Ταοϊσμός

Τσ'ανγκ Τάο

Το ΤΑΟ είναι η Μόνη Πραγματικότητα:
«Το Τάο γιά το οποίο μπορούμε να μιλήσουμε (να το ονομάσουμε Τάο) δεν είναι το ΑΙΩΝΙΑ ΑΜΕΤΑΒΛΗΤΟ ΤΑΟ (ΤΣ’ΑΝΓΚ ΤΑΟ)», (Τάο Τε Κινγκ, κεφάλαιο 1).

Τάο

Το Τάο γιά το οποίο μπορούμε να μιλήσουμε περιγράφεται στο κεφάλαιο 25.
«Υπήρχε ένα απροσδιόριστο πλήρες,
Υπήρχε, πριν ο Ουρανός και η γη εμφανισθούν.
Σιωπηλό, χωρίς καμία προσδιοριζόμενη ουσία,
Χωρίς να στηρίζεται σε τίποτα, Αναλοίωτο,
Διεισδύει (και γίνεται αισθητό) παντου, διαποτίζει τα πάντα, παραμένοντας Ανεξάντλητο.
Είναι η πηγή όλων των πραγμάτων.
Δεν γνωρίζω το αληθινό ονομά του.
Τάο είναι ένα όνομα που δίνω σ’ Αυτό.
Προσπαθώντας να το προσδιορίσω θα έπρεπε να το πω Μέγα (Τα, Άπειρο, Απροσμέτρητο).
Όμως «τα» σημαίνει επίσης να εξελίσσεται σύμφωνα με την φύση του
Και να εξελίσσεται σημαίνει να απλώνεται ως το άπειρο
Και να απλώνεται ως το άπειρο σημαίνει να επιστρέφει πίσω στην πηγή του.
Έτσι, καθώς το Τάο έχει «αυτή την ιδιότητα να εξελίσσεται»
Και καθώς και ο Ουρανός έχει αυτή την ιδιότητα
Και καθώς και η γη την έχει
Έτσι κι ο κυρίαρχος άνθρωπος έχει επίσης την δυνατότητα αυτή.
Έτσι μέσα στην «πραγματικότητα» υπάρχουν τέσσερις διαδικασίες εξέλιξης
Κι η μία αναφέρεται στον «ανθρωπο».
Οι «τρόποι» των ανθρώπων προσαρμόζονται σε εκείνους της γης
Οι «τρόποι» της γης σε εκείνους του Ουρανού
Οι «τρόποι» του Ουρανού σε εκείνους του Τάο
Και οι «τρόποι» του Τάο σε εκείνους «Αυτού που είναι έτσι από τον Εαυτό του» (Τσ’ανγκ Τάο).
(ΤΤΚ, 25).

Μέσα στα κείμενα του Λάο Τσε γίνεται λοιπόν σαφής διάκριση ανάμεσα στο Τσ’ανγκ Τάο και το Τάο (γιά το οποίο μπορούμε να μιλήσουμε), δηλαδή την Πραγματικότητα που μπορεί να γίνει αντιληπτή.

Το Τσ’ανγκ Τάο είναι Τε. Ταυτίζεται με το Τε (Αυθόρμητη Ενέργεια), εμπεριέχει το Τε, εκδηλώνεται μέσω του Τε. Όταν το Τε ηρεμεί τότε το Τσ’ανγκ Τάο είναι το Τσ’ανγκ Τάο. Όταν το Τε δραστηριοποιείται τότε αποκαλύπτεται το Τάο. Το Τάο με αυτή την έννοια σημαίνει «Δραστηριότητα», «Διαδικασία», Εξελικτική Πορεία, Οδό, Τρόπο (και με αυτή την έννοια δεν ξεχωρίζει από το Τε). Από το Τάο αναδύονται όλα και στο Τάο επιστρέφουν (ΤΤΚ, 25).

