ΑΡΡΙΑΝΟΣ - Ἀλεξάνδρου Ἀνάβασις (7.3.1-7.4.3)

[7.3.1] Ταῦτα ἐγὼ ἀνέγραψα, ὅτι καὶ ὑπὲρ Καλάνου ἐχρῆν εἰπεῖν ἐν τῇ περὶ Ἀλεξάνδρου συγγραφῇ· μαλακισθῆναι γάρ τι τῷ σώματι τὸν Κάλανον ἐν τῇ Περσίδι γῇ, οὔπω πρόσθεν νοσήσαντα· οὔκουν οὐδὲ δίαιταν διαιτᾶσθαι θέλειν ἀρρώστου ἀνδρός, ἀλλὰ εἰπεῖν γὰρ πρὸς Ἀλέξανδρον, καλῶς αὐτῷ ἔχειν ἐν τῷ τοιῷδε καταστρέψαι, πρίν τινος ἐς πεῖραν ἐλθεῖν παθήματος ὅ τι περ ἐξαναγκάσει αὐτὸν μεταβάλλειν τὴν πρόσθεν δίαιταν. [7.3.2] καὶ Ἀλέξανδρον ἀντειπεῖν μὲν αὐτῷ ἐπὶ πολύ· ὡς δ᾽ οὐχ ἡττησόμενον ἑώρα, ἀλλὰ ἄλλως ἂν ἀπαλλαγέντα, εἰ μή τις ταύτῃ ὑπεικάθοι, οὕτω δὴ ὅπῃ ἐπήγγελλεν αὐτός, κελεῦσαι νησθῆναι αὐτῷ πυράν, καὶ ταύτης ἐπιμεληθῆναι Πτολεμαῖον τὸν Λάγου τὸν σωματοφύλακα. οἱ δὲ καὶ πομπήν τινα προπομπεῦσαι αὐτοῦ λέγουσιν ἵππους τε καὶ ἄνδρας, τοὺς μὲν ὡπλισμένους, τοὺς δὲ θυμιάματα παντοῖα τῇ πυρᾷ ἐπιφέροντας· οἱ δὲ καὶ ἐκπώματα χρυσᾶ καὶ ἀργυρᾶ καὶ ἐσθῆτα βασιλικὴν λέγουσιν ὅτι ἔφερον. [7.3.3] αὐτῷ δὲ παρασκευασθῆναι μὲν ἵππον, ὅτι βαδίσαι ἀδυνάτως εἶχεν ὑπὸ τῆς νόσου· οὐ μὴν δυνηθῆναί γε οὐδὲ τοῦ ἵππου ἐπιβῆναι, ἀλλὰ ἐπὶ κλίνης γὰρ κομισθῆναι φερόμενον, ἐστεφανωμένον τε τῷ Ἰνδῶν νόμῳ καὶ ᾄδοντα τῇ Ἰνδῶν γλώσσῃ. οἱ δὲ Ἰνδοὶ λέγουσιν ὅτι ὕμνοι θεῶν ἦσαν καὶ αὐτῶν ἔπαινοι. [7.3.4] καὶ τὸν μὲν ἵππον τοῦτον ὅτου ἐπιβήσεσθαι ἔμελλε, βασιλικὸν ὄντα τῶν Νησαίων, πρὶν ἀναβῆναι ἐπὶ τὴν πυρὰν Λυσιμάχῳ χαρίσασθαι, τῶν τινι θεραπευόντων αὐτὸν ἐπὶ σοφίᾳ· τῶν δὲ δὴ ἐκπωμάτων ἢ στρωμάτων ὅσα ἐμβληθῆναι εἰς τὴν πυρὰν κόσμον αὐτῷ τετάχει Ἀλέξανδρος, ἄλλα ἄλλοις δοῦναι τῶν ἀμφ᾽ αὑτόν. [7.3.5] οὕτω δὴ ἐπιβάντα τῇ πυρᾷ κατακλιθῆναι μὲν ἐν κόσμῳ, ὁρᾶσθαι δὲ πρὸς τῆς στρατιᾶς ξυμπάσης. Ἀλεξάνδρῳ δὲ οὐκ ἐπιεικὲς φανῆναι τὸ θέαμα ἐπὶ φίλῳ ἀνδρὶ γιγνόμενον· ἀλλὰ τοῖς γὰρ ἄλλοις θαῦμα παρασχέσθαι οὐδέν τι παρακινήσαντα ἐν τῷ πυρὶ τοῦ σώματος. [7.3.6] ὡς δὲ τὸ πῦρ ἐς τὴν πυρὰν ἐνέβαλον οἷς προστεταγμένον ἦν, τάς τε σάλπιγγας φθέγξασθαι λέγει Νέαρχος, οὕτως ἐξ Ἀλεξάνδρου προστεταγμένον, καὶ τὴν στρατιὰν ἐπαλαλάξαι πᾶσαν ὁποῖόν τι καὶ ἐς τὰς μάχας ἰοῦσα ἐπηλάλαζε, καὶ τοὺς ἐλέφαντας συνεπηχῆσαι τὸ ὀξὺ καὶ πολεμικόν, τιμῶντας Κάλανον. ταῦτα καὶ τοιαῦτα ὑπὲρ Καλάνου τοῦ Ἰνδοῦ ἱκανοὶ ἀναγεγράφασιν, οὐκ ἀχρεῖα πάντα ἐς ἀνθρώπους, ὅτῳ γνῶναι ἐπιμελές, [ὅτι] ὡς καρτερόν τέ ἐστι καὶ ἀνίκητον γνώμη ἀνθρωπίνη ὅ τι περ ἐθέλοι ἐξεργάσασθαι.

