Η ΤΑΥΤΙΣΗ ΤΟΥ ΔΙΟΝΥΣΟΥ ΜΕ ΤΟΝ ΓΙΑΧΒΕ ΤΩΝ ΙΟΥΔΑΙΩΝ

Ο ακαταπόνητος Πλούταρχος πασχίζει να δείξει πως η λατρεία των Ιουδαίων είναι διονυσιακού τύπου: Ο αρχιερέας τους φορά στις γιορτές «μίτρα» και «νεβρίδα» χρυσοπλούμιστη, «ποδήρη χιτώνα» και «κοθόρνους» κ’ έχει κρεμασμένα από τη στολή του κουδούνια που σημαίνουν καθώς περπατεί, ως και παρ’ ημίν˙ μεταχειρίζουνται κρότους σε νυχτερινές τους τελετές (παρά τα νυκτέλια…) και χαλκοκρότους τας του θεού τιθήνας προσαγορεύουσι˙ απέναντι (;) του ναού δείχνουνται τα σχέδια θύρσου και ντεφιών˙ και ταύτα ουδενί δήπουθεν άλλω θεών ή Διονύσω προσήκεν. Τις ομοιότητες, αυλούς, τύμπανα, κισσούς, και το Χρυσό Κλήμα του ναού, τις βλέπει ο Τάκιτος, μα με κριτικότερο μάτι: Οι γιορτές του Διονύσου είναι χαρωπές και γελαστές, μα των Εβραίων ρυπαρές και παράλογες, λέει...

Ο Λυδός πληροφορεί πως ο θεός των Εβραίων είναι για τους Έλληνες ο ορφικός Διόνυσος, γιατί τα χρυσοκλήματα που κρατούσαν τα παραπετάσματα του ιεροσολυμικού ναού τους δίνανε ν’ απεικάζουν πως το περιλάλητο ιερό είταν του Διονύσου. Λατρειακές δε λείπουν ομοιότητες, γεννοκρατούμενες από λατρείες χαναανικές, που τις χωνεύει η εβραϊκή θρησκεία. Είναι λατρείες αγροτικές, με ισχυρό στοιχείο εκστασιασμού κ’ ερωτισμού, συγκεντρωμένες γύρω από το Θείο Δράμα. Ο ίδιος τέλος ο Ιαβέ είτανε θνήσκων και ανασταινόμενος θεός, με τη βασιλική λατρεία συνδεδεμένος.

Ο λόγος όμως των ταυτισμών του με τον Διόνυσο είναι η αέναη σύγχυση των ονομάτων Σαβαώθ και Σαβάζιος, που την τονώνει ίσως το «κύριος Σαβαώθ» των Εβδομήκοντα, καθώς το Κύριος είναι και τίτλος του Σαβαζίου. Τα ιουδαϊκά από την άλλη νομίσματα παρουσιάζουν για σήματα γνώριμα διονυσιακά εμβλήματα, το κληματόφυλλο, το σταφύλι, τον αμφορέα, την κούπα. Σ’ ιουδαϊκές έτσι αποικίες της Μικρασίας που τις εγκατασταίνουν οι Σελευκίδες, η λατρεία του Ιεχωβά – Σαβάζιου χωνεύεται με τις ντόπιες λατρείες του Σαβαζίου.

Ανάλογο έχουμε στη λατρεία ενός Σαβαζίου Διός στη Ρώμη. Η λατρεία τούτη κατηγοριέται από τις εξουσίες πως υπονομεύει την ηθικότητα και ξεριζώνεται το 139 π.Χ. Από την κατηγορία απεικάζεται πως θα’ ταν εκστασιακή λατρεία ελληνιζόντων Ιουδαίων, που στο θρακοφρυγικό Σαβάζιο ξαναβρίσκουν τον Ιεχωβά τους.