ΠΛΑΤΩΝ: Ἴων (541a-542b)

[541a] ΣΩΚΡΑΤΗΣ. Πῶς; οὐδὲν λέγεις διαφέρειν; μίαν λέγεις τέχνην εἶναι τὴν ῥαψῳδικὴν καὶ τὴν στρατηγικὴν ἢ δύο;
ΙΩΝ. Μία ἔμοιγε δοκεῖ.
ΣΩΚΡΑΤΗΣ. Ὅστις ἄρα ἀγαθὸς ῥαψῳδός ἐστιν, οὗτος καὶ ἀγαθὸς στρατηγὸς τυγχάνει ὤν;
ΙΩΝ. Μάλιστα, ὦ Σώκρατες.
ΣΩΚΡΑΤΗΣ. Οὐκοῦν καὶ ὅστις ἀγαθὸς στρατηγὸς τυγχάνει ὤν, ἀγαθὸς καὶ ῥαψῳδός ἐστιν.
ΙΩΝ. Οὐκ αὖ μοι δοκεῖ τοῦτο.
ΣΩΚΡΑΤΗΣ. Ἀλλ᾽ ἐκεῖνο μὴν δοκεῖ σοι, ὅστις γε ἀγαθὸς [541b] ῥαψῳδός, καὶ στρατηγὸς ἀγαθὸς εἶναι;
ΙΩΝ. Πάνυ γε.
ΣΩΚΡΑΤΗΣ. Οὐκοῦν σὺ τῶν Ἑλλήνων ἄριστος ῥαψῳδὸς εἶ;
ΙΩΝ. Πολύ γε, ὦ Σώκρατες.
ΣΩΚΡΑΤΗΣ. Ἦ καὶ στρατηγός, ὦ Ἴων, τῶν Ἑλλήνων ἄριστος εἶ;
ΙΩΝ. Εὖ ἴσθι, ὦ Σώκρατες· καὶ ταῦτά γε ἐκ τῶν Ὁμήρου μαθών.
ΣΩΚΡΑΤΗΣ. Τί δή ποτ᾽ οὖν πρὸς τῶν θεῶν, ὦ Ἴων, ἀμφότερα ἄριστος ὢν τῶν Ἑλλήνων, καὶ στρατηγὸς καὶ ῥαψῳδός, ῥαψῳδεῖς μὲν περιιὼν τοῖς Ἕλλησι, στρατηγεῖς δ᾽ οὔ; ἢ [541c] ῥαψῳδοῦ μὲν δοκεῖ σοι χρυσῷ στεφάνῳ ἐστεφανωμένου πολλὴ χρεία εἶναι τοῖς Ἕλλησι, στρατηγοῦ δὲ οὐδεμία;
ΙΩΝ. Ἡ μὲν γὰρ ἡμετέρα, ὦ Σώκρατες, πόλις ἄρχεται ὑπὸ ὑμῶν καὶ στρατηγεῖται καὶ οὐδὲν δεῖται στρατηγοῦ, ἡ δὲ ὑμετέρα καὶ ἡ Λακεδαιμονίων οὐκ ἄν με ἕλοιτο στρατηγόν· αὐτοὶ γὰρ οἴεσθε ἱκανοὶ εἶναι.
