Μπαγκαβάτ Γκίτα – Το «Θεϊκό Άσμα»

Η Μαχαμπάρατα είναι η αντίστοιχη Βίβλος του Ινδουισμού που δεν προσφέρει μόνο θρησκευτικά σύμβολα και στοιχεία για την εξέλιξη των λατρειών της Ινδίας αλλά έχει και πολλές φιλοσοφικές συζητήσεις που έρχονται να συμπληρώσουν το βαθύ εσωτερικό και συμβολικό νόημα της όλης ηρωικής υπόθεσης.

Αποκορύφωμα της φιλοσοφικής υπέρβασης είναι το τμήμα της Μπαγκαβάτ Γκίτα, αυτοτελές μέρος του έπους, το βαθύτερο ίσως φιλοσοφικό κείμενο που γράφτηκε ποτέ και στο οποίο θ’ αναφερθούμε παρακάτω.

Η λέξη Μαχαμπάρατα σημαίνει «Μεγάλος Πόλεμος» γιατί, όπως και στη φιλοσοφία του Ηράκλειτου, η εξελικτική πορεία του ανθρώπου αλλά και του κάθε όντος στη γη, ολοκληρώνεται μέσω της σύγκρουσης, του πολέμου ανάμεσα στη ζωή και το θάνατο, τη γνώση και την άγνοια, την αρετή και την κακία, το φως και το σκοτάδι. Μόνο όταν το ον ξεπεράσει την πολεμική αντιπαράθεση των δυϊκών αντιθέτων, μπορεί να φτάσει στο Απόλυτο, τη Μακαριότητα, τη Μεγάλη Ειρήνη, την έσχατη Σοφία. Αυτός είναι και ο εσωτερικός συμβολισμός του θρόνου της Χαστιναπούρα, της Ιερής πόλης των Ελεφάντων, για τον οποίο γίνεται ο πόλεμος που κορυφώνει το έπος.

Στην πλοκή του έπους διακρίνουμε διάφορα σημαντικά πρόσωπα, τα οποία εκφράζουν συμβολικά εσωτερικά στοιχεία. Σε γενικές γραμμές, πρόκειται για το μακροχρόνιο αγώνα που έκαναν τα πέντε αδέρφια Παντάβα, οι γιοί του βασιλιά Παντού, για να ανακτήσουν το θρόνο του πατέρα τους, που τον είχε σφετεριστεί ο θείος τους Δριταράστρα.

Οι πέντε Παντάβα συμβολίζουν τους πέντε φορείς συνείδησης του ανθρώπου, τα πέντε στοιχεία της ανώτερης συνείδησής του. Συμβολίζουν τον ανώτερο άνθρωπο σε οδοιπορία για την κατάκτηση της Σοφίας, την οποία χάνει όταν, εγκαταλείποντας τις ουράνιες πνευματικές περιοχές από τις οποίες προήλθε, κατεβαίνει στον κόσμο της πολλαπλότητας.

Οι γιοι του σφετεριστή βασιλιά Δριταράστρα, οι λεγόμενοι Κουράβα, 100 στον αριθμό, συμβολίζουν τα πολλά κατώτερα πάθη, ένστικτα, ελαττώματα κ.λ.π., που υπάρχουν στον άνθρωπο πριν ν’ αρχίσει τον πνευματικό του αγώνα. Ο αριθμός 100 είναι καθαρά συμβολικός και σημαίνει «πολλά».

Μια σημαντική διδασκαλία, καλυμμένη κάτω από τον πέπλο του συμβόλου και της παραβολής, είναι αυτή που αναφέρεται στην ιερογαμία των Παντάβα με την βασιλοπούλα Δρωπάδι. Ένας βασιλιάς κοντά στον τόπο της εξορίας των Παντάβα ζητάει γαμπρό για την κόρη του και θα την δώσει σ’ αυτόν που θα λυγίσει το τόξο του.

Το λύγισμα του τόξου ήταν μια τελετή που συναντάμε ακόμη και στην Ομηρική Οδύσσεια, όταν ο Οδυσσέας, μπροστά στους μνηστήρες της Πηνελόπης στην Ιθάκη, λυγίζει το βασιλικό τόξο και περνάει το βέλος του από τις οπές των πελέκεων. Αυτή η πράξη δεν συμβολίζει τόσο έναν πολεμικό άθλο, αλλά την τέλεια νοητική επιδεξιότητα που προετοιμάζει για την πνευματική ανάβαση.

