Οὐ γὰρ οἶμαι, εἶπον, οἵ γε ἄλλοι ἐν αὐτῇ ἢ δειλοὶ ἢ ἀνδρεῖοι ὄντες κύριοι ἂν εἶεν ἢ τοίαν αὐτὴν εἶναι ἢ τοίαν.
Οὐ γάρ.
Καὶ ἀνδρεία ἄρα πόλις μέρει τινὶ ἑαυτῆς ἐστι, διὰ τὸ ἐν ἐκείνῳ ἔχειν δύναμιν τοιαύτην ἣ διὰ παντὸς σώσει τὴν περὶ [429c] τῶν δεινῶν δόξαν, ταῦτά τε αὐτὰ εἶναι καὶ τοιαῦτα, ἅ τε καὶ οἷα ὁ νομοθέτης παρήγγελλεν ἐν τῇ παιδείᾳ. ἢ οὐ τοῦτο ἀνδρείαν καλεῖς;
Οὐ πάνυ, ἔφη, ἔμαθον ὃ εἶπες, ἀλλ᾽ αὖθις εἰπέ.
Σωτηρίαν ἔγωγ᾽, εἶπον, λέγω τινὰ εἶναι τὴν ἀνδρείαν.
Ποίαν δὴ σωτηρίαν;
Τὴν τῆς δόξης τῆς ὑπὸ νόμου διὰ τῆς παιδείας γεγονυίας περὶ τῶν δεινῶν ἅ τέ ἐστι καὶ οἷα· διὰ παντὸς δὲ ἔλεγον αὐτῆς σωτηρίαν τὸ ἔν τε λύπαις ὄντα διασῴζεσθαι αὐτὴν καὶ ἐν [429d] ἡδοναῖς καὶ ἐν ἐπιθυμίαις καὶ ἐν φόβοις καὶ μὴ ἐκβάλλειν. ᾧ δέ μοι δοκεῖ ὅμοιον εἶναι ἐθέλω ἀπεικάσαι, εἰ βούλει.
Ἀλλὰ βούλομαι.
Οὐκοῦν οἶσθα, ἦν δ᾽ ἐγώ, ὅτι οἱ βαφῆς, ἐπειδὰν βουληθῶσι βάψαι ἔρια ὥστ᾽ εἶναι ἁλουργά, πρῶτον μὲν ἐκλέγονται ἐκ τοσούτων χρωμάτων μίαν φύσιν τὴν τῶν λευκῶν, ἔπειτα προπαρασκευάζουσιν, οὐκ ὀλίγῃ παρασκευῇ θεραπεύσαντες ὅπως δέξεται ὅτι μάλιστα τὸ ἄνθος, καὶ οὕτω δὴ βάπτουσι. [429e] καὶ ὃ μὲν ἂν τούτῳ τῷ τρόπῳ βαφῇ, δευσοποιὸν γίγνεται τὸ βαφέν, καὶ ἡ πλύσις οὔτ᾽ ἄνευ ῥυμμάτων οὔτε μετὰ ῥυμμάτων δύναται αὐτῶν τὸ ἄνθος ἀφαιρεῖσθαι· ἃ δ᾽ ἂν μή, οἶσθα οἷα δὴ γίγνεται, ἐάντέ τις ἄλλα χρώματα βάπτῃ ἐάντε καὶ ταῦτα μὴ προθεραπεύσας.
Οἶδα, ἔφη, ὅτι καὶ ἔκπλυτα καὶ γελοῖα.
Τοιοῦτον τοίνυν, ἦν δ᾽ ἐγώ, ὑπόλαβε κατὰ δύναμιν ἐργάζεσθαι καὶ ἡμᾶς, ὅτε ἐξελεγόμεθα τοὺς στρατιώτας καὶ [430a] ἐπαιδεύομεν μουσικῇ καὶ γυμναστικῇ· μηδὲν οἴου ἄλλο μηχανᾶσθαι ἢ ὅπως ἡμῖν ὅτι κάλλιστα τοὺς νόμους πεισθέντες δέξοιντο ὥσπερ βαφήν, ἵνα δευσοποιὸς αὐτῶν ἡ δόξα γίγνοιτο καὶ περὶ δεινῶν καὶ περὶ τῶν ἄλλων διὰ τὸ τήν τε φύσιν καὶ τὴν τροφὴν ἐπιτηδείαν ἐσχηκέναι, καὶ μὴ αὐτῶν ἐκπλύναι τὴν βαφὴν τὰ ῥύμματα ταῦτα, δεινὰ ὄντα ἐκκλύζειν, ἥ τε ἡδονή, παντὸς χαλεστραίου δεινοτέρα οὖσα τοῦτο δρᾶν [430b] καὶ κονίας, λύπη τε καὶ φόβος καὶ ἐπιθυμία, παντὸς ἄλλου ῥύμματος. τὴν δὴ τοιαύτην δύναμιν καὶ σωτηρίαν διὰ παντὸς δόξης ὀρθῆς τε καὶ νομίμου δεινῶν τε πέρι καὶ μὴ ἀνδρείαν ἔγωγε καλῶ καὶ τίθεμαι, εἰ μή τι σὺ ἄλλο λέγεις.