[7.4.1] Ἐν τούτῳ δὲ Ἀλέξανδρος Ἀτροπάτην μὲν ἐπὶ τὴν αὐτοῦ σατραπείαν ἐκπέμπει παρελθὼν ἐς Σοῦσα, Ἀβουλίτην δὲ καὶ τὸν τούτου παῖδα Ὀξάθρην, ὅτι κακῶς ἐπεμελεῖτο τῶν Σουσίων, συλλαβὼν ἀπέκτεινε. [7.4.2] πολλὰ μὲν δὴ ἐπεπλημμέλητο ἐκ τῶν κατεχόντων τὰς χώρας ὅσαι δορίκτητοι πρὸς Ἀλεξάνδρου ἐγένοντο ἔς τε τὰ ἱερὰ καὶ τάφους καὶ αὐτοὺς τοὺς ὑπηκόους, ὅτι χρόνιος ὁ εἰς Ἰνδοὺς στόλος ἐγεγένητο τῷ βασιλεῖ καὶ οὐ πιστὸν ἐφαίνετο ἀπονοστήσειν αὐτὸν ἐκ τοσῶνδε ἐθνῶν καὶ τοσῶνδε ἐλεφάντων, ὑπὲρ τὸν Ἰνδόν τε καὶ Ὑδάσπην καὶ τὸν Ἀκεσίνην καὶ Ὕφασιν φθειρόμενον. [7.4.3] καὶ αἱ ἐν Γαδρωσίοις δὲ αὐτῷ ξυμφοραὶ ξυνενεχθεῖσαι ἔτι μᾶλλον ἐπῆραν τοὺς [ἐν] ταύτῃ σατραπεύοντας καταφρονῆσαι αὐτοῦ τῆς οἴκοι ἀπονοστήσεως. οὐ μὴν ἀλλὰ καὶ αὐτὸς Ἀλέξανδρος ὀξύτερος λέγεται γενέσθαι ἐν τῷ τότε ἐς τὸ πιστεῦσαί τε τοῖς ἐπικαλουμένοις ὡς πιθανοῖς δὴ ἐν παντὶ οὖσι, καὶ ἐπὶ τὸ τιμωρήσασθαι μεγάλως τοὺς καὶ ἐπὶ μικροῖς ἐξελεγχθέντας, ὅτι καὶ τὰ μεγάλα ἂν ἐδόκουν αὐτῷ τῇ αὐτῇ γνώμῃ ἐξεργάσασθαι.

***

[7.3.1] Τα έγραψα αυτά, γιατί έπρεπε να αναφέρω και για τον Κάλανο στο έργο μου για τον Αλέξανδρο. Στην Περσία λοιπόν, ο Κάλανος καταβλήθηκε κάπως σωματικά, ενώ ποτέ πριν δεν είχε αρρωστήσει. Παρ᾽ όλα αυτά δεν ήθελε να υποβληθεί σε δίαιτα αρρώστου, αλλά είπε στον Αλέξανδρο ότι καλό θα είναι γι᾽ αυτόν να τερματίσει τον βίο σε αυτήν την κατάσταση, πριν δοκιμάσει κάποια συμφορά, η οποία θα τον υποχρεώσει να αλλάξει τον προηγούμενο τρόπο ζωής του. [7.3.2] Ο Αλέξανδρος αντιτάχθηκε σθεναρά στον Κάλανο, επειδή όμως έβλεπε ότι δεν υποχωρούσε, αλλά ότι θα αυτοκτονούσε με άλλον τρόπο, αν κανείς δεν συμμορφωνόταν με αυτήν του την απόφαση, διέταξε τότε πλέον να του υψώσουν νεκρική πυρά, όπως παράγγειλε ο ίδιος· ανέλαβε να φροντίσει ο Πτολεμαίος, ο γιος του Λάγου, ο σωματοφύλακας. Μερικοί συγγραφείς αναφέρουν ότι τον Κάλανο ξεπροβόδισαν με τιμητική πομπή άλογα και στρατιώτες, από τους οποίους άλλοι ήταν οπλισμένοι και άλλοι έφεραν παντός είδους θυμιάματα για την πυρά. Άλλοι λένε ότι έφεραν και χρυσά και αργυρά κύπελλα, καθώς και βασιλική στολή. [7.3.3] Για τον ίδιο τον Κάλανο είχε ετοιμασθεί ένα άλογο, επειδή δεν είχε τη δύναμη να βαδίσει εξαιτίας της αρρώστιας. Παρ᾽ όλα αυτά δεν μπόρεσε ούτε στο άλογο να ανέβει, αλλά μεταφέρθηκε ξαπλωμένος επάνω σε φορείο στεφανωμένος σύμφωνα με τα έθιμα των Ινδών και ψάλλοντας στην ινδική γλώσσα. Οι Ινδοί λένε ότι ήταν ύμνοι των θεών τους και έπαινοι για αυτούς. [7.3.4] Το