ΠΛ Γοργ 460c–461b
Η ασυνέπεια των επιχειρημάτων του Γοργία σχετικά με τη φύση και τη χρήση της ρητορικής
Κατά τη συζήτηση για τον καθορισμό της φύσης και σωστής χρήσης της ρητορικής, απαντώντας σε ερώτηση του Σωκράτη, ο Γοργίας δήλωσε ότι όποιος γίνει μαθητής του είναι δυνατό να μάθει το δίκαιο και το άδικο, σε περίπτωση που δεν τα γνωρίζει, και συμφώνησε με τον Σωκράτη ότι όποιος έχει διδαχθεί τα δίκαια είναι δίκαιος και πράττει ανάλογα.
[460c] ΣΩ. Οὐκοῦν ἀνάγκη τὸν ῥητορικὸν δίκαιον εἶναι, τὸν δὲ
δίκαιον βούλεσθαι δίκαια πράττειν; ―ΓΟΡ. Φαίνεταί γε.
―ΣΩ. Οὐδέποτε ἄρα βουλήσεται ὅ γε δίκαιος ἀδικεῖν.
―ΓΟΡ. Ἀνάγκη. ―ΣΩ. Τὸν δὲ ῥητορικὸν ἀνάγκη ἐκ τοῦ λόγου
δίκαιον εἶναι. ―ΓΟΡ. Ναί. ―ΣΩ. Οὐδέποτε ἄρα βουλήσεται
ὁ ῥητορικὸς ἀδικεῖν. ―ΓΟΡ. Οὐ φαίνεταί γε.
ΣΩ. Μέμνησαι οὖν λέγων ὀλίγῳ πρότερον ὅτι οὐ δεῖ τοῖς
[460d] παιδοτρίβαις ἐγκαλεῖν οὐδ’ ἐκβάλλειν ἐκ τῶν πόλεων, ἐὰν ὁ
πύκτης τῇ πυκτικῇ χρῆταί τε καὶ ἀδίκως χρῆται καὶ ἀδικῇ,
ὡσαύτως δὲ οὕτως καὶ ἐὰν ὁ ῥήτωρ τῇ ῥητορικῇ ἀδίκως
χρῆται, μὴ τῷ διδάξαντι ἐγκαλεῖν μηδ’ ἐξελαύνειν ἐκ τῆς
πόλεως, ἀλλὰ τῷ ἀδικοῦντι καὶ οὐκ ὀρθῶς χρωμένῳ τῇ
ῥητορικῇ; ἐρρήθη ταῦτα ἢ οὔ; ―ΓΟΡ. Ἐρρήθη. ―ΣΩ. Νῦν
[460e] δέ γε ὁ αὐτὸς οὗτος φαίνεται, ὁ ῥητορικός, οὐκ ἄν ποτε
ἀδικήσας. ἢ οὔ; ―ΓΟΡ. Φαίνεται. ―ΣΩ. Καὶ ἐν τοῖς πρώ-
τοις γε, ὦ Γοργία, λόγοις ἐλέγετο ὅτι ἡ ῥητορικὴ περὶ λόγους
εἴη οὐ τοὺς τοῦ ἀρτίου καὶ περιττοῦ, ἀλλὰ τοὺς τοῦ δικαίου
καὶ ἀδίκου· ἦ γάρ; ―ΓΟΡ. Ναί. ―ΣΩ. Ἐγὼ τοίνυν σου τότε
ταῦτα λέγοντος ὑπέλαβον ὡς οὐδέποτ’ ἂν εἴη ἡ ῥητορικὴ
ἄδικον πρᾶγμα, ὅ γ’ ἀεὶ περὶ δικαιοσύνης τοὺς λόγους
ποιεῖται· ἐπειδὴ δὲ ὀλίγον ὕστερον ἔλεγες ὅτι ὁ ῥήτωρ
[461a] τῇ ῥητορικῇ κἂν ἀδίκως χρῷτο, οὕτω θαυμάσας καὶ ἡγησά-
μενος οὐ συνᾴδειν τὰ λεγόμενα ἐκείνους εἶπον τοὺς λόγους,
ὅτι εἰ μὲν κέρδος ἡγοῖο εἶναι τὸ ἐλέγχεσθαι ὥσπερ ἐγώ,
ἄξιον εἴη διαλέγεσθαι, εἰ δὲ μή, ἐᾶν χαίρειν. ὕστερον δὲ
ἡμῶν ἐπισκοπουμένων ὁρᾷς δὴ καὶ αὐτὸς ὅτι αὖ ὁμολογεῖται
τὸν ῥητορικὸν ἀδύνατον εἶναι ἀδίκως χρῆσθαι τῇ ῥητορικῇ
καὶ ἐθέλειν ἀδικεῖν. ταῦτα οὖν ὅπῃ ποτὲ ἔχει, μὰ τὸν
[461b] κύνα, ὦ Γοργία, οὐκ ὀλίγης συνουσίας ἐστὶν ὥστε ἱκανῶς
διασκέψασθαι.
