ΑΡΡΙΑΝΟΣ - Ἀλεξάνδρου Ἀνάβασις (3.7.3-3.8.6)

[3.7.3] Ἔνθεν δὲ ἐχώρει ἄνω, ἐν ἀριστερᾷ ἔχων τὸν Εὐφράτην ποταμὸν καὶ τῆς Ἀρμενίας τὰ ὄρη, διὰ τῆς Μεσοποταμίας καλουμένης χώρας. οὐκ εὐθεῖαν δὲ ἐπὶ Βαβυλῶνος ἦγεν ἀπὸ τοῦ Εὐφράτου ὁρμηθείς, ὅτι τὴν ἑτέραν ἰόντι εὐπορώτερα τὰ ξύμπαντα τῷ στρατῷ ἦν, καὶ χιλὸς τοῖς ἵπποις καὶ τὰ ἐπιτήδεια ἐκ τῆς χώρας λαμβάνειν καὶ τὸ καῦμα οὐχ ὡσαύτως ἐπιφλέγον. [3.7.4] ἁλόντες δέ τινες κατὰ τὴν ὁδὸν τῶν ἀπὸ τοῦ Δαρείου στρατεύματος κατασκοπῆς ἕνεκα ἀπεσκεδασμένων ἐξήγγειλαν, ὅτι Δαρεῖος ἐπὶ τοῦ Τίγρητος ποταμοῦ κάθηται ἐγνωκὼς εἴργειν Ἀλέξανδρον, εἰ διαβαίνοι· καὶ εἶναι αὐτῷ στρατιὰν πολὺ μείζονα ἢ ξὺν ᾗ ἐν Κιλικίᾳ ἐμάχετο. [3.7.5] ταῦτα ἀκούσας Ἀλέξανδρος ᾔει σπουδῇ ὡς ἐπὶ τὸν Τίγρητα. ὡς δὲ ἀφίκετο, οὔτε αὐτὸν Δαρεῖον καταλαμβάνει οὔτε τὴν φυλακήν, ἥντινα ἀπολελοίπει Δαρεῖος, ἀλλὰ διαβαίνει τὸν πόρον, χαλεπῶς μὲν δι᾽ ὀξύτητα τοῦ ῥοῦ, οὐδενὸς δὲ εἴργοντος.

[3.7.6] Ἐνταῦθα ἀναπαύει τὸν στρατόν· καὶ τῆς σελήνης τὸ πολὺ ἐκλιπὲς ἐγένετο· καὶ Ἀλέξανδρος ἔθυε τῇ τε σελήνῃ καὶ τῷ ἡλίῳ καὶ τῇ γῇ, ὅτων τὸ ἔργον τοῦτο λόγος εἶναι κατέχει. καὶ ἐδόκει Ἀριστάνδρῳ πρὸς Μακεδόνων καὶ Ἀλεξάνδρου εἶναι τῆς σελήνης τὸ πάθημα καὶ ἐκείνου τοῦ μηνὸς ἔσεσθαι ἡ μάχη, καὶ ἐκ τῶν ἱερῶν νίκην σημαίνεσθαι Ἀλεξάνδρῳ. [3.7.7] ἄρας δὲ ἀπὸ τοῦ Τίγρητος ᾔει διὰ τῆς Ἀσσυρίας χώρας, ἐν ἀριστερᾷ μὲν ἔχων τὰ Γορδυηνῶν ὄρη, ἐν δεξιᾷ δὲ αὐτὸν τὸν Τίγρητα. τετάρτῃ δὲ ἡμέρᾳ ἀπὸ τῆς διαβάσεως οἱ πρόδρομοι αὐτῷ ἐξαγγέλλουσιν, ὅτι ἱππεῖς οὗτοι πολέμιοι ἀνὰ τὸ πεδίον φαίνονται, ὅσοι δέ, οὐκ ἔχειν εἰκάσαι. ξυντάξας οὖν τὴν στρατιὰν προὐχώρει ὡς ἐς μάχην· καὶ ἄλλοι αὖ τῶν προδρόμων προσελάσαντες ἀκριβέστερον οὗτοι κατιδόντες ἔφασκον δοκεῖν εἶναί σφισιν οὐ πλείους ἢ χιλίους τοὺς ἱππέας.