άλογο εκείνο στο οποίο επρόκειτο να ανέβει ο Κάλανος ήταν από τα βασιλικά άλογα των Νησαίων και, πριν ο ίδιος παραδοθεί στην πυρά, το χάρισε στον Λυσίμαχο, κάποιον από εκείνους που τον ακολουθούσαν και τον τιμούσαν για τη σοφία του. Τα κύπελλα και τα στρώματα, για τα οποία ο Αλέξανδρος είχε διατάξει να τοποθετηθούν προς τιμήν του στην πυρά, τα έδωσε ο Κάλανος σε όσους ήταν γύρω του. [7.3.5] Έτσι, λοιπόν, ανέβηκε στην πυρά και ξάπλωσε επάνω σε αυτήν με ευπρέπεια, ενώ τον παρατηρούσε όλος ο στρατός. Το θέαμα αυτό, που παρουσίαζε ο δημοφιλής άνδρας, φάνηκε λυπηρό στον Αλέξανδρο, αλλά στους άλλους προξένησε κατάπληξη, γιατί ο Κάλανος δεν κίνησε κανένα μέλος του σώματός του. [7.3.6] Ο Νέαρχος αναφέρει ότι, όταν εκείνοι που είχαν διαταχθεί άναψαν την πυρά, ήχησαν οι σάλπιγγες —έτσι είχε διατάξει ο Αλέξανδρος— και όλος ο στρατός αναφώνησε πολεμικές κραυγές, όπως αναφωνεί όταν βαδίζει στη μάχη, και ότι συγχρόνως οι ελέφαντες έβγαλαν τον διαπεραστικό και πολεμικό βρυχηθμό τους, τιμώντας έτσι τον Κάλανο. Αρκετοί συγγραφείς έχουν γράψει τα ίδια ή παρόμοια για τον Κάλανο τον Ινδό, τα οποία δεν είναι όλα άχρηστα για τους ανθρώπους και μάλιστα για κείνους που ενδιαφέρονται να γνωρίσουν πόσο δυνατή και ακατανίκητη είναι η ανθρώπινη αποφασιστικότητα στο να κατορθώνει ο,τιδήποτε θέλει.
[7.4.1] Στο μεταξύ ο Αλέξανδρος, αφού έφθασε στα Σούσα, έστειλε τον Ατροπάτη στη σατραπεία του, ενώ διέταξε να συλλάβουν και να σκοτώσουν τον Αβουλίτη και τον γιο του Οξάθρη, επειδή κακοδιοικούσαν τους Σουσίους. [7.4.2] Όσοι διοικούσαν τις χώρες που κατέκτησε ο Αλέξανδρος είχαν πράγματι διαπράξει πολλά έκτροπα στους ναούς και στους τάφους, αλλά και στους ίδιους τους υπηκόους τους. Η αιτία ήταν ότι η εκστρατεία του βασιλιά στην Ινδία είχε διαρκέσει πολύ χρόνο και δεν φαινόταν πιστευτό ότι θα επέστρεφε και θα ξέφευγε από τόσους λαούς και τόσους ελέφαντες, αλλά ότι θα χανόταν πέρα από τον Ινδό, τον Υδάσπη, τον Ακεσίνη και τον Ύφαση. [7.4.3] Και οι συμφορές που έπαθε στη Γαδρωσία παρακίνησαν ακόμη περισσότερο τους σατράπες της περιοχής αυτής ώστε να μην υπολογίζουν καθόλου την επάνοδο του Αλεξάνδρου. Επιπλέον λένε ότι και ο ίδιος ο Αλέξανδρος κατά την εποχή αυτή πίστευε πιο εύκολα στις κατηγορίες σαν αξιόπιστες για όλες τις περιπτώσεις και τιμωρούσε αυστηρά ακόμη και αυτούς που κατηγορούνταν για ασήμαντα παραπτώματα, γιατί νόμιζε ότι με την ίδια νοοτροπία θα μπορούσαν να διαπράξουν και μεγάλα εγκλήματα.