ΡΗΤΟΡΙΚΗ: ΙΣΟΚΡΑΤΗΣ - Φίλιππος (72-77)

[72] Ἀπέχρη δ᾽ ἄν μοι τὰ προειρημένα περὶ τούτων, εἰ μὴ παραλελοιπὼς ἦν τινα λόγον οὐκ ἀμνημονήσας ἀλλ᾽ ὀκνήσας εἰπεῖν, ὃν ἤδη μοι δοκῶ δηλώσειν· οἶμαι γὰρ σοί τε συμφέρειν ἀκοῦσαι περὶ αὐτῶν ἐμοί τε προσήκειν μετὰ παρρησίας, ὥσπερ εἴθισμαι, ποιεῖσθαι τοὺς λόγους.

[73] Αἰσθάνομαι γάρ σε διαβαλλόμενον ὑπὸ τῶν σοὶ μὲν φθονούντων, τὰς δὲ πόλεις τὰς αὑτῶν εἰθισμένων εἰς ταραχὰς καθιστάναι, καὶ τὴν εἰρήνην τὴν τοῖς ἄλλοις κοινὴν πόλεμον τοῖς αὑτῶν ἰδίοις εἶναι νομιζόντων, οἳ πάντων τῶν ἄλλων ἀμελήσαντες περὶ τῆς σῆς δυνάμεως λέγουσιν ὡς οὐχ ὑπὲρ τῆς Ἑλλάδος ἀλλ᾽ ἐπὶ ταύτην αὐξάνεται, καὶ σὺ πολὺν χρόνον ἤδη πᾶσιν ἡμῖν ἐπιβουλεύεις,

[74] καὶ λόγῳ μὲν μέλλεις Μεσσηνίοις βοηθεῖν ἐὰν τὰ περὶ Φωκέας διοικήσῃς, ἔργῳ δ᾽ ὑπὸ σαυτῷ ποιεῖσθαι Πελοπόννησον· ὑπάρχουσι δέ σοι Θετταλοὶ μὲν καὶ Θηβαῖοι καὶ πάντες οἱ τῆς Ἀμφικτυονίας μετέχοντες ἕτοιμοι συνακολουθεῖν, Ἀργεῖοι δὲ καὶ Μεσσήνιοι καὶ Μεγαλοπολῖται καὶ τῶν ἄλλων πολλοὶ συμπολεμεῖν καὶ ποιεῖν ἀναστάτους Λακεδαιμονίους· ἢν δὲ ταῦτα πράξῃς, ὡς καὶ τῶν ἄλλων Ἑλλήνων ῥᾳδίως κρατήσεις.

[75] Ταῦτα φλυαροῦντες καὶ φάσκοντες ἀκριβῶς εἰδέναι καὶ ταχέως ἅπαντα τῷ λόγῳ καταστρεφόμενοι, πολλοὺς πείθουσιν καὶ μάλιστα μὲν τοὺς τῶν αὐτῶν κακῶν ἐπιθυμοῦντας ὧνπερ οἱ λογοποιοῦντες, ἔπειτα καὶ τοὺς οὐδενὶ λογισμῷ χρωμένους ὑπὲρ τῶν κοινῶν ἀλλὰ παντάπασιν ἀναισθήτως διακειμένους καὶ πολλὴν χάριν ἔχοντας τοῖς ὑπὲρ αὐτῶν φοβεῖσθαι καὶ δεδιέναι προσποιουμένοις, ἔτι δὲ τοὺς οὐκ ἀποδοκιμάζοντας τὸ δοκεῖν ἐπιβουλεύειν σε τοῖς Ἕλλησιν ἀλλὰ τὴν αἰτίαν ταύτην ἀξίαν ἐπιθυμίας εἶναι νομίζοντας·

[76] οἳ τοσοῦτον ἀφεστᾶσι τοῦ νοῦν ἔχειν, ὥστ᾽ οὐκ ἴσασιν ὅτι τοῖς αὐτοῖς ἄν τις λόγοις χρώμενος τοὺς μὲν βλάψειεν, τοὺς δ᾽ ὠφελήσειεν. Οἷον καὶ νῦν, εἰ μέν τις φαίη τὸν τῆς Ἀσίας βασιλέα τοῖς Ἕλλησιν ἐπιβουλεύειν καὶ παρεσκευάσθαι στρατεύειν ἐφ᾽ ἡμᾶς, οὐδὲν ἂν λέγοι περὶ αὐτοῦ φλαῦρον, ἀλλ᾽ ἀνδρωδέστερον αὐτὸν καὶ πλείονος ἄξιον δοκεῖν εἶναι ποιήσειεν· εἰ δὲ τῶν ἀφ᾽ Ἡρακλέους τινὶ πεφυκότων, ὃς ἁπάσης κατέστη τῆς Ἑλλάδος εὐεργέτης, ἐπιφέροι τὴν αἰτίαν ταύτην, εἰς τὴν μεγίστην αἰσχύνην ἂν αὐτὸν καταστήσειεν.