Η παρουσία του Κρίσνα στο κεφάλαιο της Μπαγκαβάτ Γκίτα, συμβολίζει την ανώτερη συνείδηση, τον εσωτερικό Δάσκαλο που καθοδηγεί με σωστές πράξεις τη ζωή του ανθρώπου. Ο Δουρυοδάνα παροτρύνει ξανά τον πατέρα του να εκστρατεύσουν εναντίον των Παντάβα, για να αρπάξει τη νύφη. Όμως ο βασιλιάς Δριταράστρα, ακούγοντας την προτροπή ενός σοφού συμβούλου, χαρίζει το μισό βασίλειο στους Παντάβα, ο πρεσβύτερος των οποίων, ο Γιουντιστίρα, αναλαμβάνει τη διακυβέρνηση.

Παρασυρμένος όμως από το πάθος του για τυχερά παιχνίδια ο Γιουντιστίρα, θα τα χάσει όλα στα ζάρια και την γυναίκα και τ’ αδέλφια του θα τα κερδίσει ο εξάδελφός του, ο απαίσιος Δουρυοδάνα. Ο Γιουντιστίρα εύκολα παρασύρεται προς το κακό και γίνεται έρμαιο των παθών που επωάζονται μέσα του, του «Κάμα». Έτσι οι Παντάβα αναγκάζονται να φύγουν εξορία ξανά στην ερημιά για δώδεκα χρόνια.

Αφού λήξει η τιμωρία τους, γυρίζουν πίσω και ζητούν να τους επιστραφεί το μισό βασίλειο που τους ανήκει. Ο Δουρυοδάνα όμως αρνείται, παρά τις συμβουλές του Κρίσνα.

Η άρνηση αυτή του Δουρυοδάνα θα προκαλέσει τον τελικό πόλεμο και μια μεγάλη μάχη, όπου νικούν οι Παντάβα, που έχουν την βοήθεια του Κρίσνα στο πλευρό του Πρίγκιπα Αρζούνα.Στο πιο φημισμένο κεφάλαιο της Μαχαμπάρατα, την Μπαγκαβάτ Γκίτα ή «Θεϊκό Άσμα» παρουσιάζονται στην αρχή ο Κρίσνα και ο Αρζούνα πάνω στο πολεμικό άρμα, έτοιμοι να δώσουν το σύνθημα για την έναρξη της εμφύλιας σύγκρουσης. Από ένα λόφο ο Αρζούνα βλέπει το πεδίο της μάχης, όπου βρίσκονται αντιμέτωποι οι δύο εχθρικοί στρατοί.

Στο σημείο αυτό όλου έπους το έργο κορυφώνεται. Ο Αρζούνα διστάζει να δώσει το μοιραίο σύνθημα.

Λυπάται τους συγγενείς-ξαδέλφια του που θα πεθάνουν, λυπάται τις δύο οικογένειες, φοβάται το θάνατο και αρνείται να πολεμήσει για να αποφύγει την καταστροφή του γένους του. Τότε ο Κρίσνα αρχίζει να του λέει, με θαυμάσια λογοτεχνική ομορφιά, εκείνες τις εξαιρετικά βαθιές διδασκαλίες που αποτελούν το όλο έργο της Μπαγκαβάτ Γκίτα. Φωτισμένος από τις πνευματικές διδασκαλίες του Κρίσνα, ο Αρζούνα νικά τους δισταγμούς του, νικά τις αμφιβολίες, βλέπει τη μάχη ως θεϊκή υποχρέωση και δίνει το σύνθημα που θα τον οδηγήσει στην τελική νίκη.

Η ανθρώπινη κατάσταση του δισταγμού και της αμφιβολίας του Αρζούνα είναι ένα χαρακτηριστικό συναίσθημα που επαναλαμβάνεται αδιάκοπα κάθε φορά που ένας άνθρωπος, αναζητητής της εσωτερικής αλήθειας, βρίσκεται στο σταυροδρόμι και πρόκειται να διαλέξει αν θα πολεμήσει ενάντια σε όλα τα δεσμά του ή αν θα συμβιβαστεί μ’ αυτά.

