ΙΣΟΚΡ 9.73–81
Ἐπίλογος: Η υπεροχή των μνημείων λόγου – Τελευταίες παραινέσεις για ευδοκίμηση του Νικοκλή
Πριν περάσει στην καταληκτική αποστροφή του προς τον Νικοκλή, ο Ισοκράτης επέμεινε ότι, αν λάβουμε υπόψη τα κατορθώματα και την υστεροφημία του Ευαγόρα, αυτός πρέπει να θεωρείται ευτυχέστερος από πολλούς ήρωες ή ημίθεους του παρελθόντος. Και συνεχίζει:
[73] Τῶν μὲν οὖν εἰς Εὐαγόραν πολλὰ μὲν οἶμαι παρα-
λιπεῖν· ὑστερίζω γὰρ τῆς ἀκμῆς τῆς ἐμαυτοῦ, μεθ’ ἧς
ἀκριβέστερον καὶ φιλοπονώτερον ἐξειργασάμην ἂν τὸν
ἔπαινον τοῦτον· οὐ μὴν ἀλλὰ καὶ νῦν, ὅσον κατὰ τὴν ἐμὴν
δύναμιν, οὐκ ἀνεγκωμίαστός ἐστιν. ἐγὼ δ’, ὦ Νικό-
κλεις, ἡγοῦμαι καλὰ μὲν εἶναι μνημεῖα καὶ τὰς τῶν σωμά-
των εἰκόνας, πολὺ μέντοι πλείονος ἀξίας τὰς τῶν πρά-
ξεων καὶ τῆς διανοίας, ἃς ἐν τοῖς λόγοις ἄν τις μόνον
τοῖς τεχνικῶς ἔχουσι θεωρήσειεν. [74] προκρίνω δὲ
ταύτας πρῶτον μὲν εἰδὼς τοὺς καλοὺς κἀγαθοὺς τῶν ἀν-
δρῶν οὐχ οὕτως ἐπὶ τῷ κάλλει τοῦ σώματος σεμνυνομένους
ὡς ἐπὶ τοῖς ἔργοις καὶ τῇ γνώμῃ φιλοτιμουμένους· ἔπειθ’
ὅτι τοὺς μὲν τύπους ἀναγκαῖον παρὰ τούτοις εἶναι μόνοις,
παρ’ οἷς ἂν σταθῶσι, τοὺς δὲ λόγους ἐξενεχθῆναί θ’
οἷόν τ’ ἐστὶν εἰς τὴν Ἑλλάδα καί, διαδοθέντας ἐν ταῖς τῶν
εὖ φρονούντων διατριβαῖς, ἀγαπᾶσθαι παρ’ οἷς κρεῖττόν
ἐστιν ἢ παρὰ τοῖς ἄλλοις ἅπασιν εὐδοκιμεῖν· [75] πρὸς
δὲ τούτοις ὅτι τοῖς μὲν πεπλασμένοις καὶ τοῖς γεγραμμέ-
νοις οὐδεὶς ἂν τοῦ σώματος φύσιν ὁμοιώσειε, τοὺς δὲ τρό-
πους τοὺς ἀλλήλων καὶ τὰς διανοίας τὰς ἐν τοῖς λεγομέ-
νοις ἐνούσας ῥᾴδιόν ἐστι μιμεῖσθαι τοῖς μὴ ῥᾳθυμεῖν
αἱρουμένοις, ἀλλὰ χρηστοῖς εἶναι βουλομένοις. [76] ὧν
ἕνεκα καὶ μᾶλλον ἐπεχείρησα γράφειν τὸν λόγον τοῦ-
τον, ἡγούμενος καὶ σοὶ καὶ τοῖς σοῖς παισὶ καὶ τοῖς ἄλλοις
τοῖς ἀπ’ Εὐαγόρου γεγονόσι πολὺ καλλίστην ἂν γενέσθαι
ταύτην παράκλησιν, εἴ τις ἀθροίσας τὰς ἀρετὰς τὰς ἐκεί-
νου καὶ τῷ λόγῳ κοσμήσας παραδοίη θεωρεῖν ὑμῖν καὶ
συνδιατρίβειν αὐταῖς. [77] τοὺς μὲν γὰρ ἄλλους προ-
τρέπομεν ἐπὶ τὴν φιλοσοφίαν ἑτέρους ἐπαινοῦντες, ἵνα
ζηλοῦντες τοὺς εὐλογουμένους τῶν αὐτῶν ἐκείνοις ἐπιτη-
δευμάτων ἐπιθυμῶσιν, ἐγὼ δὲ σὲ καὶ τοὺς σοὺς οὐκ ἀλλο-
τρίοις παραδείγμασι χρώμενος ἀλλ’ οἰκείοις παρακαλῶ,
καὶ συμβουλεύω προσέχειν τὸν νοῦν, ὅπως καὶ λέγειν καὶ
πράττειν μηδενὸς ἧττον δυνήσει τῶν Ἑλλήνων.
