ΡΗΤΟΡΙΚΗ: ΔΗΜΟΣΘΕΝΗΣ - Κατὰ Φιλίππου α΄ (4) (23-30)

[23] Τοσαύτην μέν, ὦ ἄνδρες Ἀθηναῖοι, διὰ ταῦτα, ὅτι οὐκ ἔνι νῦν ἡμῖν πορίσασθαι δύναμιν τὴν ἐκείνῳ παραταξομένην, ἀλλὰ λῃστεύειν ἀνάγκη καὶ τούτῳ τῷ τρόπῳ τοῦ πολέμου χρῆσθαι τὴν πρώτην· οὐ τοίνυν ὑπέρογκον αὐτήν (οὐ γὰρ ἔστι μισθὸς οὐδὲ τροφή), οὐδὲ παντελῶς ταπεινὴν εἶναι δεῖ.

[24] πολίτας δὲ παρεῖναι καὶ συμπλεῖν διὰ ταῦτα κελεύω, ὅτι καὶ πρότερόν ποτ᾽ ἀκούω ξενικὸν τρέφειν ἐν Κορίνθῳ τὴν πόλιν, οὗ Πολύστρατος ἡγεῖτο καὶ Ἰφικράτης καὶ Χαβρίας καὶ ἄλλοι τινές, καὶ αὐτοὺς ὑμᾶς συστρατεύεσθαι· καὶ οἶδ᾽ ἀκούων ὅτι Λακεδαιμονίους παραταττόμενοι μεθ᾽ ὑμῶν ἐνίκων οὗτοι οἱ ξένοι καὶ ὑμεῖς μετ᾽ ἐκείνων. ἐξ οὗ δ᾽ αὐτὰ καθ᾽ αὑτὰ τὰ ξενικὰ ὑμῖν στρατεύεται, τοὺς φίλους νικᾷ καὶ τοὺς συμμάχους, οἱ δ᾽ ἐχθροὶ μείζους τοῦ δέοντος γεγόνασιν. καὶ παρακύψαντ᾽ ἐπὶ τὸν τῆς πόλεως πόλεμον, πρὸς Ἀρτάβαζον καὶ πανταχοῖ μᾶλλον οἴχεται πλέοντα, ὁ δὲ στρατηγὸς ἀκολουθεῖ, εἰκότως· οὐ γὰρ ἔστιν ἄρχειν μὴ διδόντα μισθόν.

[25] τί οὖν κελεύω; τὰς προφάσεις ἀφελεῖν καὶ τοῦ στρατηγοῦ καὶ τῶν στρατιωτῶν, μισθὸν πορίσαντας καὶ στρατιώτας οἰκείους ὥσπερ ἐπόπτας τῶν στρατηγουμένων παρακαταστήσαντας· ἐπεὶ νῦν γε γέλως ἔσθ᾽ ὡς χρώμεθα τοῖς πράγμασιν. εἰ γὰρ ἔροιτό τις ὑμᾶς, «εἰρήνην ἄγετ᾽, ὦ ἄνδρες Ἀθηναῖοι;» «μὰ Δί᾽ οὐχ ἡμεῖς γ᾽,» εἴποιτ᾽ ἄν, «ἀλλὰ Φιλίππῳ πολεμοῦμεν.»

[26] οὐκ ἐχειροτονεῖτε δ᾽ ἐξ ὑμῶν αὐτῶν δέκα ταξιάρχους καὶ στρατηγοὺς καὶ φυλάρχους καὶ ἱππάρχους δύο; τί οὖν οὗτοι ποιοῦσιν; πλὴν ἑνὸς ἀνδρός, ὃν ἂν ἐκπέμψητ᾽ ἐπὶ τὸν πόλεμον, οἱ λοιποὶ τὰς πομπὰς πέμπουσιν ὑμῖν μετὰ τῶν ἱεροποιῶν· ὥσπερ γὰρ οἱ πλάττοντες τοὺς πηλίνους, εἰς τὴν ἀγορὰν χειροτονεῖτε τοὺς ταξιάρχους καὶ τοὺς φυλάρχους, οὐκ ἐπὶ τὸν πόλεμον.

[27] οὐ γὰρ ἐχρῆν, ὦ ἄνδρες Ἀθηναῖοι, ταξιάρχους παρ᾽ ὑμῶν, ἵππαρχον παρ᾽ ὑμῶν, ἄρχοντας οἰκείους εἶναι, ἵν᾽ ἦν ὡς ἀληθῶς τῆς πόλεως ἡ δύναμις; ἀλλ᾽ εἰς μὲν Λῆμνον τὸν παρ᾽ ὑμῶν ἵππαρχον δεῖ πλεῖν, τῶν δ᾽ ὑπὲρ τῶν τῆς πόλεως κτημάτων ἀγωνιζομένων Μενέλαον ἱππαρχεῖν. καὶ οὐ τὸν ἄνδρα μεμφόμενος ταῦτα λέγω, ἀλλ᾽ ὑφ᾽ ὑμῶν ἔδει κεχειροτονημένον εἶναι τοῦτον, ὅστις ἂν ᾖ.

