§12.24. Η αναφορική αντωνυμία δεν χρησιμοποιείται όμως μόνο για την υποτακτική σύνδεση μιας κύριας με μιαν εξαρτημένη αναφορική πρόταση ή μιας εξαρτημένης αναφορικής με μιαν άλλη δευτερεύουσα πρόταση. Μερικές φορές το αναφορικό συνδέει δύο προτάσεις, οι οποίες κανονικά θα έπρεπε να διατυπωθούν παρατακτικά, ως δύο κύριες προτάσεις. Στις περιπτώσεις αυτές η αναφορική αντωνυμία ισοδυναμεί με μια δεικτική ή προσωπική αντωνυμία που συνοδεύεται από έναν σύνδεσμο, όπως καί, ἀλλά, δέ, γάρ, οὖν, ἄρα.
§12.25. Η χρήση των εγκλίσεων σε τέτοιες αναφορικές προτάσεις είναι αντίστοιχη με αυτήν των κύριων προτάσεων επιθυμίας καθώς εκφέρονται σε προτρεπτική και αποτρεπτική υποτακτική, ευχετική ευκτική ή προστακτική:
ΣΟΦ Φιλ 314-316 τοιαῦτ' Ἀτρεῖδαί μ' ἥ τ' Ὀδυσσέως βία, ὦ παῖ, δεδράκασ'· οἷ' Ὀλύμπιοι θεοὶ δοῖέν ποτ' αὐτοῖς ἀντίποιν' ἐμοῦ παθεῖν || τέτοιο κακό, παιδί μου, μου έχουν κάνει οι Ατρείδες και ο Οδυσσέας∙ οι θεοί του Ολύμπου να τους δώσουν να πάθουν κάποτε τα ίδια!
ΠΛ Μεν 89e καὶ δὴ καὶ νῦν, ὦ Μένων, εἰς καλὸν ἡμῖν Ἄνυτος ὅδε παρεκαθέζετο, ᾧ μεταδῶμεν τῆς συζητήσεως || και έτσι, Μένωνα, ο Άνυτος μας ήρθε τώρα και κάθισε εδώ δίπλα μας ακριβώς πάνω στη ώρα, τον οποίον ας αφήσουμε να πάρει μέρος στη συζήτηση.
§12.26. Οι αναφορικές αντωνυμίες χρησιμοποιούνται κατ' αυτόν τον τρόπο, να συνδέουν δηλαδή δύο προτάσεις, οι οποίες κανονικά θα έπρεπε να διατυπωθούν παρατακτικά, ως δύο κύριες προτάσεις, στις ακόλουθες κυρίως περιπτώσεις:
§12.27. Σε προτάσεις που δηλώνουν την αιτία, προπαντός μετά από μια ερωτηματική πρόταση. Το ὅς ισοδυναμεί εδώ με το οὗτος (αὐτὸς) γάρ:
ΞΕΝ Απομν 1.2.64 πῶς οὖν ἂν ἔνοχος εἴη τῇ γραφῇ; ὃς [= οὗτος γὰρ] ἀντὶ μὲν τοῦ μὴ νομίζειν θεούς, ὡς ἐν τῇ γραφῇ ἐγέγραπτο, φανερὸς ἦν θεραπεύων τοὺς θεοὺς μάλιστα τῶν ἄλλων ἀνθρώπων || πώς λοιπόν είναι δυνατόν να είναι ένοχος ως προς την κατηγορία που του αποδόθηκε; Aφού αυτός αντί του να μη πιστεύει στους θεούς, όπως είχε κατηγορηθεί, ήταν πρόδηλο ότι λάτρευε τους θεούς περισσότερο από τους άλλους ανθρώπους.
ΞΕΝ Απομν 3.5.15-16 πότε γὰρ οὕτως Ἀθηναῖοι ὥσπερ Λακεδαιμόνιοι ἢ πρεσβυτέρους αἰδέσονται, οἳ ἀπὸ τῶν πατέρων ἄρχονται καταφρονεῖν τῶν γεραιτέρων, ἢ σωμασκήσουσιν οὕτως, οἳ οὐ μόνον αὐτοὶ εὐεξίας ἀμελοῦσιν, ἀλλὰ καὶ τῶν ἐπιμελομένων καταγελῶσι; πότε δὲ οὕτω πείσονται τοῖς ἄρχουσιν, οἳ καὶ ἀγάλλονται ἐπὶ τῷ καταφρονεῖν τῶν ἀρχόντων; ἢ πότε οὕτως ὁμονοήσουσιν, οἵ γε ἀντὶ μὲν τοῦ συνεργεῖν ἑαυτοῖς τὰ συμφέροντα ἐπηρεάζουσιν ἀλλήλοις καὶ φθονοῦσιν ἑαυτοῖς μᾶλλον ἢ τοῖς ἄλλοις ἀνθρώποις || γιατί πότε άραγε οι Αθηναίοι, σαν τους Λακεδαιμονίους, ή τους πιο ηλικιωμένους θα σεβαστούν, αφού αυτοί αρχίζουν να περιφρονούν τους γεροντότερους ξεκινώντας ήδη από τους πατέρες τους, ή πότε θα γυμνάσουν τόσο τα σώματά τους, αφού όχι μόνον οι ίδιοι παραμελούν τη σωματική υγεία, αλλά και περιγελούν εκείνους που την φροντίζουν; Πότε πάλι θα πείθονται τόσο στους άρχοντες, αφού περηφανεύονται κιόλας γιατί περιφρονούν τους άρχοντες∙ ή πότε θα ομονοήσουν έτσι, αφού αντί να συνεργάζονται για τα συμφέροντά τους, αλληλοτρώγονται και αλληλοφθονούνται πιο πολύ μεταξύ τους παρά με τους ξένους ανθρώπους.
