Ανθολόγιο Αττικής Πεζογραφίας

ΛΥΣΙΑΣ, ΚΑΤΑ ΑΓΟΡΑΤΟΥ ΕΝΔΕΙΞΕΩΣ

ΛΥΣ 13.92–97

Ἐπίλογος: Ο σεβασμός προς τα θύματα του Αγόρατου και των Τριάκοντα επιβάλλει την τιμωρία του κατηγορουμένου

Ο κατήγορος στο τέλος της πίστεως–ἀποδείξεως ανασκεύασε προκαταβολικά τα αναμενόμενα επιχειρήματα του κατηγορουμένου. Και συνεχίζει:

[92] Προσήκει δ’ ὑμῖν, ὦ ἄνδρες δικασταί, ἅπασι τιμω-
ρεῖν ὑπὲρ ἐκείνων τῶν ἀνδρῶν ὁμοίως ὥσπερ ἡμῶν ἑνὶ
ἑκάστῳ. ἀποθνῄσκοντες γὰρ [ὑμῖν] ἐπέσκηψαν καὶ ἡμῖν καὶ
τοῖς φίλοις ἅπασι τιμωρεῖν ὑπὲρ σφῶν αὐτῶν Ἀγόρατον του-
τονὶ ὡς φονέα ὄντα, καὶ κακῶς ποιεῖν καθ’ ὅσον ἂν ἔμ-
βραχυ ἕκαστος δύνηται. εἰ τοίνυν τι ἐκεῖνοι ἀγαθὸν τὴν πό-
λιν ἢ τὸ πλῆθος τὸ ὑμέτερον φανεροί εἰσι πεποιηκότες, ὃ
καὶ αὐτοὶ ὑμεῖς ὁμολογεῖτε, ἀνάγκη ὑμᾶς ἐστι πάντας ἐκεί-
νοις φίλους καὶ ἐπιτηδείους εἶναι, ὥστε οὐδὲν μᾶλλον ἡμῖν
ἢ καὶ ὑμῶν ἑνὶ ἑκάστῳ ἐπέσκηψαν. [93] οὔκουν οὔτε ὅσιον οὔτε
νόμιμον ὑμῖν ἐστιν ἀνεῖναι Ἀγόρατον τουτονί. ὑμεῖς τοίνυν,
ὦ ἄνδρες Ἀθηναῖοι, νυνὶ δή, ἐπεὶ ἐν τῷ τότε χρόνῳ, ἐν ᾧ
ἐκεῖνοι ἀπέθνῃσκον, οὐχ οἷοί τε ἦστε ἐπαρκέσαι διὰ τὰ
πράγματα τὰ περιεστηκότα, νυνί, ἐν ᾧ δύνασθε, τιμωρή-
σατε τὸν ἐκείνων φονέα. ἐνθυμεῖσθε δ’, ὦ ἄνδρες Ἀθηναῖοι,
ὅπως μὴ πάντων ἔργον σχετλιώτατον ἐργάσησθε. εἰ γὰρ
ἀποψηφιεῖσθε Ἀγοράτου τουτουί, οὐ μόνον τοῦτο δια-
πράττεσθε, ἀλλὰ καὶ ἐκείνων τῶν ἀνδρῶν, οὓς ὁμολογεῖτε
ὑμῖν εὔνους εἶναι, τῇ αὐτῇ ψήφῳ ταύτῃ θάνατον κατα-
ψηφίζεσθε· [94] ἀπολύοντες γὰρ τὸν αἴτιον ὄντα ἐκείνοις τοῦ
θανάτου οὐδὲν ἄλλο γιγνώσκετε ἢ ἐκείνους δικαίως ὑπὸ
τούτου τεθνηκέναι. καὶ οὕτως ἂν δεινότατα πάντων πά-
θοιεν, εἰ οἷς ἐπέσκηπτον ἐκεῖνοι ὡς φίλοις οὖσι τιμω-
ρεῖν ὑπὲρ αὑτῶν, οὗτοι ὁμόψηφοι κατ’ ἐκείνων τῶν
ἀνδρῶν τοῖς τριάκοντα γενήσονται. [95] μηδαμῶς, ὦ ἄνδρες
δικασταί, πρὸς θεῶν Ὀλυμπίων, μήτε τέχνῃ μήτε μη-
χανῇ μηδεμιᾷ θάνατον ἐκείνων τῶν ἀνδρῶν καταψη-
φίσησθε, οἳ πολλὰ κἀγαθὰ ὑμᾶς ποιήσαντες διὰ ταῦτα
ὑπὸ τῶν τριάκοντα καὶ Ἀγοράτου τουτουὶ ἀπέθανον.
ἀναμνησθέντες οὖν ἁπάντων τῶν δεινῶν, καὶ τῶν κοινῶν
τῇ πόλει καὶ τῶν ἰδίων, ὅσα ἑκάστῳ ἐγένετο ἐπειδὴ ἐκεῖ-
νοι οἱ ἄνδρες ἐτελεύτησαν, τιμωρήσατε τὸν αἴτιον τού-
των. ἀποδέδεικται δ’ ὑμῖν [ἅπαντα] καὶ ἐκ τῶν ψηφι-
σμάτων καὶ ἐκ τῶν ἀπογραφῶν καὶ ἐκ τῶν ἄλλων ἁπάντων
Ἀγόρατος ὢν αὐτοῖς αἴτιος τοῦ θανάτου.