[28] Ἴσως δὲ ταῦτα μὲν ὀρθῶς ἡγεῖσθε λέγεσθαι, τὸ δὲ τῶν χρημάτων, πόσα καὶ πόθεν ἔσται, μάλιστα ποθεῖτ᾽ ἀκοῦσαι. τοῦτο δὴ καὶ περαίνω. χρήματα τοίνυν· ἔστι μὲν ἡ τροφή, σιτηρέσιον μόνον, τῇ δυνάμει ταύτῃ τάλαντ᾽ ἐνενήκοντα καὶ μικρόν τι πρός, δέκα μὲν ναυσὶ ταχείαις τετταράκοντα τάλαντα, εἴκοσιν εἰς τὴν ναῦν μναῖ τοῦ μηνὸς ἑκάστου, στρατιώταις δὲ δισχιλίοις τοσαῦθ᾽ ἕτερα, ἵνα δέκα τοῦ μηνὸς ὁ στρατιώτης δραχμὰς σιτηρέσιον λαμβάνῃ, τοῖς δ᾽ ἱππεῦσι διακοσίοις οὖσιν, ἐὰν τριάκοντα δραχμὰς ἕκαστος λαμβάνῃ τοῦ μηνός, δώδεκα τάλαντα.

[29] εἰ δέ τις οἴεται μικρὰν ἀφορμὴν εἶναι, σιτηρέσιον τοῖς στρατευομένοις ὑπάρχειν, οὐκ ὀρθῶς ἔγνωκεν· ἐγὼ γὰρ οἶδα σαφῶς ὅτι, τοῦτ᾽ ἂν γένηται, προσποριεῖ τὰ λοιπὰ αὐτὸ τὸ στράτευμ᾽ ἀπὸ τοῦ πολέμου, οὐδένα τῶν Ἑλλήνων ἀδικοῦν οὐδὲ τῶν συμμάχων, ὥστ᾽ ἔχειν μισθὸν ἐντελῆ. ἐγὼ συμπλέων ἐθελοντὴς πάσχειν ὁτιοῦν ἕτοιμος, ἐὰν μὴ ταῦθ᾽ οὕτως ἔχῃ. πόθεν οὖν ὁ πόρος τῶν χρημάτων, ἃ παρ᾽ ὑμῶν κελεύω γενέσθαι; τοῦτ᾽ ἤδη λέξω.

ΠΟΡΟΥ ΑΠΟΔΕΙΞΙΣ.
[30] Ἃ μὲν ἡμεῖς, ὦ ἄνδρες Ἀθηναῖοι, δεδυνήμεθ᾽ εὑρεῖν ταῦτ᾽ ἐστίν· ἐπειδὰν δ᾽ ἐπιχειροτονῆτε τὰς γνώμας, ἂν ὑμῖν ἀρέσκῃ, χειροτονήσετε, ἵνα μὴ μόνον ἐν τοῖς ψηφίσμασι καὶ ταῖς ἐπιστολαῖς πολεμῆτε Φιλίππῳ, ἀλλὰ καὶ τοῖς ἔργοις.

***
[23] Ο λόγος για τον οποίο νομίζω ότι είναι αρκετή μια τόσο μικρή δύναμη είναι ο εξής: ότι σήμερα δεν είμαστε σε θέση να εξασφαλίσουμε τους πόρους για μια δύναμη που να μπορεί να αντιμετωπίσει εκείνον σε κατά παράταξη μάχη, αλλά θα αναγκαστούμε να κάνουμε κλεφτοπόλεμο και στην αρχή να υιοθετήσουμε αυτήν την τακτική του πολέμου. Γι᾽ αυτόν λοιπόν τον λόγο η στρατιωτική δύναμη δεν πρέπει να είναι υπέρογκη (γιατί δεν μπορούμε να καλύψουμε τα έξοδα μισθοδοσίας και συντήρησης) αλλά ούτε και εντελώς ασήμαντη.

[24] Συνιστώ την παρουσία πολιτών και τη συμμετοχή τους στην εκστρατεία για τους εξής λόγους: γιατί ακούω ότι και στο παρελθόν κάποτε συντηρούσε η πόλη μισθοφορικό στράτευμα στην Κόρινθο υπό τις διαταγές του Πολύστρατου, του Ιφικράτη, του Χαβρία και κάποιων άλλων, και ότι μαζί με τους μισθοφόρους υπηρετούσατε και εσείς προσωπικά. Και από πληροφορίες γνωρίζω ότι, όταν παρατάχθηκαν εκείνοι στο πλευρό σας και εσείς στο πλευρό εκείνων, νικούσατε τους Λακεδαιμονίους. Από τότε όμως που πολεμούν για λογαριασμό σας αποκλειστικά μισθοφόροι, νικούν τους φίλους και τους συμμάχους σας, ενώ οι εχθροί σας έχουν γίνει πιο ισχυροί απ᾽ όσο πρέπει. Αδιαφορώντας για τον πόλεμο της πόλης φεύγουν με τον στόλο μάλλον προς τον Αρτάβαζο ή για οπουδήποτε αλλού, και ο στρατηγός φυσικά τους ακολουθεί, γιατί δεν είναι δυνατόν να ασκεί εξουσία, αν δεν τους δίνει μισθό.

