Πώς σχετίζεται το Sein με το Da-sein;Η πιο κεντρική, αλλά και πιο πολυσυζητημένη έννοια της φιλοσοφίας, από τους αρχαίους χρόνους έως και σήμερα, είναι αυτή του Είναι (Sein). Επομένως, κάθε νέα προσέγγισή της από τον ένα ή τον άλλο φιλόσοφο περιέχει μια υπόρρητη πολυσημία, η οποία σε καμιά περίπτωση δεν ανατρέπει την καθορισμένη σημασία, που επιφυλάσσει ο κάθε φιλόσοφος στη συγκεκριμένη έννοια. Ο Χάιντεγκερ προβάλλει μια σύλληψη του Είναι, που βρίσκεται σε αλληλενεργό, τουτέστι γόνιμη, αντίθεση τόσο με το ον (seiendes) –δηλαδή με το ον ή τα όντα ως τέτοια όπως επίσης με κάθε είδους οντότητα (Entität)– όσο και με τη γνώση, ως γνωσιακή διαδικασία (Erkennen) και ως αποτέλεσμα γνώσης ετούτης της διαδικασίας (Wissen). Τι δεν είναι λοιπόν Sein για τον φιλόσοφο; Δεν είναι η παραδοσιακή αντίληψη περί Είναι, με όλες τις διαφορετικές αποχρώσεις της. Αυτό το «δεν είναι» ωστόσο για τον Χάιντεγκερ δεν παραπέμπει σε μια στείρα άρνηση του Παραδοσιακού, αλλά σε μια εδραία ιστορικότητα του Είναι, δυνάμει της οποίας ο φιλόσοφος αποφαίνεται, συμφωνώντας και με τον Αριστοτέλη, ότι υπάρχουν πολλά και διαφορετικά είδη του Είναι –αν όχι και αντίστοιχες πολυσημίες του– μέσα στην ιστορία· άρα το πρώτο καθοριστικό βήμα για το Είναι πραγματοποιείται ως το ερώτημα για το Είναι ή ακριβέστερα για το νόημα του Είναι. Αλλά ποιος θέτει το ερώτημα αυτό: μήπως ένα οποιοδήποτε ον, ας πούμε, μια πέτρα, ένα σφυρί, ένα κτήριο κ.λπ.; Κανένα τέτοιο ον, απαντά ο Χάιντεγκερ, παρά μόνο το Dasein [=Εδωνά-Είναι].
Το Dasein, κατά το μάλλον ή ήττον, είναι αυτό που θέτει το ερώτημα: τι είναι (το) Είναι, επειδή, ως σχετιζόμενο με το ανθρώπινο Είναι, κατέχει μια προκατανόηση (Vorverständnis) του Είναι. Εάν δεν ίσχυε τούτο, δεν θα ήταν δυνατόν κανένα ερώτημα για το Είναι. Μόνο ο άνθρωπος, ως Dasein, δύναται να ερωτά για το Είναι και το νόημά του· και δι’ αυτού του ερωτήματος για τον ίδιο τον εαυτό του, όχι γενικά ως άνθρωπο, αλλά ως ορισμένο εν-χρόνω-και-τόπω-Είναι. Η προκατανόηση, βέβαια, που διαθέτει ετούτο το Είναι δεν συνιστά κάποια τελεσίδικη ερμηνεία ή εξήγηση του Είναι, άρα μια τέτοια που δεν επιδέχεται αμφισβήτηση. Απεναντίας είναι μια πράξη της σκέψης, που λαμβάνει χώρα μέσα στον ιστορικό ορίζοντα του Είναι. Ως τέτοια πράξη περιέχει πλάνες ποικίλου είδους. Αλλά ετούτες οι πλάνες δεν αποτελούν λόγο για την αγνόησή της. Μια πιθανή αγνόηση θα απέκλειε τη δυνατή πολυσημία του Είναι, όπως εν-τοπίστηκε πιο πάνω στην §1, και θα οδηγούσε σε δογματικές θεωρήσεις και θεωρίες, μεταφυσικής-θεολογικής υφής- όπως είναι για παράδειγμα ουκ ολίγες σύγχρονες ιδεολογικο-πολιτικές κοσμοαντιλήψεις. Πώς θα μπορούσαν να αποφευχθούν, για παράδειγμα, τέτοιες πλάνες, όταν ξέρουμε πως κανείς δεν κατέχει την αλήθεια του Είναι ούτε καν αυτό το ίδιο, καθώς το τελευταίο δεν είναι με απόλυτη σαφήνεια αντιληπτό ή τόσο ανεξάρτητο και αυτόνομο από το ανθρώπινο Είναι και από τις αντιλήψεις του τελευταίου.