[96] Ἔτι δὲ καὶ προσήκει ὑμῖν ἐναντία τοῖς τριάκοντα ψηφί-
ζεσθαι· ὧν μὲν τοίνυν ἐκεῖνοι θάνατον κατέγνωσαν, ὑμεῖς
ἀποψηφίσασθε· ὧν δ’ ἐκεῖνοι θάνατον οὐ κατέγνωσαν,
ὑμεῖς καταψηφίσασθε. οἱ τριάκοντα τοίνυν τῶν μὲν ἀνδρῶν
τούτων, οἳ ἦσαν ὑμέτεροι φίλοι, θάνατον κατέγνωσαν, ὧν
δεῖ ὑμᾶς ἀποψηφίζεσθαι· Ἀγοράτου δὲ ἀπεψηφίσαντο,
διότι ἐδόκει προθύμως τούτους ἀπολλύναι· οὗ προσήκει
καταψηφίζεσθαι. [97] ἐὰν οὖν τὰ ἐναντία τοῖς τριάκοντα ψηφί-
ζησθε, πρῶτον μὲν οὐχ ὁμόψηφοι <τοῖς ἐχθροῖς> γίγνεσθε,
ἔπειτα τοῖς ὑμετέροις αὐτῶν φίλοις τετιμωρηκότες ἔσεσθε,
ἔπειτα τοῖς πᾶσιν ἀνθρώποις δόξετε δίκαια καὶ ὅσια ψηφί-
σασθαι.

***

Αρμόζει δε, κύριοι δικασταί, να εκδικήσθε τον Αγόρατον διά τον φόνον των ανδρών εκείνων, όπως αρμόζει να εκδικήται και καθένας από μας. Διότι αποθνήσκοντες αφήκαν παραγγελίαν να είπουν και εις ημάς και εις σας και εις τους άλλους να εκδικούμεθα τον Αγόρατον διά τον θάνατόν των ως φονέα, και να τον βλάπτη έκαστος όσον ολίγον ή πολύ δύναται. Εάν λοιπόν είναι φανερόν ότι εκείνοι ευηργέτησαν την πόλιν και την δημοκρατίαν, πράγμα το οποίον και σεις οι ίδιοι ομολογείτε, είναι ανάγκη όλοι σεις να είσθε φίλοι και οικείοι εκείνων. Ώστε ουδόλως περισσότερον παρήγγειλαν εις ημάς από όσον παρήγγειλαν εις ένα έκαστον από σας. Ώστε ούτε οι θείοι ούτε οι ανθρώπινοι νόμοι επιτρέπουν την αθώωσιν του Αγοράτου τούτου εδώ. Σεις λοιπόν, κύριοι δικασταί, τώρα τουλάχιστον, επειδή τότε, ότε εκείνοι απέθνησκον, δεν ηδύνασθε να βοηθήσετε αυτούς διά τους περιβάλλοντας υμάς κινδύνους, τώρα, που δύνασθε, τιμωρήσατε τον φονέα εκείνων. Προσέξατε, πολίται των Αθηνών, μη διαπράξετε αδικωτάτην πράξιν. Διότι εάν θα αθωώσετε τον Αγόρατον τούτον εδώ, δεν αθωώνετε απλώς αυτόν, αλλά με την ιδίαν ακριβώς ψήφον σας καταδικάζετε εις θάνατον τους άνδρας εκείνους περί των οποίων κοινή ομολογία υπάρχει ότι ήσαν φίλοι σας. Διότι με το να αθωώσετε τον αίτιον του θανάτου εκείνων, ουδέν άλλο δείχνετε διά της τοιαύτης κρίσεώς σας παρά ότι εκείνοι δικαίως υπό τούτου εφονεύθησαν. Και τοιουτοτρόπως θα πάθουν δεινότατον πάθημα, εάν εκείνοι εις τους οποίους αφήκαν παραγγελίαν να εκδικηθούν τον Αγόρατον διά τον θάνατόν τους, διότι τους εθεώρουν φίλους, δώσουν την ιδίαν ψήφον με τους Τριάκοντα κατ' αυτών.

Δι' όνομα των Ολυμπίων θεών, κύριοι δικασταί, κατ' ουδένα τρόπον μη καταδικάσετε εις θάνατον τους άνδρας εκείνους, οι οποίοι πολλάς ευεργεσίας παρασχόντες εις σας εφονεύθησαν υπό των Τριάκοντα και του Αγοράτου δι' αυτάς ακριβώς τας προς υμάς ευεργεσίας των. Αφού λάβετε λοιπόν υπ' όψιν σας όλα τα δεινά, και τα συμβάντα εις την πόλιν, και όσα εις ένα έκαστον πολίτην συνέβησαν, όταν εφονεύθησαν εκείνοι οι άνδρες, τιμωρήσατε τον αίτιον τούτων. Έχει δε αποδειχθή εις σας εξ αρχής και από τα ψηφίσματα της βουλής και της συνελεύσεως του λαού, και από τους καταλόγους και από όλα τα άλλα ότι ο Αγόρατος είναι αίτιος του θανάτου αυτών. Προσέτι δε αρμόζει να ψηφίζετε σεις ενάντια εκείνων, τα οποία εψήφιζον οι Τριάκοντα. Οι Τριάκοντα λοιπόν τους άνδρας τούτους που ήσαν φίλοι σας τους κατεδίκασαν εις θάνατον, τους οποίους πρέπει να αθωώσετε τώρα σεις. Τον Αγόρατον δε τον ηθώωσαν, διότι εφαίνετο εις αυτούς ότι προθύμως εφόνευσε τους άνδρας τούτους. Τούτον πρέπει να καταδικάσετε. Εάν λοιπόν ψηφίζετε τα εναντία από εκείνα που εψήφιζον οι Τριάκοντα, πρώτον μεν δεν γίνεσθε ομόψηφοι με αυτούς, δεύτερον θα έχετε βοηθήσει τους φίλους σας και τρίτον εις όλους τους ανθρώπους θα φανήτε ότι εψηφίσατε σύμφωνα με τους θείους και ανθρωπίνους νόμους.