Ἀλλ᾽ οὐδέν, ἦ δ᾽ ὅς, λέγω· δοκεῖς γάρ μοι τὴν ὀρθὴν δόξαν περὶ τῶν αὐτῶν τούτων ἄνευ παιδείας γεγονυῖαν, τήν τε θηριώδη καὶ ἀνδραποδώδη, οὔτε πάνυ νόμιμον ἡγεῖσθαι, ἄλλο τέ τι ἢ ἀνδρείαν καλεῖν.
[430c] Ἀληθέστατα, ἦν δ᾽ ἐγώ, λέγεις.
Ἀποδέχομαι τοίνυν τοῦτο ἀνδρείαν εἶναι.
Καὶ γὰρ ἀποδέχου, ἦν δ᾽ ἐγώ, πολιτικήν γε, καὶ ὀρθῶς ἀποδέξῃ· αὖθις δὲ περὶ αὐτοῦ, ἐὰν βούλῃ, ἔτι κάλλιον δίιμεν. νῦν γὰρ οὐ τοῦτο ἐζητοῦμεν, ἀλλὰ δικαιοσύνην· πρὸς οὖν τὴν ἐκείνου ζήτησιν, ὡς ἐγᾦμαι, ἱκανῶς ἔχει.
Ἀλλὰ καλῶς, ἔφη, λέγεις.
Δύο μήν, ἦν δ᾽ ἐγώ, ἔτι λοιπὰ ἃ δεῖ κατιδεῖν ἐν τῇ [430d] πόλει, ἥ τε σωφροσύνη καὶ οὗ δὴ ἕνεκα πάντα ζητοῦμεν, δικαιοσύνη.
Πάνυ μὲν οὖν.
Πῶς οὖν ἂν τὴν δικαιοσύνην εὕροιμεν, ἵνα μηκέτι πραγματευώμεθα περὶ σωφροσύνης;
Ἐγὼ μὲν τοίνυν, ἔφη, οὔτε οἶδα οὔτ᾽ ἂν βουλοίμην αὐτὸ πρότερον φανῆναι, εἴπερ μηκέτι ἐπισκεψόμεθα σωφροσύνην· ἀλλ᾽ εἰ ἔμοιγε βούλει χαρίζεσθαι, σκόπει πρότερον τοῦτο ἐκείνου.
[430e] Ἀλλὰ μέντοι, ἦν δ᾽ ἐγώ, βούλομαί γε, εἰ μὴ ἀδικῶ.
Σκόπει δή, ἔφη.
Σκεπτέον, εἶπον· καὶ ὥς γε ἐντεῦθεν ἰδεῖν, συμφωνίᾳ τινὶ καὶ ἁρμονίᾳ προσέοικεν μᾶλλον ἢ τὰ πρότερον.
Πῶς;
Κόσμος πού τις, ἦν δ᾽ ἐγώ, ἡ σωφροσύνη ἐστὶν καὶ ἡδονῶν τινων καὶ ἐπιθυμιῶν ἐγκράτεια, ὥς φασι κρείττω δὴ αὑτοῦ ἀποφαίνοντες οὐκ οἶδ᾽ ὅντινα τρόπον, καὶ ἄλλα ἄττα τοιαῦτα ὥσπερ ἴχνη αὐτῆς λέγεται. ἦ γάρ;
Πάντων μάλιστα, ἔφη.
Οὐκοῦν τὸ μὲν «κρείττω αὑτοῦ» γελοῖον; ὁ γὰρ ἑαυτοῦ κρείττων καὶ ἥττων δήπου ἂν αὑτοῦ εἴη καὶ ὁ ἥττων κρείττων· [431a] ὁ αὐτὸς γὰρ ἐν ἅπασιν τούτοις προσαγορεύεται.
