«Τι γίνεται αν δεν είμαστε εμείς οι ίδιοι άρρωστοι, αλλά ένα σύστημα που βρίσκεται σε αντίθεση με το ποιοι είμαστε ως κοινωνικά όντα;» ρωτάει – ρητορικά ενδεχομένως- ο συγγραφέας και εκδότης βιβλίων για την ψυχική υγεία Rod Tweedy (Rod Tweedy, 2016).Ψυχική ασθένεια
Η ψυχική ασθένεια αναγνωρίζεται πλέον ως μία από τις μεγαλύτερες αιτίες ατομικής δυστυχίας στις σύγχρονες δυτικές κοινωνίες. Οι δυνατότητες θεραπευτικής αντιμετώπισης αυξάνονται αλλά προς το παρόν αδυνατούν να αντιμετωπίσουν τη ζήτηση.
Έχουν πληθύνει πλέον οι φωνές που τονίζουν την καθοριστική συσχέτιση μεταξύ κοινωνικών - περιβαλλοντικών συνθηκών και των ψυχικών διαταραχών, καθώς οι πρώτοι προσδιορίζουν σε μεγάλο βαθμό τη δυνατότητα ψυχολογικής ευημερίας του ατόμου.
Οι εμπειρίες της κοινωνικής απομόνωσης και αποξένωσης, του υλισμού και του καταναλωτισμού, καθώς και του αστικού περιβάλλοντος, θεωρούνται ως σημαντικές γενεσιουργές αιτίες για τις ψυχικές διαταραχές.
Η φτώχεια, η ανισότητα, η ύπαρξη του ρατσισμού, του σεξισμού, του κοινωνικού εκτοπισμού και μιας γενικότερα ανταγωνιστικής κουλτούρας αυξάνουν την πιθανότητα ψυχικής οδύνης και ιδιαίτερα βέβαια των νευρωτικών διαταραχών. Το κοινωνικό σύστημα και το περιβάλλον διαβίωσης που έχουμε δημιουργήσει, μοιάζει πολλές φορές να «παράγει» ψυχική ασθένεια.
Η κοινωνία των υλικών αγαθών στην οποία ζούμε προάγει την ταύτιση της ευτυχίας με τη διασκέδαση, την άνεση και την κατανάλωση. Πολλές φορές συγχέουμε την υλική με την ψυχολογική ευημερία. Τα υλικά αγαθά είναι σαν να υπόσχονται στον καταναλωτή το βίωμα της ευχαρίστησης. Κατά αυτόν τον τρόπο όμως το νευρικό μας σύστημα μοιάζει να επαναπροσδιορίζεται προς μία κατεύθυνση υλιστική, όπου όλα μετριούνται ωφελιμιστικά και με βάση την παραγωγικότητα και την απόδοση. Οι αισθήσεις αλλοτριώνονται και παρουσιάζεται έκπτωση της διαδικασίας ονειροπόλησης, ελπίδας, φαντασίας και δημιουργίας με μοναδικό σκοπό την ευχαρίστηση.
Ο ελεύθερος χρόνος περιορίζεται, καθώς οι άνθρωποι εξαναγκάζονται από το σύστημα να τρέχουν διαρκώς σε μία κούρσα καριέρας αλλά και προσπάθειας βιοπορισμού. Η πληθώρα επιλογών μοιάζει να οδηγεί συχνά σε επιδείνωση των αγχωδών και ψυχαναγκαστικών χαρακτηριστικών της προσωπικότητας των ατόμων, καθώς το σύστημα γεννάει ανύπαρκτες ανάγκες και οι επιλογές ζητούν επιτακτικά μια απόφαση, που πολλές φορές δεν έρχεται.
Κοινωνικές οικονομικές ανισότητες και οι επιπτώσεις στην ψυχική υγεία
Μια άλλη βασική κοινωνική πτυχή με σοβαρές επιπτώσεις στην ψυχική ασθένεια είναι φυσικά η έξαρση της κοινωνικής και οικονομικής ανισότητας. Η στέρηση, το χαμηλό εισόδημα, η ανεργία, η κακή εκπαίδευση, η χειρότερη σωματική υγεία αποτελούν επιβαρυντικούς παράγοντες για την ψυχική υγεία. Δίπλα σε όλα αυτά προστίθεται και η διαδικασία της σύγκρισης με τους έχοντες, η οποία γεννά συναισθήματα μειονεκτικά και παράλληλα άγχους επίτευξης στόχων.