[78] Καὶ μὴ νόμιζέ με καταγιγνώσκειν, ὡς νῦν ἀμελεῖς,
ὅτι πολλάκις σοι διακελεύομαι περὶ τῶν αὐτῶν. οὐ γὰρ
οὔτ’ ἐμὲ λέληθας οὔτε τοὺς ἄλλους ὅτι καὶ πρῶτος καὶ
μόνος τῶν ἐν τυραννίδι καὶ πλούτῳ καὶ τρυφαῖς ὄντων
φιλοσοφεῖν καὶ πονεῖν ἐπικεχείρηκας, οὐδ’ ὅτι πολλοὺς
τῶν βασιλέων ποιήσεις ζηλώσαντας τὴν σὴν παίδευσιν
τούτων τῶν διατριβῶν ἐπιθυμεῖν, ἀφεμένους ἐφ’ οἷς νῦν
λίαν χαίρουσιν. [79] ἀλλ’ ὅμως ἐγὼ ταῦτ’ εἰδὼς οὐδὲν ἧττον
καὶ ποιῶ καὶ ποιήσω ταὐτὸν ὅπερ ἐν τοῖς γυμνικοῖς ἀγῶσιν
οἱ θεαταί· καὶ γὰρ ἐκεῖνοι παρακελεύονται τῶν δρομέων
οὐ τοῖς ἀπολελειμμένοις ἀλλὰ τοῖς περὶ τῆς νίκης ἁμιλ-
λωμένοις.
[80] Ἐμὸν μὲν οὖν ἔργον καὶ τῶν ἄλλων φίλων τοιαῦτα
λέγειν καὶ γράφειν ἐξ ὧν μέλλομέν σε παροξύνειν ὀρέγε-
σθαι τούτων, ὧνπερ καὶ νῦν τυγχάνεις ἐπιθυμῶν· σοὶ δὲ
προσήκει μηδὲν ἐλλείπειν ἀλλ’ ὥσπερ ἐν τῷ παρόντι καὶ τὸν
λοιπὸν χρόνον ἐπιμελεῖσθαι καὶ τὴν ψυχὴν ἀσκεῖν, ὅπως
ἄξιος ἔσει καὶ τοῦ πατρὸς καὶ τῶν ἄλλων προγόνων. ὡς
ἅπασι μὲν προσήκει περὶ πολλοῦ ποιεῖσθαι τὴν φρόνησιν,
μάλιστα δ’ ὑμῖν τοῖς πλείστων καὶ μεγίστων κυρίοις οὖσιν.
[81] χρὴ δ’ οὐκ ἀγαπᾶν, εἰ τῶν παρόντων τυγχάνεις ὢν ἤδη
κρείττων, ἀλλ’ ἀγανακτεῖν, εἰ τοιοῦτος μὲν ὢν αὐτὸς τὴν
φύσιν, γεγονὼς δὲ τὸ μὲν παλαιὸν ἀπὸ Διός, τὸ δ’ ὑπογυιό-
τατον ἐξ ἀνδρὸς τοιούτου τὴν ἀρετήν, μὴ πολὺ διοίσεις
καὶ τῶν ἄλλων καὶ τῶν ἐν ταῖς αὐταῖς σοι τιμαῖς ὄντων.
ἔστι δ’ ἐπὶ σοὶ μὴ διαμαρτεῖν τούτων· ἂν γὰρ ἐμμένῃς
τῇ φιλοσοφίᾳ καὶ τοσοῦτον ἐπιδιδῷς ὅσον περ νῦν, ταχέως
γενήσει τοιοῦτος οἷόν σε προσήκει.