Τί δ᾽ οὔ;
Ἀλλ᾽, ἦν δ᾽ ἐγώ, φαίνεταί μοι βούλεσθαι λέγειν οὗτος ὁ λόγος ὥς τι ἐν αὐτῷ τῷ ἀνθρώπῳ περὶ τὴν ψυχὴν τὸ μὲν βέλτιον ἔνι, τὸ δὲ χεῖρον, καὶ ὅταν μὲν τὸ βέλτιον φύσει τοῦ χείρονος ἐγκρατὲς ᾖ, τοῦτο λέγειν τὸ «κρείττω αὑτοῦ» —ἐπαινεῖ γοῦν— ὅταν δὲ ὑπὸ τροφῆς κακῆς ἤ τινος ὁμιλίας κρατηθῇ ὑπὸ πλήθους τοῦ χείρονος σμικρότερον τὸ βέλτιον [431b] ὄν, τοῦτο δὲ ὡς ἐν ὀνείδει ψέγειν τε καὶ καλεῖν ἥττω ἑαυτοῦ καὶ ἀκόλαστον τὸν οὕτω διακείμενον.
Καὶ γὰρ ἔοικεν, ἔφη.
Ἀπόβλεπε τοίνυν, ἦν δ᾽ ἐγώ, πρὸς τὴν νέαν ἡμῖν πόλιν, καὶ εὑρήσεις ἐν αὐτῇ τὸ ἕτερον τούτων ἐνόν· κρείττω γὰρ αὐτὴν αὑτῆς δικαίως φήσεις προσαγορεύεσθαι, εἴπερ οὗ τὸ ἄμεινον τοῦ χείρονος ἄρχει σῶφρον κλητέον καὶ κρεῖττον αὑτοῦ.
Ἀλλ᾽ ἀποβλέπω, ἔφη, καὶ ἀληθῆ λέγεις.
Καὶ μὴν καὶ τάς γε πολλὰς καὶ παντοδαπὰς ἐπιθυμίας καὶ [431c] ἡδονάς τε καὶ λύπας ἐν παισὶ μάλιστα ἄν τις εὕροι καὶ γυναιξὶ καὶ οἰκέταις καὶ τῶν ἐλευθέρων λεγομένων ἐν τοῖς πολλοῖς τε καὶ φαύλοις.
Πάνυ μὲν οὖν.
Τὰς δέ γε ἁπλᾶς τε καὶ μετρίας, αἳ δὴ μετὰ νοῦ τε καὶ δόξης ὀρθῆς λογισμῷ ἄγονται, ἐν ὀλίγοις τε ἐπιτεύξῃ καὶ τοῖς βέλτιστα μὲν φῦσιν, βέλτιστα δὲ παιδευθεῖσιν.
Ἀληθῆ, ἔφη.
Οὐκοῦν καὶ ταῦτα ὁρᾷς ἐνόντα σοι ἐν τῇ πόλει καὶ κρατουμένας αὐτόθι τὰς ἐπιθυμίας τὰς ἐν τοῖς πολλοῖς τε [431d] καὶ φαύλοις ὑπό τε τῶν ἐπιθυμιῶν καὶ τῆς φρονήσεως τῆς ἐν τοῖς ἐλάττοσί τε καὶ ἐπιεικεστέροις;
Ἔγωγ᾽, ἔφη.
Εἰ ἄρα δεῖ τινα πόλιν προσαγορεύειν κρείττω ἡδονῶν τε καὶ ἐπιθυμιῶν καὶ αὐτὴν αὑτῆς, καὶ ταύτην προσρητέον.
Παντάπασιν μὲν οὖν, ἔφη.
Ἆρ᾽ οὖν οὐ καὶ σώφρονα κατὰ πάντα ταῦτα;
Καὶ μάλα, ἔφη.
Καὶ μὴν εἴπερ αὖ ἐν ἄλλῃ πόλει ἡ αὐτὴ δόξα ἔνεστι τοῖς [431e] τε ἄρχουσι καὶ ἀρχομένοις περὶ τοῦ οὕστινας δεῖ ἄρχειν, καὶ ἐν ταύτῃ ἂν εἴη τοῦτο ἐνόν. ἢ οὐ δοκεῖ;
Καὶ μάλα, ἔφη, σφόδρα.
Ἐν ποτέροις οὖν φήσεις τῶν πολιτῶν τὸ σωφρονεῖν ἐνεῖναι ὅταν οὕτως ἔχωσιν; ἐν τοῖς ἄρχουσιν ἢ ἐν τοῖς ἀρχομένοις;
Ἐν ἀμφοτέροις που, ἔφη.