[77] Τίς γὰρ οὐκ ἂν ἀγανακτήσειε καὶ μισήσειεν, εἰ φαίνοιτο τούτοις ἐπιβουλεύων ὑπὲρ ὧν ὁ πρόγονος αὐτοῦ προείλετο κινδυνεύειν, καὶ τὴν μὲν εὔνοιαν, ἣν ἐκεῖνος κατέλιπεν τοῖς ἐξ αὑτοῦ γεγενημένοις, μὴ πειρῷτο διαφυλάττειν, ἀμελήσας δὲ τούτων ἐπονειδίστων ἐπιθυμοίη καὶ πονηρῶν πραγμάτων;

***
Οι επικριτές του Φιλίππου—Ποιά λάθη πρέπει να αποφύγει.
[72] Θα ήταν αρκετά πάνω σ᾽ αυτό το θέμα τα όσα σου ανάφερα, αν δεν σου είχα παραλείψει ένα σημείο, που δεν το ξέχασα, αλλά δίστασα να σου το πω· τώρα όμως νιώθω πως είναι ανάγκη να σου το φανερώσω, γιατί νομίζω ότι και εσύ έχεις συμφέρο να το ακούσεις, αλλά και εγώ έχω υποχρέωση να συζητήσω μαζί σου με απόλυτη ειλικρίνεια, χωρίς κανένα φόβο, όπως άλλωστε είμαι συνηθισμένος.

[73] Καταλαβαίνω καλά, θέλω να πω, ότι σε διαβάλλουν οι άνθρωποι που σε φθονούν, αυτοί που συνηθίζουν να φέρνουν ταραχές μέσα στις πόλεις τους και που νομίζουν πως η ειρήνη, που είναι κοινό αγαθό για όλο τον άλλο κόσμο, είναι ένας πόλεμος ολέθριος για το συμφέρο το δικό τους. Αυτοί άφησαν κατά μέρος κάθε άλλη φροντίδα και ασχολούνται μόνο με τη δική σου δύναμη. Λένε λοιπόν πως η ισχύς σου όλο απλώνεται και αυξάνει, όχι για το συμφέρο της Ελλάδας, αλλά για το κακό της· και ακόμη πως εσύ πάει καιρός τώρα που ετοιμάζεις σχέδια εχθρικά ενάντια σε όλους μας·

[74] πως μόνο με τα λόγια πρόκειται να βοηθήσεις τους κατοίκους της Μεσσηνίας, αν θα ταχτοποιήσεις πρώτα τις υποθέσεις των Φωκέων, σκοπός σου όμως στην πραγματικότητα είναι να υποτάξεις για καλά την Πελοπόννησο· πως είναι έτοιμοι να σε ακολουθήσουν οι Θεσσαλοί, οι Θηβαίοι και όλοι όσοι μετέχουν στην Αμφικτιονία· οι Αργείοι πάλι, οι Μεσσήνιοι και οι Μεγαλοπολίτες και αρκετοί από τους άλλους πως είναι πρόθυμοι να πολεμήσουν στο πλευρό σου, για να καταστρέψουν τους Λακεδαιμονίους· και πως, εάν κάνεις αυτά, στους άλλους Έλληνες μετά εύκολα, λέει, θα επιβληθείς.

[75] Αυτά φλυαρούν και ισχυρίζονται ότι τα ξέρουν όλα και έτσι με τα λόγια τους ανατρέπουν τα πάντα και παρασέρνουν πολλούς· πρώτα-πρώτα εκείνους που επιθυμούν τις ίδιες συμφορές με όσους κάνουν τον ύποπτο αυτό θόρυβο· έπειτα τους ανθρώπους που δίχως καμία λογική δεν έχουν το παραμικρό ενδιαφέρον για τα δημόσια πράγματα και είναι γεμάτοι ευγνωμοσύνη γι᾽ αυτούς που προσποιούνται ότι φοβούνται και ότι τρέμουν γι᾽ αυτά· τέλος, και εκείνους που δεν αποκλείουν την ιδέα ότι εσύ επιβουλεύεσαι τους Έλληνες και βρίσκουν τη μομφή αυτή πολύ ελκυστική.

[76] Και είναι τόσο ανόητοι, που δεν καταλαβαίνουν πως με τα ίδια λόγια άλλους μπορείς να βλάψεις και άλλους να ωφελήσεις. Νά, όπως τώρα λ.χ., αν κάποιος ισχυριζόταν πως ο βασιλιάς της Ασίας επιβουλεύεται τους Έλληνες και ετοιμάζεται να εκστρατεύσει εναντίον μας, δεν θα έλεγε τίποτα το ταπεινωτικό γι᾽ αυτόν· αντίθετα, θα τον έκαμνε να φαίνεται πιο ενεργητικός και πιο σπουδαίος. Αν όμως διατύπωνε την ίδια κατηγορία για κάποιον από τους απογόνους του Ηρακλή, που στάθηκε ευεργέτης όλης της Ελλάδας, σίγουρα θα τον έριχνε στην πιο μαύρη ντροπή.

[77] Ποιός δεν θα αγανακτούσε δηλαδή και δεν θα τον μισούσε, αν ήθελε να βλάψει αυτούς που για χατίρι τους ο πρόγονός του πέρασε τόσους κινδύνους, αν δεν θα έβαζε όλα τα δυνατά του, για να διατηρήσει την εύνοια των Ελλήνων, που κληροδότησε στους απογόνους του εκείνος, αν τα αμελούσε όλα αυτά και προτιμούσε πράξεις κακές μονάχα και έργα της ντροπής;