[25] Τι προτείνω λοιπόν; Να στερήσετε τους στρατηγούς και τους στρατιώτες από τις δικαιολογίες, παρέχοντάς τους μισθό και τοποθετώντας δίπλα τους δικούς σας στρατιώτες ως επόπτες των ενεργειών των στρατηγών· γιατί τώρα, έτσι όπως αντιμετωπίζουμε τα πράγματα, είναι τουλάχιστον κοροϊδία. Γιατί, αν σας ρωτήσει κάποιος «έχετε ειρήνη, Αθηναίοι;» θα απαντήσετε «Μα τον Δία, όχι βέβαια· είμαστε σε πόλεμο με τον Φίλιππο».

[26] Μα από σας τους ίδιους δεν έχετε εκλέξει δέκα ταξιάρχους, δέκα στρατηγούς, δέκα φυλάρχους και δύο ιππάρχους; Τι κάνουν λοιπόν αυτοί; Με εξαίρεση έναν, όποιον στείλετε επικεφαλής του πολέμου, οι υπόλοιποι οδηγούν τις πομπές βοηθώντας τους ιεροποιούς. Γιατί, όπως οι πλάστες των πήλινων ειδωλίων, εκλέγετε τους ταξιάρχους και τους φυλάρχους σας για την αγορά, όχι για τον πόλεμο.

[27] Δεν έπρεπε, Αθηναίοι, οι ταξίαρχοι να προέρχονται από σας, ο ίππαρχος από σας, δικοί σας να είναι οι βαθμοφόροι, για να ήταν η στρατιωτική δύναμη πραγματική δύναμη της πόλης; Αλλά στη Λήμνο πρέπει να πλεύσει ο δικός σας ίππαρχος, ενώ επικεφαλής των ιππέων που αγωνίζονται για τις κτήσεις της πόλης πρέπει να είναι ο Μενέλαος. Και δεν λέω αυτά κατακρίνοντας τον άνθρωπο, αλλά αυτός, όποιος και αν είναι, έπρεπε να είχε εκλεγεί από σας.

[28] Ίσως νομίζετε ότι σωστά λέγονται αυτά, αλλά αυτό που προπάντων αγωνιάτε να ακούσετε είναι το ζήτημα των χρημάτων, πόσα θα είναι και από πού θα εξασφαλιστούν. Αυτό λοιπόν και τελειώνω. Ως προς το ποσό των χρημάτων λοιπόν, το κόστος της συντήρησης για μια τέτοια δύναμη, και αναφέρομαι μόνο στην προμήθεια τροφίμων, ανέρχεται σε ενενήντα τάλαντα και κάτι παραπάνω: σαράντα τάλαντα για τα δέκα ταχύπλοα σκάφη, είκοσι δηλαδή μνες το μήνα για κάθε σκάφος· άλλα τόσα τάλαντα για τους δύο χιλιάδες στρατιώτες, για να παίρνει κάθε στρατιώτης δέκα δραχμές το μήνα ως έξοδα συσσιτίου· δώδεκα τάλαντα τέλος για τους διακόσιους ιππείς, αν ο καθένας τους παίρνει τριάντα δραχμές το μήνα.

[29] Αν όμως κάποιος νομίζει ότι τα ποσά αυτά είναι ένα μικρό ξεκίνημα, ώστε να εξασφαλιστούν τα έξοδα συσσιτίου των στρατιωτών, δεν έχει υπολογίσει σωστά. Γιατί είμαι σίγουρος πως, αν γίνει αυτό, τα υπόλοιπα θα τα εξασφαλίσει για τον εαυτό του το ίδιο το στράτευμα από τον πόλεμο, ώστε να έχει έναν πλήρη μισθό, χωρίς να βλάψει κανέναν από τους Έλληνες ή τους συμμάχους. Εγώ είμαι πρόθυμος να πλεύσω μαζί τους ως εθελοντής και να πάθω οτιδήποτε, αν τα πράγματα δεν είναι έτσι όπως τα λέω. Από πού λοιπόν θα προέλθουν τα χρήματα αυτά που προτείνω να διαθέσετε; Αυτό θα πω τώρα.

ΥΠΟΔΕΙΞΗ ΠΗΓΗΣ ΧΡΗΜΑΤΩΝ
[30] Αυτοί, Αθηναίοι, είναι οι πόροι χρημάτων που έχουμε κατορθώσει να βρούμε· και όταν βάλετε σε ψηφοφορία τις προτάσεις, αν τις εγκρίνετε, ψηφίστε τες, για να πολεμάτε τον Φίλιππο όχι μόνο με τα γνωστά ψηφίσματα και τις επιστολές αλλά και με τα έργα.