***
ΣΩ. Ανάγκη λοιπόν ο έμπειρος ρήτωρ να είναι δίκαιος, ο δε δίκαιος να θέλη να πράττη δίκαια;
ΓΟΡ. Είναι φανερόν.
[ΣΩ. Ποτέ λοιπόν δεν θα θελήση ο πράγματι δίκαιος ν' αδικήση.
ΓΟΡ. Κατ' ανάγκην.
ΣΩ. Κατά ταύτα λοιπόν ο ρήτωρ πρέπει να είναι δίκαιος.
ΓΟΡ. Ναι.
ΣΩ. Ουδέποτε λοιπόν ο ρήτωρ θα θελήση ν' αδική.
ΓΟΡ. Έτσι φαίνεται τουλάχιστον.]
ΣΩ. Ενθυμείσαι, λοιπόν, ότι ολίγον πρωτύτερα έλεγες, ότι δεν πρέπει να κατηγορώμεν τους διδασκάλους της γυμναστικής, ούτε να εξορίζωμεν αυτούς εκ των πόλεων, εάν ο πυγμάχος κάμνη κατάχρησιν της πυγμαχίας και αδική; Επίσης και διά τον αυτόν λόγον και ο ρήτωρ, εάν χειρίζεται την ρητορικήν κατά τρόπον άδικον, δεν πρέπει να κατηγορώμεν τον διδάξαντα, ούτε και να τον εξορίζωμεν εκ της πόλεως, αλλ' εκείνον που αδικεί και δεν κάμνει καλήν χρήσιν της ρητορικής; Ελέχθησαν ταύτα ή όχι;
ΓΟΡ. Ελέχθησαν.
ΣΩ. Τώρα ο λόγος έφερε να διαπιστώσωμεν ότι ο ρήτωρ ποτέ καμίαν φοράν δεν ημπορεί να διαπράξη αδικίαν. Είναι αλήθεια ή όχι;
ΓΟΡ. Είναι φανερόν.
ΣΩ. Και εν αρχή της συζητήσεώς μας, Γοργία, ελέχθη ότι η ρητορική ασχολείται περί λόγους, ουχί αναφερομένους εις το άρτιον και το περιττόν, αλλά εις το δίκαιον και το άδικον. Δεν είναι έτσι;
ΓΟΡ. Ναι.
ΣΩ. Εγώ λοιπόν, ενώ συ έλεγες αυτά, διεσαφήνισα ότι η ρητορική ουδέποτε δύναται να είναι άδικον πράγμα, αφού βέβαια αύτη ομιλεί πάντοτε περί δικαιοσύνης· όταν όμως ολίγον κατόπιν, έλεγες ότι ο ρήτωρ δύναται να κάμη κακήν χρήσιν της ρητορικής, τότε εξεπλάγην, επειδή δε εσκέφθην ότι αι διαβεβαιώσεις σου δεν συμφωνούν μεταξύ των, είπον εκείνους τους λόγους, ότι δηλ., αν μεν θεωρής κέρδος το να ελέγχεσαι, όπως εγώ, αξίζει τον κόπον να συζητούμεν, αν όμως όχι, ν' αφήσωμεν την συζήτησιν κατά μέρος. Κατόπιν όμως είδες και συ ο ίδιος, κατά την εξέτασιν του θέματος, ότι ο λόγος έφερε να παραδεχθώμεν ότι είναι αδύνατον ο ρήτωρ να κάμη κακήν χρήσιν της ρητορικής και να θέλη ν' αδική. Ταύτα λοιπόν, πώς τέλος πάντων έχουν, μα τον κύνα, Γοργία, είναι αντικείμενον ουχί μικράς συνδιαλέξεως, ώστε επαρκώς να σκεφθώμεν περί αυτών μέχρι τέλους.