Μέσα στην καρδιά του κάθε ανθρώπου βρίσκεται ένας Αρζούνα. Οι συγγενείς Κουράβα συμβολίζουν όλα τα κατώτερα, εγωιστικά στοιχεία και οι φοβίες που μας εμποδίζουν να ανέβουμε πνευματικά και με τα οποία πρέπει να έρθουμε αντιμέτωποι. Θα πρέπει κανείς να αποβάλλει τα περιττά βάρη, τις ανέσεις, τα ελαττώματα, τις προσκολλήσεις, τα δεσμά των παθών του που τον κρατούν στον κόσμο της ύλης, της άγνοιας και του πόνου, αν θέλει να ανυψωθεί προς το φωτεινό κόσμο της Ολοκλήρωσης του.

Η Μπαγκαβάτ Γκίτα είναι ένα από τα πιο σημαντικά έργα της Φιλοσοφίας και ένα από τα αριστουργήματα της παγκόσμιας λογοτεχνίας. Είναι ένας ολόκληρος κόσμος εσωτερικών διδασκαλιών, ένας οδηγός μέσα στο σκοτάδι του φόβου…

Μερικές διδασκαλίες από την Μπαγκαβάτ Γκίτα – το «Θεϊκό Άσμα»

 1.Η δύναμη του Θεού είναι μαζί σου

Η δύναμη του Θεού είναι μαζί σου κάθε στιγμή. Μέσω των δραστηριοτήτων του μυαλού, των αισθήσεων, της αναπνοής και των αισθημάτων. Και κάνει διαρκώς όλη την δουλειά, χρησιμοποιώντας σε ως ένα απλό μέσο

 2. Ζήσε το δικό σου πεπρωμένο

Είναι καλύτερο να ζεις το δικό σου πεπρωμένο ατελώς παρά να ζεις μια απομίμηση της ζωής κάποιου άλλου με τελειότητα

 3. Δώσε το αγνό δώρο της αγάπης

Ένα δώρο είναι αγνό όταν δίνεται από την καρδιά από το σωστό άτομο, τη σωστή στιγμή και στο σωστό μέρος και όταν δεν περιμένουμε τίποτα σε αντάλλαγμα

 4. Γίνε κατάλληλος για απελευθέρωση

Ο καθένας που είναι σταθερός στην αποφασιστικότητά του για το προηγμένο στάδιο πνευματικής συνειδητοποίησης και μπορεί ισότιμα να ανεχτεί τις επελάσεις της δυστυχίας και της ευτυχίας, είναι σίγουρα ένα άτομο κατάλληλο για απελευθέρωση

 5. Η καλή δουλειά ποτέ δε θα χαθεί

Κανείς που κάνει καλή δουλειά δε θα καταλήξει ποτέ σε ένα άσχημο τέλος, είτε εδώ είτε στον άλλο κόσμο

6. Δημιούργησε από μέσα σου

Κάνοντας καμπύλη μέσα μου δημιουργώ ξανά και ξανά

 7. Εξάσκησε την αυτοκυριαρχία

Κάνε όλες τις δράσεις με νου συγκεντρωμένο στο Θείο, αποκηρύσσοντας την προσκόλληση και εξετάζοντας την επιτυχία και την αποτυχία με ίση ματιά. Η πνευματικότητα συνεπάγεται αυτοκυριαρχία

 8. Απόκτησε την ειρήνη του Θεού

Η ειρήνη του Θεού είναι μαζί με αυτούς των οποίων ο νους και η ψυχή είναι σε αρμονία, που είναι ελεύθεροι από την επιθυμία και την οργή, που γνωρίζουν την δικιά τους ψυχή.

 9. Μετάτρεψε την γνώση σε δράση

Ο ανώριμος πιστεύει ότι η γνώση και η δράση είναι ξεχωριστές, αλλά ο σοφός τις βλέπει σαν το ίδιο πράγμα.

