ΡΗΤΟΡΙΚΗ: ΔΗΜΟΣΘΕΝΗΣ - Περὶ συντάξεως (26-31)

[26] Σκέψασθε δ᾽ ἅ τις κεφάλαι᾽ ἂν ἔχοι [τῶν πραγμάτων] εἰπεῖν τῶν τ᾽ ἐκείνοις πεπραγμένων καὶ τῶν ὑμῖν, ἂν ἄρ᾽ ὑμῶν αὐτῶν ἀλλ᾽ ἐκ τούτων γε δύνησθε γενέσθαι. πέντε μὲν καὶ τετταράκοντ᾽ ἔτη τῶν Ἑλλήνων ἦρξαν ἑκόντων ἐκεῖνοι, πλείω δ᾽ ἢ μύρια τάλαντ᾽ εἰς τὴν ἀκρόπολιν ἀνήγαγον, πολλὰ δὲ καὶ καλὰ καὶ πεζῇ καὶ ναυμαχοῦντες ἔστησαν τρόπαια, ἐφ᾽ οἷς ἔτι καὶ νῦν ἡμεῖς φιλοτιμούμεθα. καίτοι νομίζετ᾽ αὐτοὺς ταῦτα στῆσαι, οὐχ ἵνα θαυμάζωμεν ἡμεῖς θεωροῦντες αὐτά, ἀλλ᾽ ἵνα καὶ μιμώμεθα τὰς τῶν ἀναθέντων ἀρετάς.

[27] ἐκεῖνοι μὲν δὴ ταῦτα· ἡμεῖς δ᾽, ὅσης ἅπαντες ὁρᾶτ᾽ ἐρημίας ἐπειλημμένοι, σκέψασθ᾽ εἰ παραπλήσια. οὐ πλείω μὲν ἢ χίλια καὶ πεντακόσια τάλαντ᾽ ἀνήλωται μάτην εἰς τοὺς τῶν Ἑλλήνων ἀπόρους, ἐξανήλωνται δ᾽ οἵ τ᾽ ἴδιοι πάντες οἶκοι καὶ τὰ κοινὰ τῇ πόλει καὶ τὰ παρὰ τῶν συμμάχων, οὓς δ᾽ ἐν τῷ πολέμῳ συμμάχους ἐκτησάμεθα, οὗτοι νῦν ἐν τῇ εἰρήνῃ ἀπολώλασιν;

[28] ἀλλὰ νὴ Δία ταῦτα μόνον τότ᾽ εἶχε βέλτιον ἢ νῦν, τὰ δ᾽ ἄλλα χεῖρον. πολλοῦ γε καὶ δεῖ, ἀλλ᾽ ὅ τι βούλεσθ᾽ ἐξετάσωμεν. οἰκοδομήματα μέν γε καὶ κόσμον τῆς πόλεως, ἱερῶν καὶ λιμένων καὶ τῶν ἀκολούθων τούτοις, τοιοῦτον καὶ τοσοῦτον κατέλιπον ἐκεῖνοι ὥστε μηδενὶ τῶν ἐπιγιγνομένων ὑπερβολὴν λελεῖφθαι, προπύλαια ταῦτα, νεώσοικοι, στοαί, τἄλλα, οἷς ἐκεῖνοι κοσμήσαντες τὴν πόλιν ἡμῖν παρέδωκαν·

[29] τὰς δ᾽ ἰδίας οἰκίας τῶν ἐν δυνάμει γενομένων οὕτω μετρίας καὶ τῷ τῆς πολιτείας ὀνόματι ἀκολούθους ὥστε τὴν Θεμιστοκλέους καὶ τὴν Κίμωνος καὶ τὴν Ἀριστείδου καὶ τῶν τότε λαμπρῶν οἰκίαν, εἴ τις ἄρ᾽ ὑμῶν οἶδεν ὁποία ποτ᾽ ἐστίν, ὁρᾷ τῆς τοῦ γείτονος οὐδὲν σεμνοτέραν οὖσαν.

[30] νῦν δ᾽, ὦ ἄνδρες Ἀθηναῖοι, δημοσίᾳ μὲν ἡ πόλις ἡμῶν τὰς ὁδοὺς ἀγαπᾷ κατασκευάζουσα καὶ κρήνας καὶ κονιάματα καὶ λήρους (καὶ οὐ τοῖς εἰσηγησαμένοις ταῦτ᾽ ἐπιτιμῶ, πολλοῦ γε καὶ δέω, ἀλλ᾽ ὑμῖν, εἰ ταῦθ᾽ ἱκανὰ ὑμῖν αὐτοῖς ὑπολαμβάνετ᾽ εἶναι), ἰδίᾳ δ᾽ οἱ τῶν κοινῶν ἐπί τῳ γεγενημένοι οἱ μὲν τῶν δημοσίων οἰκοδομημάτων σεμνοτέρας τὰς ἰδίας οἰκίας κατεσκευάκασιν, οὐ μόνον τῶν πολλῶν ὑπερηφανωτέρας, οἱ δὲ γῆν συνεωνημένοι γεωργοῦσιν ὅσην οὐδ᾽ ὄναρ ἤλπισαν πώποτε.

