόν έχει και μιαν άλλη, περισσότερο πολιτική σημασία. Να αποτελεί δηλαδή υπόμνηση της ιστορίας των Περσών, όταν πρόσβαλαν την τιμή των γυναικών στην αυλή του Αμύντα (Ηρόδοτος 5,18-20*). Δεν αποκλείεται όμως και να εντάσσεται στο πλαίσιο της θεματικής της αρπαγής γυναικών, όπως της Περσεφόνης ή της Ελένης.
ii. Στην Πέλλα βρέθηκε αποσπασματικό ψηφιδωτό με ζεύγος Κενταύρων, ενός αρσενικού και ενός θηλυκού. Ο αρσενικός Κένταυρος δεξιά κρατά φιάλη, η Κενταυρίνα αριστερά πιθανόν οινοχόη. Διακοσμούσε το κατώφλι ανδρώνα με το ψηφιδωτό του κυνηγιού του λιονταριού (325-300 π.Χ.).
iii. Πάλι σε κατώφλι ανδρώνα στην ίδια πόλη (αρχές 3ου αι. π.Χ.) ψηφιδωτό δείχνει Κενταυρίνα μπροστά σε άνοιγμα σπηλιάς. Με το αριστερό χέρι κρατά ραβδωτή φιάλη και με το δεξί ρυτό που καταλήγει σε κεφάλι πιθανόν σκύλου. Πίσω δηλώνεται σχηματικά ένα δέντρο.
iv. Το ενδιαφέρον με τις παραστάσεις των Κενταύρων στην Πέλλα στα δύο κατώφλια ανδρώνα είναι η σπανιότατη απεικόνιση θηλυκού Κενταύρου, η οποία αποδόθηκε στην τάση της εποχής για απεικόνιση θεμάτων με ρεαλιστικό χαρακτήρα και με ρεαλιστικά θέματα. Επομένως, το ψηφιδωτό του Καναλιού, όπου η Κενταυρίνα ετοιμάζεται να προσφέρει σπονδή μπροστά στη σπηλιά των Νυμφών και του Διονύσου, είναι πιθανό να αναπαριστά τελετή που θα γινόταν συχνά στον χώρο που διακοσμούσε το ψηφιδωτό. Στην περίπτωση αυτή, του ρεαλισμού, δεν θα πρέπει να αποκλείσουμε τη μεταμφίεση πιστών ή ιερέων σε χορό Κενταύρων.
---------------------------------
*Ηρόδοτος 5,18-20
18. Οι Πέρσες, λοιπόν, που στάλθηκαν στον Αμύντα, μόλις έφτασαν, παρουσιάστηκαν μπροστά του και ζητούσαν γη και νερό για τον βασιλιά Δαρείο. Εκείνος και αυτά προσφέρθηκε να τους δώσει και τους κάλεσε κιόλας να τους φιλοξενήσει, ετοίμασε ένα μεγαλοπρεπές δείπνο και τους δεχόταν με φιλοφρονήσεις. Όταν όμως τελείωσαν με το φαγητό και καθώς συναγωνίζονταν ποιος θα πιει περισσότερο, είπαν οι Πέρσες: «Ξένε Μακεδόνα, εμείς οι Πέρσες, όταν προσφέρουμε ένα μεγάλο δείπνο, συνηθίζουμε να φέρνουμε κοντά μας τις παλλακίδες και τις συζύγους μας. Εσύ, τώρα, μια και μας υποδέχτηκες τόσο θερμά και μας φιλοξενείς πλούσια και δήλωσες υποταγή στον βασιλιά Δαρείο, συμμορφώσου με το δικό μας έθιμο.» Σε αυτά ο Αμύντας απάντησε: «Πέρσες, εμείς δεν έχουμε αυτή τη συνήθεια, ενώ συνηθίζουμε οι άνδρες να είναι χωριστά από τις γυναίκες· επειδή όμως εσείς είστε κύριοί μας και το θέλετε και αυτό, και αυτό θα το έχετε». Τόσα μόνο είπε ο Αμύντας και κάλεσε τις γυναίκες, και όταν εκείνες μετά την πρόσκληση ήρθαν, κάθισαν στη σειρά απέναντι από τους Πέρσες. Τότε οι Πέρσες, βλέποντας όμορφες γυναίκες, εξηγούσαν στον Αμύντα και του έλεγαν ότι αυτό που έκανε δεν ήταν σοφό· διότι ήταν προτιμότερο να μην έρθουν καθόλου οι γυναίκες, παρά τώρα που ήρθαν και δεν κάθονται δίπλα τους αλλά απέναντί τους, πόνος για τα μάτια τους. Κάτω από την πίεση της ανάγκης ο Αμύντας όρισε να καθίσουν δίπλα τους· όταν όμως οι γυναίκες υπάκουσαν στην εντολή του, αμέσως οι Πέρσες, καθώς είχαν παραπιεί, άρχισαν να τους πιάνουν το στήθος και κάποιοι δοκίμαζαν να τις φιλήσουν.
