«Κύνες γαρ καταβαϋζουσιν ων αν μη γιγνώσκωσι»Μια από τις λίγες ρήσεις που διασώθηκαν του Ηράκλειτου, του σκοτεινού αυτού φιλοσόφου, όπως ονομάστηκε, που ήταν όμως ένα από τα φωτεινότερα πνεύματα που πάτησαν ποτέ τον πλανήτη μας.
Τι θέλει να μας πει ο Εφέσιος με την παραπάνω φράση ;
Γενικός κανόνας είναι πως εμείς οι άνθρωποι, δεν μπορούμε να συγχωρήσουμε εύκολα, όποιον διαφέρει από μας προς τα επάνω, αλλά ακόμη και προς τα κάτω. Σ’ αυτούς που διαφέρουν προς τα κάτω, συνήθως, απονέμουμε τον “μεγαλόψυχο” καταφρονητικό οίκτο μας, κούφιες κουβέντες και τα «τοιαύτα» και ξεμπερδεύουμε.
Με εκείνους που διαφέρουν προς τα επάνω, δεν υπάρχει ανάλογη τακτική. Οι αντιδράσεις απέναντί του ποικίλουν, ανάλογα με τον καθένα μας. Πάντως δεν μπορούμε να πούμε πως περνούν από την αποδοχή μας. Ίσα - ίσα το αντίθετο.
Αντιλαμβάνεστε τώρα τι συμβαίνει, όταν πάνω στη γη, εμφανίζεται μια ξεχωριστή προσωπικότητα. Τότε τα σκυλιά αρχίζουν το γαύγισμα.
Ο Πλάτωνας στο Θεαίτητο, βάζει στο στόμα του Σωκράτη μια ανάλογη φράση για την στάση των Αθηναίων διωκτών του, ο οποίος τελικά δεν γαβγίστηκε απλώς αλλά δαγκώθηκε από τους ανάλογους σκύλους, φυσικά.
“Πολλοί γαρ ήδη, ω θαυμάσιε, προς με ούτω διετέθησαν, ώστε ατεχνώς, δάκνειν έτοιμοι είναι”
(Γιατί ήδη πολλοί, ω θαυμάσιε, απέναντι μου έτσι έχουν τοποθετηθεί, ώστε κακότεχνα είναι έτοιμοι να δαγκώσουν)
Καταλαβαίνετε πως ο Σωκράτης βίωνε κι αυτή την κατάσταση.
Δεν νομίζω πως υπάρχει η παραμικρή διαφορά, μεταξύ των λόγων του Σωκράτη κι αυτού του Ηρακλείτου. Και οι δυο σηματοδοτούν εκείνη την ιδιόρρυθμη κατάσταση, την οποία αντιμετωπίζει όποιος εισέρχεται στην ατραπό της αληθινής γνώσης. Είναι μια ξεχωριστή δοκιμασία που δοκιμάζει την αντοχή του κάθε ανθρώπου που αποφασίζει να την ακολουθήσει.
Ο Ηρακλής βρέθηκε μπροστά στο μονοπάτι που διακλαδιζόταν στην οδό της αρετής και της κακίας. Αλλά και κάθε άνθρωπος τουλάχιστον μια φορά στη ζωή του θα βρεθεί σε ένα ανάλογο για τα προσωπικά του δεδομένα μονοπάτι.
Ο μεγάλος Έλληνας ποιητής ο Κωνσταντίνος Καβάφης, έγραψε :
Σε μερικούς ανθρώπους έρχεται μια μέρα
που πρέπει το μεγάλο Ναι ή το μεγάλο Όχι να πούνε
Φανερώνεται αμέσως όποιος έχει έτοιμο μέσα του το Ναι
και λέγοντάς το, πέρα πηγαίνει, στην τιμή και την πεποίθησή του.
Ο αρνηθείς δεν μετανιώνει. Αν ρωτιούνταν πάλι όχι θα ξανάλεγε.
Κι όμως τον καταβάλει εκείνο τ’ όχι–το σωστό εις όλην την ζωή του
Έτσι λοιπόν, ο Καβάφης μας εισάγει, στην δυσχέρεια, την δυσκολία, που ακολουθεί τη σωστή επιλογή και την ευκολία που ακολουθεί την μη σωστή, αλλά εύκολη επιλογή.
Αν θέλεις λοιπόν να μη σε «καταβαύζουσιν» οι σκύλοι, υπάρχει ένας ασφαλής δρόμος, προσπάθησε με την εύκολη, αλλά μη σωστή επιλογή, να σε γνωρίζουν οι σκύλοι, κι έτσι να μη σε γαβγίζουν. Γίνε ένα μ’ αυτούς.
Αλλά αν αντίθετα, επειδή είπες το όχι, το σωστό, και σε «καταβαύζουσιν», τότε, μη φοβηθείς, μη δηλιάσεις, γιατί αυτό, είναι αείποτε δοσμένο έτσι.
Στους μικρούς – σ’ αυτούς που λένε καθημερινά τ’ όχι-το σωστό, αλλά και στους μεγάλους, τους γίγαντες, που μας έδειξαν τον άλλο δρόμο ...
