ΡΗΤΟΡΙΚΗ: ΙΣΟΚΡΑΤΗΣ - Φίλιππος (119-127)

[119] Ἐκ πολλῶν δ᾽ ἂν κατανοήσειας ὅτι δεῖ τοῦτον τὸν τρόπον πράττειν, μάλιστα δ᾽ ἐκ τῶν Ἰάσονι συμβάντων. Ἐκεῖνος γὰρ οὐδὲν τοιοῦτον οἷον σὺ κατεργασάμενος μεγίστης δόξης ἔτυχεν, οὐκ ἐξ ὧν ἔπραξεν ἀλλ᾽ ἐξ ὧν ἔφησεν· ἐποιεῖτο γὰρ τοὺς λόγους ὡς εἰς τὴν ἤπειρον διαβησόμενος καὶ βασιλεῖ πολεμήσων.

[120] Ὅπου δ᾽ Ἰάσων λόγῳ μόνον χρησάμενος οὕτως αὑτὸν ηὔξησεν, ποίαν τινὰ χρὴ προσδοκᾶν περὶ σοῦ γνώμην ἅπαντας ἕξειν, ἢν ἔργῳ ταῦτα πράξῃς καὶ μάλιστα μὲν πειραθῇς ὅλην τὴν βασιλείαν ἀνελεῖν, εἰ δὲ μὴ, χώραν ὅτι πλείστην ἀφορίσασθαι καὶ διαλαβεῖν τὴν Ἀσίαν, ὡς λέγουσίν τινες, ἀπὸ Κιλικίας μέχρι Σινώπης, πρὸς δὲ τούτοις κτίσαι πόλεις ἐπὶ τούτῳ τῷ τόπῳ καὶ κατοικίσαι τοὺς νῦν πλανωμένους δι᾽ ἔνδειαν τῶν καθ᾽ ἡμέραν καὶ λυμαινομένους οἷς ἂν ἐντύχωσιν.

[121] Οὓς εἰ μὴ παύσομεν ἀθροιζομένους βίον αὐτοῖς ἱκανὸν πορίσαντες, λήσουσιν ἡμᾶς τοσοῦτοι γενόμενοι τὸ πλῆθος ὥστε μηδὲν ἧττον αὐτοὺς εἶναι φοβεροὺς τοῖς Ἕλλησιν ἢ τοῖς βαρβάροις· ὧν οὐδεμίαν ποιούμεθα πρόνοιαν, ἀλλ᾽ ἀγνοοῦμεν κοινὸν φόβον καὶ κίνδυνον ἅπασιν ἡμῖν αὐξανόμενον.

[122] Ἔστιν οὖν ἀνδρὸς μέγα φρονοῦντος καὶ φιλέλληνος καὶ πορρωτέρω τῶν ἄλλων τῇ διανοίᾳ καθορῶντος, ἀποχρησάμενον τοῖς τοιούτοις πρὸς τοὺς βαρβάρους καὶ χώραν ἀποτεμόμενον τοσαύτην ὅσην ὀλίγῳ πρότερον εἰρήκαμεν, ἀπαλλάξαι τε τοὺς ξενιτευομένους τῶν κακῶν ὧν αὐτοί τ᾽ ἔχουσιν καὶ τοῖς ἄλλοις παρέχουσιν, καὶ πόλεις ἐξ αὐτῶν συστῆσαι καὶ ταύταις ὁρίσαι τὴν Ἑλλάδα καὶ προβαλέσθαι πρὸ ἁπάντων ἡμῶν.

[123] Ταῦτα γὰρ πράξας οὐ μόνον ἐκείνους εὐδαίμονας ποιήσεις, ἀλλὰ καὶ πάντας ἡμᾶς εἰς ἀσφάλειαν καταστήσεις. Ἢν δ᾽ οὖν τούτων διαμάρτῃς, ἀλλ᾽ ἐκεῖνό γε ῥᾳδίως ποιήσεις, τὰς πόλεις τὰς τὴν Ἀσίαν κατοικούσας ἐλευθερώσεις. Ὅτι δ᾽ ἂν τούτων πρᾶξαι δυνηθῇς ἢ καὶ μόνον ἐπιχειρήσῃς, οὐκ ἔσθ᾽ ὅπως οὐ μᾶλλον τῶν ἄλλων εὐδοκιμήσεις, καὶ δικαίως ἤνπερ αὐτός τ᾽ ἐπὶ ταῦθ᾽ ὁρμήσῃς καὶ τοὺς Ἕλληνας προτρέψῃς.