§12.28. Όταν παρεμβάλλεται στον λόγο μία ή περισσότερες προτάσεις:
ΗΡΟΔ 7.105 οὕτω δὴ ἐς Λεωνίδην ἀνέβαινε ἡ βασιληίη, καὶ διότι πρότερος ἐγεγόνεε Κλεομβρότου (οὗτος γὰρ ἦν νεώτατος Ἀλεξανδρίδεω παῖς) καὶ δὴ καὶ εἶχε Κλεομένεος θυγατέρα. ὃς τότε ἤιε ἐς Θερμοπύλας || έτσι λοιπόν ανέλαβε ο Λεωνίδας την βασιλεία, και γιατί γεννήθηκε πριν από τον Κλεόμβροτο (αφού αυτός ήταν ο πιο μικρός γιος του Αλεξανδρίδα) και γιατί είχε παντρευτεί τη θυγατέρα του Κλεομένη∙ αυτός τότε βάδιζε προς τις Θερμοπύλες.
§12.29. Σε προσφωνήσεις και ερωτήσεις (στην ποίηση):
ΣΟΦ ΟΤ 1352-1356 νῦν δ' ἀξιωθεὶς εἶσι κἀκούσας γ' ἐμοῦ τοιαῦθ' ἃ τὸν τοῦδ' οὔποτ' εὐφρανεῖ βίον∙ ὅς γ' [= σύ γ'] , ὦ κάκιστε, σκῆπτρα καὶ θρόνους ἔχων, ἃ νῦν ὁ σὸς ξύναιμος ἐν Θήβαις ἔχει, τὸν αὐτὸς αὐτοῦ πατέρα τόνδ' ἀπήλασας || τώρα όμως φεύγει, αφού αξιώθηκε ν' ακούσει από μένα τέτοια πράγματα που δεν πρόκειται να ευφράνουν τη ζωή του∙ γιατί εσύ, πανάθλιε, όταν είχες τα σκήπτρα και τον θρόνο που τώρα τα έχει ο αδελφός σου στη Θήβα, εσύ ο ίδιος εξόρισες τούτον εδώ τον πατέρα σου.
ΕΥΡ Ορ 756-757 Ορ. ψῆφον ἀμφ' ἡμῶν πολίτας ἐπὶ φόνῳ θέσθαι χρεών. - Πυ. ἣ κρινεῖ τί χρῆμα; [= αὕτη δὲ τί χρῆμα κρινεῖ;] || Ορέστ. Θα μας δικάσουν με ψηφοφορία για φόνο. - Πυλάδ. Τί απόφαση θα βγάλει [η ψηφοφορία];
§12.30. Και σε άλλες περιπτώσεις όμως εμφανίζεται στους Αττικούς μια ως προς το περιεχόμενό της κύρια πρόταση υπό τη μορφή μιας εξαρτημένης αναφορικής πρότασης:
ΘΟΥΚ 1.39.2-3 καὶ δεῦρο ἥκουσιν οὐ τἀκεῖ μόνον αὐτοὶ ἁμαρτόντες, ἀλλὰ καὶ ὑμᾶς νῦν ἀξιοῦντες οὐ ξυμμαχεῖν, ἀλλὰ ξυναδικεῖν καὶ διαφόρους ὄντας ἡμῖν δέχεσθαι σφᾶς· οὓς χρῆν, ὅτε ἀσφαλέστατοι ἦσαν, τότε προσιέναι || και έρχονται τώρα εδώ σαν να μην τους έφτανε το κακό που έκαναν εκεί, αλλά έχοντας την απαίτηση όχι να συμμαχήσετε, αλλά να γίνετε συνένοχοι στις αδικίες τους και, επειδή υπάρχουν διαφορές μεταξύ μας, να τους δεχτείτε· αυτοί έπρεπε όμως να έρθουν τότε, όταν δεν διέτρεχαν κανέναν κίνδυνο.
ΑΡΙΣΤ Ρητ 1390a5 καὶ ζῶσι [οἱ πρεσβύτεροι] τῇ μνήμῃ μᾶλλον ἢ τῇ ἐλπίδι· τοῦ γὰρ βίου τὸ μὲν λοιπὸν ὀλίγον τὸ δὲ παρεληλυθὸς πολύ, ἔστι δὲ ἡ μὲν ἐλπὶς τοῦ μέλλοντος ἡ δὲ μνήμη τῶν παροιχομένων· ὅπερ αἴτιον καὶ τῆς ἀδολεσχίας αὐτοῖς || οι ηλικιωμένοι ζουν επίσης πιο πολύ στη κατάσταση της μνήμης παρά της ελπίδας· γιατί η ζωή που τους απομένει είναι λίγη, ενώ το παρελθόν πολύ, και η ελπίδα συνδέεται με το μέλλον ενώ η μνήμη με τα περασμένα· αυτό ακριβώς είναι και το αίτιο της φλυαρίας τους.
Αξιοσημείωτη είναι, τέλος, σε αυτήν τη συνάφεια και η στερεότυπη κατακλείδα των αποδείξεων στα Στοιχεῖα του Ευκλείδη, η οποία επίσης μπορεί να ενταχθεί εδώ, π.χ.
ΕΥΚΛ 1.4 ὅπερ ἔδει δεῖξαι
Δεν υπάρχουν σχόλια :
Δημοσίευση σχολίου