Ὁρᾷς οὖν, ἦν δ᾽ ἐγώ, ὅτι ἐπιεικῶς ἐμαντευόμεθα ἄρτι ὡς ἁρμονίᾳ τινὶ ἡ σωφροσύνη ὡμοίωται;
Τί δή;
Ὅτι οὐχ ὥσπερ ἡ ἀνδρεία καὶ ἡ σοφία ἐν μέρει τινὶ [432a] ἑκατέρα ἐνοῦσα ἡ μὲν σοφήν, ἡ δὲ ἀνδρείαν τὴν πόλιν παρείχετο, οὐχ οὕτω ποιεῖ αὕτη, ἀλλὰ δι᾽ ὅλης ἀτεχνῶς τέταται διὰ πασῶν παρεχομένη συνᾴδοντας τούς τε ἀσθενεστάτους ταὐτὸν καὶ τοὺς ἰσχυροτάτους καὶ τοὺς μέσους, εἰ μὲν βούλει, φρονήσει, εἰ δὲ βούλει, ἰσχύι, εἰ δέ, καὶ πλήθει ἢ χρήμασιν ἢ ἄλλῳ ὁτῳοῦν τῶν τοιούτων· ὥστε ὀρθότατ᾽ ἂν φαῖμεν ταύτην τὴν ὁμόνοιαν σωφροσύνην εἶναι, χείρονός τε καὶ ἀμείνονος κατὰ φύσιν συμφωνίαν ὁπότερον δεῖ ἄρχειν καὶ ἐν πόλει καὶ ἐν ἑνὶ ἑκάστῳ.
[432b] Πάνυ μοι, ἔφη, συνδοκεῖ.
Εἶεν, ἦν δ᾽ ἐγώ· τὰ μὲν τρία ἡμῖν ἐν τῇ πόλει κατῶπται, ὥς γε οὑτωσὶ δόξαι· τὸ δὲ δὴ λοιπὸν εἶδος, δι᾽ ὃ ἂν ἔτι ἀρετῆς μετέχοι πόλις, τί ποτ᾽ ἂν εἴη; δῆλον γὰρ ὅτι τοῦτ᾽ ἐστὶν ἡ δικαιοσύνη.
Δῆλον.
Οὐκοῦν, ὦ Γλαύκων, νῦν δὴ ἡμᾶς δεῖ ὥσπερ κυνηγέτας τινὰς θάμνον κύκλῳ περιίστασθαι προσέχοντας τὸν νοῦν, μή πῃ διαφύγῃ ἡ δικαιοσύνη καὶ ἀφανισθεῖσα ἄδηλος γένηται. [432c] φανερὸν γὰρ δὴ ὅτι ταύτῃ πῃ ἔστιν· ὅρα οὖν καὶ προθυμοῦ κατιδεῖν, ἐάν πως πρότερος ἐμοῦ ἴδῃς καὶ ἐμοὶ φράσῃς.
Εἰ γὰρ ὤφελον, ἔφη. ἀλλὰ μᾶλλον, ἐάν μοι ἑπομένῳ χρῇ καὶ τὰ δεικνύμενα δυναμένῳ καθορᾶν, πάνυ μοι μετρίως χρήσῃ.
Ἕπου, ἦν δ᾽ ἐγώ, εὐξάμενος μετ᾽ ἐμοῦ.
Ποιήσω ταῦτα, ἀλλὰ μόνον, ἦ δ᾽ ὅς, ἡγοῦ.
Καὶ μήν, εἶπον ἐγώ, δύσβατός γέ τις ὁ τόπος φαίνεται καὶ ἐπίσκιος· ἔστι γοῦν σκοτεινὸς καὶ δυσδιερεύνητος. ἀλλὰ γὰρ ὅμως ἰτέον.
[432d] Ἰτέον γάρ, ἔφη.
Καὶ ἐγὼ κατιδών, Ἰοὺ ἰού, εἶπον, ὦ Γλαύκων· κινδυνεύομέν τι ἔχειν ἴχνος, καί μοι δοκεῖ οὐ πάνυ τι ἐκφευξεῖσθαι ἡμᾶς.
Εὖ ἀγγέλλεις, ἦ δ᾽ ὅς.
Ἦ μήν, ἦν δ᾽ ἐγώ, βλακικόν γε ἡμῶν τὸ πάθος.
