Τρίτη 7 Ιουνίου 2016

ΑΡΧΑΪΚΗ ΕΠΙΚΗ ΠΟΙΗΣΗ, ΗΣΙΟΔΟΣ - Θεογονία (617-686)

Ὀβριάρεῳ δ᾽ ὡς πρῶτα πατὴρ ὠδύσσατο θυμῷ
Κόττῳ τ᾽ ἠδὲ Γύγῃ, δῆσε κρατερῷ ἐνὶ δεσμῷ,
ἠνορέην ὑπέροπλον ἀγώμενος ἠδὲ καὶ εἶδος
620 καὶ μέγεθος· κατένασσε δ᾽ ὑπὸ χθονὸς εὐρυοδείης.
ἔνθ᾽ οἵ γ᾽ ἄλγε᾽ ἔχοντες ὑπὸ χθονὶ ναιετάοντες
εἵατ᾽ ἐπ᾽ ἐσχατιῇ μεγάλης ἐν πείρασι γαίης
δηθὰ μάλ᾽ ἀχνύμενοι, κραδίῃ μέγα πένθος ἔχοντες.
ἀλλά σφεας Κρονίδης τε καὶ ἀθάνατοι θεοὶ ἄλλοι
625 οὓς τέκεν ἠύκομος Ῥείη Κρόνου ἐν φιλότητι
Γαίης φραδμοσύνῃσιν ἀνήγαγον ἐς φάος αὖτις·
αὐτὴ γάρ σφιν ἅπαντα διηνεκέως κατέλεξε,
σὺν κείνοις νίκην τε καὶ ἀγλαὸν εὖχος ἀρέσθαι.
δηρὸν γὰρ μάρναντο πόνον θυμαλγέ᾽ ἔχοντες
631 ἀντίον ἀλλήλοισι διὰ κρατερὰς ὑσμίνας
630 Τιτῆνές τε θεοὶ καὶ ὅσοι Κρόνου ἐξεγένοντο,
632 οἱ μὲν ἀφ᾽ ὑψηλῆς Ὄθρυος Τιτῆνες ἀγαυοί,
οἱ δ᾽ ἄρ᾽ ἀπ᾽ Οὐλύμποιο θεοὶ δωτῆρες ἐάων
οὓς τέκεν ἠύκομος Ῥείη Κρόνῳ εὐνηθεῖσα.
635 οἵ ῥα τότ᾽ ἀλλήλοισι † μάχην θυμαλγέ᾽ ἔχοντες
συνεχέως ἐμάχοντο δέκα πλείους ἐνιαυτούς·
οὐδέ τις ἦν ἔριδος χαλεπῆς λύσις οὐδὲ τελευτὴ
οὐδετέροις, ἶσον δὲ τέλος τέτατο πτολέμοιο.
ἀλλ᾽ ὅτε δὴ κείνοισι παρέσχεθεν ἄρμενα πάντα,
640 νέκταρ τ᾽ ἀμβροσίην τε, τά περ θεοὶ αὐτοὶ ἔδουσι,
πάντων ‹τ᾽› ἐν στήθεσσιν ἀέξετο θυμὸς ἀγήνωρ,
[ὡς νέκταρ τ᾽ ἐπάσαντο καὶ ἀμβροσίην ἐρατεινήν,]
δὴ τότε τοῖς μετέειπε πατὴρ ἀνδρῶν τε θεῶν τε·
«κέκλυτέ μευ Γαίης τε καὶ Οὐρανοῦ ἀγλαὰ τέκνα,
645 ὄφρ᾽ εἴπω τά με θυμὸς ἐνὶ στήθεσσι κελεύει.
ἤδη γὰρ μάλα δηρὸν ἐναντίοι ἀλλήλοισι
νίκης καὶ κάρτευς πέρι μαρνάμεθ᾽ ἤματα πάντα,
Τιτῆνές τε θεοὶ καὶ ὅσοι Κρόνου ἐκγενόμεσθα.
ὑμεῖς δὲ μεγάλην τε βίην καὶ χεῖρας ἀάπτους
650 φαίνετε Τιτήνεσσιν ἐναντίον ἐν δαῒ λυγρῇ,
μνησάμενοι φιλότητος ἐνηέος, ὅσσα παθόντες
ἐς φάος ἂψ ἀφίκεσθε δυσηλεγέος ὑπὸ δεσμοῦ
ἡμετέρας διὰ βουλὰς ὑπὸ ζόφου ἠερόεντος.»
ὣς φάτο· τὸν δ᾽ αἶψ᾽ αὖτις ἀμείβετο Κόττος ἀμύμων·
655«δαιμόνι᾽, οὐκ ἀδάητα πιφαύσκεαι, ἀλλὰ καὶ αὐτοὶ
ἴδμεν ὅ τοι περὶ μὲν πραπίδες, περὶ δ᾽ ἐστὶ νόημα,
ἀλκτὴρ δ᾽ ἀθανάτοισιν ἀρῆς γένεο κρυεροῖο,
σῇσι δ᾽ ἐπιφροσύνῃσιν ὑπὸ ζόφου ἠερόεντος
ἄψορρον ἐξαῦτις ἀμειλίκτων ὑπὸ δεσμῶν
660 ἠλύθομεν, Κρόνου υἱὲ ἄναξ, ἀνάελπτα παθόντες.