[3.8.1] Ἀναλαβὼν οὖν τήν τε βασιλικὴν ἴλην καὶ τῶν ἑταίρων μίαν καὶ τῶν προδρόμων τοὺς Παίονας ἤλαυνε σπουδῇ, τὴν δὲ ἄλλην στρατιὰν βάδην ἕπεσθαι ἐκέλευσεν· οἱ δὲ τῶν Περσῶν ἱππεῖς κατιδόντες τοὺς ἀμφ᾽ Ἀλέξανδρον ὀξέως ἐπάγοντας ἔφευγον ἀνὰ κράτος. καὶ Ἀλέξανδρος διώκων ἐνέκειτο· [3.8.2] καὶ οἱ μὲν πολλοὶ ἀπέφυγον, τοὺς δέ τινας καὶ ἀπέκτειναν, ὅσοις οἱ ἵπποι ἐν τῇ φυγῇ ἔκαμον, τοὺς δὲ καὶ ζῶντας αὐτοῖς ἵπποις ἔλαβον· καὶ παρὰ τούτων ἔμαθον, ὅτι οὐ πόρρω εἴη Δαρεῖος ξὺν δυνάμει πολλῇ.
[3.8.3] Βεβοηθήκεσαν γὰρ Δαρείῳ Ἰνδῶν τε ὅσοι Βακτρίοις ὅμοροι καὶ αὐτοὶ Βάκτριοι καὶ Σογδιανοί· τούτων μὲν πάντων ἡγεῖτο Βῆσσος ὁ τῆς Βακτρίων χώρας σατράπης. εἵποντο δὲ αὐτοῖς καὶ Σάκαι —Σκυθικὸν τοῦτο τὸ γένος τῶν τὴν Ἀσίαν ἐποικούντων Σκυθῶν— οὐχ ὑπήκοοι οὗτοι Βήσσου, ἀλλὰ κατὰ συμμαχίαν τὴν Δαρείου· ἡγεῖτο δὲ αὐτῶν Μαυάκης· αὐτοὶ δὲ ἱπποτοξόται ἦσαν. [3.8.4] Βαρσαέ‹ν›της δὲ Ἀραχωτῶν σατράπης Ἀραχωτούς τε ἦγε καὶ τοὺς ὀρείους Ἰνδοὺς καλουμένους. Σατιβαρζάνης δὲ ὁ Ἀρείων σατράπης Ἀρείους ἦγεν. Παρθυαίους δὲ καὶ Ὑρκανίους καὶ Τοπείρους, τοὺς πάντας ἱππέας, Φραταφέρνης ἦγεν. Μήδων δὲ ἡγεῖτο Ἀτροπάτης· ξυνετάττοντο δὲ Μήδοις Καδούσιοί τε καὶ Ἀλβανοὶ καὶ Σακεσῖναι. [3.8.5] τοὺς δὲ προσοίκους τῇ ἐρυθρᾷ θαλάσσῃ Ὀροντοβάτης καὶ Ἀριοβαρζάνης καὶ Ὀ‹ρ›ξίνης ἐκόσμουν. Οὔξιοι δὲ καὶ Σουσιανοὶ ἡγεμόνα παρείχοντο Ὀξάθρην τὸν Ἀβουλίτου. Βουπάρης δὲ Βαβυλωνίων ἡγεῖτο. οἱ ‹δ᾽› ἀνάσπαστοι Κᾶρες καὶ Σιττακηνοὶ σὺν Βαβυλωνίοις ἐτετάχατο. Ἀρμενίων δὲ Ὀρόντης καὶ Μιθραύστης ἦρχε, καὶ Ἀριάκης Καππαδοκῶν. [3.8.6] Σύρους δὲ τούς τε ἐκ τῆς κοίλης καὶ ὅσοι τῆς μεταξὺ τῶν ποταμῶν Συρίας Μαζαῖος ἦγεν. ἐλέγετο δὲ ἡ πᾶσα στρατιὰ ἡ Δαρείου ἱππεῖς μὲν ἐς τετρακισμυρίους, πεζοὶ δὲ ἐς ἑκατὸν μυριάδας, καὶ ἅρματα δρεπανηφόρα διακόσια, ἐλέφαντες δὲ οὐ πολλοί, ἀλλὰ ἐς πεντεκαίδεκα μάλιστα Ἰνδοῖς τοῖς ἐπὶ τάδε τοῦ Ἰνδοῦ ἦσαν.