Πως γίνεται αυτό; Μέσα στο Τάο αναδύονται δύο δυνάμεις, δραστηριότητες το Γιάνγκ (παριστάνεται με μία συνεχή γραμμή) και το γιν (παριστάνεται με μία διακεκομμένη γραμμή) που αλληλοσυμπληρώνονται και υπάρχουν ταυτόχρονα και οι δύο μαζί. Το Γιάνγκ σημαίνει την πνευματική ενέργεια, την νοημοσύνη, την νοητικότητα που συλλαμβάνει αφηρημένα πραγματικότητες, σχέσεις, κλπ. Το γιν σημαίνει το ουσιαστικό στοιχείο, την ουσία. Η ουσία μπορεί να έχει «πνευματική υφή» ή πιό χονδροειδή (αυτό που εμφανίζεται σαν «ύλη»). Αυτό εξαρτάται από το επίπεδο της δραστηριότητας (όπως θα εξηγηθεί πιό κάτω).

Το Γιάνγκ και το γιν υπάρχουν ταυτόχρονα, πάντα, αλλά η δράση τους είναι συμπληρωματική. Όταν αυξάνεται το Γιάνγκ μειώνεται το γιν κι αντίστροφα. Έτσι προκύπτει ένα φάσμα δραστηριότητας που ξεκινά από το Καθαρό Γιάνγκ και καθώς αυξάνεται προοδευτικά το γιν καταλήγει στο καθαρό γιν. Σε αυτό το φάσμα δραστηριότητας υπάρχουν άπειρες διαβαθμίσεις αλλά χονδρικά διακρίνονται διάφορα πεδία δραστηριότητας που διαφέρουν μεταξύ τους. Η μετάβαση από το ένα πεδίο δραστηριότητας στο άλλο είναι βαθμιαία αλλά γιά καθαρά πρακτικούς λόγους προσδιορίζουμε τρεις κύριες φάσεις που παριστάνονται με τρεις γραμμές, (όπως στα τρίγραμμα Κ’ιέν και Κ’ουέν) ή με τον συνδυασμό τριών τριγραμμάτων.

Έτσι από το Τσ’ανγκ Τάο γεννιέται το Ένα (Τάο). Από το Ένα γεννιούνται οι δύο δυνάμεις Γιάνγκ και γιν. Από τις δύο δυνάμεις γεννιούνται οι τρεις ευδιάκριτες φάσεις της δραστηριότητας που παράγουν όλα τα πεδία δραστηριότητας κι όλα τα φαινόμενα. Σύμφωνα με τον Λάο Τσε:
«Το Τάο (το Τσ’ανγκ Τάο) γέννησε το Ένα,
Το Ένα γέννησε την δυαδικότητα,
Έπειτα τα δύο γέννησαν την τριάδα,
Και τα τρία γέννησαν όλα όσα υπάρχουν.
Αυτά τα δέκα χιλιάδες δημιουργήματα έχουν το γιν στην πλάτη τους
Κι αγκαλιάζουν το Γιάνγκ
Και σε αυτό τον συνδυασμό των δυνάμεων βασίζεται η ισορροπία τους...»
(ΤΤΚ, 42).

Στην αρχή Επικρατεί το Γιάνγκ και το γιν είναι εν δυνάμει. Αυτή η κατάσταση είναι τελείως αφηρημένη και δεν υπάρχουν ευδιάκριτοι προσδιορισμοί γι’ αυτό και ονομάζεται Αόρατο (Γου, «μη είναι», «μη έχειν προσδιορισμούς»). Παρ’ όλα αυτά διακρίνονται τρεις φάσεις, καταστάσεις, που παριστάνονται με τρεις συνεχείς γραμμές, την μία πάνω στην άλλη (το τρίγραμμο Κ’ιέν). Αυτό σημαίνει την πλήρη Επικράτηση του Γιάνγκ (γι’ αυτό και ονομάζεται Καθαρό Γιάνγκ, ή απλώς Γιάνγκ, ή Ουρανός), αλλά και τις τρεις φάσεις, την μετάβαση από το Καθαρό Γιάνγκ στην ενδυνάμωση και εμφάνιση του γιν.