 10. Πρέπει να δράσεις

Η ελευθερία από την δραστηριότητα δεν κατορθώνεται ποτέ με την αποχή από την δράση. Κανείς δεν μπορεί να γίνει τέλειος με το να σταματάει απλά να ενεργεί. Πράγματι κανείς δεν μπορεί ποτέ να ξεκουραστε από την δραστηριότητά του ακόμα και για μια στιγμή. Όλοι είναι αβοήθητα αναγκασμένοι να δράσουν

 11. Μάθε την τέχνη της δράσης

Η δραστηριότητα είναι καλύτερη από την αδράνεια. Πράξε αλλά με αυτοέλεγχο. Αν είσαι τεμπέλης δεν μπορείς να συγκρατήσεις ακόμα και το δικό σου σώμα

 12. Μην είσαι υποκριτής

Ένας άνθρωπος που αποκηρύσσει ορισμένες σωματικές ενέργειες αλλά αφήνει το μυαλό του να κολλάει σε αντικείμενα της αισθησιακής του επιθυμίας, εξαπατά τον εαυτό του. Μπορεί μόνο να λέγεται υποκριτής. Ο αληθινά αξιοθαύμαστος άνθρωπος ελέγχει τις αισθήσεις του με τη δύναμη της θέλησής του. Όλες οι πράξεις του θα είναι αδιάφορες.

 13. Οι πύλες για την Κόλαση

Η Κόλαση έχει τρεις πύλες: την λαγνεία, τον θυμό και την απληστία

 14. Κάνε τον νου σου γαλήνιο

Η ευτυχία που προέρχεται από την μακρά πρακτική που οδηγεί στο τέλος της ταλαιπωρίας η οποία αρχικά είναι σαν δηλητήριο όμως στο τέλος σαν νέκταρ-αυτός ο τύπος ευτυχίας εμφανίζεται από την γαλήνη από τον ίδιο τον νου κάποιου.

 15. Ευτυχία/Δυστυχία είναι εποχιακές

Η μη μόνιμη εμφάνιση της ευτυχίας και της δυστυχίας και η εξαφάνισή τους στη ροή του χρόνου είναι σαν την εμφάνιση και την εξαφάνιση των εποχών του χειμώνα και του καλοκαιριού. Εμφανίζονται από αισθητή αντίληψη και κάποιος πρέπει να μάθει να τα ανέχεται χωρίς να ενοχλείται

 16. Πάλεψε χωρίς φόβο

Η ενσαρκωμένη ψυχή είναι αιώνια στην ύπαρξη, άφθαρτη και απεριόριστη. Μόνο το υλικό σώμα είναι αληθινά αναλώσιμο. Συνεπώς πολέμα όπως ο Αρτζούνα

 17. Η μεγάλη ψευδαίσθηση

Λένε ότι η ζωή είναι ένα ατύχημα, παρασυρμένο από σεξουαλική επιθυμία, ότι το σύμπαν δεν έχει ηθική τάξη, καμία αλήθεια, κανένα Θεό. Παρασυρμένοι από ακόρεστους πόθους, μεθυσμένοι από την αλαζονεία της δύναμης, υποκριτικοί, εξαπατημένοι, οι πράξεις τους αισχρές με αυτοαναζήτηση, βασανισμένοι από τεράστιο άγχος που συνεχίζει μέχρι τον θάνατό τους, πεισμένοι ότι η ικανοποίηση της επιθυμίας είναι μοναδικός στόχος ζωής, δεμένοι με εκατοντάδες δεσμά ελπίδας, υπόδουλοι της απληστία τους, σπαταλούν τον χρόνο τους ανέντιμα, συσσωρεύοντας βουνά πλούτου.

 18. Η αλαζονεία μόνο αναπτύσσεται

Σήμερα είχα αυτή την επιθυμία και αύριο θα έχω εκείνη. Όλα αυτά τα πλούτη είναι δικά μου και σύντομα θα έχω ακόμα πιο πολλά. Ήδη έχω σκοτώσει αυτούς τους εχθρούς και σύντομα θα σκοτώσω τους υπόλοιπους. Είμαι ο Κύριος, που απολαμβάνει, επιτυχημένος, χαρούμενος και δυνατός, ευγενής και πλούσιος και διάσημος. Ποιος στην γη είναι ισάξιός μου;

 19. Ο ανώτατος θαυμαστής

Αυτός που άφησε το μίσος να φύγει, που μεταχειρίζεται όλα τα πλάσματα με καλοσύνη και συμπόνια, που είναι πάντα γαλήνιος, ασυγκίνητος στον πόνο ή την ευχαρίστηση, ελεύθερος από το «εγώ» και «δικό μου», με αυτοέλεγχο, σταθερός και υπομονετικός, όλος του ο νους είναι συγκεντρωμένος σε μένα- αυτός είναι ο άνθρωπος που αγαπάω πιο πολύ

 20. Ποιος είναι ο Θεός;

Είναι η πηγή του φωτός σε όλα τα φωτεινά αντικείμενα. Είναι πέρα από το σκοτάδι της ύλης και αόρατος. Είναι η γνώση. Είναι το αντικείμενο της γνώσης. Είναι ο στόχος της γνώσης. Είναι τοποθετημένος στην καρδιά του καθενός.

