ΔΗΜ 11.7–14
Η δυναστική συμπεριφορά του Φιλίππου απέναντι στους συμμάχους και τους υπηκόους του
Ο λόγος αυτός θεωρείται έργο του Αναξιμένη του Λαμψακηνού και αποτελεί απάντηση στην επιστολή με την οποία ο Φίλιππος κατηγορούσε τους Αθηναίους για εχθρικές ενέργειες εναντίον του. Ο ομιλητής στην αρχή του λόγου παρότρυνε τους Αθηναίους να προετοιμαστούν κατάλληλα για πόλεμο προς τον Φίλιππο, υποστηρίζοντας ότι οι περιστάσεις ήταν κατάλληλες για την αντιμετώπισή του. Και συνεχίζει:
[7] Πρὸς τοίνυν τούτοις τηλικούτοις οὖσιν, οὐκ ἐρῶ μὲν ὡς
οὐ διὰ τὴν εἰρήνην πολλὰ προείληφεν ἡμῶν χωρία καὶ λι-
μένας καὶ τοιαῦθ’ ἕτερα χρήσιμα πρὸς πόλεμον, ὁρῶ δ’ ὡς
ὅταν μὲν ὑπ’ εὐνοίας τὰ πράγματα συνέχηται καὶ πᾶσι
ταὐτὰ συμφέρῃ τοῖς μετέχουσι τῶν πολέμων, μένει τὰ
συσταθέντα βεβαίως· ὅταν δ’ ἐξ ἐπιβουλῆς καὶ πλεονεξίας
ἀπάτῃ καὶ βίᾳ κατέχηται, καθάπερ ὑπὸ τούτου νῦν, μικρὰ
πρόφασις καὶ τὸ τυχὸν πταῖσμα ταχέως αὐτὰ διέσεισε
καὶ κατέλυσεν. [8] καὶ πολλάκις εὑρίσκω λογιζόμενος οὐ
μόνον, ὦ ἄνδρες Ἀθηναῖοι, τὰ συμμαχικὰ τῷ Φιλίππῳ πρὸς
ὑποψίαν ἥκοντα καὶ δυσμένειαν, ἀλλὰ καὶ τὰ τῆς ἰδίας
ἀρχῆς οὐ συνηρμοσμένα καλῶς οὐδ’ οἰκείως οὐδ’ ὡς οἴεταί
τις. ὅλως μὲν γὰρ ἡ Μακεδονικὴ δύναμις ἐν μὲν προσ-
θήκης μέρει ῥοπὴν ἔχει τινὰ καὶ χρῆσιν, αὐτὴ δὲ καθ’ αὑτὴν
ἀσθενής ἐστι καὶ πρὸς τηλικοῦτον ὄγκον πραγμάτων εὐ-
καταφρόνητος. [9] ἔτι δ’ αὐτὴν οὗτος τοῖς πολέμοις καὶ ταῖς
στρατείαις καὶ πᾶσιν οἷς ἄν τις αὐτὸν μέγαν εἶναι νομίσειε,
σφαλερωτέραν αὑτῷ πεποίηκεν. μὴ γὰρ οἴεσθ’, ὦ ἄνδρες
Ἀθηναῖοι, τοῖς αὐτοῖς χαίρειν Φίλιππόν τε καὶ τοὺς ἀρχο-
μένους, ἀλλ’ ἐννοεῖσθ’ ὡς ὁ μὲν ἐπιθυμεῖ δόξης, οἱ δ’ ἀσφα-
λείας, καὶ αὐτῷ μὲν οὐκ ἔστι τυχεῖν ταύτης ἀκινδύνως, οἱ
δ’ οὐδὲν δέονται, καταλείποντες οἴκοι τέκνα, γονεῖς, γυναῖκας,
φθείρεσθαι καὶ καθ’ ἑκάστην ἡμέραν κινδυνεύειν ὑπὲρ αὐτοῦ.