Σε αυτές τις τρεις καθαρά πνευματικές καταστάσεις το Ταό εμφανίζεται να είναι:
1) Ι, Αδιάκριτο, μη διακρινόμενο, «χωρίς ιδιώματα», «άδειο».
2) Σι, Άηχο, Σιωπηλό, «χωρίς παρουσία».
3) Γουέι, Άυλο, Λεπτεπίλεπτο, μη αντιληπτό, «ανύπαρκτο».
Σύμφωνα με τον Λάο Τσε:
«Κοιτώ με τα μάτια αλλά δεν το βλέπω: αυτό το ονομάζω λοιπόν το Αδιάκριτο (Ι).
Αφουγκράζομαι με τα αυτιά αλλά δεν το ακούω: και τότε το ονομάζω το Σιωπηλό (Σι).
Ψηλαφώ με τα χέρια αλλά δεν το νοιώθω: κι έτσι το ονομάζω λοιπόν το Λεπτεπίλεπτο (Γουέι).
Κι οι τρεις αυτές εμπειρίες αποκαλύπτουν το ανεξερεύνητο,
Έτσι λοιπόν δεν αντιλαμβάνομαι παρά μία Αδιαφοροποίητη Ενότητα.
Ανατέλλοντας δεν ακτινοβολεί, δύοντας δεν σκοτεινιάζει.
Ατελεύτητο, αλυσίδα, δεν προσδιορίζεται
Γιατί είναι μέσα στον χώρο όπου δεν υπάρχουν διακρίσεις.
Περιγράφεται σαν σχήμα ασχημάτιστο,
Σαν εικόνα χωρίς όψη
Γι’ αυτό το ονομάζουν Ασύλληπτο.
Το ατενίζεις, μα δεν έχει πρόσωπο.
Το ακολουθείς, μα δεν έχει νώτα.
Κι όμως αν αφοσιωθείς στο αρχαίο Τάο
Θα εξουσιάσεις ακόμα και σήμερα.
Το να γνωρίζεις την αρχή
Σημαίνει να έχεις βρει την ουσία του Τάο».

Όταν δραστηριοποιείται το γιν τότε υπάρχουν ευδιάκριτες διαφοροποιήσεις και προσδιορίζονται διάφορα πεδία δραστηριότητας. Όλες αυτές οι καταστάσεις χαρακτηριζονται σαν το Ορατό (Γιέου, «είναι», «έχειν προσδιορισμούς»). Ενώ στο ανώτερο πεδίο δραστηριότητας (Αόρατο) η ύπαρξη συντίθεται από Γιάνγκ, ενώ το γιν είναι εν δυνάμει και γίνεται αντιληπτή σαν μία Αδιαφοροποίητη Ενότητα, στα κατώτερα πεδία δραστηριότητας (Ορατό) η ύπαρξη συντίθεται από Γιάνγκ και γιν και φαίνεται να διασπάται σε Υποκείμενο, συνείδηση του εγώ, (χσιγκ, της φύσης Γιάνγκ, πνευματική ενέργεια) και αντικείμενο (μιγκ, της φύσης γιν, ζωτική ουσία). Στο ανώτερο πεδίο του Ορατού το χσιγκ είναι καθαρή νοημοσύνη και το μιγκ είναι νοητικής υφής. Στο μεσαίο πεδίο του Ορατού το χσιγκ είναι υποβαθμισμένο και το μιγκ είναι ενεργειακής υφής. Στο κατώτερο πεδίο του Ορατού το χσιγκ είναι ακόμα πιό πολύ υποβαθμισμένο και το μιγκ είναι υλικής υφής. Έτσι στο Ορατό η ύπαρξη φαίνεται διασπασμένη (το υποκείμενο αντιλαμβάνεται τον εαυτό του μέσα σε ένα αντικειμενικό κόσμο) και πολλαπλή (υπάρχουν πολλά υποκείμενα και αντικείμενα).

Μέσα στο Ορατό αναδύονται λοιπόν τρία κύρια πεδία δραστηριότητας, που περιλαμβάνουν τρεις φάσεις το κάθε ένα.
1) Όταν κυριαρχεί το Γιάνγκ αλλά δραστηριοποιείται το γιν.
2) Όταν κυριαρχεί το γιν αλλά δραστηριοποιείται το Γιάνγκ.
3) Όταν Επικρατεί πλήρως το γιν και το γιάνγκ υπάρχει εν δυνάμει.