ΣΩ. Ανάγκη λοιπόν ο έμπειρος ρήτωρ να είναι δίκαιος, ο δε δίκαιος να θέλη να πράττη δίκαια;
ΓΟΡ. Είναι φανερόν.
[ΣΩ. Ποτέ λοιπόν δεν θα θελήση ο πράγματι δίκαιος ν' αδικήση.
ΓΟΡ. Κατ' ανάγκην.
ΣΩ. Κατά ταύτα λοιπόν ο ρήτωρ πρέπει να είναι δίκαιος.
ΓΟΡ. Ναι.
ΣΩ. Ουδέποτε λοιπόν ο ρήτωρ θα θελήση ν' αδική.
ΓΟΡ. Έτσι φαίνεται τουλάχιστον.]
ΣΩ. Ενθυμείσαι, λοιπόν, ότι ολίγον πρωτύτερα έλεγες, ότι δεν πρέπει να κατηγορώμεν τους διδασκάλους της γυμναστικής, ούτε να εξορίζωμεν αυτούς εκ των πόλεων, εάν ο πυγμάχος κάμνη κατάχρησιν της πυγμαχίας και αδική; Επίσης και διά τον αυτόν λόγον και ο ρήτωρ, εάν χειρίζεται την ρητορικήν κατά τρόπον άδικον, δεν πρέπει να κατηγορώμεν τον διδάξαντα, ούτε και να τον εξορίζωμεν εκ της πόλεως, αλλ' εκείνον που αδικεί και δεν κάμνει καλήν χρήσιν της ρητορικής; Ελέχθησαν ταύτα ή όχι;
ΓΟΡ. Ελέχθησαν.
ΣΩ. Τώρα ο λόγος έφερε να διαπιστώσωμεν ότι ο ρήτωρ ποτέ καμίαν φοράν δεν ημπορεί να διαπράξη αδικίαν. Είναι αλήθεια ή όχι;
ΓΟΡ. Είναι φανερόν.
ΣΩ. Και εν αρχή της συζητήσεώς μας, Γοργία, ελέχθη ότι η ρητορική ασχολείται περί λόγους, ουχί αναφερομένους εις το άρτιον και το περιττόν, αλλά εις το δίκαιον και το άδικον. Δεν είναι έτσι;
ΓΟΡ. Ναι.
ΣΩ. Εγώ λοιπόν, ενώ συ έλεγες αυτά, διεσαφήνισα ότι η ρητορική ουδέποτε δύναται να είναι άδικον πράγμα, αφού βέβαια αύτη ομιλεί πάντοτε περί δικαιοσύνης· όταν όμως ολίγον κατόπιν, έλεγες ότι ο ρήτωρ δύναται να κάμη κακήν χρήσιν της ρητορικής, τότε εξεπλάγην, επειδή δε εσκέφθην ότι αι διαβεβαιώσεις σου δεν συμφωνούν μεταξύ των, είπον εκείνους τους λόγους, ότι δηλ., αν μεν θεωρής κέρδος το να ελέγχεσαι, όπως εγώ, αξίζει τον κόπον να συζητούμεν, αν όμως όχι, ν' αφήσωμεν την συζήτησιν κατά μέρος. Κατόπιν όμως είδες και συ ο ίδιος, κατά την εξέτασιν του θέματος, ότι ο λόγος έφερε να παραδεχθώμεν ότι είναι αδύνατον ο ρήτωρ να κάμη κακήν χρήσιν της ρητορικής και να θέλη ν' αδική. Ταύτα λοιπόν, πώς τέλος πάντων έχουν, μα τον κύνα, Γοργία, είναι αντικείμενον ουχί μικράς συνδιαλέξεως, ώστε επαρκώς να σκεφθώμεν περί αυτών μέχρι τέλους.
Δεν υπάρχουν σχόλια :
Δημοσίευση σχολίου