***

[3.7.3] Από εκεί προχώρησε προς το εσωτερικό διασχίζοντας τη χώρα που ονομάζεται Μεσοποταμία και έχοντας αριστερά του τον ποταμό Ευφράτη και τα βουνά της Αρμενίας. Από τον Ευφράτη δεν προχώρησε κατευθείαν προς τη Βαβυλώνα, επειδή ακολουθώντας τον άλλο δρόμο όλα θα ήταν πιο εύκολα για τον στρατό του, και χλωρό χορτάρι για τα άλογα και τα αναγκαία από τη χώρα θα προμηθευόταν και η ζέστη δεν θα ήταν τόσο αφόρητη. [3.7.4] Κατά την πορεία, όταν αιχμαλωτίστηκαν μερικοί από τους στρατιώτες του Δαρείου που είχαν απομακρυνθεί για να κατασκοπεύσουν, ανέφεραν ότι ο Δαρείος είχε στρατοπεδεύσει κοντά στον Τίγρητα ποταμό αποφασισμένος να εμποδίσει τον Αλέξανδρο, αν επιχειρούσε να τον περάσει, και ότι έχει τώρα μαζί του πολύ μεγαλύτερες δυνάμεις από εκείνες με τις οποίες πολεμούσε στην Κιλικία. [3.7.5] Μόλις άκουσε αυτά ο Αλέξανδρος, προχώρησε γρήγορα προς τον Τίγρητα, αλλά, όταν έφθασε εκεί, δεν βρήκε ούτε τον Δαρείο ούτε τη φρουρά που είχε αφήσει φεύγοντας· πέρασε τον ποταμό με δυσκολία εξαιτίας της ορμητικότητας του ρεύματος, χωρίς όμως να τον εμποδίζει κανένας.
[3.7.6] Εκεί ξεκούρασε τον στρατό του· έγινε ολική έκλειψη της σελήνης. Ο Αλέξανδρος πρόσφερε θυσία στη σελήνη, στον ήλιο και στη γη, που λέγεται ότι προκαλούν το φαινόμενο αυτό. Ο Αρίστανδρος πίστεψε ότι η έκλειψη της σελήνης ήταν προς όφελος των Μακεδόνων και του Αλεξάνδρου, ότι η μάχη θα συναφθεί μέσα σε εκείνο τον μήνα και ότι οι θυσίες προμηνούσαν νίκη του Αλεξάνδρου. [3.7.7] Ο Αλέξανδρος, αφού άφησε πίσω του τον Τίγρητα ποταμό, βάδισε μέσα από τη χώρα της Ασσυρίας έχοντας αριστερά του τα βουνά των Γορδυηνών και δεξιά του τον ίδιο τον ποταμό. Και την τέταρτη μέρα από τότε που πέρασε τον ποταμό οι ανιχνευτές ιππείς του ανέφεραν ότι διακρίνονται ιππείς του εχθρού διασκορπισμένοι στην πεδιάδα, δεν μπορούσαν όμως να υπολογίσουν πόσοι ήταν. Συνέταξε λοιπόν τον στρατό του και άρχισε να προχωρεί όπως στη μάχη· άλλοι τότε από τους ανιχνευτές ιππείς, που προχώρησαν περισσότερο και παρατήρησαν καλύτερα, ανέφεραν ότι οι Πέρσες ιππείς δεν τους φαίνονται περισσότεροι από χίλιους.