τῷ καὶ νῦν ἀτενεῖ τε νόῳ καὶ πρόφρονι θυμῷ
ῥυσόμεθα κράτος ὑμὸν ἐν αἰνῇ δηιοτῆτι,
μαρνάμενοι Τιτῆσιν ἀνὰ κρατερὰς ὑσμίνας.»
ὣς φάτ᾽· ἐπῄνησαν δὲ θεοὶ δωτῆρες ἐάων
665 μῦθον ἀκούσαντες· πολέμου δ᾽ ἐλιλαίετο θυμὸς
μᾶλλον ἔτ᾽ ἢ τὸ πάροιθε· μάχην δ᾽ ἀμέγαρτον ἔγειραν
πάντες, θήλειαί τε καὶ ἄρσενες, ἤματι κείνῳ,
Τιτῆνές τε θεοὶ καὶ ὅσοι Κρόνου ἐξεγένοντο,
οὕς τε Ζεὺς ἐρέβεσφιν ὑπὸ χθονὸς ἧκε φόωσδε,
670 δεινοί τε κρατεροί τε, βίην ὑπέροπλον ἔχοντες.
τῶν ἑκατὸν μὲν χεῖρες ἀπ᾽ ὤμων ἀίσσοντο
πᾶσιν ὁμῶς, κεφαλαὶ δὲ ἑκάστῳ πεντήκοντα
ἐξ ὤμων ἐπέφυκον ἐπὶ στιβαροῖσι μέλεσσιν.
οἳ τότε Τιτήνεσσι κατέσταθεν ἐν δαῒ λυγρῇ
675 πέτρας ἠλιβάτους στιβαρῇς ἐν χερσὶν ἔχοντες·
Τιτῆνες δ᾽ ἑτέρωθεν ἐκαρτύναντο φάλαγγας
προφρονέως· χειρῶν τε βίης θ᾽ ἅμα ἔργον ἔφαινον
ἀμφότεροι, δεινὸν δὲ περίαχε πόντος ἀπείρων,
γῆ δὲ μέγ᾽ ἐσμαράγησεν, ἐπέστενε δ᾽ οὐρανὸς εὐρὺς
680 σειόμενος, πεδόθεν δὲ τινάσσετο μακρὸς Ὄλυμπος
ῥιπῇ ὕπ᾽ ἀθανάτων, ἔνοσις δ᾽ ἵκανε βαρεῖα
τάρταρον ἠερόεντα ποδῶν, αἰπεῖά τ᾽ ἰωὴ
ἀσπέτου ἰωχμοῖο βολάων τε κρατεράων.
ὣς ἄρ᾽ ἐπ᾽ ἀλλήλοις ἵεσαν βέλεα στονόεντα·
685 φωνὴ δ᾽ ἀμφοτέρων ἵκετ᾽ οὐρανὸν ἀστερόεντα
κεκλομένων· οἱ δὲ ξύνισαν μεγάλῳ ἀλαλητῷ.

***
Και το Βριάρεω, τον Κόττο και το Γύγη, απαρχήςμες στην καρδιά του τους μίσησε ο πατέρας τους, τους έδεσε με ισχυρά δεσμά,γιατί φθονούσε την υπερβολικά ανδρεία τους, το ανάστημα,620τον όγκο τους. Και κάτω από τη γη τούς εγκατέστησε με τους πλατιούς τους δρόμους.Εκεί μένανε αυτοί κάτω απ᾽ τη γη υποφέρονταςκαι κάθονταν στα έσχατα, στα πέρατα της μεγάλης γηςκαιρό πολύ θλιμμένοι, κι είχανε πένθος μέγα στην καρδιά τους.Μα αυτούς ο γιος του Κρόνου και οι αθάνατοι θεοί οι άλλοι,που γέννησε η Ρέα η καλλίκομη από τον έρωτα του Κρόνου,και πάλι τους ανέβασαν στο φως με συμβουλές της Γης.Γιατί αυτή λεπτομερώς τους τα εξέθεσε όλα,πως δηλαδή μ᾽ αυτούς τη νίκη και τη δόξα τη λαμπρή θα πάρουν.Γιατί καιρό πολέμαγαν κι είχανε πόλεμο που θλίβει την ψυχή,ενάντια μεταξύ τους σε μάχες κρατερές,630οι θεοί Τιτάνες κι όσοι απ᾽ τον Κρόνο γεννηθήκανε,οι ένδοξοι Τιτάνες από την Όθρη την ψηλή,κι από τον Όλυμπο οι θεοί, των αγαθών οι χορηγοί,αυτοί που η Ρέα γέννησε σαν πλάγιασε με τον Κρόνο.Κι εκείνοι πολέμαγαν μεταξύ τους συνεχώς για δέκα ολόκληρα χρόνιακι είχανε μάχη που θλίβει την ψυχή.Της φοβερής της έριδας λύση καμία και τέλος δεν υπήρχεκαι για τις δυο πλευρές, και του πολέμου η έκβαση ήταν ισόρροπη.