Όλα αυτά δημιουργούν μία κοινωνική δομή ατομικισμού, στην οποία ο κάθε ένας επιδιώκει το δικό του συμφέρον, ανεξάρτητα πολλές φορές από τις βλαβερές συνέπειες που θα μπορούσε να προκαλέσει σε άλλους. Οι άνθρωποι φτάνουν στο σημείο να νιώθουν απομονωμένοι, αυτόνομοι, ανταγωνιστικοί.
Η ιδιοτέλεια και ο εγωκεντρισμός οδηγούν εν τέλει σε κοινωνική αδιαφορία και επιφανειακές διαπροσωπικές σχέσεις.
Ένας επιπλέον επιβαρυντικός παράγοντας είναι ο αστικός χώρος και γενικά οι συνθήκες διαβίωσης. Ο συνωστισμός, η έλλειψη πρασίνου, ο περιορισμός του δημόσιου χώρου συγκέντρωσης ατόμων όπως η πλατεία αλλά και γενικότερα χώρου ελεύθερου κτιρίων, η κοινωνική αποδιοργάνωση, ο θόρυβος, καθώς και η έλλειψη καθαρού αέρα αποτελούν ορισμένες μόνο από τις παθολογίες της αστικοποίησης. Έχει χαθεί το στοιχείο της γειτονιάς, των διαπροσωπικών σχέσεων και των κοινωνικών συναναστροφών. Η έλλειψη αυτή είναι ιδιαίτερα έντονη στα μεγάλα οικοδομικά συγκροτήματα. Τα χαρακτηριστικά της σύγχρονης πόλης αποτελούν σημαντικούς παράγοντες κινδύνου για την υγεία των κατοίκων.
Η ζωή μακριά από τη φύση επιδρά δυσμενώς στην ψυχική υγεία
Αν εξετάσουμε μόνο τον παράγοντα του θορύβου, οφείλουμε να αναφέρουμε ως πιθανές δυσμενείς επιπτώσεις στην υγεία, διαταραχές του ύπνου, διάσπαση της προσοχής, ακουστικές διαταραχές, άγχος και μείωση της ευεξίας γενικά. Η ελλιπής κίνηση με τα πόδια λόγω της επικράτησης του αυτοκινήτου οδηγεί αναπόφευκτα σε μειωμένη σωματική ευεξία αλλά μπορεί να οδηγήσει και σε επίταση του εκνευρισμού, της επιθετικότητας και του stress από την κυκλοφοριακή συμφόρηση.
Η παρακώλυση της κυκλοφορίας ακόμα και στα πεζοδρόμια πλήττει την ποιότητα ζωής των ατόμων. Η έλλειψη κήπων, μεγάλων πλατειών και χώρου κενού, ώστε να δημιουργείται ένα καθαρό και ξεκούραστο οπτικό πεδίο επιδρά δυσμενώς στην κοινωνική και ψυχική ευεξία των κατοίκων.
Ο συνωστισμός που χαρακτηρίζει τις πυκνοκατοικημένες σύγχρονες πόλεις εντείνει την ψυχοπαθολογία και αυξάνει την ευερέθιστη κοινωνική συμπεριφορά.
Σημαντικό ρόλο διαδραματίζουν οι κοινωνικές σχέσεις και η ύπαρξη ενός κοινωνικού κράτους. Στο πυκνοκατοικημένο Τόκιο παρουσιάζονται πολύ λιγότερα προβλήματα απ' ό,τι στην πυκνοκατοικημένη Νέα Υόρκη. Το Τόκιο παρουσιάζει χαμηλότερα ποσοστά ανεργίας, ισχυρότερους οικογενειακούς και κοινωνικούς θεσμούς και υψηλότερο επίπεδο κρατικής κοινωνικής στήριξης.
Η εχθρικότητα της κοινωνικής μας δομής και του αστικού περιβάλλοντος δημιουργεί εν τέλει συνθήκες απομόνωσης, έλλειψης χρόνου και άγχους, που αποτελούν με τη σειρά τους καθημερινή απειλή για την ψυχική υγεία των κατοίκων.
Δεν είναι τυχαία εξάλλου η ευεξία που αισθάνονται πολλοί άνθρωποι στα χωριά τους, στις διακοπές, στις σύντομες εξορμήσεις στη φύση. Το ερώτημα που αξίζει να απαντηθεί είναι το γιατί έχουμε επιτρέψει στους παράγοντες ευεξίας να αποτελούν απλά ένα διάλειμμα μέσα σε μία καθημερινότητα πίεσης και το αν θα μπορούσαμε εν τέλει να τους εντάξουμε περισσότερο στη ζωή μας, εξυγιαίνοντας τις συνθήκες διαβίωσής μας «ψυχή τε και σώματι».
Δεν υπάρχουν σχόλια :
Δημοσίευση σχολίου