Ανθολογία Αρχαίας Ελληνικής Γραμματείας, ΟΙ ΑΠΑΡΧΕΣ ΤΟΥ ΠΕΖΟΥ ΛΟΓΟΥ, ΦΕΡΕΚΥΔΗΣ Ο ΣΥΡΟΣ

Ο γάμος του Ζάντα με την Χθονίη

Ο Φερεκύδης από τη Σύρο είναι ίσως (μαζί με τον Αναξίμανδρο) ο αρχαιότερος Έλληνας πεζογράφος. Στο έργο του Ἑπτάμυχος περιέγραφε τη γέννηση των θεών και τη δημιουργία του κόσμου. Η κοσμογονία του άρχιζε με τρεις θεότητες που "υπήρχαν από πάντα": τον Ζάντα (Ζας =Ζευς), τον Χρόνο και την Χθονίη (τη γη ως υπέδαφος, ως κατοικία των χθόνιων θεοτήτων, σε αντίθεση με την επιφάνεια της γης, την Γῆν). Το απόσπασμα που ακολουθεί έχει σωθεί σε πάπυρο και αναφέρεται στον γάμο του Ζάντα με την Χθονίη. Σ᾽ αυτό περιγράφεται το ένδυμα που ο Ζας δώρισε την τρίτη ημέρα του γάμου στη σύζυγό του, πάνω στο οποίο ήταν κεντημένη η Γη και ο Ωγηνός (= Ωκεανός), καθώς και τα ἀνακαλυπτήρια, η αποκάλυψη δηλαδή του προσώπου της νύφης. Η διήγηση αυτή με τα σαφή παραμυθικά στοιχεία περιγράφει με γλώσσα αλληγορική τη δημιουργία του κόσμου και αιτιολογεί συγχρόνως μυθολογικά το γαμήλιο έθιμο των ανακαλυπτηρίων. Το απλό ύφος του πρωτοτύπου προφανώς δεν διαφοροποιείται από το ύφος αντίστοιχων προφορικών διηγήσεων της εποχής.

Απόσπασμα 2

αὐ›τῷ ποιοῦσιν τὰ οἰκία πολλά τε καὶ μεγάλα. ἐπεὶ δὲ ταῦτα ἐξετέλεσαν πάντα καὶ χρήματα καὶ θεράποντας καὶ θεραπαίνας καὶ τἆλλα ὅσα δεῖ πάντα, ἐπεὶ δὴ πάντα ἑτοῖμα γίγνεται, τὸν γάμον ποιεῦσιν. κἀπειδὴ τρίτη ἡμέρη γίγνεται τῷ γάμῳ, τότε Ζὰς ποιεῖ φᾶρος μέγα τε καὶ καλὸν καὶ ἐν αὐτῷ ‹ποικίλλει Γῆν› καὶ Ὠγη‹νὸν καὶ τὰ Ὠ›γηνοῦ ‹δώματα *** βουλόμενος› γὰρ σέο τοὺς γάμους εἶναι τούτῳ σε τι‹μῶ›. σὺ δέ μοι χαῖρέ τε καὶ σύνισθι. ταῦτά φασιν ἀνακαλυπτήρια πρῶτον γενέσθαι· ἐκ τούτου δὲ ὁ νόμος ἐγένετο καὶ θεοῖσι καὶ ἀνθ‹ρώποι›σιν. ἡ δέ μι‹ν ἀμείβε›ται δεξαμ‹ένη εὑ τὸ› φᾶ‹ρος ...

***
Του ετοιμάζουν τα δώματα, πολλά και μεγάλα. Και όταν τέλειωσαν με όλα, και με την επίπλωση και με τους υπηρέτες και τις υπηρέτριες και με όλα τα άλλα απαραίτητα, κάνουν το γάμο. Και την τρίτη μέρα του γάμου ο Ζας φτιάχνει μεγάλο και ωραίο φόρεμα και το στολίζει με τη Γη και τον Ωγηνό και τα δώματα του Ωγηνού ***
«με τούτο δω σε τιμώ, θέλοντας τούτοι οι γάμοι να είναι δικοί σου. Χαίρε και γίνε ταίρι μου». Και λένε ότι αυτά ήταν τα πρώτα ανακαλυπτήρια: έτσι γεννήθηκε αυτό το έθιμο και για τους θεούς και για τους ανθρώπους. Και αυτή αποκρίνεται, αφού δέχτηκε το ρούχο ...