Τὸ ποῖον;
Πάλαι, ὦ μακάριε, φαίνεται πρὸ ποδῶν ἡμῖν ἐξ ἀρχῆς κυλινδεῖσθαι, καὶ οὐχ ἑωρῶμεν ἄρ᾽ αὐτό, ἀλλ᾽ ἦμεν καταγελαστότατοι· ὥσπερ οἱ ἐν ταῖς χερσὶν ἔχοντες ζητοῦσιν [432e] ἐνίοτε ὃ ἔχουσιν, καὶ ἡμεῖς εἰς αὐτὸ μὲν οὐκ ἀπεβλέπομεν, πόρρω δέ ποι ἀπεσκοποῦμεν, ᾗ δὴ καὶ ἐλάνθανεν ἴσως ἡμᾶς.
Πῶς, ἔφη, λέγεις;
Οὕτως, εἶπον, ὡς δοκοῦμέν μοι καὶ λέγοντες αὐτὸ καὶ ἀκούοντες πάλαι οὐ μανθάνειν ἡμῶν αὐτῶν, ὅτι ἐλέγομεν τρόπον τινὰ αὐτό.
Μακρόν, ἔφη, τὸ προοίμιον τῷ ἐπιθυμοῦντι ἀκοῦσαι.
***
[429b] Σε ποιό άλλο μέρος της θα μπορούσε κανείς ν᾽ αποβλέψει για να ονομάσει την πόλη ή δειλή ή ανδρεία, παρά σε κείνο που στρατεύεται γι᾽ αυτήν και που την υπερασπίζεται;Σε κανένα άλλο μέρος της βέβαια.
Γιατί, υποθέτω, αν οι άλλοι της πολίτες ήτανε δειλοί ή ανδρείοι, αυτό δε θα ᾽δινε το δικαίωμα να ονομαστεί η πόλη τέτοια ή τέτοια.
Όχι βέβαια.
Και ανδρεία λοιπόν είναι η πόλη χάρη σ᾽ ένα από τα μέρη της, γιατί σ᾽ εκείνο μέσα υπάρχει η δύναμη που θα σώζει για πάντα [429c] την ιδέα ως προς τα φοβερά πράγματα, πως είναι δηλαδή αυτά και τέτοιας λογής, όποια και όποιας λογής τα παράγγειλε ο νομοθέτης στο εκπαιδευτικό του σύστημα. Ή δεν το ονομάζεις αυτό ανδρεία;
Δεν πολυκατάλαβα αυτό που είπες· μα ξαναπέ το πάλι.
Ένα είδος σωτηρίας λέγω εγώ πως είναι η ανδρεία.
Και ποιό είναι το πράγμα που το σώζει;
Την ιδέα που έχομε αποχτήσει με το νόμο της ανατροφής για τα φοβερά πράγματα, ποιά δηλαδή είναι αυτά και τί λογής· και έλεγα σωτηρία για πάντα, το να την φυλάγει κανείς πέρα για πέρα, είτε σε λύπες, είτε σε [429d] χαρές είτε σ᾽ επιθυμίες είτε σε φόβους βρίσκεται, και να μην τη χάνει ποτέ του. Και με τί μου φαίνεται πως είναι όμοιο αυτό θα σου παραστήσω, αν θέλεις, με μια παρομοίωση.
Μα θέλω βέβαια.
Ξέρεις λοιπόν πως οι βαφείς, όταν θέλουν να βάψουν τα μαλλιά πορφυροκόκκινα, διαλέγουν πρώτα από τα τόσα χρώματα ένα είδος, τα λευκά, έπειτα τα υποβάλλουν με μεγάλη επιμέλεια σε όχι μικρή επεξεργασία, για να κρατήσουν όσο μπορεί περισσότερο το άνθος από το χρώμα, και έτσι τότε τα βάφουν. [429e] Και ό,τι βαφεί μ᾽ αυτόν τον τρόπο, δεν ξεθωριάζει έπειτα, και το πλύσιμο, ούτε χωρίς αλισίβες ούτε μ᾽ αλισίβες, δεν μπορεί να τα κάμει να χάσουν το άνθος της βαφής των· όσα όμως δεν βαφούν έτσι, ξέρεις δα πώς καταντούν, αν κανείς βάψει άλλο χρώμα μαλλιά, είτε και αυτά τα ίδια χωρίς να τα επεξεργαστεί πριν.
Ναι, ξέρω· γίνονται σαν ξεπλυμένα και μια αηδία.