ΣΩΚΡΑΤΗΣ. Ὦ βέλτιστε Ἴων, Ἀπολλόδωρον οὐ γιγνώσκεις τὸν Κυζικηνόν;
ΙΩΝ. Ποῖον τοῦτον;
ΣΩΚΡΑΤΗΣ. Ὃν Ἀθηναῖοι πολλάκις ἑαυτῶν στρατηγὸν ᾕρηνται [541d] ξένον ὄντα· καὶ Φανοσθένη τὸν Ἄνδριον καὶ Ἡρακλείδην τὸν Κλαζομένιον, οὓς ἥδε ἡ πόλις ξένους ὄντας, ἐνδειξαμένους ὅτι ἄξιοι λόγου εἰσί, καὶ εἰς στρατηγίας καὶ εἰς τὰς ἄλλας ἀρχὰς ἄγει· Ἴωνα δ᾽ ἄρα τὸν Ἐφέσιον οὐχ αἱρήσεται στρατηγὸν καὶ τιμήσει, ἐὰν δοκῇ ἄξιος λόγου εἶναι; τί δέ; οὐκ Ἀθηναῖοι μέν ἐστε οἱ Ἐφέσιοι τὸ ἀρχαῖον, καὶ ἡ Ἔφεσος [541e] οὐδεμιᾶς ἐλάττων πόλεως; ἀλλὰ γὰρ σύ, ὦ Ἴων, εἰ μὲν ἀληθῆ λέγεις ὡς τέχνῃ καὶ ἐπιστήμῃ οἷός τε εἶ Ὅμηρον ἐπαινεῖν, ἀδικεῖς, ὅστις ἐμοὶ ὑποσχόμενος ὡς πολλὰ καὶ καλὰ περὶ Ὁμήρου ἐπίστασαι καὶ φάσκων ἐπιδείξειν, ἐξαπατᾷς με καὶ πολλοῦ δεῖς ἐπιδεῖξαι, ὅς γε οὐδὲ ἅττα ἐστὶ ταῦτα περὶ ὧν δεινὸς εἶ ἐθέλεις εἰπεῖν, πάλαι ἐμοῦ λιπαροῦντος, ἀλλὰ ἀτεχνῶς ὥσπερ ὁ Πρωτεὺς παντοδαπὸς γίγνῃ στρεφόμενος ἄνω καὶ κάτω, ἕως τελευτῶν διαφυγών με στρατηγὸς [542a] ἀνεφάνης, ἵνα μὴ ἐπιδείξῃς ὡς δεινὸς εἶ τὴν περὶ Ὁμήρου σοφίαν. εἰ μὲν οὖν τεχνικὸς ὤν, ὅπερ νυνδὴ ἔλεγον, περὶ Ὁμήρου ὑποσχόμενος ἐπιδείξειν ἐξαπατᾷς με, ἄδικος εἶ· εἰ δὲ μὴ τεχνικὸς εἶ, ἀλλὰ θείᾳ μοίρᾳ κατεχόμενος ἐξ Ὁμήρου μηδὲν εἰδὼς πολλὰ καὶ καλὰ λέγεις περὶ τοῦ ποιητοῦ, ὥσπερ ἐγὼ εἶπον περὶ σοῦ, οὐδὲν ἀδικεῖς. ἑλοῦ οὖν πότερα βούλει νομίζεσθαι ὑπὸ ἡμῶν ἄδικος ἀνὴρ εἶναι ἢ θεῖος.
[542b] ΙΩΝ. Πολὺ διαφέρει, ὦ Σώκρατες· πολὺ γὰρ κάλλιον τὸ θεῖον νομίζεσθαι.
ΣΩΚΡΑΤΗΣ. Τοῦτο τοίνυν τὸ κάλλιον ὑπάρχει σοι παρ᾽ ἡμῖν, ὦ Ἴων, θεῖον εἶναι καὶ μὴ τεχνικὸν περὶ Ὁμήρου ἐπαινέτην.

***
[541a] ΣΩ. Πώς; Δεν υπάρχει, λες, καμία διαφορά; Μία τέχνη υποστηρίζεις ότι είναι η ραψωδική και η στρατηγική ή δύο;
ΙΩΝ. Εγώ τουλάχιστον έχω τη γνώμη ότι είναι μία.
ΣΩ. Όποιος λοιπόν είναι καλός ραψωδός θα είναι, ο ίδιος, και καλός στρατηγός;
ΙΩΝ. Μάλιστα, Σωκράτη.
ΣΩ. Και όποιος, επομένως, συμβαίνει να είναι καλός στρατηγός, αυτός είναι και καλός ραψωδός.
ΙΩΝ. Α, όχι· αυτό δεν το πιστεύω.
ΣΩ. Εκείνο όμως το πιστεύεις στ᾽ αλήθεια, ότι όποιος είναι καλός [541b] ραψωδός είναι και καλός στρατηγός· έτσι;
ΙΩΝ. Βεβαιότατα.
ΣΩ. Εσύ δεν είσαι ο καλύτερος έλληνας ραψωδός;
ΙΩΝ. Ο κατά πολύ καλύτερος, Σωκράτη.
ΣΩ. Τότε, λοιπόν, Ίωνα, δεν είσαι κι ο καλύτερος ανάμεσα στους έλληνες στρατηγούς;
ΙΩΝ. Να είσαι βέβαιος γι᾽ αυτό, Σωκράτη· και μάλιστα έχοντας μάθει αυτά τα πράγματα από τον Όμηρο.