19. Βλέποντας αυτά ο Αμύντας δυσφορούσε, επειδή όμως φοβόταν πολύ τους Πέρσες, διατηρούσε την ψυχραιμία του· ο Αλέξανδρος όμως, ο γιος του Αμύντα, που ήταν μπροστά και τα έβλεπε αυτά, επειδή ήταν νέος και άπειρος, αδυνατούσε να συγκρατηθεί και, αγανακτισμένος, είπε στον Αμύντα: «Εσύ, πατέρα, είσαι σε ηλικία που μπορείς να φύγεις και να αναπαυθείς, μην επιμένεις να κάθεσαι στο γλέντι· και εγώ θα μείνω εδώ και θα δώσω στους ξένους όλα τα αναγκαία. Από αυτά τα λόγια ο Αμύντας κατάλαβε ότι ο Αλέξανδρος σχεδιάζει να δημιουργήσει κάποιο επεισόδιο και του λέγει: «Παιδί μου, από τα λόγια σου καταλαβαίνω ότι κόρωσες και γι’ αυτό ζητάς να με διώξεις και να κάνεις ποιος ξέρει τι· εγώ, λοιπόν, σου ζητώ να μην κάνεις τίποτε εναντίον τους, για να μην μας καταστρέψεις, παρά κάνε υπομονή σε αυτά που βλέπεις· όσο για μένα θα σε ακούσω και θα αποσυρθώ».
20. Αφού του ζήτησε αυτά ο Αμύντας και έφυγε, ο Αλέξανδρος λέει στους Πέρσες: «Ξένοι, αυτές οι γυναίκες είναι στη διάθεσή σας, αν θέλετε με όλες να ενωθείτε και με όποιες από αυτές θέλετε. Αυτό θα μας το πείτε εσείς. Τώρα όμως, καθώς πλησιάζει περίπου η ώρα για να πάτε για ύπνο και βλέπω ότι περνάτε καλά και ήρθατε στο κέφι, αν συμφωνείτε, αφήστε τις γυναίκες να πάρουν το λουτρό τους και μετά δεχθείτε τες και πάλι». Αυτά είπε και επειδή οι Πέρσες συμφώνησαν μαζί του, αφού βγήκαν οι γυναίκες και τις έστειλε στον γυναικωνίτη, ο ίδιος ο Αλέξανδρος έντυσε με ρούχα γυναικεία αμούστακους άνδρες, τόσους όσες οι γυναίκες, τους έδωσε εγχειρίδια και τους έφερε μέσα και φέρνοντάς τους είπε στους Πέρσες: «Πέρσες, φαίνεται ότι τίποτε δεν λείπει από την πανδαισία που σας έχουμε παραθέσει· διότι και όσα είχαμε τα θέσαμε στη διάθεσή σας και όσα μπορούσαμε να προμηθευτούμε σας τα παρείχαμε, προπάντων τούτο, το σπουδαιότερο από όλα: σας προσφέρουμε τις μητέρες και τις αδελφές μας, για να πεισθείτε πέρα από οποιαδήποτε αμφιβολία ότι σας προσφέρουμε όλες τις τιμές που βεβαίως αξίζετε· και ακόμα, για να αναφέρετε στον βασιλιά που σας έστειλε ότι ένας Έλληνας, διοικητής Μακεδόνας, σας έκανε καλή υποδοχή και στο φαγητό και στο κρεβάτι». Αυτά είπε ο Αλέξανδρος και δίπλα σε κάθε Πέρση έβαλε από έναν Μακεδόνα, που λογαριαζόταν για γυναίκα. Κι εκείνοι, μόλις οι Πέρσες αποπειράθηκαν να τους αγγίξουν, άρχισαν να τους σκοτώνουν.
Δεν υπάρχουν σχόλια :
Δημοσίευση σχολίου