[3.8.1] Πήρε λοιπόν μαζί του τη βασιλική ίλη, μία ίλη των εταίρων και από τους ανιχνευτές ιππείς τους Παίονες και άρχισε να προχωρεί γρήγορα, ενώ τον υπόλοιπο στρατό του τον διέταξε να ακολουθεί με κανονικό βηματισμό. Μόλις είδαν οι ιππείς των Περσών τους άνδρες του Αλεξάνδρου να προχωρούν με ορμή, άρχισαν να φεύγουν με όλες τους τις δυνάμεις. Και ο Αλέξανδρος τους καταδίωκε συνεχώς· [3.8.2] οι περισσότεροι από αυτούς διέφυγαν, μερικούς όμως που τα άλογά τους απόκαμαν κατά τη φυγή, τους σκότωσαν, ενώ άλλους συνέλαβαν ζωντανούς μαζί με τα άλογά τους. Από αυτούς οι Μακεδόνες πληροφορήθηκαν ότι ο Δαρείος με ισχυρές στρατιωτικές δυνάμεις δεν βρισκόταν μακριά τους.
[3.8.3] Σε βοήθεια του Δαρείου είχαν έρθει όσοι από τους Ινδούς συνόρευαν με τους Βακτριανούς καθώς και οι ίδιοι οι Βακτριανοί και οι Σογδιανοί· όλων αυτών αρχηγός ήταν ο Βήσσος, ο σατράπης της Βακτριανής. Τους ακολουθούσαν οι Σάκες — αυτοί ήταν σκυθικό έθνος από τους Σκύθες που κατοικούν στην Ασία· δεν ήταν υπήκοοι του Βήσσου, αλλά ακολούθησαν επειδή ήταν σύμμαχοι του Δαρείου. Είχαν για αρχηγό τους τον Μαυάκη και ήταν έφιπποι τοξότες. [3.8.4] Ο Βαρσαέ‹ν›της, ο σατράπης της Αραχωσίας, οδηγούσε τους Αραχωτούς και τους ορεινούς, όπως τους ονόμαζαν, Ινδούς. Ο Σατιβαρζάνης, ο σατράπης της Αρείας, οδηγούσε τους Αρείους. Τους Παρθυαίους, τους Υρκανίους και τους Τοπείρους, οι οποίοι ήταν όλοι ιππείς, τους οδηγούσε ο Φραταφέρνης. Αρχηγός των Μήδων ήταν ο Ατροπάτης· μαζί με τους Μήδους είχαν ταχθεί οι Καδούσιοι, οι Αλβανοί και οι Σακεσίνες. [3.8.5] Τις φυλές που κατοικούσαν γύρω από την Ερυθρά θάλασσα διοικούσαν ο Οροντοβάτης, ο Αριοβαρζάνης και ο Ο‹ρ›ξίνης. Οι Ούξιοι και οι Σουσιανοί, είχαν για αρχηγό τους τον Οξάθρη, τον γιο του Αβουλίτη. Των Βαβυλωνίων αρχηγός ήταν ο Βουπάρης. Οι Κάρες που είχαν μετοικίσει και οι Σιττακηνοί είχαν ταχθεί μαζί με τους Βαβυλωνίους. Αρχηγοί των Αρμενίων ήταν ο Ορόντης και ο Μιθραύστης και των Καππαδοκών ο Αριάκης. Ο Μαζαίος οδηγούσε τους Σύρους που προέρχονταν από την Κοίλη Συρία και τη Μεσοποταμία. [3.8.6] Υπολόγιζαν ολόκληρο τον στρατό του Δαρείου σε σαράντα χιλιάδες περίπου ιππείς και ένα εκατομμύριο περίπου πεζούς, καθώς και διακόσια δρεπανηφόρα άρματα και λίγους ελέφαντες, δεκαπέντε περίπου, που έφεραν οι Ινδοί που κατοικούσαν δυτικά του Ινδού ποταμού.