Ένα τέτοιο λοιπόν πράγμα να υποθέσεις πως εκάναμε όσο μας ήταν μπορετό και μείς, όταν διαλέγαμε τους στρατιώτες μας και [430a] τους ανατρέφαμε με τη μουσική και τη γυμναστική. Μήτε άλλο τίποτα να νομίζεις πως ζητούσαμε μ᾽ αυτή μας την προσπάθεια, παρά πώς να πεισθούν και να δεχτούν μες στην ψυχή τους όσο γίνεται καλύτερα τους νόμους, όπως τα μαλλιά τη βαφή, για να μην ξεθωριάσει ποτέ η ιδέα τους για τα φοβερά και για όλα τ᾽ άλλα, μια που και την κατάλληλη φύση και την κατάλληλη ανατροφή έχουν πάρει, και να μην τους ξεπλένουν τη βαφή τα σαπουνίσματ᾽ αυτά, ούτε η ηδονή, που είναι ικανή να το κάμει ασφαλέστερα από το κάθε σαπουνόχωμα [430b] και τη θολόσταχτη, ούτε η λύπη ούτε ο φόβος ούτε και καμία άλλη επιθυμία. Αυτή λοιπόν τη δύναμη και την παντοτεινή διατήρηση της ορθής και σύμφωνης με τους νόμους ιδέας για τα φοβερά και όχι πράγματα, αυτή είναι που ονομάζω και παραδέχομαι εγώ τουλάχιστον ανδρεία, εκτός αν εσύ έχεις καμιάν αντίρρηση.
Απολύτως καμιά· γιατί υποθέτω πως κάθε άλλο παρά το όνομα της ανδρείας θα ᾽δινες σ᾽ αυτή που λέμε την ιδέα, ούτε θα τη νόμιζες καθόλου νόμιμη, αν δεν είχε αποκτηθεί με την ανατροφή και την εκπαίδευση, όπως έξαφνα συμβαίνει με τη γενναιότητα των ζώων και των ανδραπόδων.
[430c] Έχεις απόλυτα δίκιο σ᾽ αυτό που λες.
Έτσι λοιπόν παραδέχομαι πως αυτό είναι ανδρεία.
Παραδέξου ακόμα πως είναι και πολιτική αρετή, και τότε θα είναι σωστότερος ο ορισμός σου· γι᾽ αυτό όμως θα μπορούσαμε, αν θέλεις, να συζητήσομε καλύτερα καμιάν άλλη φορά. Γιατί δεν πρόκειται τώρα γι᾽ αυτό το ζήτημα, αλλά για τη δικαιοσύνη· ώστε, όσο για κείνο, υποθέτω πως μπορούμε να θεωρήσομε αρκετή τη συζήτηση.
Καλά λες.
Μας μένουν λοιπόν ακόμα δυο πράγματα, που πρέπει να ζητήσομε να δούμε μες στην [430d] πόλη μας: η σωφροσύνη, κι εκείνο που γι᾽ αυτό ακριβώς κάνομε όλη αυτή την εξέταση, η δικαιοσύνη.
Βεβαιότατα.
Πώς λοιπόν θα μπορούσαμε να βρούμε τη δικαιοσύνη, για να μην έχομε ανάγκη πια να κάνομε λόγο για τη σωφροσύνη;
Εγώ τουλάχιστο ούτε ξέρω, ούτε θα ήθελα να βρεθεί αυτή πρώτα, αφού δεν θα υπήρχε τότε λόγος να εξετάσομε κατόπι τη σωφροσύνη· μα αν θέλεις να ευχαριστήσεις και μένα, εξέτασέ την αυτήν πριν από κείνη.
[430e] Θα είχα άδικο να μην το θελήσω.
Άρχισε λοιπόν την εξέταση.
Ας την αρχίσω· κι όσο μπορώ να δω από δω που βρισκόμαστε, μοιάζει, περισσότερο από τα δύο προηγούμενα, με κάποια συμφωνία και αρμονία.
Πώς;
Σαν ένα κάποιο έμορφο συγύρισμα να είναι η σωφροσύνη και συγκρατημός για μερικές ηδονές και επιθυμίες, όπως εννοούν όταν λέγουν για κάποιον, και ᾽γω δεν ξέρω πώς, ότι είναι καλύτερος από τον εαυτό του και άλλα τέτοια, που φαίνονται σα σκιαγραφία μάλλον αυτής της αρετής. Δεν είναι έτσι;
Πάρα πολύ μάλιστα.