 21. Είμαι η πηγή της ενέργειας

Μπαίνω σε κάθε πλανήτη και με την ενέργειά μου μένουν σε τροχιά. Γίνομαι η σελήνη και με αυτόν τον τρόπο προμηθεύω τον χυμό της ζωής σε όλα τα λαχανικά

 22. Ο θάνατος είναι βέβαιος

Ο Κύριος είπε: «Ο χρόνος (θάνατος) είμαι, ο καταστροφέας των κόσμων, που ήρθε να αφανίσει τον καθένα. Ακόμα και χωρίς τη συμμετοχή σας, όλοι αυτοί που είναι παραταγμένοι στις (δύο) αντίθετες σειρές, θα σφαχτούν!»

 23. Δεν είσαι χαμένος

Ο άνθρωπος που με βλέπει σε οτιδήποτε, και οτιδήποτε μέσα σε μένα δε θα χαθεί για μένα ούτε εγώ θα χαθώ σε αυτόν

 24. Να είσαι ριζωμένος

Αυτός που είναι ριζωμένος στην ενότητα, συνειδητοποιεί ότι βρίσκομαι σε κάθε ον. Όπου και αν πάει παραμένει μέσα σε μένα

 25. Ο τέλειος Γιόγκι

Όταν βλέπει όλα τα πλάσματα ίσα στον πόνο ή την χαρά επειδή είναι σαν αυτόν, αυτός ο άνθρωπος έχει αναπτυχθεί τέλεια στη γιόγκα

 26. Συγκράτησε τις αισθήσεις

Όταν κάποιος αφήσει το μυαλό του να ακολουθήσει τις αισθήσεις, διώχνει τη σοφία μακριά σαν ένα καράβι στα νερά που το παίρνει ο άνεμος που φυσά

 27. Μην πενθείς για την αιώνια ζωή

Ο σοφός δε θρηνεί ούτε για τον ζωντανό ούτε για τον νεκρό. Δεν υπήρξε ποτέ στιγμή που εγώ και εσύ και όλοι οι βασιλιάδες που έχουν μαζευτεί εδώ, δεν έχουν υπάρξει και ούτε θα υπάρξει στιγμή που θα σταματήσουμε να υπάρχουμε

 28. Συγκεντρώσου στον στόχο

Απομακρυνόμαστε από τον στόχο μας όχι από τα εμπόδια αλλά από ένα καθαρό μονοπάτι σε ένα λιγότερο σημαντικό στόχο

 29. Δες τον εαυτό σου στους άλλους

Αυτός που μόνος βλέπει αληθινά βλέπει τον ίδιο Κύριο σε κάθε πλάσμα. Βλέποντας τον ίδιο Κύριο παντού δεν βλάπτει τον εαυτό του ή τους άλλους

 30. Κοίτα πέρα από το προπέτασμα καπνού

Κανείς δε θα πρεπε να εγκαταλείπει τις υποχρεώσεις επειδή βλέπει ελαττώματα σε αυτές. Κάθε πράξη, κάθε δραστηριότητα, είναι περικυκλωμένη από ελαττώματα όπως η φωτιά είναι περικυκλωμένη από καπνό

 31. Χρησιμοποίησε την δύναμη της θέλησής σου

Ανασχημάτισε τον εαυτό σου μέσω της δύναμης της θέλησής σου

 32. Μην ανησυχείς για τα αποτελέσματα

Οι αφυπνισμένοι σοφοί αποκαλούν ένα άτομο σοφό όταν όλα τα εγχειρήματά του είναι ελεύθερα από το άγχος για τα αποτέλεσματα

 33. Όπως μια λάμπα σε ένα χώρο χωρίς άνεμo

Όταν ο διαλογισμός είναι τελειοποιημένος το μυαλό είναι αμετακίνητο, όπως η φλόγα της λάμπας σε έναν χώρο χωρίς άνεμο