[31] τούτων δ᾽ αἴτιον ἁπάντων, ὅτι τότε μὲν ὁ δῆμος δεσπότης ἦν καὶ κύριος ἁπάντων, καὶ ἀγαπητὸν ἦν παρ᾽ ἐκείνου τῶν ἄλλων ἑκάστῳ καὶ τιμῆς καὶ ἀρχῆς καὶ ἀγαθοῦ τινὸς μεταλαμβάνειν, νῦν δὲ τοὐναντίον κύριοι μὲν τῶν ἀγαθῶν οὗτοι, καὶ διὰ τούτων ἅπαντα πράττεται, ὁ δὲ δῆμος ἐν ὑπηρέτου καὶ προσθήκης μέρει, καὶ ὑμεῖς ἀγαπᾶθ᾽ ἃν οὗτοι μεταδιδῶσι λαμβάνοντες.

***
[26] Σκεφθείτε ποια σημαντικά κατορθώματα των προγόνων σας θα μπορούσε να αναφέρει κανείς και ποια δικά σας, αν ίσως από τη σύγκριση αυτών μπορέσετε να συνέλθετε. Επί σαράντα πέντε χρόνια εκείνοι είχαν την ηγεμονία των Ελλήνων με τη συγκατάθεσή τους· συσσώρευσαν στην Ακρόπολη περισσότερα από δέκα χιλιάδες τάλαντα· έστησαν πολλά και ωραία τρόπαια για νίκες και στη στεριά και στη θάλασσα, για τα οποία ακόμη και σήμερα νιώθουμε περήφανοι. Σκεφθείτε όμως ότι αυτοί έστησαν τα τρόπαια αυτά, όχι για να τα βλέπουμε και να τα θαυμάζουμε, αλλά και για να μιμούμαστε τις αρετές αυτών που τα αφιέρωσαν.

[27] Αυτά λοιπόν έπραξαν οι πρόγονοί μας· όσο για μας όμως, που κερδίσαμε ένα τόσο καθαρό πεδίο όσο όλοι βλέπετε, σκεφθείτε αν τα επιτεύγματά μας είναι παραπλήσια (: ανάλογα). Δεν έχουμε σπαταλήσει χωρίς λόγο πάνω από χίλια πεντακόσια τάλαντα για τους φτωχούς Έλληνες; Δεν έχουν εξανεμιστεί όλες οι ιδιωτικές περιουσίες, τα χρήματα του δημοσίου και οι συμμαχικές εισφορές; Δεν έχουν χαθεί σήμερα σε καιρό ειρήνης οι σύμμαχοι που αποκτήσαμε σε καιρό πολέμου;

[28] Αλλά, μα τον Δία, μόνο ως προς αυτά ήταν καλύτερα τότε τα πράγματα από ό,τι είναι τώρα, ενώ ως προς τα άλλα ήταν χειρότερα. Κάθε άλλο· αλλ᾽ ας εξετάσουμε οποιαδήποτε περίπτωση θέλετε. Τα κτίρια τουλάχιστον και τα στολίδια της πόλης που άφησαν εκείνοι πίσω τους, ναούς, λιμάνια και τα συνακόλουθα, ήταν τόσο ωραία και τόσο λαμπρά, ώστε να μην έχει απομείνει σε κανέναν από μας τους μεταγενέστερους ελπίδα (: δυνατότητα) να τα ξεπεράσουμε, εννοώ τα Προπύλαια αυτά εδώ, τα νεώρια, τις στοές και τα άλλα γενικά, με τα οποία εκείνοι στόλισαν την πόλη και μας την κληροδότησαν.

[29] Οι ιδιωτικές κατοικίες όμως όσων άσκησαν την εξουσία ήταν τόσο λιτές και τόσο σύμφωνες με το ήθος του πολιτεύματος, ώστε, αν τυχόν κάποιος από σας γνωρίζει ποιο είναι το σπίτι του Θεμιστοκλή, του Κίμωνα και του Αριστείδη και των τότε επιφανών ανδρών, διαπιστώνει ότι αυτό δεν είναι σε τίποτε πολυτελέστερο από το σπίτι του γείτονά τους.

[30] Σήμερα, Αθηναίοι, αντίθετα, η πόλη μας στο δημόσιο τομέα αρέσκεται να επισκευάζει τους δρόμους και τις κρήνες, να ασχολείται με σοβατίσματα και ανοησίες (και δεν κατακρίνω αυτούς που εισηγήθηκαν αυτές τις βελτιώσεις, κάθε άλλο, αλλά εσάς, αν φαντάζεστε ότι αυτά σας ικανοποιούν προσωπικά)· στον ιδιωτικό τομέα όμως όσοι έχουν αποκτήσει κάποιο δημόσιο αξίωμα, άλλοι έχουν χτίσει ιδιωτικές κατοικίες όχι απλώς ωραιότερες από τα περισσότερα δημόσια οικοδομήματα, αλλά και επιβλητικότερες, ενώ άλλοι έχουν αγοράσει και καλλιεργούν εκτάσεις που δεν έλπισαν ποτέ ως τώρα ούτε και στο όνειρό τους.

[31] Η αιτία όλων αυτών είναι ότι τότε αφέντης και κύριος όλων ήταν ο λαός και ο καθένας από τους υπόλοιπους ήταν ευχαριστημένος να δέχεται από εκείνον τιμές, εξουσία και κάθε άλλην ανταμοιβή· τώρα όμως, αντίθετα, αυτοί είναι κύριοι των αγαθών, μέσω αυτών γίνεται η διαχείριση όλων, ενώ ο λαός είναι υπηρέτης, άνθρωποι της προσκολλήσεως, και εσείς είστε ευχαριστημένοι να παίρνετε όσα σας μοιράζουν οι αφέντες σας.