Μα όταν πια σ᾽ εκείνους ο Δίας πρόσφερε όλα τα απαραίτητα,640νέκταρ και αμβροσία, αυτά που και οι ίδιοι οι θεοί τα τρώνε,και σ᾽ όλων τα στήθη η καρδιά δυνάμωσε η γενναία,[σαν φάγανε νέκταρ και ποθητή αμβροσία,]τότε τους είπε των θεών και των ανθρώπων ο πατέρας:«Ακούστε με τέκνα λαμπρά της Γης και τ᾽ Ουρανού,για να σας πω αυτά που μες στα στήθη μου η καρδιά προστάζει.Γιατί είναι πια καιρός πολύς που ενάντια μεταξύ μαςτην κάθε μέρα για τη νίκη και την εξουσία πολεμάμε,οι θεοί Τιτάνες κι όσοι εμείς από τον Κρόνο γεννηθήκαμε.Μα εσείς τη μεγάλη δύναμη και τ᾽ απλησίαστα τα χέρια σας650να δείξετε ενάντια στους Τιτάνες μες στην ολέθρια μάχη,την προσηνή φιλία μας έχοντας στο νου και πόσα αφού υποφέρατεήρθατε ξανά στο φως απ᾽ τα ανήλεα δεσμά σας,από το νεφελώδη ζόφο, με τη δική μας θέληση.»Έτσι είπε. Κι αμέσως του απάντησε ο άψογος ο Κόττος:«Θεϊκέ, πράγματα άγνωστα δε μας φανερώνεις. Κι εμείςοι ίδιοι ξέρουμε ότι πολλή είναι η σοφία, πολύς και ο νους σου,πως έγινες προστάτης στους αθάνατους από την παγερή τη συμφορά,και πως με τη δική σου σύνεση από το νεφελώδη ζόφοκαι πάλι πίσω ήρθαμε από τ᾽ αμείλικτα δεσμά μας,660βασιλιά, του Κρόνου γιε, καλό ανέλπιστο παθαίνοντας.Γι᾽ αυτό και τώρα με νου ακλόνητο και πρόθυμη ψυχήθα προασπίσουμε την εξουσία σου στο φοβερό αγώνα,με τους Τιτάνες πολεμώντας στις κρατερές τις μάχες.»Έτσι είπε. Κι επαίνεσαν οι θεοί, των αγαθών οι χορηγοί,το λόγο σαν ακούσανε. Και η ψυχή τους ακόμη πιο πολύ από πριντον πόλεμο ποθούσε. Και μάχη αζήλευτη σηκώσανε όλοι,αρσενικοί και θηλυκοί θεοί, τη μέρα εκείνη,οι θεοί Τιτάνες κι όσοι απ᾽ τον Κρόνο γεννηθήκανε,μα κι όσοι ο Δίας απ᾽ το έρεβος, κάτω απ᾽ τη γη, στο φως τούς έφερε,670δεινοί και κρατεροί, που δύναμη υπερβολική κατείχαν.Από τους ώμους τους χέρια εκατό σαλεύανε,σε όλους όμοια, και στον καθένα κεφαλές πενήνταφυτρώνανε απ᾽ τους ώμους πάνω στα στιβαρά τους μέλη.Και τότε αυτοί ενάντια στους Τιτάνες στάθηκαν μες στην ολέθρια μάχηκαι βράχια απόκρημνα στα στιβαρά τα χέρια τους βαστούσαν.Μα οι Τιτάνες πρόθυμα απ᾽ την άλλη τις φάλαγγές τους δυναμώνανε.Κι οι δυο πλευρές φανέρωναν της δύναμης και των χεριών τουςκατορθώματα κι ο πόνος ο απέραντος ολόγυρα φοβερά αντηχούσε,αντιβοούσε δυνατά η γη και στέναζε μαζί κι ο ουρανός ο ευρύς680καθώς σειόταν, κι απ᾽ τα θεμέλια τιναζότανε ο ψηλός ο Όλυμποςαπ᾽ την ορμή των αθανάτων, και των ποδιών η δόνηση ισχυρήστο νεφελώδη Τάρταρο έφτανε και η βοή η οξείααπό την άφατη την καταδίωξη κι από τις δυνατές ριξιές.Έτσι ο ένας στον άλλο έριχναν βλήματα που φέρνουν στεναγμούς.Κι έφτανε και των δυο η φωνή στον έναστρο ουρανόκαθώς φωνάζανε. Και με μεγάλο αλαλαγμό συγκρούστηκαν.