Το Είναι δεν είναι ανεξάρτητο από το Dasein: ιδέες, θεωρίες, τραπέζια, καρέκλες, πόλεις και κάθε είδους παρόμοια ή άλλα όντα εξαρτούν την ύπαρξή τους και τον τρόπο με τον οποίο είναι [=υπάρχουν] από το γεγονός ότι δημιουργούνται, χρησιμοποιούνται, ερμηνεύονται, κατοικούνται κ.λπ., και μάλιστα όλα τούτα ως ενέργειες του ανθρώπινου Dasein. Το τελευταίο τούτο λοιπόν προσδιορίζεται οντολογικά από το γεγονός ότι είναι μέσα στον κόσμο: δηλαδή υποδηλώνει το εντός του κόσμου-Είναι, το οποίο δεν είναι ένα πράγμα ή αντικείμενο, ανάμεσα στα πολλά άλλα, αλλά βρίσκεται στο κέντρο του κόσμου και συνέχει αυτόν-εδώ. Με αυτό το νόημα ο Χάιντεγκερ διερευνά πρωταρχικώς το Dasein στο Είναι και Χρόνος, προκειμένου να οδηγηθούμε σε αυτό τούτο το Είναι. Το Dasein συναφώς παραπέμπει στον άνθρωπο και στον ιδιαίτερο τρόπο: να είναι. Ετυμολογικά ιδωμένο σημαίνει: «το να είναι [κανείς] εδώ ή εκεί». Το Da δεν σημαίνει μόνο το εδώ ή το εκεί, αλλά αμφότερα σε ένα, ανάλογα βέβαια και με τα συμφραζόμενα. Ενίοτε το Da ως εδώ λαμβάνει το νόημα του σημείου, όπου βρίσκεται το ομιλούν Εγώ, και ως εκεί το νόημα του σημείου, όπου βρίσκεται αυτός, στον οποίο απευθύνεται ο λόγος μου. Σε κάθε περίπτωση, ωστόσο,
«η ουσία του Dasein [=εδωνά-Είναι] έγκειται στην ύπαρξή του [Existenz]. Γι’ αυτό το λόγο τα χαρακτηριστικά που μπορούν να αποδοθούν σ’ αυτό το ον δεν είναι παρευρισκόμενες “ιδιότητες” ενός παρευρισκόμενου όντος που έχει την τάδε ή τη δείνα μορφή, παρά είναι τρόποι, κατά τους οποίους αυτό το ον μπορεί να είναι, και τίποτα περισσότερο. Κάθε έτσι-Είναι [So-sein] αυτού του όντος είναι πρωταρχικά Είναι. Να γιατί, όταν δηλώνουμε αυτό το ον με τον όρο “Dasein” δεν εκφράζουμε το “τι” είναι –όπως λέμε τραπέζι, σπίτι, δέντρο– παρά το Είναι του» (Είναι και Χρόνος, σσ. 84-85).
Το Dasein λοιπόν, με αυτό το νόημα, διαφέρει οντολογικά από την αριστοτελική ουσία, ενώ συγχρόνως εκφράζει, πάλι οντολογικά και μόνο οντολογικά, τη δυνατότητα διαφορετικών τρόπων του Είναι και καμιά ορισμένη [ή οριστική] πραγματικότητα του ενός ή του άλλου πράγματος.
Δεν υπάρχουν σχόλια :
Δημοσίευση σχολίου