[10] ὥστε τοὺς μὲν πολλοὺς τῶν Μακεδόνων ἐκ τούτων ἄν τις
ἴδοι πῶς διάκεινται πρὸς τὸν Φίλιππον· τοὺς δὲ περὶ αὐτὸν
ὄντας ἑταίρους καὶ τοὺς τῶν ξένων ἡγεμόνας εὑρήσετε δόξαν
μὲν ἔχοντας ἐπ’ ἀνδρείᾳ, περιδεῶς δὲ μᾶλλον τῶν ἀδόξων
ζῶντας. τοῖς μὲν γὰρ ὁ πρὸς τοὺς πολεμίους μόνον ὑπάρχει
κίνδυνος, οἱ δὲ τοὺς κόλακας καὶ τοὺς διαβάλλοντας αὐτοὺς
μᾶλλον ἢ τὰς μάχας δεδίασι· [11] κἀκεῖνοι μὲν μετὰ πάντων
ἀγωνίζονται πρὸς τοὺς ἀντιταχθέντας, τοῖς δὲ καὶ τῶν ἐν
τοῖς πολέμοις κακῶν οὐκ ἐλάχιστον μέρος μέτεστιν, καὶ
χωρὶς ἰδίᾳ τὸν τρόπον τὸν τοῦ βασιλέως φοβεῖσθαι συμ-
βέβηκεν. ἔτι δὲ τῶν μὲν πολλῶν ἐὰν ἁμάρτῃ τις, ζημίας
κατὰ τὴν ἀξίαν εἴληφεν· οἱ δ’ ὅταν μάλιστα κατορθώσωσι,
τότε μάλιστα σκορακίζονται καὶ προπηλακίζονται παρὰ τὸ
προσῆκον. [12] καὶ τούτοις οὐδ’ ἂν εἷς εὖ φρονῶν ἀπιστήσειεν·
οὕτω γὰρ φιλότιμον αὐτὸν εἶναί φασιν οἱ συνδιατρίψαντες
ὥστε βουλόμενον τὰ κάλλιστα τῶν ἔργων πάνθ’ αὑτοῦ δοκεῖν
εἶναι μᾶλλον ἄχθεσθαι τῶν στρατηγῶν καὶ τῶν ἡγεμόνων
τοῖς ἄξιον ἐπαίνου τι πράξασιν ἢ τοῖς ὅλως ἀποτυχοῦσι.
[13] πῶς οὖν, εἴπερ ἐστὶ ταῦτα τοιαῦτα, πιστῶς ἤδη πολὺν χρό-
νον αὐτῷ παραμένουσιν; ὅτι νῦν μέν, ὦ ἄνδρες Ἀθηναῖοι,
τὸ κατορθοῦν αὐτὸν ἐπισκοτεῖ πᾶσι τοῖς τοιούτοις· αἱ γὰρ
εὐπραξίαι δειναὶ συγκρύψαι καὶ συσκιάσαι τὰς ἁμαρτίας
τῶν ἀνθρώπων εἰσίν· εἰ δέ τι πταίσει, τότ’ ἀκριβῶς δια-
καλυφθήσεται ταῦτα πάντα. συμβαίνει γάρ, ὥσπερ ἐν
τοῖς σώμασιν ἡμῶν· [14] ὅταν μὲν ἐρρωμένος ᾖ τις, οὐδὲν ἐπαι-
σθάνεται τῶν καθ’ ἕκαστα σαθρῶν, ἐπὰν δ’ ἀρρωστήσῃ,
πάντα κινεῖται, κἂν ῥῆγμα κἂν στρέμμα κἂν ἄλλο τι τῶν
ὑπαρχόντων ᾖ μὴ τελέως ὑγιεινόν· οὕτω καὶ τῶν βασιλειῶν
καὶ ἁπασῶν τῶν δυναστειῶν, ἕως μὲν ἂν ἐν τοῖς πολέμοις
κατορθῶσιν, ἀφανῆ τὰ κακά ἐστι τοῖς πολλοῖς, ἐπὰν δέ τι
πταίσωσιν, ὃ νῦν παθεῖν εἰκὸς ἐκεῖνον μεῖζον φορτίον ἢ
καθ’ αὑτὸν αἰρόμενον, γίγνεται φανερὰ τὰ δυσχερῆ πάντα
τοῖς ἅπασιν.
***
Επιπρόσθετα, λοιπόν, σε σχέση με αυτά που είναι τόσο σημαντικά, δεν θα πω ότι λόγω της ειρήνης μας πρόλαβε και κατέλαβε οχυρές θέσεις και λιμάνια και άλλα παρόμοια ωφέλιμα στον πόλεμο, παρατηρώ, όμως, πως όταν, βέβαια, η αγαθή προαίρεση διέπει μια υπόθεση και όλοι όσοι συμμετέχουν σε έναν πόλεμο έχουν τα ίδια συμφέροντα, η συμμαχία που συστήθηκε διατηρείται αραγής· ενώ, όταν από μηχανορραφίες και απληστία καταπιέζεται με δόλο και επιβολή, όπως ακριβώς καταπιέζεται τώρα από αυτόν, μια ασήμαντη αφορμή και ένα τυχαίο σφάλμα αρκούν για να διασαλευθεί αμέσως και να διαλυθεί. Επίσης, συχνά ανακαλύπτω όταν το συλλογίζομαι ότι όχι μόνο, Αθηναίοι, οι συμμαχίες με τον Φίλιππο έχουν καταλήξει στην καχυποψία και την εχθρότητα, αλλά και όσες περιοχές εξουσιάζει ο ίδιος, αυτές δεν έχουν μεταξύ τους δεσμούς ούτε ισχυρούς ούτε στενούς ούτε τους αναμενόμενους. Γιατί, αφενός, η μακεδονική δύναμη συνολικά ως επικουρικό σώμα διαθέτει επιρροή και χρησιμότητα, μόνη της αφετέρου είναι αδύναμη και αμελητέα σε σχέση με ένα τέτοιων διαστάσεων ζήτημα. Επιπλέον, αυτός