[124] Ἐπεὶ νῦν γε τίς οὐκ ἂν εἰκότως τὰ συμβεβηκότα θαυμάσειεν καὶ καταφρονήσειεν ἡμῶν, ὅπου παρὰ μὲν τοῖς βαρβάροις, οὓς ὑπειλήφαμεν μαλακοὺς εἶναι καὶ πολέμων ἀπείρους καὶ διεφθαρμένους ὑπὸ τῆς τρυφῆς, ἄνδρες ἐγγεγόνασιν οἳ τῆς Ἑλλάδος ἄρχειν ἠξίωσαν, τῶν δ᾽ Ἑλλήνων οὐδεὶς τοσοῦτον πεφρόνηκεν

[125] ὥστ᾽ ἐπιχειρῆσαι τῆς Ἀσίας ἡμᾶς ποιῆσαι κυρίους, ἀλλὰ τοσοῦτον αὐτῶν ἀπολελειμμένοι τυγχάνομεν ὥστ᾽ ἐκεῖνοι μὲν οὐκ ὤκνησαν οὐδὲ προϋπάρξαι τῆς ἔχθρας τῆς πρὸς τοὺς Ἕλληνας, ἡμεῖς δ᾽ οὐδ᾽ ὑπὲρ ὧν κακῶς ἐπάθομεν ἀμύνεσθαι τολμῶμεν αὐτοὺς, ἀλλ᾽ ὁμολογούντων ἐκείνων ἐν ἅπασι τοῖς πολέμοις μήτε στρατιώτας ἔχειν μήτε στρατηγοὺς μήτ᾽ ἄλλο μηδὲν τῶν εἰς τοὺς κινδύνους χρησίμων,

[126] ἀλλὰ ταῦτα πάντα παρ᾽ ἡμῶν μεταπεμπομένων, εἰς τοῦθ᾽ ἥκομεν ἐπιθυμίας τοῦ κακῶς ἡμᾶς αὐτοὺς ποιεῖν ὥστ᾽ ἐξὸν ἡμῖν τἀκείνων ἀδεῶς ἔχειν, πρὸς ἡμᾶς τ᾽ αὐτοὺς περὶ μικρῶν πολεμοῦμεν καὶ τοὺς ἀφισταμένους τῆς ἀρχῆς τῆς βασιλέως συγκαταστρεφόμεθα καὶ λελήθαμεν ἡμᾶς αὐτοὺς ἐνίοτε μετὰ τῶν πατρικῶν ἐχθρῶν τοὺς τῆς αὐτῆς συγγενείας μετέχοντας ἀπολλύναι ζητοῦντες.

[127] Διὸ καὶ σοὶ νομίζω συμφέρειν οὕτως ἀνάνδρως διακειμένων τῶν ἄλλων προστῆναι τοῦ πολέμου τοῦ πρὸς ἐκεῖνον. Προσήκει δὲ τοῖς μὲν ἄλλοις τοῖς ἀφ᾽ Ἡρακλέους πεφυκόσι καὶ τοῖς ἐν πολιτείᾳ καὶ νόμοις ἐνδεδεμένοις ἐκείνην τὴν πόλιν στέργειν ἐν ᾗ τυγχάνουσι κατοικοῦντες, σὲ δ᾽ ὥσπερ ἄφετον γεγενημένον ἅπασαν τὴν Ἑλλάδα πατρίδα νομίζειν, ὥσπερ ὁ γεννήσας ὑμᾶς, καὶ κινδυνεύειν ὑπὲρ αὐτῆς ὁμοίως, ὥσπερ ὑπὲρ ὧν μάλιστα σπουδάζεις.

***
ΤΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΤΗΣ ΕΚΣΤΡΑΤΕΙΑΣ

Ιδανική λύση του δημογραφικού προβλήματος της Ελλάδας.

[119] Άφθονα παραδείγματα θα ήταν δυνατό να σε βοηθήσουν να αντιληφθείς καλά πως πρέπει να ενεργείς μόνο με αυτόν τον τρόπο, ιδίως όμως η περίπτωση του Ιάσονα. Εκείνος, που τίποτα αξιόλογο δεν έκαμε —αντίθετα μ᾽ εσένα— απόχτησε δόξα πολύ μεγάλη όχι από τα έργα του, μονάχα από τα λόγια του: Υποσχόταν πως θα περάσει στην Ασία και ότι θα πολεμήσει με τον βασιλιά των βαρβάρων!

[120] Αφού λοιπόν ο Ιάσονας μονάχα με τα λόγια του απόχτησε μια τέτοια φήμη εξαίρετη, ποιά γνώμη λες να έχουνε για σένα όλοι οι άνθρωποι, αν όλα αυτά τα κάνεις πραγματικότητα; Αν προσπαθήσεις όλο το βασίλειο των Περσών να καταστρέψεις ή τουλάχιστο να τους αποσπάσεις όσο γίνεται μεγαλύτερο χώρο και να τους πάρεις την Ασία, όπως υποστηρίζουν μερικοί, από τη Σινώπη μέχρι την Κιλικία; Και ακόμα, αν θα χτίσεις πόλεις μέσα στην περιοχή αυτή και αν εγκαταστήσεις αυτούς που τώρα άθλιοι και πεινασμένοι γυρνούν εδώ και εκεί και που ρημάζουν ό,τι βρεθεί μπροστά τους;

[121] Αυτούς αν δεν τους εμποδίσουμε να αυξηθούν, παρέχοντάς τους απλόχερα τα μέσα της ζωής, ούτε που θα το καταλάβουμε πότε θα γίνουν τόσο πολλοί, ώστε να είναι το ίδιο επικίνδυνοι στους Έλληνες όσο και στους βαρβάρους. Όλα αυτά δεν μας απασχολούν και δεν παίρνουμε είδηση πως ολοένα γιγαντώνει και μας απειλεί μια κοινή φοβέρα και ένας κίνδυνος για όλους μας.