Δεν είναι όμως γελοίο αυτό το «καλύτερος από τον εαυτό του»; Γιατί εκείνος που είναι καλύτερος από τον εαυτό του θα ήταν φυσικά και χειρότερος από τον εαυτό του και ο χειρότερος καλύτερος, [431a] αφού και στις δύο περιστάσεις γίνεται λόγος για το ίδιο πρόσωπο.
Πώς όχι;
Μα μου φαίνεται να θέλει να πει αυτός ο λόγος πως υπάρχει μέσα στην ψυχή του ίδιου ανθρώπου κατιτί το καλύτερο και κατιτί το χειρότερο και όταν επικρατήσει εκείνο που φυσικά είναι το καλύτερο, τότε λέμε το «καλύτερος από τον εαυτό του»· και είναι έπαινός του αυτό. Όταν όμως ή από κακή εκπαίδευση ή από κάποια κακή συναναστροφή, νικηθεί το καλύτερο, που θα είναι μικρότερο από το παραπανίσιο το [431b] χειρότερο, το έχομε για κατηγορία αυτό και τον ονομάζομε τότε «χειρότερο από τον εαυτό του» και ακόλαστον εκείνον που βρίσκεται σ᾽ αυτή την κατάσταση.
Κι έτσι φαίνεται πραγματικώς.
Παρατήρησε λοιπόν τώρα τη νέα μας πόλη και θα βρεις πως υπάρχει μες σ᾽ αυτή το πρώτο απ᾽ αυτά. Γιατί με το δίκιο θα πεις πως ονομάζεται καλύτερη από τον εαυτό της, αφού, σ᾽ εκείνο όπου επικρατεί το καλύτερο από το χειρότερο, σ᾽ αυτό πρέπει να δίνομε τον τίτλο της σωφροσύνης και να τ᾽ ονομάζομε καλύτερο από τον εαυτό του.
Μα το παρατηρώ κι έτσι είν᾽ αλήθεια.
Αλήθεια όμως είναι ακόμα πως τις πολλές και λογής λογής επιθυμίες και [431c] ηδονές και λύπες θα τις έβρισκε κανείς στα παιδιά προπάντων και στις γυναίκες και στους υπηρέτες και στον κατώτερο όχλο εκείνων που με το όνομα μόνο είναι ελεύθεροι.
Πραγματικώς.
Ενώ τις απλές και μετρημένες, που τις κυβερνά με νου και ορθοφροσύνη το λογικό, θα τις πετύχεις σε λίγους μόνο και σε κείνους ακριβώς που είναι από φυσικό τους άριστοι και πήραν και την καλύτερη ανατροφή.
Αλήθεια.
Δε βλέπεις λοιπόν πως κι αυτά σού τα έχει η πόλη μας και πως μες σ᾽ αυτήν υποτάσσονται οι επιθυμίες των πολλών [431d] και των χειρότερων στις επιθυμίες και τη φρόνηση που στολίζει τους ολιγότερους και χρηστότερους;
Το βλέπω.
Ώστε αν μπορούμε να πούμε για μια πόλη πως είναι ανώτερη και από τις ηδονές και από τις επιθυμίες και από τον εαυτό της τον ίδιο, πρέπει και για τη δική μας να το πούμε αυτό.
Χωρίς την παραμικρότερη αμφιβολία.
Δεν θα της άξιζε λοιπόν σύμφωνα μ᾽ όλα αυτά και ο τίτλος της σωφροσύνης;
Και πολύ μάλιστα.
Κι αν ακόμα πάλι σε μιαν άλλη πόλη τύχαινε να βρίσκονται σύμφωνοι και [431e] οι άρχοντες και οι υπήκοοι στην ιδέα για το ποιοί πρέπει να κυβερνούν, και στη δική μας θα επικρατούσε αυτή η συμφωνία. Ή δεν το παραδέχεσαι;
Και πάρα πολύ μάλιστα.
Και σε τέτοια περίπτωση, σε ποιούς από τους πολίτες θα πεις πως υπάρχει η σωφροσύνη, στους άρχοντες ή στους αρχομένους;
Μα και στους δυο υποθέτω.