Πιστεύω λοιπόν ότι έχω παραλείψει πολλά εκ των αναφερομένων εις τον Ευαγόραν· διότι μου λείπουν αι σωματικαί και πνευματικαί δυνάμεις, με τας οποίας ήθελον επεξεργασθή τον έπαινον τούτον με περισσοτέραν ακρίβειαν και ζήλον· αλλ' όμως και τώρα, όσον εξαρτάται από την δύναμίν μου δεν έμεινε χωρίς επαίνους. Εγώ δε, Νικοκλή, νομίζω ότι είναι καλά μνημεία και του σώματος οι ανδριάντες, αλλά θεωρώ πολύ μεγαλυτέρας αξίας τας εικόνας των πράξεων και της διανοίας, τας οποίας ήθελεν ίδει τις μόνον εις τους τεχνικώς κατεσκευασμένους λόγους. Προκρίνω δε τας εικόνας των πράξεων και της διανοίας, διότι γνωρίζω πρώτον μεν ότι οι καλοί και αγαθοί των ανθρώπων καμαρώνουν όχι τόσον διά το κάλλος του σώματος, όσον διά τας πράξεις των και την διάνοιάν των. Έπειτα γνωρίζω ότι αι εικόνες των σωμάτων είναι αναγκαίον να υπάρχουν μόνον δι' εκείνους, εις την πόλιν των οποίων ήθελον ιδρυθή, οι λόγοι όμως είναι δυνατόν να κυκλοφορούν εις την Ελλάδα, διαδιδόμενοι δε να θαυμάζωνται εις τας συγκεντρώσεις των πεπαιδευμένων, παρά των οποίων είναι καλύτερον να απολαύη κανείς τιμής παρά από όλους τους άλλους. Προς τούτοις γνωρίζω ότι εις μεν τας εικόνας των γλυπτών και ζωγράφων κανείς δεν ήθελε προσαρμόσει εις αυτάς την φύσιν του σώματος, τους τρόπους μας όμως και τα ήθη μας, τα οποία είναι γραμμένα εις τους λόγους, είναι εύκολον να μιμηθούν εκείνοι τουλάχιστον οι οποίοι προτιμούν να μη είναι οκνηροί, αλλά θέλουν να είναι χρηστοί. Διά τους λόγους τούτους προ πάντων επεχείρησα να γράψω τον λόγον τούτον, διότι ενόμιζον ότι αύτη θα ήτο η αρίστη παρόρμησις και διά σε και τα παιδιά σου και τους άλλους απογόνους του Ευαγόρου, εάν δηλαδή τις, συγκεντρώσας τας αρετάς εκείνου και στολίσας αυτάς διά του λόγου, ήθελε παραδώσει αυτάς εις σας διά να τας παρατηρήτε ως εικόνα, να τας αναγιγνώσκετε και τας εφαρμόζετε. Διότι τους μεν άλλους προτρέπομεν προς την αγάπην προς μόρφωσιν, επαινούντες τρίτους, ίνα, ζηλεύοντες τους επαινουμένους, επιθυμούν να μιμηθούν εκείνους, εγώ δε σε και τους ιδικούς σου όχι ξένα παραδείγματα μεταχειριζόμενος αλλά εκ της οικογενείας σου, σε προτρέπω και σε συμβουλεύω πώς θα δυνηθής να πράττης και να λέγης ουχί κατώτερα από κανένα Έλληνα. Και να μη νομίζης ότι σε κατηγορώ ότι τώρα αδιαφορείς, επειδή πολλάκις σε προτρέπω διά τα ίδια πράγματα. Διότι ούτε εμού διαφεύγεις την προσοχήν ούτε των άλλων, ότι πρώτος και μόνος εξ εκείνων, οι οποίοι κατέχουν την απόλυτον εξουσίαν, τα πλούτη και τας απολαύσεις, έχεις επιχειρήσει να σκέπτεσαι και να κοπιάζης, ούτε ότι θα κάμης πολλούς εκ των βασιλέων να ζηλεύσουν την μόρφωσίν σου και να επιθυμήσουν να ζης όπως συ, αφήνοντες κατά μέρος εκείνα διά τα οποία αισθάνονται εξαιρετικήν απόλαυσιν. Αλλ' όμως εγώ, αν και γνωρίζω ταύτα, πράττω εν τούτοις και θα πράξω εκείνο το οποίον πράττουν οι θεαταί εις τους γυμνικούς αγώνας· πράγματι εκείνοι προτρέπουν εκ των δρομέων ουχί εκείνους οι οποίοι έχουν μείνει οπίσω, αλλ' εκείνους οι οποίοι αγωνίζονται διά την νίκην. Ιδικόν μου λοιπόν έργον και των άλλων φίλων είναι να λέγω και γράφω τοιαύτα, διά των οποίων θα σε προτρέψωμεν να επιθυμής εκείνα, τα οποία και τώρα επιθυμείς· συ δε έχεις καθήκον να μη χαλαρώνης τον ζήλον σου καθόλου, αλλ' όπως τώρα και κατά τον υπόλοιπον χρόνον να φροντίζης και να ασκής την ψυχήν σου, πώς θα γίνης άξιος του πατρός σου και των άλλων προγόνων. Εις όλους μεν εκ τούτων αρμόζει να ενδιαφέρωνται πολύ διά την φρόνησιν, προ πάντων δε σεις οι οποίοι είσθε κύριοι των πολυαριθμοτέρων και σοβαρωτέρων συμφερόντων. Πρέπει δε να μη μένης ικανοποιημένος, εάν τώρα είσαι ήδη ανώτερος των συγχρόνων βασιλέων της Κύπρου, αλλά να αγανακτής, εάν, προικισμένος με τοιαύτα προσόντα, καταγόμενος δε παλαιόθεν από τον Δία, προσφάτως δε εξ ανδρός τοιούτου κατά την αρετήν, δεν θα διαφέρης πολύ και από τους άλλους ιδιώτας και από εκείνους οι οποίοι έχουν τα ίδια αξιώματα με σε. Είναι εις την εξουσίαν σου να μη αποτύχης εις την προσπάθειάν σου ταύτην· διότι, αν μένης σταθερός εις την θέλησιν προς μόρφωσιν και τόσον προκόπτης όσον τώρα, ταχέως θα γίνης τοιούτος, οποίος πρέπει να γίνης.
Δεν υπάρχουν σχόλια :
Δημοσίευση σχολίου