Αναλυτικά:
1) Το πεδίο δραστηριότητας στο οποίο κυριαρχεί το Γιάνγκ αλλά δραστηριοποιείται το γιν ονομάζεται Χουέν. Χουέν σημαίνει την γενική κατάσταση της πνευματικής, φωτεινής, ανώτερης ψυχής αλλά και την ατομική πνευματική ψυχή (της φύσης Γιάνγκ). Η ατομική πνευματική ψυχή συντίθεται από πνευματική ενέργεια (χσιγκ, της φύσης Γιάνγκ), που συγκεκριμενοποιείται σε νοητικότητα (χσιν) και ζωτική ουσία (μιγκ, της φύσης γιν), νοητικής υφής. Υπάρχουν τρεις κύριες δραστηριότητες σε αυτό το πεδίο που παριστάνονται με τα τρία τρίγραμμα Τουέι, Λι, Σουέν, τα οποία αποτελούνται από δύο συνεχείς γραμμές και μία διακεκομμένη (επάνω, μέση, κάτω, αντίστοιχα). Τα τρία τριγράμματα δείχνουν (από τα πάνω προς τα κάτω) την προοδευτική ενίσχυση του γιν που καθίσταται σιγά σιγά η βάση της ύπαρξης. Αυτές οι τρεις δραστηριότητες αντιστοιχούν στις νοητικές δραστηριότητες, λειτουργίες, που στην δυτική φιλοσοφία ονομάζονται νόηση, διανόηση, αντίληψη.

2) Όταν το γιν ενισχύεται περαιτέρω περνάμε σε ένα πεδίο δραστηριότητας ποιοτικά διάφορο από το προηγούμενο, στο πεδίο όπου κυριαρχεί το γιν αλλά δραστηριοποιείται το Γιάνγκ το οποίο ονομάζεται π’ο. Π’ο σημαίνει την γενική κατάσταση της «σωματικής», σκοτεινής, κατώτερης ψυχής αλλά και την ατομική «σωματική» ψυχή (της φύσης γιν). Η ατομική «σωματική» ψυχή συντίθεται από υποβαθμισμένες νοητικές δραστηριότητες και ζωτική ουσία (μιγκ) ενεργειακής υφής, που είναι χονδροειδής και γι’ αυτό εμφανίζεται σαν μορφή κι ονομάζεται «σωματική». Υπάρχουν τρεις κύριες δραστηριότητες που παριστάνονται με τα τρία τρίγραμμα Τσεν, Κ’αν, Κεν τα οποία αποτελούνται από δύο διακεκομμένες γραμμές και μία συνεχή (κάτω, μέση, πάνω, αντίστοιχα). Τα τρία τρίγραμμα δείχνουν (από πάνω προς τα κάτω) την περαιτέρω ενίσχυση του γιν που κάποια στιγμή Επικρατεί πλήρως. Αυτές οι τρεις δραστηριότητες αντιστοιχούν στις ζωικές ενέργειες, δραστηριότητες, συναίσθηση, βούληση, αίσθηση, της δυτικής φιλοσοφίας.

3) Όταν το γιν ενισχύεται περαιτέρω περνάμε σε ένα πεδίο δραστηριότητας ποιοτικά διάφορο από το προηγούμενο, στο πεδίο όπου Επικρατεί πλήρως το γιν και το Γιάνγκ υπάρχει εν δυνάμει. Αυτό το πεδίο παριστάνεται με το τρίγραμμο Κ’ουέν που αποτελείται από τρεις διακεκομμένες γραμμές. Οι τρεις διακεκομμένες γραμμές σημαίνουν την πλήρη Επικράτηση του γιν (γι’ αυτό ονομάζεται καθαρό γιν, γη), που εμφανίζεται σαν ουσία «υλικής υφής». Οι τρεις γραμμές δείχνουν ακόμα ότι υπάρχουν τρεις καταστάσεις της υλικής ουσίας. Η αφηρημένη ενέργεια, η ενέργεια που έχει μετασχηματιστεί σε ύλη και το σύνολο των υλικών αντικειμένων.