Βλέπεις λοιπόν πως δεν πέσαμε έξω στη μαντεία μας πρωτύτερα, όταν λέγαμε πως με κάποιαν αρμονία παρόμοια είναι η σωφροσύνη;
Πώς δα;
Γιατί δεν είναι όπως η ανδρεία και η σοφία, που βρίσκεται καθεμιά τους [432a] σε μια μόνο τάξη μες στην πόλη και την κάνουν, καθώς ελέγαμε, ή ανδρεία ή σοφή, αλλά η σωφροσύνη είναι απλωμένη καθαυτό απάνω σ᾽ όλη την πόλη κι έχει την ιδιότητα να παράγει μια διαπασών αρμονία ανάμεσα και στην ανώτερη και στην κατώτερη και στη μεσαία τάξη, είτε, αν θέλεις, ως προς τη φρόνηση, είτε αν θέλεις, ως προς τη δύναμη, είτε ως προς τον αριθμό ή τα χρήματα είτε σε ό,τι άλλο από τα τέτοια· ώστε μ᾽ όλο μας το δίκιο θα μπορούσαμε να πούμε πως αυτή η ομόνοια είναι η σωφροσύνη, μια συμφωνία δηλαδή ανάμεσα στο φυσικά χειρότερο και καλύτερο απάνω στο ζήτημα: ποιό απ᾽ τα δυο τους πρέπει να ᾽χει την εξουσία και μες στην πόλη και μες στο κάθε άτομο.
[432b] Είμαι απολύτως σύμφωνος.
Πολύ καλά· ώστε έχομε ανακαλύψει τα τρία είδη μες στην πόλη, όπως έτσι τουλάχιστο μας φαίνεται· εκείνο τώρα που μένει ακόμα, για να μετέχει και μ᾽ αυτό η πόλη μας στην αρετή, ποιό να είναι τάχα; Φανερό βέβαια πως αυτό είναι η δικαιοσύνη.
Φανερό.
Λοιπόν τώρα, Γλαύκων, πρέπει να σταθούμε σα να ᾽μαστε κυνηγοί ολόγυρ᾽ απ᾽ το θάμνο και να ᾽χομε τα μάτια μας τέσσερα μήπως μας ξεφύγει από καμιά μεριά η δικαιοσύνη και χαθεί και γίνει άφαντη. [432c] Γιατί εδώ κάπου βέβαια είναι κρυμμένη. Κοίτα λοιπόν και βάλε όλη σου την προσοχή μήπως τυχόν τη δεις εσύ πρωτύτερα και με ειδοποιήσεις κι εμένα.
Μακάρι να μπορούσα· θα ήταν καλύτερα για μένα, αν μ᾽ έπαιρνες για ακόλουθό σου, για να μπορώ να βλέπω όσα θα μου δείχνεις εσύ.
Κάμε λοιπόν μαζί μου την προσευχή σου κι ακολούθα με.
Έτσι θα κάμω, μόνο τράβα μπρος.
Ναι, μα πολύ κακοπέραστος μου φαίνεται ο τόπος και ολοΐσκιωτος· μεγάλη αλήθεια η σκοτεινιά και δύσκολα θα μπορέσομε να ψάξομε. Αλλά όμως ας προχωρήσουμε.
[432d] Εμπρός λοιπόν.
Η δικαιοσύνη και η αδικία μέσα στη ζωή της πολιτείας
Κι εγώ, αφού κοίταξα δεξιά αριστερά, α, α, φώναξα, Γλαύκων, σαν να μου φαίνεται πως είμαστε πάνω σε κάτι χνάρια και πολύ πιστεύω πως δε θα μας ξεφύγει έτσι εύκολα.
Χαράς ευαγγέλια λοιπόν.
Μα πώς αλήθεια την πάθαμε σα βλάκες!
Τί πράγμα πάθαμε;
Ώρες τώρα απαρχής μου φαίνεται πως κυλιόταν μπρος στα πόδια μας και μεις, οι γελοίοι, δεν το βλέπαμε· καθώς μερικοί κάποτε ψάχνουν να βρουν [432e] κάτι που κρατούν στο χέρι τους, έτσι κι εμείς δε στρέφαμε τα μάτια μας αμέσως απάνω του, μα κάπου αλλού μακριά, έτσι που ίσως και να μας ξέφευγε.
Τί εννοείς δηλαδή;
Να· μου φαίνεται πως ενώ τόση ώρα μιλούσαμε και ακούαμε γι᾽ αυτό το πράγμα, δε μπορούσαμε να καταλάβομε κι εμείς οι ίδιοι πως γι᾽ αυτό κατά κάποιο τρόπο μιλούσαμε.
Είναι πολύ μακρύ το προοίμιο για έναν που έχει τόση επιθυμία ν᾽ ακούσει.
Δεν υπάρχουν σχόλια :
Δημοσίευση σχολίου