ΣΩ. Μα τότε, για το όνομα του θεού, Ίωνα, αφού είσαι και στα δύο ο πρώτος ανάμεσα στους Έλληνες, και στρατηγός και ραψωδός, γιατί περιφέρεσαι εδώ κι εκεί στην Ελλάδα απαγγέλλοντας επικούς στίχους και δεν αναλαμβάνεις και στρατηγός; Ή μήπως [541c] νομίζεις ότι υπάρχει μεγάλη ανάγκη στους Έλληνες για ραψωδό στεφανωμένο με χρυσό στεφάνι, ενώ για στρατηγό καμία;
ΙΩΝ. Μα, Σωκράτη, η δική μας πόλη εξουσιάζεται και στρατηγεύεται από εσάς και δεν χρειάζεται πια στρατηγό, ενώ η δική σας και των Λακεδαιμονίων, δεν θα διάλεγε ποτέ εμένα για στρατηγό της· γιατί φαντάζεστε ότι είσαστε ικανοί εσείς.
ΣΩ. Καλέ μου Ίωνα, τον Απολλόδωρο τον Κυζικηνό δεν τον ξέρεις;
ΙΩΝ. Ποιός είναι αυτός;
ΣΩ. Αυτός που οι Αθηναίοι τον έχουν πολλές φορές εκλέξει στρατηγό τους, [541d] παρόλο ότι είναι ξένος· και τον Φανοσθένη από την Άνδρο και τον Ηρακλείδη από τις Κλαζομενές, ξένους κι αυτούς, στους οποίους τούτη εδώ η πόλη, όταν έδωσαν δείγματα της αξίας τους, και στρατηγούς τούς έκανε και άλλα αξιώματα τους ανάθεσε· δεν θα εκλέξει λοιπόν στρατηγό και τον Ίωνα, τον Εφέσιο, και δεν θα τον τιμήσει, αν τον θεωρήσει ότι αξίζει; Γιατί όχι; Άλλωστε δεν είσαστε εσείς οι Εφέσιοι από παλιά Αθηναίοι, κι η Έφεσος [541e] μια πόλη που δεν υστερεί σε τίποτα από καμιά άλλη; Εσύ όμως, Ίωνα, αν αληθεύουν αυτά που λες, ότι δηλαδή με την τέχνη και τη γνώση σου μπορείς κι εγκωμιάζεις τον Όμηρο, με αδικείς: από τη μια με διαβεβαιώνεις ότι ξέρεις πολλά και όμορφα πράγματα για τον Όμηρο και μου υπόσχεσαι πως τάχα θα μου τα δείξεις, κι από την άλλη με εξαπατάς και κάθε άλλο παρά μου τα δείχνεις, αφού δεν έχεις τη διάθεση ούτε καν να αναφέρεις ποιά είναι αυτά στα οποία είσαι τόσο φοβερός, παρόλο ότι εγώ τόση ώρα σε εκλιπαρώ, αλλά εσύ κυριολεκτικά σαν τον Πρωτέα αλλάζεις συνεχώς μορφές στριφογυρίζοντας πάνω κάτω, ώσπου στο τέλος μού ξέφυγες και εμφανίστηκες [542a] ως στρατηγός, ακριβώς για να μη φανερώσεις πόσο φοβερή είναι η σοφία σου γύρω από τον Όμηρο. Αν λοιπόν στ᾽ αλήθεια έχεις αυτές τις τεχνικές γνώσεις γύρω από τον Όμηρο και, όπως έλεγα τώρα δα, με κοροϊδεύεις και δεν μου τις δείχνεις, ενώ μου υποσχέθηκες πως θα τις φανερώσεις, τότε είσαι άδικος άνθρωπος· αν όμως πάλι δεν έχεις αυτές τις γνώσεις, αλλά λες πολλά και όμορφα πράγματα για τον ποιητή, επειδή χάρη σε κάποιο θεϊκό δώρημα έχεις κυριευτεί από τον Όμηρο, όπως εγώ είπα για σένα, τότε διόλου δεν αδικείς. Διάλεξε λοιπόν τί από τα δύο θέλεις να πιστεύουμε για σένα: ότι είσαι άδικος άνθρωπος ή θεϊκός;
[542b] ΙΩΝ. Είναι πολύ μεγάλη η διαφορά, Σωκράτη· είναι πολύ ωραιότερο να θεωρείται κάποιος θεϊκός.
ΣΩ. Ε λοιπόν, αυτό το ωραιότερο, Ίωνα, εμείς σου το αναγνωρίζουμε, πως είσαι θεϊκός υμνητής του Ομήρου κι όχι κάτοχος μιας ορισμένης γνώσης.