με τους πολέμους, και τις εκστρατείες και όλα αυτά για τα οποία θα τον θεωρούσε κανείς σπουδαίο την έχουν καταστήσει επισφαλή για τον ίδιο. Μην νομίζετε, βέβαια, Αθηναίοι, ότι ο Φίλιππος και οι υπήκοοί του ικανοποιούνται με τα ίδια πράγματα, αλλά να έχετε υπόψη ότι αυτός θέλει να αποκτήσει φήμη ενώ εκείνοι ασφάλεια, και αυτός δεν είναι δυνατόν να την εξασφαλίσει χωρίς κίνδυνο, ενώ εκείνοι δεν χρωστάνε τίποτε, καθώς αφήνουν πίσω τους παιδιά, γονείς και γυναίκες, να σκοτώνονται και κάθε μέρα να διακινδυνεύουν τη ζωή τους για χάρη του. Οπότε από τα παραπάνω θα μπορούσε κανείς να καταλάβει τη διάθεση πολλών Μακεδόνων απέναντι στον Φίλιππο· όσον αφορά, πάλι, τους συντρόφους του που τον περιστοιχίζουν και τους αρχηγούς των μισθοφορικών στρατευμάτων θα ανακαλύψετε ότι ενώ έχουν αποκτήσει φήμη για την ανδρεία τους, ζουν μέσα στον φόβο περισσότερο από τους άσημους. Γιατί για τους τελευταίους υφίσταται μόνο ο κίνδυνος απέναντι στους εχθρούς, ενώ οι πρώτοι φοβούνται περισσότερο τους κόλακες και τους μηχανορράφους και όχι τις μάχες· εκείνοι, πάλι, μαζί με όλους τους υπόλοιπους επιτίθενται στους αντιπάλους, ενώ αυτοί και μεγάλο μερίδιο έχουν στις συμφορές που συμβαίνουν στον πόλεμο και εκτός αυτού ως άτομα τυχαίνει να φοβούνται τη συμπεριφορά του βασιλιά. Επιπλέον, όμως, αν κάνει κάποιο λάθος ένας από το πλήθος, τιμωρείται ανάλογα με ό,τι αξίζει· ενώ αυτοί, ιδίως όταν επιτελέσουν ένα μεγάλο κατόρθωμα, τότε κυρίως αποπέμπονται με βρισιές και διασύρονται ενώ δεν τους αξίζει. Και αυτά θα τα πίστευε ο οποιοσδήποτε είχε σώας τας φρένας· γιατί αυτός αγαπάει τόσο τις τιμές, σύμφωνα με όσα ισχυρίζονται αυτοί που τον έχουν συναναστραφεί, ώστε, επειδή θέλει οι ενδοξότερες πράξεις να φαίνεται ότι είναι όλες δικές του, να ενοχλείται περισσότερο με τους στρατηγούς και τους αρχηγούς που έκαναν κάτι αξιέπαινο παρά με τους εντελώς αποτυχημένους. Πώς, λοιπόν, αν ισχύουν τα παραπάνω, παραμένουν υπάκουοι εδώ και πολύ καιρό; Επειδή τώρα, Αθηναίοι, οι επιτυχίες του επισκιάζουν όλα αυτά· γιατί η ευημερία τα καταφέρνει πολύ καλά να συγκαλύπτει και να συσκοτίζει τα λάθη των ανθρώπων· αν σφάλει, τότε θα αποκαλυφθούν αυτά σε όλο τους το μεγαλείο. Ισχύει, φυσικά, ό,τι ακριβώς συμβαίνει και με το ανθρώπινο σώμα· όταν κανείς είναι γερός, δεν αντιλαμβάνεται τα μέλη που νοσούν, αφού, όμως, ασθενήσει, όλα μεταβάλλονται, είτε πρόκειται για κάταγμα είτε για εξάρθρωση είτε για κάτι άλλο από όσα ανήκουν στο σώμα που να μην είναι εντελώς υγιές· έτσι και στις μοναρχίες και σε όλα τα τυραννικά καθεστώτα, για όσο χρονικό διάστημα σημειώνονται επιτυχίες στον πόλεμο, οι αδυναμίες τους δεν αποκαλύπτονται στους πολλούς, αφού όμως αυτά τα καθεστώτα πέσουν, κάτι που είναι εύλογο να πάθει εκείνος που κουβαλάει μεγαλύτερο βάρος από αυτό που μπορεί να σηκώσει μόνος του, όλες οι δυσκολίες αποκαλύπτονται στον καθένα.
Δεν υπάρχουν σχόλια :
Δημοσίευση σχολίου