[122] Ο άντρας όμως που έχει ευγενικές φιλοδοξίες, που αγαπάει πολύ τους Έλληνες και βλέπει με καθάριο μάτι πιο πέρα από τους άλλους, έχει οπωσδήποτε υποχρέωση να χρησιμοποιήσει θετικά τέτοιους ανθρώπους ενάντια στους βαρβάρους· ύστερα να αποσπάσει όση χώρα είπαμε παραπάνω και να απαλλάξει αυτούς που παίρνουν από ανάγκη της ξενιτιάς τον δρόμο και από τα δεινά που αντιμετωπίζουνε οι ίδιοι και από αυτά που προξενούν στους άλλους· τέλος, με αυτούς να ιδρύσει πόλεις, που θα είναι τα σύνορα της χώρας μας και τα προπύργια για την ασφάλεια όλων μας.

[123] Και με τις πράξεις σου αυτές όχι μονάχα σε κείνους θα φέρεις ευτυχία, αλλά και για όλους μας θα εξασφαλίσεις την άνεση και τη σιγουριά! Και αν όμως δεν φτάσεις σ᾽ αυτό το ποθητό αποτέλεσμα, είναι βέβαιο πως εύκολα θα κατορθώσεις το άλλο: Να λευτερώσεις δηλαδή τις ελληνικές πόλεις στην Ασία. Τέλος, ό,τι και να επιτύχεις από αυτά, ακόμα και να τα επιχειρήσεις μόνο, δεν είναι δυνατό να μην αποχτήσεις φήμη πιο μεγάλη από τους άλλους, και με όλο σου το δίκιο, αφού και εσύ ο ίδιος θα κινηθείς δραστήρια προς τον σκοπό αυτό, μα και τους άλλους Έλληνες θα προσπαθήσεις να τους ξεσηκώσεις.

[124] Ποιός τάχα τώρα δεν θα ένιωθε απορία με αυτά που έχουν συμβεί, ποιός δεν θα μας περιφρονούσε, αφού μέσα στους βαρβάρους, που όλοι μας τους θεωρούμε μαλθακούς και ανίκανους για πόλεμο, διεφθαρμένους από την πολυτέλεια, βρέθηκαν άνθρωποι που φιλοδόξησαν να κυβερνήσουνε τους Έλληνες, ενώ μέσα στους Έλληνες ούτε ένας δεν είχε την περήφανη αυτή φιλοδοξία να μας κάνει αφέντες της Ασίας; Και είμαστε τόσο πιο πίσω από κείνους

[125] ώστε, ενώ αυτοί δεν ένιωσαν κανέναν δισταγμό να αρχίσουν πρώτοι τις εχθροπραξίες εναντίον των Ελλήνων, εμείς δεν έχουμε την τόλμη ούτε να ανταποδώσουμε τις συμφορές που πάθαμε. Και, ενώ εκείνοι παραδέχονται ότι σε όλους τους πολέμους δεν είχαν μήτε στρατιώτες μήτε στρατηγούς μήτε και τίποτα άλλο από όσα θεωρούνται απαραίτητα στον πόλεμο και ομολογούν πως όλα αυτά τα προμηθεύονται από μας,

[126] εμείς έχομε φτάσει σε τέτοιο πάθος να κάνουμε κακό στον ίδιο τον εαυτό μας, ώστε, μόλο που είναι στο χέρι μας να έχουμε χωρίς κανέναν κίνδυνο όλα τα αγαθά των βαρβάρων, αλληλοφαγωνόμαστε για ασήμαντα ζητήματα, τους βοηθούμε να υποτάξουν πάλι όσους αποστατούν από την εξουσία του βασιλιά και ούτε παίρνομε είδηση ότι πολλές φορές επιζητούμε το κακό των συγγενών μας στο πλευρό των πατροπαράδοτων εχθρών μας.

[127] Γι᾽ αυτό ακριβώς νομίζω πως σε συμφέρει να αναλάβεις την πρωτοβουλία για τον πόλεμο ενάντια στους βαρβάρους, τη στιγμή που όλοι οι άλλοι δείχνουν μια φοβερή δειλία πάνω σ᾽ αυτό το ζήτημα. Όλοι οι άλλοι, οι απόγονοι του Ηρακλή, που έχουν δεθεί με ένα πολίτευμα και με ορισμένους νόμους, έχουν ίσως δικαίωμα να αγαπούν την πόλη που τυχαίνει να κατοικούν· εσύ, όμως, που είσαι χωρίς δεσμούς, έχεις χρέος να θεωρείς πατρίδα σου όλη την Ελλάδα, ακριβώς όπως ο γενάρχης σας, και να αγωνίζεσαι γι᾽ αυτήν με το ίδιο πάθος, όπως για τα προσωπικά ζητήματα που σε ενδιαφέρουν περισσότερο.